Tipiṭaka / Tipiṭaka (English) / Majjhima Nikāya, English translation |
මජ්ඣිම නිකාය 125
The Middle-Length Suttas Collection 125
දන්තභූමිසුත්ත
The Level of the Tamed
ඒවං මේ සුතං—ඒකං සමයං භගවා රාජගහේ විහරති වේළුවනේ කලන්දකනිවාපේ.
So I have heard. At one time the Buddha was staying near Rājagaha, in the Bamboo Grove, the squirrels’ feeding ground.
තේන ඛෝ පන සමයේන අචිරවතෝ සමණුද්දේසෝ අරඤ්ඤකුටිකායං විහරති. අථ ඛෝ ජයසේනෝ රාජකුමාරෝ ජඞ්ඝාවිහාරං අනුචඞ්කමමානෝ අනුවිචරමානෝ යේන අචිරවතෝ සමණුද්දේසෝ තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා අචිරවතේන සමණුද්දේසේන සද්ධිං සම්මෝදි.
Now at that time the novice Aciravata was staying in a wilderness hut. Then as Prince Jayasena was going for a walk he approached Aciravata, and exchanged greetings with him.
සම්මෝදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරේත්වා ඒකමන්තං නිසීදි. ඒකමන්තං නිසින්නෝ ඛෝ ජයසේනෝ රාජකුමාරෝ අචිරවතං සමණුද්දේසං ඒතදවෝච: “සුතං මේතං, භෝ අග්ගිවේස්සන: ‘ඉධ භික්ඛු අප්පමත්තෝ ආතාපී පහිතත්තෝ විහරන්තෝ ඵුසේය්ය චිත්තස්ස ඒකග්ගතන්(අ)”ති.
When the greetings and polite conversation were over, he sat down to one side and said to Aciravata, “Master Aggivessana, I have heard that a bhikkhu who meditates diligently, keenly, and resolutely can experience unification of mind.”
“ඒවමේතං, රාජකුමාර, ඒවමේතං, රාජකුමාර. ඉධ භික්ඛු අප්පමත්තෝ ආතාපී පහිතත්තෝ විහරන්තෝ ඵුසේය්ය චිත්තස්ස ඒකග්ගතන්”ති.
“That’s so true, Prince! That’s so true! A bhikkhu who meditates diligently, keenly, and resolutely can experience unification of mind.”
“සාධු මේ භවං අග්ගිවේස්සනෝ යථාසුතං යථාපරියත්තං ධම්මං දේසේතූ”ති.
“Master Aggivessana, please teach me the Dhamma as you have learned and memorized it.”
“න ඛෝ තේ අහං, රාජකුමාර, සක්කෝමි යථාසුතං යථාපරියත්තං ධම්මං දේසේතුං. අහඤ්ච හි තේ, රාජකුමාර, යථාසුතං යථාපරියත්තං ධම්මං දේසේය්යං, ත්වඤ්ච මේ භාසිතස්ස අත්ථං න ආජානේය්යාසි; සෝ මමස්ස කිලමථෝ, සා මමස්ස විහේසා”ති.
“I’m not competent to do so, Prince. For if I were to teach you the Dhamma as I have learned and memorized it, you might not understand the meaning, which would be wearying and troublesome for me.”
“දේසේතු මේ භවං අග්ගිවේස්සනෝ යථාසුතං යථාපරියත්තං ධම්මං. අප්පේවනාමාහං භෝතෝ අග්ගිවේස්සනස්ස භාසිතස්ස අත්ථං ආජානේය්යන්”ති.
“Master Aggivessana, please teach me the Dhamma as you have learned and memorized it. Hopefully I will understand the meaning of what you say.”
“දේසේය්යං ඛෝ තේ අහං, රාජකුමාර, යථාසුතං යථාපරියත්තං ධම්මං. සචේ මේ ත්වං භාසිතස්ස අත්ථං ආජානේය්යාසි, ඉච්චේතං කුසලං; නෝ චේ මේ ත්වං භාසිතස්ස අත්ථං ආජානේය්යාසි, යථාසකේ තිට්ඨේය්යාසි, න මං තත්ථ උත්තරිං පටිපුච්ඡේය්යාසී”ති.
“Then I shall teach you. If you understand the meaning of what I say, that’s good. If not, then leave each to his own, and do not question me about it further.”
“දේසේතු මේ භවං අග්ගිවේස්සනෝ යථාසුතං යථාපරියත්තං ධම්මං. සචේ අහං භෝතෝ අග්ගිවේස්සනස්ස භාසිතස්ස අත්ථං ආජානිස්සාමි, ඉච්චේතං කුසලං; නෝ චේ අහං භෝතෝ අග්ගිවේස්සනස්ස භාසිතස්ස අත්ථං ආජානිස්සාමි, යථාසකේ තිට්ඨිස්සාමි, නාහං තත්ථ භවන්තං අග්ගිවේස්සනං උත්තරිං පටිපුච්ඡිස්සාමී”ති.
“Master Aggivessana, please teach me the Dhamma as you have learned and memorized it. If I understand the meaning of what you say, that’s good. If not, then I will leave each to his own, and not question you about it further.”
අථ ඛෝ අචිරවතෝ සමණුද්දේසෝ ජයසේනස්ස රාජකුමාරස්ස යථාසුතං යථාපරියත්තං ධම්මං දේසේසි. ඒවං වුත්තේ, ජයසේනෝ රාජකුමාරෝ අචිරවතං සමණුද්දේසං ඒතදවෝච: “අට්ඨානමේතං, භෝ අග්ගිවේස්සන, අනවකාසෝ යං භික්ඛු අප්පමත්තෝ ආතාපී පහිතත්තෝ විහරන්තෝ ඵුසේය්ය චිත්තස්ස ඒකග්ගතන්”ති. අථ ඛෝ ජයසේනෝ රාජකුමාරෝ අචිරවතස්ස සමණුද්දේසස්ස අට්ඨානතඤ්ච අනවකාසතඤ්ච පවේදේත්වා උට්ඨායාසනා පක්කාමි.
Then the novice Aciravata taught Prince Jayasena the Dhamma as he had learned and memorized it. When he had spoken, Jayasena said to him, “It is impossible, Master Aggivessana, it cannot happen that a bhikkhu who meditates diligently, keenly, and resolutely can experience unification of mind.” Having declared that this was impossible, Jayasena got up from his seat and left.
අථ ඛෝ අචිරවතෝ සමණුද්දේසෝ අචිරපක්කන්තේ ජයසේනේ රාජකුමාරේ යේන භගවා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං නිසීදි. ඒකමන්තං නිසින්නෝ ඛෝ අචිරවතෝ සමණුද්දේසෝ යාවතකෝ අහෝසි ජයසේනේන රාජකුමාරේන සද්ධිං කථාසල්ලාපෝ තං සබ්බං භගවතෝ ආරෝචේසි.
Not long after he had left, Aciravata went to the Buddha, bowed, sat down to one side, and informed the Buddha of all they had discussed.
ඒවං වුත්තේ, භගවා අචිරවතං සමණුද්දේසං ඒතදවෝච:
When he had spoken, the Buddha said to him,
“‘තං කුතේත්ථ, අග්ගිවේස්සන, ලබ්භා. යං තං නේක්ඛම්මේන ඤාතබ්බං නේක්ඛම්මේන දට්ඨබ්බං නේක්ඛම්මේන පත්තබ්බං නේක්ඛම්මේන සච්ඡිකාතබ්බං තං වත ජයසේනෝ රාජකුමාරෝ කාමමජ්ඣේ වසන්තෝ කාමේ පරිභුඤ්ජන්තෝ කාමවිතක්කේහි ඛජ්ජමානෝ කාමපරිළාහේන පරිඩය්හමානෝ කාමපරියේසනාය උස්සුකෝ ඤස්සති වා දක්ඛති වා සච්ඡි වා කරිස්සතී(අ)ති—නේතං ඨානං විජ්ජති.
“How could it possibly be otherwise, Aggivessana? Prince Jayasena dwells in the midst of sensual pleasures, enjoying them, consumed by thoughts of them, burning with fever for them, and eagerly seeking more. It’s simply impossible for him to know or see or realize what can only be known, seen, and realized by renunciation.
සේය්යථාපිස්සු, අග්ගිවේස්සන, ද්වේ හත්ථිදම්මා වා අස්සදම්මා වා ගෝදම්මා වා සුදන්තා සුවිනීතා, ද්වේ හත්ථිදම්මා වා අස්සදම්මා වා ගෝදම්මා වා අදන්තා අවිනීතා. තං කිං මඤ්ඤසි, අග්ගිවේස්සන, යේ තේ ද්වේ හත්ථිදම්මා වා අස්සදම්මා වා ගෝදම්මා වා සුදන්තා සුවිනීතා, අපි නු තේ දන්තාව දන්තකාරණං ගච්ඡේය්යුං, දන්තාව දන්තභූමිං සම්පාපුණේය්යුන්”ති?
Suppose there was a pair of elephants or horse or oxen in training who were well tamed and well trained. And there was a pair who were not tamed or trained. What do you think, Aggivessana? Wouldn’t the pair that was well tamed and well trained perform the tasks of the tamed and reach the level of the tamed?”
“ඒවං, භන්තේ”.
“Yes, sir.”
“යේ පන තේ ද්වේ හත්ථිදම්මා වා අස්සදම්මා වා ගෝදම්මා වා අදන්තා අවිනීතා, අපි නු තේ අදන්තාව දන්තකාරණං ගච්ඡේය්යුං, අදන්තාව දන්තභූමිං සම්පාපුණේය්යුං, සේය්යථාපි තේ ද්වේ හත්ථිදම්මා වා අස්සදම්මා වා ගෝදම්මා වා සුදන්තා සුවිනීතා”ති?
“But would the pair that was not tamed and trained perform the tasks of the tamed and reach the level of the tamed, just like the tamed pair?”
“නෝ හේතං, භන්තේ”.
“No, sir.”
“ඒවමේව ඛෝ, අග්ගිවේස්සන, ‘යං තං නේක්ඛම්මේන ඤාතබ්බං නේක්ඛම්මේන දට්ඨබ්බං නේක්ඛම්මේන පත්තබ්බං නේක්ඛම්මේන සච්ඡිකාතබ්බං තං වත ජයසේනෝ රාජකුමාරෝ කාමමජ්ඣේ වසන්තෝ කාමේ පරිභුඤ්ජන්තෝ කාමවිතක්කේහි ඛජ්ජමානෝ කාමපරිළාහේන පරිඩය්හමානෝ කාමපරියේසනාය උස්සුකෝ ඤස්සති වා දක්ඛති වා සච්ඡි වා කරිස්සතී(අ)ති—නේතං ඨානං විජ්ජති.
“In the same way, Prince Jayasena dwells in the midst of sensual pleasures, enjoying them, consumed by thoughts of them, burning with fever for them, and eagerly seeking more. It’s simply impossible for him to know or see or realize what can only be known, seen, and realized by renunciation.
සේය්යථාපි, අග්ගිවේස්සන, ගාමස්ස වා නිගමස්ස වා අවිදූරේ මහාපබ්බතෝ. තමේනං ද්වේ සහායකා තම්හා ගාමා වා නිගමා වා නික්ඛමිත්වා හත්ථවිලඞ්ඝකේන යේන සෝ පබ්බතෝ තේනුපසඞ්කමේය්යුං; උපසඞ්කමිත්වා ඒකෝ සහායකෝ හේට්ඨා පබ්බතපාදේ තිට්ඨේය්ය, ඒකෝ සහායකෝ උපරිපබ්බතං ආරෝහේය්ය. තමේනං හේට්ඨා පබ්බතපාදේ ඨිතෝ සහායකෝ උපරිපබ්බතේ ඨිතං සහායකං ඒවං වදේය්ය: ‘යං, සම්ම, කිං ත්වං පස්සසි උපරිපබ්බතේ ඨිතෝ(අ)ති? සෝ ඒවං වදේය්ය: ‘පස්සාමි ඛෝ අහං, සම්ම, උපරිපබ්බතේ ඨිතෝ ආරාමරාමණේය්යකං වනරාමණේය්යකං භූමිරාමණේය්යකං පෝක්ඛරණීරාමණේය්යකන්(අ)ති.
Suppose there was a big mountain not far from a town or village. And two friends set out from that village or town, lending each other a hand up to the mountain. Once there, one friend would remain at the foot of the mountain, while the other would climb to the peak. Then the one standing at the foot would say to the one at the peak, ‘My friend, what do you see, standing there at the peak?’ They’d reply, ‘Standing at the peak, I see delightful parks, woods, meadows, and lotus ponds!’
සෝ ඒවං වදේය්ය: ‘අට්ඨානං ඛෝ ඒතං, සම්ම, අනවකාසෝ යං ත්වං උපරිපබ්බතේ ඨිතෝ පස්සේය්යාසි ආරාමරාමණේය්යකං වනරාමණේය්යකං භූමිරාමණේය්යකං පෝක්ඛරණීරාමණේය්යකන්(අ)ති. තමේනං උපරිපබ්බතේ ඨිතෝ සහායකෝ හේට්ඨිමපබ්බතපාදං ඕරෝහිත්වා තං සහායකං බාහායං ගහේත්වා උපරිපබ්බතං ආරෝපේත්වා මුහුත්තං අස්සාසේත්වා ඒවං වදේය්ය: ‘යං, සම්ම, කිං ත්වං පස්සසි උපරිපබ්බතේ ඨිතෝ(අ)ති? සෝ ඒවං වදේය්ය: ‘පස්සාමි ඛෝ අහං, සම්ම, උපරිපබ්බතේ ඨිතෝ ආරාමරාමණේය්යකං වනරාමණේය්යකං භූමිරාමණේය්යකං පෝක්ඛරණීරාමණේය්යකන්(අ)ති.
But the other would say, ‘It’s impossible, it cannot happen that, standing at the peak, you can see delightful parks, woods, meadows, and lotus ponds.’ So their friend would come down from the peak, take their friend by the arm, and make them climb to the peak. After giving them a moment to catch their breath, they’d say, ‘My friend, what do you see, standing here at the peak?’ They’d reply, ‘Standing at the peak, I see delightful parks, woods, meadows, and lotus ponds!’
සෝ ඒවං වදේය්ය: ‘ඉදානේව ඛෝ තේ, සම්ම, භාසිතං—මයං ඒවං ආජානාම—අට්ඨානං ඛෝ ඒතං සම්ම, අනවකාසෝ යං ත්වං උපරිපබ්බතේ ඨිතෝ පස්සේය්යාසි ආරාමරාමණේය්යකං වනරාමණේය්යකං භූමිරාමණේය්යකං පෝක්ඛරණීරාමණේය්යකන්(අ)ති. ඉදානේව ච පන තේ භාසිතං මයං ඒවං ආජානාම: ‘පස්සාමි ඛෝ අහං, සම්ම, උපරිපබ්බතේ ඨිතෝ ආරාමරාමණේය්යකං වනරාමණේය්යකං භූමිරාමණේය්යකං පෝක්ඛරණීරාමණේය්යකන්(අ)ති. සෝ ඒවං වදේය්ය: ‘තථා හි පනාහං, සම්ම, ඉමිනා මහතා පබ්බතේන ආවුතෝ දට්ඨේය්යං නාද්දසන්(අ)ති.
They’d say, ‘Just now I understood you to say: “It’s impossible, it cannot happen that, standing at the peak, you can see delightful parks, woods, meadows, and lotus ponds.” But now you say: “Standing at the peak, I see delightful parks, woods, meadows, and lotus ponds!”’ They’d say, ‘But my friend, it was because I was obstructed by this big mountain that I didn’t see what could be seen.’
අතෝ මහන්තතරේන, අග්ගිවේස්සන, ‘අවිජ්ජාඛන්ධේන ජයසේනෝ රාජකුමාරෝ ආවුතෝ නිවුතෝ ඕඵුටෝ පරියෝනද්ධෝ. සෝ වත යං තං නේක්ඛම්මේන ඤාතබ්බං නේක්ඛම්මේන දට්ඨබ්බං නේක්ඛම්මේන පත්තබ්බං නේක්ඛම්මේන සච්ඡිකාතබ්බං තං වත ජයසේනෝ රාජකුමාරෝ කාමමජ්ඣේ වසන්තෝ කාමේ පරිභුඤ්ජන්තෝ කාමවිතක්කේහි ඛජ්ජමානෝ කාමපරිළාහේන පරිඩය්හමානෝ කාමපරියේසනාය උස්සුකෝ ඤස්සති වා දක්ඛති වා සච්ඡි වා කරිස්සතී(අ)ති—නේතං ඨානං විජ්ජති. සචේ ඛෝ තං, අග්ගිවේස්සන, ජයසේනස්ස රාජකුමාරස්ස ඉමා ද්වේ උපමා පටිභායේය්යුං, අනච්ඡරියං තේ ජයසේනෝ රාජකුමාරෝ පසීදේය්ය, පසන්නෝ ච තේ පසන්නාකාරං කරේය්යා”ති.
But bigger than that is the mass of ignorance by which Prince Jayasena is veiled, shrouded, covered, and engulfed. Prince Jayasena dwells in the midst of sensual pleasures, enjoying them, consumed by thoughts of them, burning with fever for them, and eagerly seeking more. It’s quite impossible for him to know or see or realize what can only be known, seen, and realized by renunciation. It wouldn’t be surprising if, had these two similes occurred to you, Prince Jayasena would have gained confidence in you and shown his confidence.”
“කුතෝ පන මං, භන්තේ, ජයසේනස්ස රාජකුමාරස්ස ඉමා ද්වේ උපමා පටිභායිස්සන්ති අනච්ඡරියා පුබ්බේ අස්සුතපුබ්බා, සේය්යථාපි භගවන්තන්”ති?
“But sir, how could these two similes have occurred to me as they did to the Buddha, since they were neither supernaturally inspired, nor learned before in the past?”
“සේය්යථාපි, අග්ගිවේස්සන, රාජා ඛත්තියෝ මුද්ධාවසිත්තෝ නාගවනිකං ආමන්තේති: ‘ඒහි ත්වං, සම්ම නාගවනික, රඤ්ඤෝ නාගං අභිරුහිත්වා නාගවනං පවිසිත්වා ආරඤ්ඤකං නාගං අතිපස්සිත්වා රඤ්ඤෝ නාගස්ස ගීවායං උපනිබන්ධාහී(අ)ති. ‘ඒවං, දේවා(අ)ති ඛෝ, අග්ගිවේස්සන, නාගවනිකෝ රඤ්ඤෝ ඛත්තියස්ස මුද්ධාවසිත්තස්ස පටිස්සුත්වා රඤ්ඤෝ නාගං අභිරුහිත්වා නාගවනං පවිසිත්වා ආරඤ්ඤකං නාගං අතිපස්සිත්වා රඤ්ඤෝ නාගස්ස ගීවායං උපනිබන්ධති. තමේනං රඤ්ඤෝ නාගෝ අබ්භෝකාසං නීහරති. ඒත්තාවතා ඛෝ, අග්ගිවේස්සන, ආරඤ්ඤකෝ නාගෝ අබ්භෝකාසං ගතෝ හෝති. ඒත්ථගේධා හි, අග්ගිවේස්සන, ආරඤ්ඤකා නාගා යදිදං—නාගවනං. තමේනං නාගවනිකෝ රඤ්ඤෝ ඛත්තියස්ස මුද්ධාවසිත්තස්ස ආරෝචේසි: ‘අබ්භෝකාසගතෝ ඛෝ, දේව, ආරඤ්ඤකෝ නාගෝ(අ)ති. අථ ඛෝ අග්ගිවේස්සන, තමේනං රාජා ඛත්තියෝ මුද්ධාවසිත්තෝ හත්ථිදමකං ආමන්තේසි: ‘ඒහි ත්වං, සම්ම හත්ථිදමක, ආරඤ්ඤකං නාගං දමයාහි ආරඤ්ඤකානඤ්චේව සීලානං අභිනිම්මදනාය ආරඤ්ඤකානඤ්චේව සරසඞ්කප්පානං අභිනිම්මදනාය ආරඤ්ඤකානඤ්චේව දරථකිලමථපරිළාහානං අභිනිම්මදනාය ගාමන්තේ අභිරමාපනාය මනුස්සකන්තේසු සීලේසු සමාදපනායා(අ)ති.
“Suppose, Aggivessana, an anointed aristocratic king was to address his elephant tracker, ‘Please, my good elephant tracker, mount the royal bull elephant and enter the elephant wood. When you see a wild bull elephant, tether it by the neck to the royal elephant.’ ‘Yes, Your Majesty,’ replied the elephant tracker, and did as he was asked. The royal elephant leads the wild elephant out into the open; and it’s only then that it comes out into the open, for a wild bull elephant clings to the elephant wood. Then the elephant tracker informs the king, ‘Sire, the wild elephant has come out into the open.’ Then the king addresses his elephant trainer, ‘Please, my good elephant trainer, tame the wild bull elephant. Subdue its wild behaviors, its wild memories and thoughts, and its wild stress, weariness, and fever. Make it happy to be within a village, and instill behaviors congenial to humans.’
‘ඒවං, දේවා(අ)ති ඛෝ, අග්ගිවේස්සන, හත්ථිදමකෝ රඤ්ඤෝ ඛත්තියස්ස මුද්ධාවසිත්තස්ස පටිස්සුත්වා මහන්තං ථම්භං පථවියං නිඛණිත්වා ආරඤ්ඤකස්ස නාගස්ස ගීවායං උපනිබන්ධති ආරඤ්ඤකානඤ්චේව සීලානං අභිනිම්මදනාය ආරඤ්ඤකානඤ්චේව සරසඞ්කප්පානං අභිනිම්මදනාය ආරඤ්ඤකානඤ්චේව දරථකිලමථපරිළාහානං අභිනිම්මදනාය ගාමන්තේ අභිරමාපනාය මනුස්සකන්තේසු සීලේසු සමාදපනාය. තමේනං හත්ථිදමකෝ යා සා වාචා නේලා කණ්ණසුඛා පේමනීයා හදයඞ්ගමා පෝරී බහුජනකන්තා බහුජනමනාපා තථාරූපාහි වාචාහි සමුදාචරති. යතෝ ඛෝ, අග්ගිවේස්සන, ආරඤ්ඤකෝ නාගෝ හත්ථිදමකස්ස යා සා වාචා නේලා කණ්ණසුඛා පේමනීයා හදයඞ්ගමා පෝරී බහුජනකන්තා බහුජනමනාපා තථාරූපාහි වාචාහි සමුදාචරියමානෝ සුස්සූසති, සෝතං ඕදහති, අඤ්ඤා චිත්තං උපට්ඨාපේති; තමේනං හත්ථිදමකෝ උත්තරි තිණඝාසෝදකං අනුප්පවේච්ඡති.
‘Yes, Your Majesty,’ replied the elephant trainer. He dug a large post into the earth and tethered the elephant to it by the neck, so as to subdue its wild behaviors, its wild memories and thoughts, and its wild stress, weariness, and fever, and to make it happy to be within a village, and instill behaviors congenial to humans. He spoke in a way that’s mellow, pleasing to the ear, lovely, going to the heart, polite, likable and agreeable to the people. Spoken to in such a way by the elephant trainer, the wild elephant wanted to listen. It actively listened and tried to understand. So the elephant trainer rewards it with grass, fodder, and water.
යතෝ ඛෝ, අග්ගිවේස්සන, ආරඤ්ඤකෝ නාගෝ හත්ථිදමකස්ස තිණඝාසෝදකං පටිග්ගණ්හාති, තත්ර හත්ථිදමකස්ස ඒවං හෝති: ‘ජීවිස්සති ඛෝ දානි ආරඤ්ඤකෝ නාගෝ(අ)ති. තමේනං හත්ථිදමකෝ උත්තරි කාරණං කාරේති: ‘ආදිය, භෝ, නික්ඛිප, භෝ(අ)ති. යතෝ ඛෝ, අග්ගිවේස්සන, ආරඤ්ඤකෝ නාගෝ හත්ථිදමකස්ස ආදානනික්ඛේපේ වචනකරෝ හෝති ඕවාදප්පටිකරෝ, තමේනං හත්ථිදමකෝ උත්තරි කාරණං කාරේති: ‘අභික්කම, භෝ, පටික්කම, භෝ(අ)ති. යතෝ ඛෝ, අග්ගිවේස්සන, ආරඤ්ඤකෝ නාගෝ හත්ථිදමකස්ස අභික්කමපටික්කමවචනකරෝ හෝති ඕවාදප්පටිකරෝ, තමේනං හත්ථිදමකෝ උත්තරි කාරණං කාරේති: ‘උට්ඨහ, භෝ, නිසීද, භෝ(අ)ති.
When the wild elephant accepts the grass, fodder, and water, the trainer knows, ‘Now the wild elephant will survive!’ Then he sets it a further task: ‘Pick it up, sir! Put it down, sir!’ When the wild elephant picks up and puts down when the trainer says, following instructions, the trainer sets it a further task: ‘Forward, sir! Back, sir!’ When the wild elephant goes forward and back when the trainer says, following instructions, the trainer sets it a further task: ‘Stand, sir! Sit, sir!’
යතෝ ඛෝ, අග්ගිවේස්සන, ආරඤ්ඤකෝ නාගෝ හත්ථිදමකස්ස උට්ඨානනිසජ්ජාය වචනකරෝ හෝති ඕවාදප්පටිකරෝ, තමේනං හත්ථිදමකෝ උත්තරි ආනේඤ්ජං නාම කාරණං කාරේති, මහන්තස්ස ඵලකං සෝණ්ඩාය උපනිබන්ධති, තෝමරහත්ථෝ ච පුරිසෝ උපරිගීවාය නිසින්නෝ හෝති, සමන්තතෝ ච තෝමරහත්ථා පුරිසා පරිවාරේත්වා ඨිතා හෝන්ති, හත්ථිදමකෝ ච දීඝතෝමරයට්ඨිං ගහේත්වා පුරතෝ ඨිතෝ හෝති. සෝ ආනේඤ්ජං කාරණං කාරියමානෝ නේව පුරිමේ පාදේ චෝපේති න පච්ඡිමේ පාදේ චෝපේති, න පුරිමකායං චෝපේති න පච්ඡිමකායං චෝපේති, න සීසං චෝපේති, න කණ්ණේ චෝපේති, න දන්තේ චෝපේති, න නඞ්ගුට්ඨං චෝපේති, න සෝණ්ඩං චෝපේති. සෝ හෝති ආරඤ්ඤකෝ නාගෝ ඛමෝ සත්තිප්පහාරානං අසිප්පහාරානං උසුප්පහාරානං සරපත්තප්පහාරානං භේරිපණවවංසසඞ්ඛඩිණ්ඩිමනින්නාදසද්දානං සබ්බවඞ්කදෝසනිහිතනින්නීතකසාවෝ රාජාරහෝ රාජභෝග්ගෝ රඤ්ඤෝ අඞ්ගන්තේව සඞ්ඛං ගච්ඡති.
When the wild elephant stands and sits when the trainer says, following instructions, the trainer sets the task called imperturbability. He fastens a large plank to its trunk; a lancer sits on its neck; other lancers surround it on all sides; and the trainer himself stands in front with a long lance. While practicing this task, it doesn’t budge its fore-feet or hind-feet, its fore-quarters or hind-quarters, its head, ears, tusks, tail, or trunk. The wild bull elephant endures being struck by spears, swords, arrows, and axes; it endures the thunder of the drums, kettledrums, horns, and cymbals. Rid of all crooks and flaws, and purged of defects, it is worthy of a king, fit to serve a king, and considered a factor of kingship.
ඒවමේව ඛෝ, අග්ගිවේස්සන, ඉධ තථාගතෝ ලෝකේ උප්පජ්ජති අරහං සම්මාසම්බුද්ධෝ විජ්ජාචරණසම්පන්නෝ සුගතෝ ලෝකවිදූ අනුත්තරෝ පුරිසදම්මසාරථි සත්ථා දේවමනුස්සානං බුද්ධෝ භගවා. සෝ ඉමං ලෝකං සදේවකං සමාරකං සබ්රහ්මකං සස්සමණබ්රාහ්මණිං පජං සදේවමනුස්සං සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා පවේදේති. සෝ ධම්මං දේසේති ආදිකල්යාණං මජ්ඣේකල්යාණං පරියෝසානකල්යාණං සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං, කේවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං පකාසේති.
In the same way, Aggivessana, a Realized One arises in the world, perfected, a fully awakened Buddha, accomplished in knowledge and conduct, holy, knower of the world, supreme guide for those who wish to train, teacher of gods and humans, awakened, blessed. He realizes with his own insight this world—with its gods, Māras and Brahmās, this population with its ascetics and brahmins, gods and humans—and he makes it known to others. He teaches Dhamma that’s good in the beginning, good in the middle, and good in the end, meaningful and well-phrased. And he reveals a spiritual practice that’s entirely full and pure.
තං ධම්මං සුණාති ගහපති වා ගහපතිපුත්තෝ වා අඤ්ඤතරස්මිං වා කුලේ පච්චාජාතෝ. සෝ තං ධම්මං සුත්වා තථාගතේ සද්ධං පටිලභති. සෝ තේන සද්ධාපටිලාභේන සමන්නාගතෝ ඉති පටිසඤ්චික්ඛති: ‘සම්බාධෝ ඝරාවාසෝ රජාපථෝ, අබ්භෝකාසෝ පබ්බජ්ජා. නයිදං සුකරං අගාරං අජ්ඣාවසතා ඒකන්තපරිපුණ්ණං ඒකන්තපරිසුද්ධං සඞ්ඛලිඛිතං බ්රහ්මචරියං චරිතුං. යන්නූනාහං කේසමස්සුං ඕහාරේත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදේත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජේය්යන්(අ)ති.
A householder hears that teaching, or a householder’s child, or someone reborn in a good family. They gain faith in the Realized One and reflect, ‘Living in a house is cramped and dirty, but the life of one gone forth is wide open. It’s not easy for someone living at home to lead the spiritual life utterly full and pure, like a polished shell. Why don’t I shave off my hair and beard, dress in ocher robes, and go forth from the lay life to homelessness?’
සෝ අපරේන සමයේන අප්පං වා භෝගක්ඛන්ධං පහාය මහන්තං වා භෝගක්ඛන්ධං පහාය අප්පං වා ඤාතිපරිවට්ටං පහාය මහන්තං වා ඤාතිපරිවට්ටං පහාය කේසමස්සුං ඕහාරේත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදේත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජති. ඒත්තාවතා ඛෝ, අග්ගිවේස්සන, අරියසාවකෝ අබ්භෝකාසගතෝ හෝති. ඒත්ථගේධා හි, අග්ගිවේස්සන, දේවමනුස්සා යදිදං—පඤ්ච කාමගුණා.
After some time they give up a large or small fortune, and a large or small family circle. They shave off hair and beard, dress in ocher robes, and go forth from the lay life to homelessness. And it’s only then that a noble disciple comes out into the open, for gods and humans cling to the five kinds of sensual stimulation.
තමේනං තථාගතෝ උත්තරිං විනේති: ‘ඒහි ත්වං, භික්ඛු, සීලවා හෝහි, පාතිමෝක්ඛසංවරසංවුතෝ විහරාහි ආචාරගෝචරසම්පන්නෝ, අණුමත්තේසු වජ්ජේසු භයදස්සාවී, සමාදාය සික්ඛස්සු සික්ඛාපදේසූ(අ)ති.
Then the Realized One guides them further: ‘Come, bhikkhu, be ethical and restrained in the monastic code, conducting yourself well and seeking alms in suitable places. Seeing danger in the slightest fault, keep the rules you’ve undertaken.’
යතෝ ඛෝ, අග්ගිවේස්සන, අරියසාවකෝ සීලවා හෝති, පාතිමෝක්ඛසංවරසංවුතෝ විහරති ආචාරගෝචරසම්පන්නෝ අණුමත්තේසු වජ්ජේසු භයදස්සාවී, සමාදාය සික්ඛති සික්ඛාපදේසු, තමේනං තථාගතෝ උත්තරිං විනේති: ‘ඒහි ත්වං, භික්ඛු, ඉන්ද්රියේසු ගුත්තද්වාරෝ හෝහි, චක්ඛුනා රූපං දිස්වා මා නිමිත්තග්ගාහී …පේ…
When they have ethical conduct, the Realized One guides them further: ‘Come, bhikkhu, guard your sense doors. When you see a sight with your eyes, don’t get caught up in the features and details. …
(යථා ගණකමෝග්ගල්ලානසුත්තන්තේ, ඒවං විත්ථාරේතබ්බානි.)
(Tell in full as in MN 107, the Discourse with Moggallāna the Accountant.)
සෝ ඉමේ පඤ්ච නීවරණේ පහාය චේතසෝ උපක්කිලේසේ පඤ්ඤාය දුබ්බලීකරණේ කායේ කායානුපස්සී විහරති ආතාපී සම්පජානෝ සතිමා විනේය්ය ලෝකේ අභිජ්ඣාදෝමනස්සං.
They give up these five hindrances, corruptions of the heart that weaken wisdom. Then they meditate observing an aspect of the body—keen, aware, and mindful, rid of covetousness and displeasure for the world.
වේදනාසු …පේ… චිත්තේ … ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති ආතාපී සම්පජානෝ සතිමා විනේය්ය ලෝකේ අභිජ්ඣාදෝමනස්සං. සේය්යථාපි, අග්ගිවේස්සන, හත්ථිදමකෝ මහන්තං ථම්භං පථවියං නිඛණිත්වා ආරඤ්ඤකස්ස නාගස්ස ගීවායං උපනිබන්ධති ආරඤ්ඤකානඤ්චේව සීලානං අභිනිම්මදනාය ආරඤ්ඤකානඤ්චේව සරසඞ්කප්පානං අභිනිම්මදනාය ආරඤ්ඤකානඤ්චේව දරථකිලමථපරිළාහානං අභිනිම්මදනාය ගාමන්තේ අභිරමාපනාය මනුස්සකන්තේසු සීලේසු සමාදපනාය; ඒවමේව ඛෝ, අග්ගිවේස්සන, අරියසාවකස්ස ඉමේ චත්තාරෝ සතිපට්ඨානා චේතසෝ උපනිබන්ධනා හෝන්ති ගේහසිතානඤ්චේව සීලානං අභිනිම්මදනාය ගේහසිතානඤ්චේව සරසඞ්කප්පානං අභිනිම්මදනාය ගේහසිතානඤ්චේව දරථකිලමථපරිළාහානං අභිනිම්මදනාය ඤායස්ස අධිගමාය නිබ්බානස්ස සච්ඡිකිරියාය.
They meditate observing an aspect of feelings … mind … principles—keen, aware, and mindful, rid of covetousness and displeasure for the world. It’s like when the elephant trainer dug a large post into the earth and tethered the elephant to it by the neck, so as to subdue its wild behaviors, its wild memories and thoughts, and its wild stress, weariness, and fever, and to make it happy to be within a village, and instill behaviors congenial to humans. In the same way, a noble disciple has these four kinds of mindfulness meditation as tethers for the mind so as to subdue behaviors of the lay life, memories and thoughts of the lay life, the stress, weariness, and fever of the lay life, to discover the system, and to realize Nibbana.
තමේනං තථාගතෝ උත්තරිං විනේති: ‘ඒහි ත්වං, භික්ඛු, කායේ කායානුපස්සී විහරාහි, මා ච කාමූපසංහිතං විතක්කං විතක්කේසි. වේදනාසු … චිත්තේ … ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරාහි, මා ච කාමූපසංහිතං විතක්කං විතක්කේසී(අ)ති.
Then the Realized One guides them further: ‘Come, bhikkhu, meditate observing an aspect of the body, but don’t think thoughts connected with sensual pleasures. Meditate observing an aspect of feelings … mind … principles, but don’t think thoughts connected with sensual pleasures.’
සෝ විතක්කවිචාරානං වූපසමා අජ්ඣත්තං සම්පසාදනං චේතසෝ ඒකෝදිභාවං අවිතක්කං අවිචාරං සමාධිජං පීතිසුඛං දුතියං ඣානං … තතියං ඣානං … චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති.
As the placing of the mind and keeping it connected are stilled, they enter and remain in the second jhāna … third jhāna … fourth jhāna.
සෝ ඒවං සමාහිතේ චිත්තේ පරිසුද්ධේ පරියෝදාතේ අනඞ්ගණේ විගතූපක්කිලේසේ මුදුභූතේ කම්මනියේ ඨිතේ ආනේඤ්ජප්පත්තේ පුබ්බේනිවාසානුස්සතිඤාණාය චිත්තං අභිනින්නාමේති. සෝ අනේකවිහිතං පුබ්බේනිවාසං අනුස්සරති, සේය්යථිදං—ඒකම්පි ජාතිං ද්වේපි ජාතියෝ …පේ… ඉති සාකාරං සෞද්දේසං අනේකවිහිතං පුබ්බේනිවාසං අනුස්සරති.
When their mind has become immersed in samādhi like this—purified, bright, flawless, rid of corruptions, pliable, workable, steady, and imperturbable—they extend it toward recollection of past lives. They recollect many kinds of past lives. That is: one, two, three, four, five, ten, twenty, thirty, forty, fifty, a hundred, a thousand, a hundred thousand rebirths; many eons of the world contracting, many eons of the world expanding, many eons of the world contracting and expanding. And so they recollect their many kinds of past lives, with features and details.
සෝ ඒවං සමාහිතේ චිත්තේ පරිසුද්ධේ පරියෝදාතේ අනඞ්ගණේ විගතූපක්කිලේසේ මුදුභූතේ කම්මනියේ ඨිතේ ආනේඤ්ජප්පත්තේ සත්තානං චුතූපපාතඤාණාය චිත්තං අභිනින්නාමේති. සෝ දිබ්බේන චක්ඛුනා විසුද්ධේන අතික්කන්තමානුසකේන සත්තේ පස්සති චවමානේ උපපජ්ජමානේ හීනේ පණීතේ සුවණ්ණේ දුබ්බණ්ණේ, සුගතේ දුග්ගතේ …පේ… යථාකම්මූපගේ සත්තේ පජානාති.
When their mind has become immersed in samādhi like this—purified, bright, flawless, rid of corruptions, pliable, workable, steady, and imperturbable—they extend it toward knowledge of the death and rebirth of sentient beings. With clairvoyance that is purified and superhuman, they see sentient beings passing away and being reborn—inferior and superior, beautiful and ugly, in a good place or a bad place. They understand how sentient beings are reborn according to their deeds.
සෝ ඒවං සමාහිතේ චිත්තේ පරිසුද්ධේ පරියෝදාතේ අනඞ්ගණේ විගතූපක්කිලේසේ මුදුභූතේ කම්මනියේ ඨිතේ ආනේඤ්ජප්පත්තේ ආසවානං ඛයඤාණාය චිත්තං අභිනින්නාමේති. සෝ ‘ඉදං දුක්ඛන්(අ)ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං දුක්ඛසමුදයෝ(අ)ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං දුක්ඛනිරෝධෝ(අ)ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං දුක්ඛනිරෝධගාමිනී පටිපදා(අ)ති යථාභූතං පජානාති; ‘ඉමේ ආසවා(අ)ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං ආසවසමුදයෝ(අ)ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං ආසවනිරෝධෝ(අ)ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං ආසවනිරෝධගාමිනී පටිපදා(අ)ති යථාභූතං පජානාති. තස්ස ඒවං ජානතෝ ඒවං පස්සතෝ කාමාසවාපි චිත්තං විමුච්චති, භවාසවාපි චිත්තං විමුච්චති, අවිජ්ජාසවාපි චිත්තං විමුච්චති. විමුත්තස්මිං විමුත්තමිති ඤාණං හෝති.
When their mind has become immersed in samādhi like this—purified, bright, flawless, rid of corruptions, pliable, workable, steady, and imperturbable—they extend it toward knowledge of the ending of defilements. They truly understand: ‘This is suffering’ … ‘This is the origin of suffering’ … ‘This is the cessation of suffering’ … ‘This is the practice that leads to the cessation of suffering’. They truly understand: ‘These are defilements’ … ‘This is the origin of defilements’ … ‘This is the cessation of defilements’ … ‘This is the practice that leads to the cessation of defilements’. Knowing and seeing like this, their mind is freed from the defilements of sensuality, desire to be reborn, and ignorance. When they’re freed, they know they’re freed.
‘ඛීණා ජාති, වුසිතං බ්රහ්මචරියං, කතං කරණීයං, නාපරං ඉත්ථත්තායා(අ)ති පජානාති.
They understand: ‘Rebirth is ended, the spiritual journey has been completed, what had to be done has been done, there is no return to any state of existence.’
සෝ හෝති භික්ඛු ඛමෝ සීතස්ස උණ්හස්ස ජිඝච්ඡාය පිපාසාය ඩංසමකසවාතාතපසරීසපසම්ඵස්සානං දුරුත්තානං දුරාගතානං වචනපථානං, උප්පන්නානං සාරීරිකානං වේදනානං දුක්ඛානං තිබ්බානං ඛරානං කටුකානං අසාතානං අමනාපානං පාණහරානං අධිවාසකජාතිකෝ හෝති සබ්බරාගදෝසමෝහනිහිතනින්නීතකසාවෝ ආහුනේය්යෝ පාහුනේය්යෝ දක්ඛිණේය්යෝ අඤ්ජලිකරණීයෝ අනුත්තරං පුඤ්ඤක්ඛේත්තං ලෝකස්ස.
Such a bhikkhu endures cold, heat, hunger, and thirst; the touch of flies, mosquitoes, wind, sun, and reptiles; rude and unwelcome criticism; and puts up with physical pain—sharp, severe, acute, unpleasant, disagreeable, and life-threatening. Rid of all greed, hate, and delusion, and purged of defects, they are worthy of offerings dedicated to the gods, worthy of hospitality, worthy of a religious donation, worthy of greeting with joined palms, and are the supreme field of merit for the world.
මහල්ලකෝ චේපි, අග්ගිවේස්සන, රඤ්ඤෝ නාගෝ අදන්තෝ අවිනීතෝ කාලං කරෝති, ‘අදන්තමරණං මහල්ලකෝ රඤ්ඤෝ නාගෝ කාලඞ්කතෝ(අ)ත්වේව සඞ්ඛං ගච්ඡති; මජ්ඣිමෝ චේපි, අග්ගිවේස්සන, රඤ්ඤෝ නාගෝ. දහරෝ චේපි, අග්ගිවේස්සන, රඤ්ඤෝ නාගෝ අදන්තෝ අවිනීතෝ කාලං කරෝති, ‘අදන්තමරණං දහරෝ රඤ්ඤෝ නාගෝ කාලඞ්කතෝ(අ)ත්වේව සඞ්ඛං ගච්ඡති; ඒවමේව ඛෝ, අග්ගිවේස්සන, ථේරෝ චේපි භික්ඛු අඛීණාසවෝ කාලං කරෝති, ‘අදන්තමරණං ථේරෝ භික්ඛු කාලඞ්කතෝ(අ)ත්වේව සඞ්ඛං ගච්ඡති; මජ්ඣිමෝ චේපි, අග්ගිවේස්සන, භික්ඛු. නවෝ චේපි, අග්ගිවේස්සන, භික්ඛු අඛීණාසවෝ කාලං කරෝති, ‘අදන්තමරණං නවෝ භික්ඛු කාලඞ්කතෝ(අ)ත්වේව සඞ්ඛං ගච්ඡති.
If a royal bull elephant passes away untamed and untrained—whether in their old age, middle age, or youth—they’re considered a royal bull elephant who passed away untamed. In the same way, if a bhikkhu passes away without having ended the defilements—whether as a senior, middle, or junior—they’re considered as a bhikkhu who passed away untamed.
මහල්ලකෝ චේපි, අග්ගිවේස්සන, රඤ්ඤෝ නාගෝ සුදන්තෝ සුවිනීතෝ කාලං කරෝති, ‘දන්තමරණං මහල්ලකෝ රඤ්ඤෝ නාගෝ කාලඞ්කතෝ(අ)ත්වේව සඞ්ඛං ගච්ඡති; මජ්ඣිමෝ චේපි, අග්ගිවේස්සන, රඤ්ඤෝ නාගෝ … දහරෝ චේපි, අග්ගිවේස්සන, රඤ්ඤෝ නාගෝ සුදන්තෝ සුවිනීතෝ කාලං කරෝති, ‘දන්තමරණං දහරෝ රඤ්ඤෝ නාගෝ කාලඞ්කතෝ(අ)ත්වේව සඞ්ඛං ගච්ඡති; ඒවමේව ඛෝ, අග්ගිවේස්සන, ථේරෝ චේපි භික්ඛු ඛීණාසවෝ කාලං කරෝති, ‘දන්තමරණං ථේරෝ භික්ඛු කාලඞ්කතෝ(අ)ත්වේව සඞ්ඛං ගච්ඡති; මජ්ඣිමෝ චේපි, අග්ගිවේස්සන, භික්ඛු. නවෝ චේපි, අග්ගිවේස්සන, භික්ඛු ඛීණාසවෝ කාලං කරෝති, ‘දන්තමරණං නවෝ භික්ඛු කාලඞ්කතෝ(අ)ත්වේව සඞ්ඛං ගච්ඡතී”ති.
If a royal bull elephant passes away tamed and trained—whether in their old age, middle age, or youth—they’re considered a royal bull elephant who passed away tamed. In the same way, if a bhikkhu passes away having ended the defilements—whether as a senior, middle, or junior—they’re considered as a bhikkhu who passed away tamed.”
ඉදමවෝච භගවා. අත්තමනෝ අචිරවතෝ සමණුද්දේසෝ භගවතෝ භාසිතං අභිනන්දීති.
That is what the Buddha said. Satisfied, the novice Aciravata was happy with what the Buddha said.
දන්තභූමිසුත්තං නිට්ඨිතං පඤ්චමං.
The authoritative text of the Majjhima Nikāya is the Pāli text. The English translation is provided as an aid to the study of the original Pāli text. [CREDITS »]