| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / มชฺฌิมนิกาย (อฎฺฐกถา) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
๕. ทนฺตภูมิสุตฺตวณฺณนา
5. Dantabhūmisuttavaṇṇanā
๒๑๓. เอวํ เม สุตนฺติ ทนฺตภูมิสุตฺตํฯ ตตฺถ อรญฺญกุฎิกายนฺติ ตเสฺสว เวฬุวนสฺส เอกสฺมิํ วิวิตฺตฎฺฐาเน ปธานกมฺมิกานํ ภิกฺขูนํ อตฺถาย กตเสนาสเนฯ ราชกุมาโรติ พิมฺพิสารสฺส ปุโตฺต โอรสโกฯ
213.Evaṃme sutanti dantabhūmisuttaṃ. Tattha araññakuṭikāyanti tasseva veḷuvanassa ekasmiṃ vivittaṭṭhāne padhānakammikānaṃ bhikkhūnaṃ atthāya katasenāsane. Rājakumāroti bimbisārassa putto orasako.
ผุเสยฺยาติ ลเภยฺยฯ เอกคฺคตนฺติ เอวํ ปฎิปโนฺน สมาปตฺติํ นาม ลภติ, ฌานํ นาม ลภตีติ อิทํ มยา สุตนฺติ วทติฯ กิลมโถติ กายกิลมโถฯ วิเหสาติ เสฺวว กิลมโถ วุโตฺตฯ ยถาสเก ติเฎฺฐยฺยาสีติ อตฺตโน อชานนโกฎฺฐาเสเยว ติเฎฺฐยฺยาสีติฯ
Phuseyyāti labheyya. Ekaggatanti evaṃ paṭipanno samāpattiṃ nāma labhati, jhānaṃ nāma labhatīti idaṃ mayā sutanti vadati. Kilamathoti kāyakilamatho. Vihesāti sveva kilamatho vutto. Yathāsake tiṭṭheyyāsīti attano ajānanakoṭṭhāseyeva tiṭṭheyyāsīti.
๒๑๔. เทเสสีติ จิเตฺตกคฺคตํ นาม เอวํ ลภติ, สมาปตฺติํ เอวํ นิพฺพเตฺตตีติ อปฺปนาอุปจารํ ปาเปตฺวา เอกกสิณปริกมฺมํ กเถสิฯ ปเวเทตฺวาติ ปกาเสตฺวาฯ
214.Desesīti cittekaggataṃ nāma evaṃ labhati, samāpattiṃ evaṃ nibbattetīti appanāupacāraṃ pāpetvā ekakasiṇaparikammaṃ kathesi. Pavedetvāti pakāsetvā.
เนกฺขเมฺมน ญาตพฺพนฺติ กามโต นิสฺสฎคุเณน ญาตพฺพํฯ กามโต นิสฺสฎคุเณ ฐิเตน ปุคฺคเลน เอกคฺคํ นาม ชานิตพฺพนฺติ อธิปฺปาเยเนตํ วุตฺตํ ฯ เสสานิ ตเสฺสว เววจนานิฯ กาเม ปริภุญฺชโนฺตติ ทุวิเธปิ กาเม ภุญฺชมาโนฯ
Nekkhammena ñātabbanti kāmato nissaṭaguṇena ñātabbaṃ. Kāmato nissaṭaguṇe ṭhitena puggalena ekaggaṃ nāma jānitabbanti adhippāyenetaṃ vuttaṃ . Sesāni tasseva vevacanāni. Kāmeparibhuñjantoti duvidhepi kāme bhuñjamāno.
๒๑๕. หตฺถิทมฺมา วา อสฺสทมฺมา วา โคทมฺมา วาติ เอตฺถ อทนฺตหตฺถิทมฺมาทโย วิย จิเตฺตกคฺครหิตา ปุคฺคลา ทฎฺฐพฺพาฯ ทนฺตหตฺถิอาทโย วิย จิเตฺตกคฺคสมฺปนฺนาฯ ยถา อทนฺตหตฺถิทมฺมาทโย กูฎาการํ อกตฺวา ธุรํ อฉเฑฺฑตฺวา ทนฺตคมนํ วา คนฺตุํ, ทเนฺตหิ วา ปตฺตพฺพํ ภูมิํ ปาปุณิตุํ น สโกฺกนฺติ, เอวเมว จิเตฺตกคฺครหิตา สมฺปนฺนจิเตฺตกเคฺคหิ นิพฺพตฺติตคุณํ วา นิพฺพเตฺตตุํ ปตฺตภูมิํ วา ปาปุณิตุํ น สโกฺกนฺติฯ
215.Hatthidammā vā assadammā vā godammā vāti ettha adantahatthidammādayo viya cittekaggarahitā puggalā daṭṭhabbā. Dantahatthiādayo viya cittekaggasampannā. Yathā adantahatthidammādayo kūṭākāraṃ akatvā dhuraṃ achaḍḍetvā dantagamanaṃ vā gantuṃ, dantehi vā pattabbaṃ bhūmiṃ pāpuṇituṃ na sakkonti, evameva cittekaggarahitā sampannacittekaggehi nibbattitaguṇaṃ vā nibbattetuṃ pattabhūmiṃ vā pāpuṇituṃ na sakkonti.
๒๑๖. หตฺถวิลงฺฆเกนาติ หเตฺถน หตฺถํ คเหตฺวาฯ
216.Hatthavilaṅghakenāti hatthena hatthaṃ gahetvā.
ทเฎฺฐยฺยนฺติ ปสฺสิตพฺพยุตฺตกํฯ อาวุโตติ อาวริโตฯ นิวุโตติ นิวาริโตฯ โอผุโฎติ โอนโทฺธฯ
Daṭṭheyyanti passitabbayuttakaṃ. Āvutoti āvarito. Nivutoti nivārito. Ophuṭoti onaddho.
๒๑๗. นาควนิกนฺติ หตฺถิปโทปเม (ม. นิ. ๑.๒๘๘ อาทโย) นาควนจรโก ปุริโส ‘‘นาควนิโก’’ติ วุโตฺต, อิธ หตฺถิสิกฺขาย กุสโล หตฺถิํ คเหตุํ สมโตฺถฯ อติปสฺสิตฺวาติ ทิสฺวาฯ เอตฺถเคธาติ เอตสฺมิํ ปวตฺตเคธาฯ สรสงฺกปฺปานนฺติ ธาวนสงฺกปฺปานํฯ มนุสฺสกเนฺตสุ สีเลสุ สมาทปนายาติ เอตฺถ ยทา นาโค อิตฺถิปุริเสหิ กุมารกุมาริกาหิ โสณฺฑาทีสุ คเหตฺวา อุปเกฬยมาโน วิการํ น กโรติ สุขายติ, ตทาเนน มนุสฺสกนฺตานิ สีลานิ สมาทินฺนานิ นาม โหนฺติฯ
217.Nāgavanikanti hatthipadopame (ma. ni. 1.288 ādayo) nāgavanacarako puriso ‘‘nāgavaniko’’ti vutto, idha hatthisikkhāya kusalo hatthiṃ gahetuṃ samattho. Atipassitvāti disvā. Etthagedhāti etasmiṃ pavattagedhā. Sarasaṅkappānanti dhāvanasaṅkappānaṃ. Manussakantesu sīlesu samādapanāyāti ettha yadā nāgo itthipurisehi kumārakumārikāhi soṇḍādīsu gahetvā upakeḷayamāno vikāraṃ na karoti sukhāyati, tadānena manussakantāni sīlāni samādinnāni nāma honti.
เปมนียาติ ตาต ราชา เต ปสโนฺน มงฺคลหตฺถิฎฺฐาเนว ฐเปสฺสติ, ราชารหานิ โภชนาทีนิ ลภิสฺสสีติ เอวรูปี นาเคหิ ปิยาปิตพฺพา กถาฯ สุสฺสูสตีติ ตํ เปมนียกถํ โสตุกาโม โหติฯ ติณฆาโสทกนฺติ ติณฆาสเญฺจว อุทกญฺจ, ติณฆาสนฺติ ฆาสิตพฺพํ ติณํ, ขาทิตพฺพนฺติ อโตฺถฯ
Pemanīyāti tāta rājā te pasanno maṅgalahatthiṭṭhāneva ṭhapessati, rājārahāni bhojanādīni labhissasīti evarūpī nāgehi piyāpitabbā kathā. Sussūsatīti taṃ pemanīyakathaṃ sotukāmo hoti. Tiṇaghāsodakanti tiṇaghāsañceva udakañca, tiṇaghāsanti ghāsitabbaṃ tiṇaṃ, khāditabbanti attho.
ปณโวติ ฑิณฺฑิโมฯ สพฺพวงฺกโทสนิหิตนินฺนีตกสาโวติ นิหิตสพฺพวงฺกโทโส เจว อปนีตกสาโว จฯ องฺคเนฺตว สงฺขํ คจฺฉตีติ องฺคสโม โหติฯ
Paṇavoti ḍiṇḍimo. Sabbavaṅkadosanihitaninnītakasāvoti nihitasabbavaṅkadoso ceva apanītakasāvo ca. Aṅganteva saṅkhaṃ gacchatīti aṅgasamo hoti.
๒๑๙. เคหสิตสีลานนฺติ ปญฺจกามคุณนิสฺสิตสีลานํฯ ญายสฺสาติ อฎฺฐงฺคิกมคฺคสฺสฯ
219.Gehasitasīlānanti pañcakāmaguṇanissitasīlānaṃ. Ñāyassāti aṭṭhaṅgikamaggassa.
๒๒๒. อทนฺตมรณํ มหลฺลโก รโญฺญ นาโค กาลงฺกโตติ รโญฺญ มหลฺลโก นาโค อทนฺตมรณํ มโต กาลํ กโต โหติ, อทนฺตมรณํ กาลํกิริยํ นาม กริยตีติ อยเมตฺถ อโตฺถฯ เอส นโย สพฺพตฺถฯ เสสํ อุตฺตานเมวาติฯ
222.Adantamaraṇaṃ mahallako rañño nāgo kālaṅkatoti rañño mahallako nāgo adantamaraṇaṃ mato kālaṃ kato hoti, adantamaraṇaṃ kālaṃkiriyaṃ nāma kariyatīti ayamettha attho. Esa nayo sabbattha. Sesaṃ uttānamevāti.
ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฎฺฐกถาย
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
ทนฺตภูมิสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Dantabhūmisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / มชฺฌิมนิกาย • Majjhimanikāya / ๕. ทนฺตภูมิสุตฺตํ • 5. Dantabhūmisuttaṃ
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / มชฺฌิมนิกาย (ฎีกา) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ๕. ทนฺตภูมิสุตฺตวณฺณนา • 5. Dantabhūmisuttavaṇṇanā
