| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
१०. दन्तपोनसिक्खापदं
10. Dantaponasikkhāpadaṃ
२६३. दसमे दन्तकट्ठन्ति दन्तपोनं। तञ्हि दन्तो कसीयति विलेखीयति अनेनाति ‘‘दन्तकट्ठ’’न्ति वुच्चति। ‘‘सब्ब’’न्ति आदिना सब्बमेव पंसुकूलं सब्बपंसुकूलं, तमस्सत्थीति ‘‘सब्बपंसुकूलिको’’ति अत्थं दस्सेति। सोति भिक्खु परिभुञ्जति किराति सम्बन्धो। सुसानेति आळहने। तञ्हि छवानं सयनट्ठानत्ता ‘‘सुसान’’न्ति वुच्चति निरुत्तिनयेन। तत्थाति सुसाने। पुन तत्थाति एवमेव। अय्यसरूपञ्च वोसाटितकसरूपञ्च दस्सेतुं वुत्तं ‘‘अय्यवोसाटितकानीति एत्था’’ति। तत्थ ‘‘अय्या…पे॰… पितामहा’’तिइमिना अय्यसरूपं दस्सेति। ‘‘वो…पे॰… भोजनीयानी’’तिइमिना वोसाटितकसरूपं। अय्यसङ्खातानं पितिपितामहानं अत्थाय, ते वा उद्दिस्स छड्डितानि वोसाटितकसङ्खतानि खादनीयभोजनीयानि अय्यवोसाटितकानीति विग्गहो कातब्बो। मनुस्सा ठपेन्ति किराति सम्बन्धो। यन्ति खादनीयभोजनीयं। तेसन्ति ञातकानं। पिण्डं पिण्डं कत्वाति सङ्घाटं सङ्घाटं कत्वा। अञ्ञन्ति वुत्तखादनीयभोजनीयतो अञ्ञं। उम्मारेपीति सुसानस्स इन्दखीलेपि। सो हि उद्धटो किलेसमारो एत्थाति ‘‘उम्मारो’’ति वुच्चति। बोधिसत्तो हि अभिनिक्खमनकाले पुत्तं चुम्बिस्सामीति ओवरकस्स इन्दखीले ठत्वा पस्सन्तो मातरं पुत्तस्स नलाटे हत्थं ठपेत्वा सयन्तिं दिस्वा ‘‘सचे मे पुत्तं गण्हेय्यं, माता तस्स पबुज्झेय्य, पबुज्झमानाय अन्तरायो भवेय्या’’ति अभिनिक्खमनन्तरायभयेन पुत्तदारे परिच्चजित्वा इन्दखीलतो निवत्तित्वा महाभिनिक्खमनं निक्खमि। तस्मा बोधिसत्तस्स ठत्वा पुत्तदारेसु अपेक्खासङ्खातस्स मारस्स उद्धटट्ठानत्ता सो इन्दखीलो निप्परियायेन ‘‘उम्मारो’’ति वुच्चति, अञ्ञे पन रूळ्हीवसेन। थिरोति थद्धो। घनबद्धोति घनेन बद्धो। कथिनेन मंसेन आबद्धोति अत्थो। वठति थूलो भवतीति वठो, मुद्धजदुतियोयं, सो अस्सत्थीति वठरोति दस्सेन्तो आह ‘‘वठरोति थूलो’’ति। ‘‘सल्लक्खेमा’’तिइमिना ‘‘मञ्ञे’’ति एत्थ मनधातु सल्लक्खणत्थो, मकारस्सेकारोति दस्सेति। हीति सच्चं। तेसन्ति मनुस्सानं।
263. Dasame dantakaṭṭhanti dantaponaṃ. Tañhi danto kasīyati vilekhīyati anenāti ‘‘dantakaṭṭha’’nti vuccati. ‘‘Sabba’’nti ādinā sabbameva paṃsukūlaṃ sabbapaṃsukūlaṃ, tamassatthīti ‘‘sabbapaṃsukūliko’’ti atthaṃ dasseti. Soti bhikkhu paribhuñjati kirāti sambandho. Susāneti āḷahane. Tañhi chavānaṃ sayanaṭṭhānattā ‘‘susāna’’nti vuccati niruttinayena. Tatthāti susāne. Puna tatthāti evameva. Ayyasarūpañca vosāṭitakasarūpañca dassetuṃ vuttaṃ ‘‘ayyavosāṭitakānīti etthā’’ti. Tattha ‘‘ayyā…pe… pitāmahā’’tiiminā ayyasarūpaṃ dasseti. ‘‘Vo…pe… bhojanīyānī’’tiiminā vosāṭitakasarūpaṃ. Ayyasaṅkhātānaṃ pitipitāmahānaṃ atthāya, te vā uddissa chaḍḍitāni vosāṭitakasaṅkhatāni khādanīyabhojanīyāni ayyavosāṭitakānīti viggaho kātabbo. Manussā ṭhapenti kirāti sambandho. Yanti khādanīyabhojanīyaṃ. Tesanti ñātakānaṃ. Piṇḍaṃ piṇḍaṃ katvāti saṅghāṭaṃ saṅghāṭaṃ katvā. Aññanti vuttakhādanīyabhojanīyato aññaṃ. Ummārepīti susānassa indakhīlepi. So hi uddhaṭo kilesamāro etthāti ‘‘ummāro’’ti vuccati. Bodhisatto hi abhinikkhamanakāle puttaṃ cumbissāmīti ovarakassa indakhīle ṭhatvā passanto mātaraṃ puttassa nalāṭe hatthaṃ ṭhapetvā sayantiṃ disvā ‘‘sace me puttaṃ gaṇheyyaṃ, mātā tassa pabujjheyya, pabujjhamānāya antarāyo bhaveyyā’’ti abhinikkhamanantarāyabhayena puttadāre pariccajitvā indakhīlato nivattitvā mahābhinikkhamanaṃ nikkhami. Tasmā bodhisattassa ṭhatvā puttadāresu apekkhāsaṅkhātassa mārassa uddhaṭaṭṭhānattā so indakhīlo nippariyāyena ‘‘ummāro’’ti vuccati, aññe pana rūḷhīvasena. Thiroti thaddho. Ghanabaddhoti ghanena baddho. Kathinena maṃsena ābaddhoti attho. Vaṭhati thūlo bhavatīti vaṭho, muddhajadutiyoyaṃ, so assatthīti vaṭharoti dassento āha ‘‘vaṭharoti thūlo’’ti. ‘‘Sallakkhemā’’tiiminā ‘‘maññe’’ti ettha manadhātu sallakkhaṇattho, makārassekāroti dasseti. Hīti saccaṃ. Tesanti manussānaṃ.
२६४. सम्माति अविपरीतं। असल्लक्खेत्वाति आहारसद्दस्स खादनीयभोजनीयादीसु निरूळ्हभावं अमञ्ञित्वा। भगवा पन ठपेसीति सम्बन्धो। यथाउप्पन्नस्साति येनाकारेन उप्पन्नस्स । पिता पुत्तसङ्खाते दारके सञ्ञापेन्तो विय भगवा ते भिक्खू सञ्ञापेन्तोति योजना।
264.Sammāti aviparītaṃ. Asallakkhetvāti āhārasaddassa khādanīyabhojanīyādīsu nirūḷhabhāvaṃ amaññitvā. Bhagavā pana ṭhapesīti sambandho. Yathāuppannassāti yenākārena uppannassa . Pitā puttasaṅkhāte dārake saññāpento viya bhagavā te bhikkhū saññāpentoti yojanā.
२६५. एतदेवाति तिण्णमाकारानमञ्ञतरवसेन अदिन्नमेव सन्धायाति सम्बन्धो। हीति सच्चं। मातिकायं ‘‘दिन्न’’न्ति वुत्तट्ठानं नत्थि, अथ कस्मा पदभाजनेयेव वुत्तन्ति आह ‘‘दिन्नन्ति इद’’न्तिआदि। ‘‘दिन्न’’न्ति इदं उद्धटन्ति सम्बन्धो। अस्साति ‘‘दिन्न’’न्ति पदस्स। निद्देसे च ‘‘कायेन…पे॰… देन्ते’’ति उद्धटन्ति योजना। एवन्ति इमेहि तीहाकारेहि ददमानेति सम्बन्धो। एवन्ति इमेहि द्वीहाकारेहि । आदीयमानन्ति सम्बन्धो। रथरेणुम्पीति रथिकवीथियं उट्ठितपंसुम्पि। पुब्बेति पठमपवारणसिक्खापदे। एवं पटिग्गहितं एतं आहारं दिन्नं नाम वुच्चतीति योजना। ‘‘एतमेवा’’ति एवस्स सम्भवतो तस्स फलं दस्सेतुं वुत्तं ‘‘न इद’’न्तिआदि। निस्सट्ठं न वुच्चतीति योजना।
265.Etadevāti tiṇṇamākārānamaññataravasena adinnameva sandhāyāti sambandho. Hīti saccaṃ. Mātikāyaṃ ‘‘dinna’’nti vuttaṭṭhānaṃ natthi, atha kasmā padabhājaneyeva vuttanti āha ‘‘dinnanti ida’’ntiādi. ‘‘Dinna’’nti idaṃ uddhaṭanti sambandho. Assāti ‘‘dinna’’nti padassa. Niddese ca ‘‘kāyena…pe… dente’’ti uddhaṭanti yojanā. Evanti imehi tīhākārehi dadamāneti sambandho. Evanti imehi dvīhākārehi . Ādīyamānanti sambandho. Rathareṇumpīti rathikavīthiyaṃ uṭṭhitapaṃsumpi. Pubbeti paṭhamapavāraṇasikkhāpade. Evaṃ paṭiggahitaṃ etaṃ āhāraṃ dinnaṃ nāma vuccatīti yojanā. ‘‘Etamevā’’ti evassa sambhavato tassa phalaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘na ida’’ntiādi. Nissaṭṭhaṃ na vuccatīti yojanā.
तत्थाति ‘‘कायेना’’तिआदिवचने। हीति सच्चं। नत्थु करीयति इमायाति नत्थुकरणी, ताय। नासापुटेन पटिग्गण्हातीति सम्बन्धो। अकल्लकोति गिलानो। हीति सच्चं। कायेन पटिबद्धो कायपटिबद्धो कटच्छुआदीति आह ‘‘कटच्छुआदीसू’’तिआदि। हीति सच्चं। पातियमानन्ति पातापियमानं।
Tatthāti ‘‘kāyenā’’tiādivacane. Hīti saccaṃ. Natthu karīyati imāyāti natthukaraṇī, tāya. Nāsāpuṭena paṭiggaṇhātīti sambandho. Akallakoti gilāno. Hīti saccaṃ. Kāyena paṭibaddho kāyapaṭibaddho kaṭacchuādīti āha ‘‘kaṭacchuādīsū’’tiādi. Hīti saccaṃ. Pātiyamānanti pātāpiyamānaṃ.
एत्थाति इमस्मिं सिक्खापदे। ‘‘पञ्चहङ्गेही’’ति पदस्स वित्थारं दस्सेन्तो आह ‘‘थाममज्झिमस्सा’’तिआदि। तन्ति दातब्बवत्थुं।
Etthāti imasmiṃ sikkhāpade. ‘‘Pañcahaṅgehī’’ti padassa vitthāraṃ dassento āha ‘‘thāmamajjhimassā’’tiādi. Tanti dātabbavatthuṃ.
तत्थाति ‘‘हत्थपासो पञ्ञायती’’तिवचने। गच्छन्तोपि ठितेनेव सङ्गहितो। भूमट्ठस्साति भूमियं ठितस्स। आकासट्ठस्साति आकासे ठितस्स। ‘‘हत्थं अङ्ग’’न्ति पदेहि अवयविसम्बन्धो कातब्बो। वुत्तनयेनेवाति ‘‘भूमट्ठस्स च सीसेना’’तिआदिना वुत्तनयेनेव। पक्खीति सकुणो। सो हि पक्खयुत्तत्ता पक्खीति वुच्चति। हत्थीति कुञ्जरो। सो हि सोण्डसङ्खातहत्थयुत्तत्ता हत्थीति वुच्चति। अद्धेन अट्ठमं रतनमस्साति अद्धट्ठमरतनो, हत्थी, तस्स। तेनाति हत्थिना।
Tatthāti ‘‘hatthapāso paññāyatī’’tivacane. Gacchantopi ṭhiteneva saṅgahito. Bhūmaṭṭhassāti bhūmiyaṃ ṭhitassa. Ākāsaṭṭhassāti ākāse ṭhitassa. ‘‘Hatthaṃ aṅga’’nti padehi avayavisambandho kātabbo. Vuttanayenevāti ‘‘bhūmaṭṭhassa ca sīsenā’’tiādinā vuttanayeneva. Pakkhīti sakuṇo. So hi pakkhayuttattā pakkhīti vuccati. Hatthīti kuñjaro. So hi soṇḍasaṅkhātahatthayuttattā hatthīti vuccati. Addhena aṭṭhamaṃ ratanamassāti addhaṭṭhamaratano, hatthī, tassa. Tenāti hatthinā.
एको दायको वदतीति सम्बन्धो। ओणमतीति हेट्ठा नमति। एत्तावताति एकदेससम्पटिच्छनमत्तेन। ततोति सम्पटिच्छनतो। उग्घाटेत्वाति विवरित्वा। काजेनाति ब्याभङ्गिया। सा हि कचति बन्धति विविधं भारं अस्मिन्ति काचोति वुच्चति, चकारस्स जकारे कते काजोपि युत्तोयेव। तिंस हत्था रतनानि इमस्साति तिंसहत्थो, वेणु। गुळकुम्भोति फाणितेन पूरितो घटो। पटिग्गहितमेवाति कुम्भेसु हत्थपासतो बहि ठितेसुपि अभिहारकस्स हत्थपासे ठितत्ता पटिग्गहितमेवाति वुत्तं होति। उच्छुयन्तदोणितोति उच्छुं पीळनयन्तस्स अम्बणतो।
Eko dāyako vadatīti sambandho. Oṇamatīti heṭṭhā namati. Ettāvatāti ekadesasampaṭicchanamattena. Tatoti sampaṭicchanato. Ugghāṭetvāti vivaritvā. Kājenāti byābhaṅgiyā. Sā hi kacati bandhati vividhaṃ bhāraṃ asminti kācoti vuccati, cakārassa jakāre kate kājopi yuttoyeva. Tiṃsa hatthā ratanāni imassāti tiṃsahattho, veṇu. Guḷakumbhoti phāṇitena pūrito ghaṭo. Paṭiggahitamevāti kumbhesu hatthapāsato bahi ṭhitesupi abhihārakassa hatthapāse ṭhitattā paṭiggahitamevāti vuttaṃ hoti. Ucchuyantadoṇitoti ucchuṃ pīḷanayantassa ambaṇato.
बहू पत्ता ठपिता होन्तीति सम्बन्धो। यत्थाति यस्मिं ठाने। ठितस्स भिक्खुनो हत्थपासेति योजना। ठत्वा फुसित्वा ‘‘निसिन्नस्स भिक्खुनो’’ति पाठसेसेन योजेतब्बं। ठितेन वा निसिन्नेन वा निपन्नेन वा दायकेन दिय्यतीति सम्बन्धो।
Bahū pattā ṭhapitā hontīti sambandho. Yatthāti yasmiṃ ṭhāne. Ṭhitassa bhikkhuno hatthapāseti yojanā. Ṭhatvā phusitvā ‘‘nisinnassa bhikkhuno’’ti pāṭhasesena yojetabbaṃ. Ṭhitena vā nisinnena vā nipannena vā dāyakena diyyatīti sambandho.
पथवियं ठिता होन्तीति सम्बन्धो। यं यन्ति यं यं पत्तं। यत्थ कत्थचीति येसु केसुचीति सम्बन्धो। तन्ति तं वचनं।
Pathaviyaṃ ṭhitā hontīti sambandho. Yaṃ yanti yaṃ yaṃ pattaṃ. Yattha katthacīti yesu kesucīti sambandho. Tanti taṃ vacanaṃ.
तत्थ तस्मिं ठाने जातो तत्थजातो, अलुत्तसमासोयं, सोयेव तत्थजातको, तस्मिं। हीति सच्चं, यस्मा वा। तत्थजातके न रुहति यथा, एवं न रुहतियेवाति योजना। थाममज्झिमेन पुरिसेन सुट्ठु हरितब्बन्ति संहारियं, तंयेव संहारिमं यकारस्स मकारं कत्वा, न संहारिमं असंहारिमं, तस्मिं। तेपीति ते असंहारिमापि। हीति सच्चं, यस्मा वा। तत्थजातकसङ्खेपूपगाति तत्थजातके समोधानेत्वा खेपं पक्खेपं उपगता। हीति सच्चं, यस्मा वा। इदञ्हि वाक्यन्तरत्ता पुनप्पुनं वुत्तन्ति दट्ठब्बं। तानीति तिन्तिणिकादिपण्णानि। सन्धारेतुन्ति सम्मा धारेतुं। ठितो दायकोति सम्बन्धो।
Tattha tasmiṃ ṭhāne jāto tatthajāto, aluttasamāsoyaṃ, soyeva tatthajātako, tasmiṃ. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Tatthajātake na ruhati yathā, evaṃ na ruhatiyevāti yojanā. Thāmamajjhimena purisena suṭṭhu haritabbanti saṃhāriyaṃ, taṃyeva saṃhārimaṃ yakārassa makāraṃ katvā, na saṃhārimaṃ asaṃhārimaṃ, tasmiṃ. Tepīti te asaṃhārimāpi. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Tatthajātakasaṅkhepūpagāti tatthajātake samodhānetvā khepaṃ pakkhepaṃ upagatā. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Idañhi vākyantarattā punappunaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ. Tānīti tintiṇikādipaṇṇāni. Sandhāretunti sammā dhāretuṃ. Ṭhito dāyakoti sambandho.
लद्धस्स लद्धस्स वत्थुस्स सन्निधिट्ठानत्ता, पक्खित्तट्ठानत्ता वा थवीयति पसंसीयतीति थविका, ततो। पुञ्छित्वा पटिग्गहेत्वाति ‘‘पुञ्छित्वा वा पटिग्गहेत्वा वा’’ति अनियमविकप्पत्थो वासद्दो अज्झाहरितब्बो। तेसु तेसु वत्थूसु रञ्जति लग्गतीति रजो, तं। विनये पञ्ञत्तं दुक्कटं विनयदुक्कटं। तं पनाति भिक्खं पन। पटिग्गहेत्वा देथाति मं पटिग्गहापेत्वा मम देथाति अधिप्पायो।
Laddhassa laddhassa vatthussa sannidhiṭṭhānattā, pakkhittaṭṭhānattā vā thavīyati pasaṃsīyatīti thavikā, tato. Puñchitvā paṭiggahetvāti ‘‘puñchitvā vā paṭiggahetvā vā’’ti aniyamavikappattho vāsaddo ajjhāharitabbo. Tesu tesu vatthūsu rañjati laggatīti rajo, taṃ. Vinaye paññattaṃ dukkaṭaṃ vinayadukkaṭaṃ. Taṃ panāti bhikkhaṃ pana. Paṭiggahetvā dethāti maṃ paṭiggahāpetvā mama dethāti adhippāyo.
ततो ततोति तस्मा तस्मा ठाना उट्ठापेत्वाति सम्बन्धो। तन्ति भिक्खं। तस्साति अनुपसम्पन्नस्स।
Tato tatoti tasmā tasmā ṭhānā uṭṭhāpetvāti sambandho. Tanti bhikkhaṃ. Tassāti anupasampannassa.
सो वत्तब्बोति सो दिय्यमानो भिक्खु दायकेन भिक्खुना वत्तब्बोति योजना। इमन्ति सरजपत्तं। तेनाति दिय्यमानभिक्खुना। तथा कातब्बन्ति यथा दायकेन भिक्खुना वुत्तं, तथा कातब्बन्ति अत्थो। उप्लवतीति उपरि गच्छति, प्लु गतियन्ति हि धातुपाठेसु (सद्दनीतिधातुमालायं १६ ळकारन्तधातु) वुत्तं। एत्थ उइति उपसग्गस्स अत्थदस्सनत्थं ‘‘उपरी’’ति वुत्तं, पकारलकारसंयोगो दट्ठब्बो। पोत्थकेसु पन ‘‘उप्पिलवती’’ति लिखन्ति, सो अपाठो। कञ्जिकन्ति बिलङ्गं। तञ्हि केन जलेन अञ्जियं अभिब्यत्तं अस्साति ‘‘कञ्जिय’’न्ति वुच्चति, तमेव कञ्जिकं यकारस्स ककारं कत्वा। तं पवाहेत्वा, अपनेत्वाति अत्थो। यत्थाति यस्मिं ठाने। सुक्खमेव भत्तं भजितब्बट्ठेन सेवितब्बट्ठेनाति सुक्खभत्तं, तस्मिं। पुरतोति भिक्खुस्स पुरतो, पुब्बे वा। फुसितानीति बिन्दूनि। तानि हि सम्बाधट्ठानेसुपि फुसन्तीति फुसितानीति वुच्चन्ति।
So vattabboti so diyyamāno bhikkhu dāyakena bhikkhunā vattabboti yojanā. Imanti sarajapattaṃ. Tenāti diyyamānabhikkhunā. Tathākātabbanti yathā dāyakena bhikkhunā vuttaṃ, tathā kātabbanti attho. Uplavatīti upari gacchati, plu gatiyanti hi dhātupāṭhesu (saddanītidhātumālāyaṃ 16 ḷakārantadhātu) vuttaṃ. Ettha uiti upasaggassa atthadassanatthaṃ ‘‘uparī’’ti vuttaṃ, pakāralakārasaṃyogo daṭṭhabbo. Potthakesu pana ‘‘uppilavatī’’ti likhanti, so apāṭho. Kañjikanti bilaṅgaṃ. Tañhi kena jalena añjiyaṃ abhibyattaṃ assāti ‘‘kañjiya’’nti vuccati, tameva kañjikaṃ yakārassa kakāraṃ katvā. Taṃ pavāhetvā, apanetvāti attho. Yatthāti yasmiṃ ṭhāne. Sukkhameva bhattaṃ bhajitabbaṭṭhena sevitabbaṭṭhenāti sukkhabhattaṃ, tasmiṃ. Puratoti bhikkhussa purato, pubbe vā. Phusitānīti bindūni. Tāni hi sambādhaṭṭhānesupi phusantīti phusitānīti vuccanti.
उळुङ्कोति कोसियसकुणनामो दीघदण्डको एको भाजनविसेसो, तेन। थेवाति फुसितानि। तानि हि सम्बाधट्ठानेसुपि फुसितत्ता थवीयन्ति पसंसीयन्तीति ‘‘थेवा’’ति वुच्चन्ति। चरुकेनाति चरीयति भक्खीयतीति चरु, हब्यपाको, तं करोति अनेनाति चरुकं, थाल्यादिकं खुद्दकभाजनं, तेन आकिरियमानेति सम्बन्धो। काळवण्णकामेहि मानीयतीति मसि। खादतीति छारो खकारस्स छकारं, दकारस्स च रकारं कत्वा, खाररसो, सो इमिस्सत्थीति छारिका। उप्पतित्वाति उद्धं गन्त्वा। हीति सच्चं, यस्मा वा।
Uḷuṅkoti kosiyasakuṇanāmo dīghadaṇḍako eko bhājanaviseso, tena. Thevāti phusitāni. Tāni hi sambādhaṭṭhānesupi phusitattā thavīyanti pasaṃsīyantīti ‘‘thevā’’ti vuccanti. Carukenāti carīyati bhakkhīyatīti caru, habyapāko, taṃ karoti anenāti carukaṃ, thālyādikaṃ khuddakabhājanaṃ, tena ākiriyamāneti sambandho. Kāḷavaṇṇakāmehi mānīyatīti masi. Khādatīti chāro khakārassa chakāraṃ, dakārassa ca rakāraṃ katvā, khāraraso, so imissatthīti chārikā. Uppatitvāti uddhaṃ gantvā. Hīti saccaṃ, yasmā vā.
फालेत्वाति छिन्दित्वा। देन्तानं अनुपसम्पन्नानन्ति सम्बन्धो। पायासस्साति पायासेन। तथापीति तेन मुखवट्टिया गहणाकारेनपि।
Phāletvāti chinditvā. Dentānaṃ anupasampannānanti sambandho. Pāyāsassāti pāyāsena. Tathāpīti tena mukhavaṭṭiyā gahaṇākārenapi.
आभोगं कत्वाति ‘‘पटिग्गहेस्सामी’’ति मनसिकारं कत्वा। सोति निद्दं ओक्कन्तो भिक्खु। वट्टतियेवाति आभोगस्स कतत्ता वट्टतियेव। अनादरन्ति अनादरेन, करणत्थे चेतं उपयोगवचनं, अनादरं हुत्वाति वा योजेतब्बं। केचीति अभयगिरिवासिनो। कायेन पटिबद्धो कायपटिबद्धो, तेन पटिबद्धो कायपटिबद्धपटिबद्धो , तेन। वचनमत्तमेवाति ‘‘पटिबद्धपटिबद्ध’’न्ति एकं अतिरेकं पटिबद्धवचनमत्तमेव नानं, अत्थतो पन कायपटिबद्धमेवाति अधिप्पायो। यम्पीति यम्पि वत्थु। तत्राति तस्मिं वट्टने। तन्ति अनुजाननं।
Ābhogaṃ katvāti ‘‘paṭiggahessāmī’’ti manasikāraṃ katvā. Soti niddaṃ okkanto bhikkhu. Vaṭṭatiyevāti ābhogassa katattā vaṭṭatiyeva. Anādaranti anādarena, karaṇatthe cetaṃ upayogavacanaṃ, anādaraṃ hutvāti vā yojetabbaṃ. Kecīti abhayagirivāsino. Kāyena paṭibaddho kāyapaṭibaddho, tena paṭibaddho kāyapaṭibaddhapaṭibaddho, tena. Vacanamattamevāti ‘‘paṭibaddhapaṭibaddha’’nti ekaṃ atirekaṃ paṭibaddhavacanamattameva nānaṃ, atthato pana kāyapaṭibaddhamevāti adhippāyo. Yampīti yampi vatthu. Tatrāti tasmiṃ vaṭṭane. Tanti anujānanaṃ.
नेय्यो अधिप्पायं नेत्वा ञातो अत्थो इमस्साति नेय्यत्थं। एत्थाति सुत्ते, सुत्तस्स वा। यन्ति वत्थु पततीति सम्बन्धो। परिगळित्वाति भस्सित्वा। सुद्धायाति निरजाय। सामन्ति सयं। पुञ्छित्वा वातिआदीसु तयो वासद्दा अनियमविकप्पत्था। पुञ्छितादीसु हि एकस्मिं किच्चे कते इतरकिच्चं कातब्बं नत्थीति अधिप्पायो। तेनाति तेन भिक्खुना, ‘‘आहरापेतुम्पी’’तिपदे कारितकम्मं। ‘‘कस्मा न वट्टती’’ति पुच्छा। हीति वित्थारो। वदन्तेन भगवताति सम्बन्धो। एत्थाति सुत्तवचनेसु। ‘‘परिच्चत्तं तं भिक्खवे दायकेही’’ति वचनेनाति योजना। अधिप्पायोति नीतत्थो अधिप्पायो, निप्परियायेन इतत्थो ञातत्थो अधिप्पायोति वुत्तं होति।
Neyyo adhippāyaṃ netvā ñāto attho imassāti neyyatthaṃ. Etthāti sutte, suttassa vā. Yanti vatthu patatīti sambandho. Parigaḷitvāti bhassitvā. Suddhāyāti nirajāya. Sāmanti sayaṃ. Puñchitvā vātiādīsu tayo vāsaddā aniyamavikappatthā. Puñchitādīsu hi ekasmiṃ kicce kate itarakiccaṃ kātabbaṃ natthīti adhippāyo. Tenāti tena bhikkhunā, ‘‘āharāpetumpī’’tipade kāritakammaṃ. ‘‘Kasmā na vaṭṭatī’’ti pucchā. Hīti vitthāro. Vadantena bhagavatāti sambandho. Etthāti suttavacanesu. ‘‘Pariccattaṃ taṃ bhikkhave dāyakehī’’ti vacanenāti yojanā. Adhippāyoti nītattho adhippāyo, nippariyāyena itattho ñātattho adhippāyoti vuttaṃ hoti.
एवं नीतत्थमधिप्पायं दस्सेत्वा नेय्यत्थ, मधिप्पायं दस्सेन्तो आह ‘‘यस्मा चा’’ति आदि। तन्ति परिभुञ्जनं अनुञ्ञातन्ति सम्बन्धो। दुतियदिवसेपीति पिसद्दो सम्पिण्डनत्थो, अपरदिवसेपीति अत्थो। अधिप्पायोति नेय्यत्थो अधिप्पायो नेत्वा इय्यत्थो ञातत्थो अधिप्पायोति वुत्तं होति।
Evaṃ nītatthamadhippāyaṃ dassetvā neyyattha, madhippāyaṃ dassento āha ‘‘yasmā cā’’ti ādi. Tanti paribhuñjanaṃ anuññātanti sambandho. Dutiyadivasepīti pisaddo sampiṇḍanattho, aparadivasepīti attho. Adhippāyoti neyyattho adhippāyo netvā iyyattho ñātattho adhippāyoti vuttaṃ hoti.
भुञ्जन्तानं भिक्खूनन्ति सम्बन्धो। हीति वित्थारो। दन्ताति दसना। ते हि दंसीयन्ति भक्खीयन्ति एतेहीति ‘‘दन्ता’’ति वुच्चन्ति। सत्थंयेव सत्थकं खुद्दकट्ठेन, तेन पटिग्गहितेन सत्थकेन। एतन्ति मलं। तन्ति लोहगन्धमत्तं। परिहरन्तीति पटिग्गहेत्वा हरन्ति। हीति सच्चं, यस्मा वा। तं सत्थकं परिभोगत्थाय यस्मा न परिहरन्ति, तस्मा एसेव नयोति अत्थो। उग्गहितपच्चया, सन्निधिपच्चया वा दोसो नत्थीति वुत्तं होति। तत्थाति तेसु तक्कखीरेसु। नीलिकाति नीलवण्णा स्नेहा। आमकतक्कादीसूति अपक्केसु तक्कखीरेसु।
Bhuñjantānaṃ bhikkhūnanti sambandho. Hīti vitthāro. Dantāti dasanā. Te hi daṃsīyanti bhakkhīyanti etehīti ‘‘dantā’’ti vuccanti. Satthaṃyeva satthakaṃ khuddakaṭṭhena, tena paṭiggahitena satthakena. Etanti malaṃ. Tanti lohagandhamattaṃ. Pariharantīti paṭiggahetvā haranti. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Taṃ satthakaṃ paribhogatthāya yasmā na pariharanti, tasmā eseva nayoti attho. Uggahitapaccayā, sannidhipaccayā vā doso natthīti vuttaṃ hoti. Tatthāti tesu takkakhīresu. Nīlikāti nīlavaṇṇā snehā. Āmakatakkādīsūti apakkesu takkakhīresu.
किलिट्ठउदकन्ति समलं उदकं। तस्साति सामणेरस्स। पत्तगतं ओदनन्ति सम्बन्धो। अस्साति सामणेरस्स। उग्गहितकोति अवगहितको। ‘‘उञ्ञातो’’तिआदीसु (सं॰ नि॰ १.११२) विय उकारो ओकारविपरीतो होति, अपटिग्गहेत्वा गहितत्ता दुग्गहितकोति वुत्तं होति।
Kiliṭṭhaudakanti samalaṃ udakaṃ. Tassāti sāmaṇerassa. Pattagataṃ odananti sambandho. Assāti sāmaṇerassa. Uggahitakoti avagahitako. ‘‘Uññāto’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.112) viya ukāro okāraviparīto hoti, apaṭiggahetvā gahitattā duggahitakoti vuttaṃ hoti.
एतेनाति ओदनेन। पटिग्गहितमेव होति हत्थतो अमुत्तत्ताति अधिप्पायो।
Etenāti odanena. Paṭiggahitameva hoti hatthato amuttattāti adhippāyo.
पुन पटिग्गहेतब्बं सापेक्खे सतीति अधिप्पायो। एत्तोति इतो पत्ततो। सामणेरो पक्खिपतीति सम्बन्धो। ततोति पत्ततो। केचीति अभयगिरिवासिनो। तन्ति ‘‘पुन पटिग्गहेतब्ब’’न्ति वदन्तानं केसञ्चि आचरियानं वचनं वेदितब्बन्ति सम्बन्धो। यन्ति पूवभत्तादि।
Puna paṭiggahetabbaṃ sāpekkhe satīti adhippāyo. Ettoti ito pattato. Sāmaṇero pakkhipatīti sambandho. Tatoti pattato. Kecīti abhayagirivāsino. Tanti ‘‘puna paṭiggahetabba’’nti vadantānaṃ kesañci ācariyānaṃ vacanaṃ veditabbanti sambandho. Yanti pūvabhattādi.
अत्तनो वाति सामणेरस्स वा। सामणेराति आमन्तनं। तस्साति सामणेरस्स। भाजनेति यागुपचनकभाजने। यागुकुटन्ति यागुया पूरितं कुटं। तन्ति यागुकुटं। ‘‘भिक्खुना पटिग्गण्हापेतु’’न्ति कारितकम्मं उपनेतब्बं। गीवं ठपेत्वा आवज्जेतीति सम्बन्धो। आवज्जेतीति परिणामेति।
Attanovāti sāmaṇerassa vā. Sāmaṇerāti āmantanaṃ. Tassāti sāmaṇerassa. Bhājaneti yāgupacanakabhājane. Yāgukuṭanti yāguyā pūritaṃ kuṭaṃ. Tanti yāgukuṭaṃ. ‘‘Bhikkhunā paṭiggaṇhāpetu’’nti kāritakammaṃ upanetabbaṃ. Gīvaṃ ṭhapetvā āvajjetīti sambandho. Āvajjetīti pariṇāmeti.
पटिग्गहणूपगं भारन्ति थाममज्झिमेन पुरिसेन संहारिमं भारं। बलवता सामणेरेनाति सम्बन्धो। तेलघटं वाति तेलेन पक्खित्तं घटं वा। लग्गेन्तीति लम्बेन्ति। अयमेव वा पाठो।
Paṭiggahaṇūpagaṃ bhāranti thāmamajjhimena purisena saṃhārimaṃ bhāraṃ. Balavatā sāmaṇerenāti sambandho. Telaghaṭaṃ vāti telena pakkhittaṃ ghaṭaṃ vā. Laggentīti lambenti. Ayameva vā pāṭho.
नागस्स दन्तो वियाति नागदन्तको, सदिसत्थे को। अङ्कीयते लक्खीयते अनेनाति अङ्कुसो, गजमत्थकम्हि विज्झनकण्डको। अङ्कुसो वियाति अङ्कुसको, तस्मिं अङ्कुसके वा लग्गिता होन्तीति सम्बन्धो। गण्हतोति गण्हन्तस्स। मञ्चस्स हेट्ठा हेट्ठामञ्चो, तस्मिं। तन्ति तेलथालकं।
Nāgassa danto viyāti nāgadantako, sadisatthe ko. Aṅkīyate lakkhīyate anenāti aṅkuso, gajamatthakamhi vijjhanakaṇḍako. Aṅkuso viyāti aṅkusako, tasmiṃ aṅkusake vā laggitā hontīti sambandho. Gaṇhatoti gaṇhantassa. Mañcassa heṭṭhā heṭṭhāmañco, tasmiṃ. Tanti telathālakaṃ.
आरोहन्तेहि च ओरोहन्तेहि च निच्चं सेवीयतीति निस्सेणी, तस्सा मज्झं निस्सेणिमज्झं, तस्मिं। कण्णे उट्ठितं कण्णिकं, कण्णमलं, कण्णिकं विय कण्णिकं, यथा हि कण्णमलं कण्णतो उट्ठहित्वा सयं पवत्तति, एवं तेलादितो उट्ठहित्वा सयं पवत्ततीति वुत्तं होति। घनचुण्णन्ति कथिनचुण्णं। तंसमुट्ठानमेव नामाति ततो तेलादितो समुट्ठानमेव नाम होतीति अत्थो। एतन्ति कण्णिकादि। इदं पदं पुब्बापरापेक्खं।
Ārohantehi ca orohantehi ca niccaṃ sevīyatīti nisseṇī, tassā majjhaṃ nisseṇimajjhaṃ, tasmiṃ. Kaṇṇe uṭṭhitaṃ kaṇṇikaṃ, kaṇṇamalaṃ, kaṇṇikaṃ viya kaṇṇikaṃ, yathā hi kaṇṇamalaṃ kaṇṇato uṭṭhahitvā sayaṃ pavattati, evaṃ telādito uṭṭhahitvā sayaṃ pavattatīti vuttaṃ hoti. Ghanacuṇṇanti kathinacuṇṇaṃ. Taṃsamuṭṭhānameva nāmāti tato telādito samuṭṭhānameva nāma hotīti attho. Etanti kaṇṇikādi. Idaṃ padaṃ pubbāparāpekkhaṃ.
योत्तेनाति रज्जुना। अञ्ञो देतीति सम्बन्धो।
Yottenāti rajjunā. Añño detīti sambandho.
पविसन्ते च निक्खमन्ते च वरति आवरति इमायाति वति, तं। उच्छूति रसालो। सो हि उसति विसं दाहेतीति उच्छूति वुच्चति, तं। तिम्बरुसकन्ति तिन्दुकं। तञ्हि तेमेति भुञ्जन्तं पुग्गलं अद्देति रसेनाति तिम्बो, रुसति खुद्दितं नासेतीति रुसको, तिम्बो च सो रुसको चाति ‘‘तिम्बरुसको’’ति वुच्चति, तं। वतिदण्डकेसूति वतिया अत्थाय निक्खणितेसु दण्डकेसु। मयं पनाति सङ्गहकाराचरियभूता बुद्धघोसनामका मयं पन, अत्तानं सन्धाय बहुवचनवसेन वुत्तं। न पुथुलो पाकारोति अड्ढतेय्यहत्थपासानतिक्कमं सन्धाय वुत्तं। हत्थसतम्पीति रतनसतम्पि।
Pavisante ca nikkhamante ca varati āvarati imāyāti vati, taṃ. Ucchūti rasālo. So hi usati visaṃ dāhetīti ucchūti vuccati, taṃ. Timbarusakanti tindukaṃ. Tañhi temeti bhuñjantaṃ puggalaṃ addeti rasenāti timbo, rusati khudditaṃ nāsetīti rusako, timbo ca so rusako cāti ‘‘timbarusako’’ti vuccati, taṃ. Vatidaṇḍakesūti vatiyā atthāya nikkhaṇitesu daṇḍakesu. Mayaṃ panāti saṅgahakārācariyabhūtā buddhaghosanāmakā mayaṃ pana, attānaṃ sandhāya bahuvacanavasena vuttaṃ. Na puthulo pākāroti aḍḍhateyyahatthapāsānatikkamaṃ sandhāya vuttaṃ. Hatthasatampīti ratanasatampi.
सोति सामणेरो। भिक्खुस्स देतीति योजना। अपरोति सामणेरो।
Soti sāmaṇero. Bhikkhussa detīti yojanā. Aparoti sāmaṇero.
फलं इमिस्सत्थीति फलिनी, इनपच्चयो इत्थिलिङ्गजोतको ई, तं साखन्ति योजना। फलिनिसाखन्ति समासतोपि पाठो अत्थि। मच्छिकवारणत्थन्ति मधुफाणितादीहि मक्खनट्ठाने निलीयन्तीति मक्खिका, तायेव मच्छिका खकारस्स छकारं कत्वा, तासं निवारणाय। मूलपटिग्गहमेवाति मूले पटिग्गहणमेव, पठमपटिग्गहमेवाति वुत्तं होति।
Phalaṃ imissatthīti phalinī, inapaccayo itthiliṅgajotako ī, taṃ sākhanti yojanā. Phalinisākhanti samāsatopi pāṭho atthi. Macchikavāraṇatthanti madhuphāṇitādīhi makkhanaṭṭhāne nilīyantīti makkhikā, tāyeva macchikā khakārassa chakāraṃ katvā, tāsaṃ nivāraṇāya. Mūlapaṭiggahamevāti mūle paṭiggahaṇameva, paṭhamapaṭiggahamevāti vuttaṃ hoti.
भिक्खु गच्छतीति सम्बन्धो। अरित्तेनाति केनिपातेन। तञ्हि अरति नावा गच्छति अनेनाति अरित्तं, तेन। तन्ति पटिग्गहणारहं भण्डं । अनुपसम्पन्नेनाति कारितकम्मं। तस्मिम्पीति चाटिकुण्डकेपि। तन्ति अनुपसम्पन्नं।
Bhikkhu gacchatīti sambandho. Arittenāti kenipātena. Tañhi arati nāvā gacchati anenāti arittaṃ, tena. Tanti paṭiggahaṇārahaṃ bhaṇḍaṃ . Anupasampannenāti kāritakammaṃ. Tasmimpīti cāṭikuṇḍakepi. Tanti anupasampannaṃ.
पाथेय्यतण्डुलेति पथस्स हिते तण्डुले। तेसन्ति सामणेरानं। इतरेहीति भिक्खूहि गहिततण्डुलेहि। सब्बेहि भिक्खूहि भुत्तन्ति सम्बन्धो। एत्थाति भिक्खूहि गहितेहि सामणेरस्स तण्डुलेहि यागुपचने न दिस्सतीति सम्बन्धो। कारणन्ति परिवत्तेत्वा भुत्तस्स च अपरिवत्तेत्वा भुत्तस्स च कारणं।
Pātheyyataṇḍuleti pathassa hite taṇḍule. Tesanti sāmaṇerānaṃ. Itarehīti bhikkhūhi gahitataṇḍulehi. Sabbehi bhikkhūhi bhuttanti sambandho. Etthāti bhikkhūhi gahitehi sāmaṇerassa taṇḍulehi yāgupacane na dissatīti sambandho. Kāraṇanti parivattetvā bhuttassa ca aparivattetvā bhuttassa ca kāraṇaṃ.
भत्तं पचितुकामो सामणेरोति योजना। भिक्खुना आरोपेतब्बं, अग्गि न कातब्बोति सम्बन्धो। पुन पटिग्गहणकिच्चं नत्थि मूले पटिग्गहितत्ताति अधिप्पायो।
Bhattaṃ pacitukāmo sāmaṇeroti yojanā. Bhikkhunā āropetabbaṃ, aggi na kātabboti sambandho. Puna paṭiggahaṇakiccaṃ natthi mūle paṭiggahitattāti adhippāyo.
अस्साति सामणेरस्स। ततोति अग्गिजालनतो।
Assāti sāmaṇerassa. Tatoti aggijālanato.
तत्ते उदकेति उदके तापे। ततोति तण्डुलपक्खिपनतो।
Tatte udaketi udake tāpe. Tatoti taṇḍulapakkhipanato.
पिधानन्ति उक्खलिपिधानं। तस्सेवाति हत्थकुक्कुच्चकस्स भिक्खुनो एव। दब्बिं वाति कटच्छुं वा। सो हि दरीयति विलोळीयति इमायाति दब्बीति वुच्चति।
Pidhānanti ukkhalipidhānaṃ. Tassevāti hatthakukkuccakassa bhikkhuno eva. Dabbiṃ vāti kaṭacchuṃ vā. So hi darīyati viloḷīyati imāyāti dabbīti vuccati.
तत्राति तस्मिं ठपने। तस्सेवाति लोलभिक्खुस्सेव। ततोति पत्ततो। पुन ततोति साखादितो। तत्थाति फलरुक्खे।
Tatrāti tasmiṃ ṭhapane. Tassevāti lolabhikkhusseva. Tatoti pattato. Puna tatoti sākhādito. Tatthāti phalarukkhe.
वितक्कं सोधेतुन्ति ‘‘मय्हम्पि दस्सती’’ति वितक्कं सोधेतुं। ततोति अम्बफलादितो।
Vitakkaṃ sodhetunti ‘‘mayhampi dassatī’’ti vitakkaṃ sodhetuṃ. Tatoti ambaphalādito.
पुन ततोति मातापितूनमत्थाय गहिततेलादितो। तेति मातापितरो। ततोयेवाति तेहियेव तण्डुलेहि सम्पादेत्वाति सम्बन्धो।
Puna tatoti mātāpitūnamatthāya gahitatelādito. Teti mātāpitaro. Tatoyevāti tehiyeva taṇḍulehi sampādetvāti sambandho.
एत्थाति तापितउदके। अमुञ्चन्तेनेव हत्थेनाति योजना। अङ्गन्ति विनासं गच्छन्तीति अङ्गारा। दरीयन्ति फलीयन्तीति दारूनि।
Etthāti tāpitaudake. Amuñcanteneva hatthenāti yojanā. Aṅganti vināsaṃ gacchantīti aṅgārā. Darīyanti phalīyantīti dārūni.
वुत्तो सामणेरोति योजना।
Vutto sāmaṇeroti yojanā.
गवति परिभुञ्जन्तानं विस्सट्ठं सद्दं करोतीति गुळो, गुळति विसतो जीवितं रक्खतीति वा गुळो, तं भाजेन्तो भिक्खूति सम्बन्धो। तस्साति लोलसामणेरस्स।
Gavati paribhuñjantānaṃ vissaṭṭhaṃ saddaṃ karotīti guḷo, guḷati visato jīvitaṃ rakkhatīti vā guḷo, taṃ bhājento bhikkhūti sambandho. Tassāti lolasāmaṇerassa.
धूमस्सत्थाय वट्टीयति वट्टित्वा करीयतीति धूमवट्टि, तं। मुखीयति विपरीयतीति मुखं। कं वुच्चति सीसं, तं तिट्ठति एत्थाति कण्ठो।
Dhūmassatthāya vaṭṭīyati vaṭṭitvā karīyatīti dhūmavaṭṭi, taṃ. Mukhīyati viparīyatīti mukhaṃ. Kaṃ vuccati sīsaṃ, taṃ tiṭṭhati etthāti kaṇṭho.
भत्तुग्गारोति उद्धं गिरति निग्गिरतीति उग्गारो, भत्तमेव उग्गारो भत्तुग्गारो, उग्गारभत्तन्ति अत्थो। दन्तन्तरेति दन्तविवरे।
Bhattuggāroti uddhaṃ girati niggiratīti uggāro, bhattameva uggāro bhattuggāro, uggārabhattanti attho. Dantantareti dantavivare.
उपकट्ठे कालेति आसन्ने मज्झन्हिके काले। कक्खारेत्वाति सञ्चित्वा। तस्स अत्थं दस्सेतुं वुत्तं ‘‘द्वे तयो खेळपिण्डे पातेत्वा’’ति। फळुसङ्खातं सिङ्गं विसाणं अस्मिं अत्थीति सिङ्गी, सोयेव कटुकभयेहि विरमितब्बत्ता सिङ्गीवेरोति वुच्चति। अङ्कीयति रुक्खो नवं उग्गतोति लक्खीयति एतेहीति अङ्कुरा, समं लोणेन उदकं, समं वा उदकेन लोणं अस्मिन्ति समुद्दो, तस्स उदकं अवयवीअवयवभावेनाति समुद्दोदकं, तेन अपटिग्गहितेनाति सम्बन्धो। फाणति गुळतो थद्धभावं गच्छतीति फाणितं। करेन हत्थेन गहितब्बाति करका, वस्सोपलं, करेन गण्हितुमरहाति अत्थो। कतकट्ठिनाति कतकनामकस्स एकस्स रुक्खविसेसस्स अट्ठिना। तन्ति उदकं। कपित्थोति एकस्स अम्बिलफलस्स रुक्खविसेसस्स नामं।
Upakaṭṭhe kāleti āsanne majjhanhike kāle. Kakkhāretvāti sañcitvā. Tassa atthaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘dve tayo kheḷapiṇḍe pātetvā’’ti. Phaḷusaṅkhātaṃ siṅgaṃ visāṇaṃ asmiṃ atthīti siṅgī, soyeva kaṭukabhayehi viramitabbattā siṅgīveroti vuccati. Aṅkīyati rukkho navaṃ uggatoti lakkhīyati etehīti aṅkurā, samaṃ loṇena udakaṃ, samaṃ vā udakena loṇaṃ asminti samuddo, tassa udakaṃ avayavīavayavabhāvenāti samuddodakaṃ, tena apaṭiggahitenāti sambandho. Phāṇati guḷato thaddhabhāvaṃ gacchatīti phāṇitaṃ. Karena hatthena gahitabbāti karakā, vassopalaṃ, karena gaṇhitumarahāti attho. Katakaṭṭhināti katakanāmakassa ekassa rukkhavisesassa aṭṭhinā. Tanti udakaṃ. Kapitthoti ekassa ambilaphalassa rukkhavisesassa nāmaṃ.
बहलन्ति आविलं। सन्दित्वाति विसन्दित्वा। ककुधसोब्भादयोति ककुधरुक्खसमीपे ठिता सोब्भादयो। रुक्खतोति ककुधरुक्खतो। परित्तन्ति अप्पकं।
Bahalanti āvilaṃ. Sanditvāti visanditvā. Kakudhasobbhādayoti kakudharukkhasamīpe ṭhitā sobbhādayo. Rukkhatoti kakudharukkhato. Parittanti appakaṃ.
पानीयघटे पक्खित्तानि होन्तीति सम्बन्धो। तन्ति वासमत्तं उदकं। तत्थेवाति ठपितपुप्फवासितपानीयेयेव । ठपितं दन्तकट्ठन्ति सम्बन्धो। अजानन्तस्स भिक्खुस्साति योजना। अनादरे चेतं सामिवचनं। हीति सच्चं, यस्मा वा।
Pānīyaghaṭe pakkhittāni hontīti sambandho. Tanti vāsamattaṃ udakaṃ. Tatthevāti ṭhapitapupphavāsitapānīyeyeva . Ṭhapitaṃ dantakaṭṭhanti sambandho. Ajānantassa bhikkhussāti yojanā. Anādare cetaṃ sāmivacanaṃ. Hīti saccaṃ, yasmā vā.
किं महाभूतं वट्टति, किं न वट्टतीति योजना। यं पनाति महाभूतं पन। अङ्गलग्गन्ति अङ्गेसु लग्गं, महाभूतन्ति सम्बन्धो। एत्थाति सेदे। सुझापितन्ति अङ्गारसदिसं कत्वा सुट्ठु झापितं।
Kiṃ mahābhūtaṃ vaṭṭati, kiṃ na vaṭṭatīti yojanā. Yaṃ panāti mahābhūtaṃ pana. Aṅgalagganti aṅgesu laggaṃ, mahābhūtanti sambandho. Etthāti sede. Sujhāpitanti aṅgārasadisaṃ katvā suṭṭhu jhāpitaṃ.
चत्तारीति पथवी छारिका गूथं मुत्तन्ति चत्तारि। महाविकटानीति महन्तानि सप्पदट्ठक्खणसङ्खाते विकारकाले कत्तब्बानि ओसधानि। एत्थाति ‘‘असति कप्पियकारके’’ति वचने। कालोदिस्सं नामाति ब्याधोदिस्स, पुग्गलोदिस्स, कालोदिस्स, समयोदिस्स, देसोदिस्स, वसोदिस्स, भेसज्जोदिस्ससङ्खातेसु सत्तसु ओदिस्सेसु कालोदिस्सं नामाति अत्थो। दसमं।
Cattārīti pathavī chārikā gūthaṃ muttanti cattāri. Mahāvikaṭānīti mahantāni sappadaṭṭhakkhaṇasaṅkhāte vikārakāle kattabbāni osadhāni. Etthāti ‘‘asati kappiyakārake’’ti vacane. Kālodissaṃ nāmāti byādhodissa, puggalodissa, kālodissa, samayodissa, desodissa, vasodissa, bhesajjodissasaṅkhātesu sattasu odissesu kālodissaṃ nāmāti attho. Dasamaṃ.
भोजनवग्गो चतुत्थो।
Bhojanavaggo catuttho.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / ४. भोजनवग्गो • 4. Bhojanavaggo
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / १०. दन्तपोनसिक्खापदवण्णना • 10. Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / १०. दन्तपोनसिक्खापदवण्णना • 10. Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / १०. दन्तपोनसिक्खापदवण्णना • 10. Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / १०. दन्तपोनसिक्खापदवण्णना • 10. Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā
