Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పాచిత్యాదియోజనాపాళి • Pācityādiyojanāpāḷi |
౧౦. దన్తపోనసిక్ఖాపదం
10. Dantaponasikkhāpadaṃ
౨౬౩. దసమే దన్తకట్ఠన్తి దన్తపోనం. తఞ్హి దన్తో కసీయతి విలేఖీయతి అనేనాతి ‘‘దన్తకట్ఠ’’న్తి వుచ్చతి. ‘‘సబ్బ’’న్తి ఆదినా సబ్బమేవ పంసుకూలం సబ్బపంసుకూలం, తమస్సత్థీతి ‘‘సబ్బపంసుకూలికో’’తి అత్థం దస్సేతి. సోతి భిక్ఖు పరిభుఞ్జతి కిరాతి సమ్బన్ధో. సుసానేతి ఆళహనే. తఞ్హి ఛవానం సయనట్ఠానత్తా ‘‘సుసాన’’న్తి వుచ్చతి నిరుత్తినయేన. తత్థాతి సుసానే. పున తత్థాతి ఏవమేవ. అయ్యసరూపఞ్చ వోసాటితకసరూపఞ్చ దస్సేతుం వుత్తం ‘‘అయ్యవోసాటితకానీతి ఏత్థా’’తి. తత్థ ‘‘అయ్యా…పే॰… పితామహా’’తిఇమినా అయ్యసరూపం దస్సేతి. ‘‘వో…పే॰… భోజనీయానీ’’తిఇమినా వోసాటితకసరూపం. అయ్యసఙ్ఖాతానం పితిపితామహానం అత్థాయ, తే వా ఉద్దిస్స ఛడ్డితాని వోసాటితకసఙ్ఖతాని ఖాదనీయభోజనీయాని అయ్యవోసాటితకానీతి విగ్గహో కాతబ్బో. మనుస్సా ఠపేన్తి కిరాతి సమ్బన్ధో. యన్తి ఖాదనీయభోజనీయం. తేసన్తి ఞాతకానం. పిణ్డం పిణ్డం కత్వాతి సఙ్ఘాటం సఙ్ఘాటం కత్వా. అఞ్ఞన్తి వుత్తఖాదనీయభోజనీయతో అఞ్ఞం. ఉమ్మారేపీతి సుసానస్స ఇన్దఖీలేపి. సో హి ఉద్ధటో కిలేసమారో ఏత్థాతి ‘‘ఉమ్మారో’’తి వుచ్చతి. బోధిసత్తో హి అభినిక్ఖమనకాలే పుత్తం చుమ్బిస్సామీతి ఓవరకస్స ఇన్దఖీలే ఠత్వా పస్సన్తో మాతరం పుత్తస్స నలాటే హత్థం ఠపేత్వా సయన్తిం దిస్వా ‘‘సచే మే పుత్తం గణ్హేయ్యం, మాతా తస్స పబుజ్ఝేయ్య, పబుజ్ఝమానాయ అన్తరాయో భవేయ్యా’’తి అభినిక్ఖమనన్తరాయభయేన పుత్తదారే పరిచ్చజిత్వా ఇన్దఖీలతో నివత్తిత్వా మహాభినిక్ఖమనం నిక్ఖమి. తస్మా బోధిసత్తస్స ఠత్వా పుత్తదారేసు అపేక్ఖాసఙ్ఖాతస్స మారస్స ఉద్ధటట్ఠానత్తా సో ఇన్దఖీలో నిప్పరియాయేన ‘‘ఉమ్మారో’’తి వుచ్చతి, అఞ్ఞే పన రూళ్హీవసేన. థిరోతి థద్ధో. ఘనబద్ధోతి ఘనేన బద్ధో. కథినేన మంసేన ఆబద్ధోతి అత్థో. వఠతి థూలో భవతీతి వఠో, ముద్ధజదుతియోయం, సో అస్సత్థీతి వఠరోతి దస్సేన్తో ఆహ ‘‘వఠరోతి థూలో’’తి. ‘‘సల్లక్ఖేమా’’తిఇమినా ‘‘మఞ్ఞే’’తి ఏత్థ మనధాతు సల్లక్ఖణత్థో, మకారస్సేకారోతి దస్సేతి. హీతి సచ్చం. తేసన్తి మనుస్సానం.
263. Dasame dantakaṭṭhanti dantaponaṃ. Tañhi danto kasīyati vilekhīyati anenāti ‘‘dantakaṭṭha’’nti vuccati. ‘‘Sabba’’nti ādinā sabbameva paṃsukūlaṃ sabbapaṃsukūlaṃ, tamassatthīti ‘‘sabbapaṃsukūliko’’ti atthaṃ dasseti. Soti bhikkhu paribhuñjati kirāti sambandho. Susāneti āḷahane. Tañhi chavānaṃ sayanaṭṭhānattā ‘‘susāna’’nti vuccati niruttinayena. Tatthāti susāne. Puna tatthāti evameva. Ayyasarūpañca vosāṭitakasarūpañca dassetuṃ vuttaṃ ‘‘ayyavosāṭitakānīti etthā’’ti. Tattha ‘‘ayyā…pe… pitāmahā’’tiiminā ayyasarūpaṃ dasseti. ‘‘Vo…pe… bhojanīyānī’’tiiminā vosāṭitakasarūpaṃ. Ayyasaṅkhātānaṃ pitipitāmahānaṃ atthāya, te vā uddissa chaḍḍitāni vosāṭitakasaṅkhatāni khādanīyabhojanīyāni ayyavosāṭitakānīti viggaho kātabbo. Manussā ṭhapenti kirāti sambandho. Yanti khādanīyabhojanīyaṃ. Tesanti ñātakānaṃ. Piṇḍaṃ piṇḍaṃ katvāti saṅghāṭaṃ saṅghāṭaṃ katvā. Aññanti vuttakhādanīyabhojanīyato aññaṃ. Ummārepīti susānassa indakhīlepi. So hi uddhaṭo kilesamāro etthāti ‘‘ummāro’’ti vuccati. Bodhisatto hi abhinikkhamanakāle puttaṃ cumbissāmīti ovarakassa indakhīle ṭhatvā passanto mātaraṃ puttassa nalāṭe hatthaṃ ṭhapetvā sayantiṃ disvā ‘‘sace me puttaṃ gaṇheyyaṃ, mātā tassa pabujjheyya, pabujjhamānāya antarāyo bhaveyyā’’ti abhinikkhamanantarāyabhayena puttadāre pariccajitvā indakhīlato nivattitvā mahābhinikkhamanaṃ nikkhami. Tasmā bodhisattassa ṭhatvā puttadāresu apekkhāsaṅkhātassa mārassa uddhaṭaṭṭhānattā so indakhīlo nippariyāyena ‘‘ummāro’’ti vuccati, aññe pana rūḷhīvasena. Thiroti thaddho. Ghanabaddhoti ghanena baddho. Kathinena maṃsena ābaddhoti attho. Vaṭhati thūlo bhavatīti vaṭho, muddhajadutiyoyaṃ, so assatthīti vaṭharoti dassento āha ‘‘vaṭharoti thūlo’’ti. ‘‘Sallakkhemā’’tiiminā ‘‘maññe’’ti ettha manadhātu sallakkhaṇattho, makārassekāroti dasseti. Hīti saccaṃ. Tesanti manussānaṃ.
౨౬౪. సమ్మాతి అవిపరీతం. అసల్లక్ఖేత్వాతి ఆహారసద్దస్స ఖాదనీయభోజనీయాదీసు నిరూళ్హభావం అమఞ్ఞిత్వా. భగవా పన ఠపేసీతి సమ్బన్ధో. యథాఉప్పన్నస్సాతి యేనాకారేన ఉప్పన్నస్స . పితా పుత్తసఙ్ఖాతే దారకే సఞ్ఞాపేన్తో వియ భగవా తే భిక్ఖూ సఞ్ఞాపేన్తోతి యోజనా.
264.Sammāti aviparītaṃ. Asallakkhetvāti āhārasaddassa khādanīyabhojanīyādīsu nirūḷhabhāvaṃ amaññitvā. Bhagavā pana ṭhapesīti sambandho. Yathāuppannassāti yenākārena uppannassa . Pitā puttasaṅkhāte dārake saññāpento viya bhagavā te bhikkhū saññāpentoti yojanā.
౨౬౫. ఏతదేవాతి తిణ్ణమాకారానమఞ్ఞతరవసేన అదిన్నమేవ సన్ధాయాతి సమ్బన్ధో. హీతి సచ్చం. మాతికాయం ‘‘దిన్న’’న్తి వుత్తట్ఠానం నత్థి, అథ కస్మా పదభాజనేయేవ వుత్తన్తి ఆహ ‘‘దిన్నన్తి ఇద’’న్తిఆది. ‘‘దిన్న’’న్తి ఇదం ఉద్ధటన్తి సమ్బన్ధో. అస్సాతి ‘‘దిన్న’’న్తి పదస్స. నిద్దేసే చ ‘‘కాయేన…పే॰… దేన్తే’’తి ఉద్ధటన్తి యోజనా. ఏవన్తి ఇమేహి తీహాకారేహి దదమానేతి సమ్బన్ధో. ఏవన్తి ఇమేహి ద్వీహాకారేహి . ఆదీయమానన్తి సమ్బన్ధో. రథరేణుమ్పీతి రథికవీథియం ఉట్ఠితపంసుమ్పి. పుబ్బేతి పఠమపవారణసిక్ఖాపదే. ఏవం పటిగ్గహితం ఏతం ఆహారం దిన్నం నామ వుచ్చతీతి యోజనా. ‘‘ఏతమేవా’’తి ఏవస్స సమ్భవతో తస్స ఫలం దస్సేతుం వుత్తం ‘‘న ఇద’’న్తిఆది. నిస్సట్ఠం న వుచ్చతీతి యోజనా.
265.Etadevāti tiṇṇamākārānamaññataravasena adinnameva sandhāyāti sambandho. Hīti saccaṃ. Mātikāyaṃ ‘‘dinna’’nti vuttaṭṭhānaṃ natthi, atha kasmā padabhājaneyeva vuttanti āha ‘‘dinnanti ida’’ntiādi. ‘‘Dinna’’nti idaṃ uddhaṭanti sambandho. Assāti ‘‘dinna’’nti padassa. Niddese ca ‘‘kāyena…pe… dente’’ti uddhaṭanti yojanā. Evanti imehi tīhākārehi dadamāneti sambandho. Evanti imehi dvīhākārehi . Ādīyamānanti sambandho. Rathareṇumpīti rathikavīthiyaṃ uṭṭhitapaṃsumpi. Pubbeti paṭhamapavāraṇasikkhāpade. Evaṃ paṭiggahitaṃ etaṃ āhāraṃ dinnaṃ nāma vuccatīti yojanā. ‘‘Etamevā’’ti evassa sambhavato tassa phalaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘na ida’’ntiādi. Nissaṭṭhaṃ na vuccatīti yojanā.
తత్థాతి ‘‘కాయేనా’’తిఆదివచనే. హీతి సచ్చం. నత్థు కరీయతి ఇమాయాతి నత్థుకరణీ, తాయ. నాసాపుటేన పటిగ్గణ్హాతీతి సమ్బన్ధో. అకల్లకోతి గిలానో. హీతి సచ్చం. కాయేన పటిబద్ధో కాయపటిబద్ధో కటచ్ఛుఆదీతి ఆహ ‘‘కటచ్ఛుఆదీసూ’’తిఆది. హీతి సచ్చం. పాతియమానన్తి పాతాపియమానం.
Tatthāti ‘‘kāyenā’’tiādivacane. Hīti saccaṃ. Natthu karīyati imāyāti natthukaraṇī, tāya. Nāsāpuṭena paṭiggaṇhātīti sambandho. Akallakoti gilāno. Hīti saccaṃ. Kāyena paṭibaddho kāyapaṭibaddho kaṭacchuādīti āha ‘‘kaṭacchuādīsū’’tiādi. Hīti saccaṃ. Pātiyamānanti pātāpiyamānaṃ.
ఏత్థాతి ఇమస్మిం సిక్ఖాపదే. ‘‘పఞ్చహఙ్గేహీ’’తి పదస్స విత్థారం దస్సేన్తో ఆహ ‘‘థామమజ్ఝిమస్సా’’తిఆది. తన్తి దాతబ్బవత్థుం.
Etthāti imasmiṃ sikkhāpade. ‘‘Pañcahaṅgehī’’ti padassa vitthāraṃ dassento āha ‘‘thāmamajjhimassā’’tiādi. Tanti dātabbavatthuṃ.
తత్థాతి ‘‘హత్థపాసో పఞ్ఞాయతీ’’తివచనే. గచ్ఛన్తోపి ఠితేనేవ సఙ్గహితో. భూమట్ఠస్సాతి భూమియం ఠితస్స. ఆకాసట్ఠస్సాతి ఆకాసే ఠితస్స. ‘‘హత్థం అఙ్గ’’న్తి పదేహి అవయవిసమ్బన్ధో కాతబ్బో. వుత్తనయేనేవాతి ‘‘భూమట్ఠస్స చ సీసేనా’’తిఆదినా వుత్తనయేనేవ. పక్ఖీతి సకుణో. సో హి పక్ఖయుత్తత్తా పక్ఖీతి వుచ్చతి. హత్థీతి కుఞ్జరో. సో హి సోణ్డసఙ్ఖాతహత్థయుత్తత్తా హత్థీతి వుచ్చతి. అద్ధేన అట్ఠమం రతనమస్సాతి అద్ధట్ఠమరతనో, హత్థీ, తస్స. తేనాతి హత్థినా.
Tatthāti ‘‘hatthapāso paññāyatī’’tivacane. Gacchantopi ṭhiteneva saṅgahito. Bhūmaṭṭhassāti bhūmiyaṃ ṭhitassa. Ākāsaṭṭhassāti ākāse ṭhitassa. ‘‘Hatthaṃ aṅga’’nti padehi avayavisambandho kātabbo. Vuttanayenevāti ‘‘bhūmaṭṭhassa ca sīsenā’’tiādinā vuttanayeneva. Pakkhīti sakuṇo. So hi pakkhayuttattā pakkhīti vuccati. Hatthīti kuñjaro. So hi soṇḍasaṅkhātahatthayuttattā hatthīti vuccati. Addhena aṭṭhamaṃ ratanamassāti addhaṭṭhamaratano, hatthī, tassa. Tenāti hatthinā.
ఏకో దాయకో వదతీతి సమ్బన్ధో. ఓణమతీతి హేట్ఠా నమతి. ఏత్తావతాతి ఏకదేససమ్పటిచ్ఛనమత్తేన. తతోతి సమ్పటిచ్ఛనతో. ఉగ్ఘాటేత్వాతి వివరిత్వా. కాజేనాతి బ్యాభఙ్గియా. సా హి కచతి బన్ధతి వివిధం భారం అస్మిన్తి కాచోతి వుచ్చతి, చకారస్స జకారే కతే కాజోపి యుత్తోయేవ. తింస హత్థా రతనాని ఇమస్సాతి తింసహత్థో, వేణు. గుళకుమ్భోతి ఫాణితేన పూరితో ఘటో. పటిగ్గహితమేవాతి కుమ్భేసు హత్థపాసతో బహి ఠితేసుపి అభిహారకస్స హత్థపాసే ఠితత్తా పటిగ్గహితమేవాతి వుత్తం హోతి. ఉచ్ఛుయన్తదోణితోతి ఉచ్ఛుం పీళనయన్తస్స అమ్బణతో.
Eko dāyako vadatīti sambandho. Oṇamatīti heṭṭhā namati. Ettāvatāti ekadesasampaṭicchanamattena. Tatoti sampaṭicchanato. Ugghāṭetvāti vivaritvā. Kājenāti byābhaṅgiyā. Sā hi kacati bandhati vividhaṃ bhāraṃ asminti kācoti vuccati, cakārassa jakāre kate kājopi yuttoyeva. Tiṃsa hatthā ratanāni imassāti tiṃsahattho, veṇu. Guḷakumbhoti phāṇitena pūrito ghaṭo. Paṭiggahitamevāti kumbhesu hatthapāsato bahi ṭhitesupi abhihārakassa hatthapāse ṭhitattā paṭiggahitamevāti vuttaṃ hoti. Ucchuyantadoṇitoti ucchuṃ pīḷanayantassa ambaṇato.
బహూ పత్తా ఠపితా హోన్తీతి సమ్బన్ధో. యత్థాతి యస్మిం ఠానే. ఠితస్స భిక్ఖునో హత్థపాసేతి యోజనా. ఠత్వా ఫుసిత్వా ‘‘నిసిన్నస్స భిక్ఖునో’’తి పాఠసేసేన యోజేతబ్బం. ఠితేన వా నిసిన్నేన వా నిపన్నేన వా దాయకేన దియ్యతీతి సమ్బన్ధో.
Bahū pattā ṭhapitā hontīti sambandho. Yatthāti yasmiṃ ṭhāne. Ṭhitassa bhikkhuno hatthapāseti yojanā. Ṭhatvā phusitvā ‘‘nisinnassa bhikkhuno’’ti pāṭhasesena yojetabbaṃ. Ṭhitena vā nisinnena vā nipannena vā dāyakena diyyatīti sambandho.
పథవియం ఠితా హోన్తీతి సమ్బన్ధో. యం యన్తి యం యం పత్తం. యత్థ కత్థచీతి యేసు కేసుచీతి సమ్బన్ధో. తన్తి తం వచనం.
Pathaviyaṃ ṭhitā hontīti sambandho. Yaṃ yanti yaṃ yaṃ pattaṃ. Yattha katthacīti yesu kesucīti sambandho. Tanti taṃ vacanaṃ.
తత్థ తస్మిం ఠానే జాతో తత్థజాతో, అలుత్తసమాసోయం, సోయేవ తత్థజాతకో, తస్మిం. హీతి సచ్చం, యస్మా వా. తత్థజాతకే న రుహతి యథా, ఏవం న రుహతియేవాతి యోజనా. థామమజ్ఝిమేన పురిసేన సుట్ఠు హరితబ్బన్తి సంహారియం, తంయేవ సంహారిమం యకారస్స మకారం కత్వా, న సంహారిమం అసంహారిమం, తస్మిం. తేపీతి తే అసంహారిమాపి. హీతి సచ్చం, యస్మా వా. తత్థజాతకసఙ్ఖేపూపగాతి తత్థజాతకే సమోధానేత్వా ఖేపం పక్ఖేపం ఉపగతా. హీతి సచ్చం, యస్మా వా. ఇదఞ్హి వాక్యన్తరత్తా పునప్పునం వుత్తన్తి దట్ఠబ్బం. తానీతి తిన్తిణికాదిపణ్ణాని. సన్ధారేతున్తి సమ్మా ధారేతుం. ఠితో దాయకోతి సమ్బన్ధో.
Tattha tasmiṃ ṭhāne jāto tatthajāto, aluttasamāsoyaṃ, soyeva tatthajātako, tasmiṃ. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Tatthajātake na ruhati yathā, evaṃ na ruhatiyevāti yojanā. Thāmamajjhimena purisena suṭṭhu haritabbanti saṃhāriyaṃ, taṃyeva saṃhārimaṃ yakārassa makāraṃ katvā, na saṃhārimaṃ asaṃhārimaṃ, tasmiṃ. Tepīti te asaṃhārimāpi. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Tatthajātakasaṅkhepūpagāti tatthajātake samodhānetvā khepaṃ pakkhepaṃ upagatā. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Idañhi vākyantarattā punappunaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ. Tānīti tintiṇikādipaṇṇāni. Sandhāretunti sammā dhāretuṃ. Ṭhito dāyakoti sambandho.
లద్ధస్స లద్ధస్స వత్థుస్స సన్నిధిట్ఠానత్తా, పక్ఖిత్తట్ఠానత్తా వా థవీయతి పసంసీయతీతి థవికా, తతో. పుఞ్ఛిత్వా పటిగ్గహేత్వాతి ‘‘పుఞ్ఛిత్వా వా పటిగ్గహేత్వా వా’’తి అనియమవికప్పత్థో వాసద్దో అజ్ఝాహరితబ్బో. తేసు తేసు వత్థూసు రఞ్జతి లగ్గతీతి రజో, తం. వినయే పఞ్ఞత్తం దుక్కటం వినయదుక్కటం. తం పనాతి భిక్ఖం పన. పటిగ్గహేత్వా దేథాతి మం పటిగ్గహాపేత్వా మమ దేథాతి అధిప్పాయో.
Laddhassa laddhassa vatthussa sannidhiṭṭhānattā, pakkhittaṭṭhānattā vā thavīyati pasaṃsīyatīti thavikā, tato. Puñchitvā paṭiggahetvāti ‘‘puñchitvā vā paṭiggahetvā vā’’ti aniyamavikappattho vāsaddo ajjhāharitabbo. Tesu tesu vatthūsu rañjati laggatīti rajo, taṃ. Vinaye paññattaṃ dukkaṭaṃ vinayadukkaṭaṃ. Taṃ panāti bhikkhaṃ pana. Paṭiggahetvā dethāti maṃ paṭiggahāpetvā mama dethāti adhippāyo.
తతో తతోతి తస్మా తస్మా ఠానా ఉట్ఠాపేత్వాతి సమ్బన్ధో. తన్తి భిక్ఖం. తస్సాతి అనుపసమ్పన్నస్స.
Tato tatoti tasmā tasmā ṭhānā uṭṭhāpetvāti sambandho. Tanti bhikkhaṃ. Tassāti anupasampannassa.
సో వత్తబ్బోతి సో దియ్యమానో భిక్ఖు దాయకేన భిక్ఖునా వత్తబ్బోతి యోజనా. ఇమన్తి సరజపత్తం. తేనాతి దియ్యమానభిక్ఖునా. తథా కాతబ్బన్తి యథా దాయకేన భిక్ఖునా వుత్తం, తథా కాతబ్బన్తి అత్థో. ఉప్లవతీతి ఉపరి గచ్ఛతి, ప్లు గతియన్తి హి ధాతుపాఠేసు (సద్దనీతిధాతుమాలాయం ౧౬ ళకారన్తధాతు) వుత్తం. ఏత్థ ఉఇతి ఉపసగ్గస్స అత్థదస్సనత్థం ‘‘ఉపరీ’’తి వుత్తం, పకారలకారసంయోగో దట్ఠబ్బో. పోత్థకేసు పన ‘‘ఉప్పిలవతీ’’తి లిఖన్తి, సో అపాఠో. కఞ్జికన్తి బిలఙ్గం. తఞ్హి కేన జలేన అఞ్జియం అభిబ్యత్తం అస్సాతి ‘‘కఞ్జియ’’న్తి వుచ్చతి, తమేవ కఞ్జికం యకారస్స కకారం కత్వా. తం పవాహేత్వా, అపనేత్వాతి అత్థో. యత్థాతి యస్మిం ఠానే. సుక్ఖమేవ భత్తం భజితబ్బట్ఠేన సేవితబ్బట్ఠేనాతి సుక్ఖభత్తం, తస్మిం. పురతోతి భిక్ఖుస్స పురతో, పుబ్బే వా. ఫుసితానీతి బిన్దూని. తాని హి సమ్బాధట్ఠానేసుపి ఫుసన్తీతి ఫుసితానీతి వుచ్చన్తి.
So vattabboti so diyyamāno bhikkhu dāyakena bhikkhunā vattabboti yojanā. Imanti sarajapattaṃ. Tenāti diyyamānabhikkhunā. Tathākātabbanti yathā dāyakena bhikkhunā vuttaṃ, tathā kātabbanti attho. Uplavatīti upari gacchati, plu gatiyanti hi dhātupāṭhesu (saddanītidhātumālāyaṃ 16 ḷakārantadhātu) vuttaṃ. Ettha uiti upasaggassa atthadassanatthaṃ ‘‘uparī’’ti vuttaṃ, pakāralakārasaṃyogo daṭṭhabbo. Potthakesu pana ‘‘uppilavatī’’ti likhanti, so apāṭho. Kañjikanti bilaṅgaṃ. Tañhi kena jalena añjiyaṃ abhibyattaṃ assāti ‘‘kañjiya’’nti vuccati, tameva kañjikaṃ yakārassa kakāraṃ katvā. Taṃ pavāhetvā, apanetvāti attho. Yatthāti yasmiṃ ṭhāne. Sukkhameva bhattaṃ bhajitabbaṭṭhena sevitabbaṭṭhenāti sukkhabhattaṃ, tasmiṃ. Puratoti bhikkhussa purato, pubbe vā. Phusitānīti bindūni. Tāni hi sambādhaṭṭhānesupi phusantīti phusitānīti vuccanti.
ఉళుఙ్కోతి కోసియసకుణనామో దీఘదణ్డకో ఏకో భాజనవిసేసో, తేన. థేవాతి ఫుసితాని. తాని హి సమ్బాధట్ఠానేసుపి ఫుసితత్తా థవీయన్తి పసంసీయన్తీతి ‘‘థేవా’’తి వుచ్చన్తి. చరుకేనాతి చరీయతి భక్ఖీయతీతి చరు, హబ్యపాకో, తం కరోతి అనేనాతి చరుకం, థాల్యాదికం ఖుద్దకభాజనం, తేన ఆకిరియమానేతి సమ్బన్ధో. కాళవణ్ణకామేహి మానీయతీతి మసి. ఖాదతీతి ఛారో ఖకారస్స ఛకారం, దకారస్స చ రకారం కత్వా, ఖారరసో, సో ఇమిస్సత్థీతి ఛారికా. ఉప్పతిత్వాతి ఉద్ధం గన్త్వా. హీతి సచ్చం, యస్మా వా.
Uḷuṅkoti kosiyasakuṇanāmo dīghadaṇḍako eko bhājanaviseso, tena. Thevāti phusitāni. Tāni hi sambādhaṭṭhānesupi phusitattā thavīyanti pasaṃsīyantīti ‘‘thevā’’ti vuccanti. Carukenāti carīyati bhakkhīyatīti caru, habyapāko, taṃ karoti anenāti carukaṃ, thālyādikaṃ khuddakabhājanaṃ, tena ākiriyamāneti sambandho. Kāḷavaṇṇakāmehi mānīyatīti masi. Khādatīti chāro khakārassa chakāraṃ, dakārassa ca rakāraṃ katvā, khāraraso, so imissatthīti chārikā. Uppatitvāti uddhaṃ gantvā. Hīti saccaṃ, yasmā vā.
ఫాలేత్వాతి ఛిన్దిత్వా. దేన్తానం అనుపసమ్పన్నానన్తి సమ్బన్ధో. పాయాసస్సాతి పాయాసేన. తథాపీతి తేన ముఖవట్టియా గహణాకారేనపి.
Phāletvāti chinditvā. Dentānaṃ anupasampannānanti sambandho. Pāyāsassāti pāyāsena. Tathāpīti tena mukhavaṭṭiyā gahaṇākārenapi.
ఆభోగం కత్వాతి ‘‘పటిగ్గహేస్సామీ’’తి మనసికారం కత్వా. సోతి నిద్దం ఓక్కన్తో భిక్ఖు. వట్టతియేవాతి ఆభోగస్స కతత్తా వట్టతియేవ. అనాదరన్తి అనాదరేన, కరణత్థే చేతం ఉపయోగవచనం, అనాదరం హుత్వాతి వా యోజేతబ్బం. కేచీతి అభయగిరివాసినో. కాయేన పటిబద్ధో కాయపటిబద్ధో, తేన పటిబద్ధో కాయపటిబద్ధపటిబద్ధో , తేన. వచనమత్తమేవాతి ‘‘పటిబద్ధపటిబద్ధ’’న్తి ఏకం అతిరేకం పటిబద్ధవచనమత్తమేవ నానం, అత్థతో పన కాయపటిబద్ధమేవాతి అధిప్పాయో. యమ్పీతి యమ్పి వత్థు. తత్రాతి తస్మిం వట్టనే. తన్తి అనుజాననం.
Ābhogaṃ katvāti ‘‘paṭiggahessāmī’’ti manasikāraṃ katvā. Soti niddaṃ okkanto bhikkhu. Vaṭṭatiyevāti ābhogassa katattā vaṭṭatiyeva. Anādaranti anādarena, karaṇatthe cetaṃ upayogavacanaṃ, anādaraṃ hutvāti vā yojetabbaṃ. Kecīti abhayagirivāsino. Kāyena paṭibaddho kāyapaṭibaddho, tena paṭibaddho kāyapaṭibaddhapaṭibaddho, tena. Vacanamattamevāti ‘‘paṭibaddhapaṭibaddha’’nti ekaṃ atirekaṃ paṭibaddhavacanamattameva nānaṃ, atthato pana kāyapaṭibaddhamevāti adhippāyo. Yampīti yampi vatthu. Tatrāti tasmiṃ vaṭṭane. Tanti anujānanaṃ.
నేయ్యో అధిప్పాయం నేత్వా ఞాతో అత్థో ఇమస్సాతి నేయ్యత్థం. ఏత్థాతి సుత్తే, సుత్తస్స వా. యన్తి వత్థు పతతీతి సమ్బన్ధో. పరిగళిత్వాతి భస్సిత్వా. సుద్ధాయాతి నిరజాయ. సామన్తి సయం. పుఞ్ఛిత్వా వాతిఆదీసు తయో వాసద్దా అనియమవికప్పత్థా. పుఞ్ఛితాదీసు హి ఏకస్మిం కిచ్చే కతే ఇతరకిచ్చం కాతబ్బం నత్థీతి అధిప్పాయో. తేనాతి తేన భిక్ఖునా, ‘‘ఆహరాపేతుమ్పీ’’తిపదే కారితకమ్మం. ‘‘కస్మా న వట్టతీ’’తి పుచ్ఛా. హీతి విత్థారో. వదన్తేన భగవతాతి సమ్బన్ధో. ఏత్థాతి సుత్తవచనేసు. ‘‘పరిచ్చత్తం తం భిక్ఖవే దాయకేహీ’’తి వచనేనాతి యోజనా. అధిప్పాయోతి నీతత్థో అధిప్పాయో, నిప్పరియాయేన ఇతత్థో ఞాతత్థో అధిప్పాయోతి వుత్తం హోతి.
Neyyo adhippāyaṃ netvā ñāto attho imassāti neyyatthaṃ. Etthāti sutte, suttassa vā. Yanti vatthu patatīti sambandho. Parigaḷitvāti bhassitvā. Suddhāyāti nirajāya. Sāmanti sayaṃ. Puñchitvā vātiādīsu tayo vāsaddā aniyamavikappatthā. Puñchitādīsu hi ekasmiṃ kicce kate itarakiccaṃ kātabbaṃ natthīti adhippāyo. Tenāti tena bhikkhunā, ‘‘āharāpetumpī’’tipade kāritakammaṃ. ‘‘Kasmā na vaṭṭatī’’ti pucchā. Hīti vitthāro. Vadantena bhagavatāti sambandho. Etthāti suttavacanesu. ‘‘Pariccattaṃ taṃ bhikkhave dāyakehī’’ti vacanenāti yojanā. Adhippāyoti nītattho adhippāyo, nippariyāyena itattho ñātattho adhippāyoti vuttaṃ hoti.
ఏవం నీతత్థమధిప్పాయం దస్సేత్వా నేయ్యత్థ, మధిప్పాయం దస్సేన్తో ఆహ ‘‘యస్మా చా’’తి ఆది. తన్తి పరిభుఞ్జనం అనుఞ్ఞాతన్తి సమ్బన్ధో. దుతియదివసేపీతి పిసద్దో సమ్పిణ్డనత్థో, అపరదివసేపీతి అత్థో. అధిప్పాయోతి నేయ్యత్థో అధిప్పాయో నేత్వా ఇయ్యత్థో ఞాతత్థో అధిప్పాయోతి వుత్తం హోతి.
Evaṃ nītatthamadhippāyaṃ dassetvā neyyattha, madhippāyaṃ dassento āha ‘‘yasmā cā’’ti ādi. Tanti paribhuñjanaṃ anuññātanti sambandho. Dutiyadivasepīti pisaddo sampiṇḍanattho, aparadivasepīti attho. Adhippāyoti neyyattho adhippāyo netvā iyyattho ñātattho adhippāyoti vuttaṃ hoti.
భుఞ్జన్తానం భిక్ఖూనన్తి సమ్బన్ధో. హీతి విత్థారో. దన్తాతి దసనా. తే హి దంసీయన్తి భక్ఖీయన్తి ఏతేహీతి ‘‘దన్తా’’తి వుచ్చన్తి. సత్థంయేవ సత్థకం ఖుద్దకట్ఠేన, తేన పటిగ్గహితేన సత్థకేన. ఏతన్తి మలం. తన్తి లోహగన్ధమత్తం. పరిహరన్తీతి పటిగ్గహేత్వా హరన్తి. హీతి సచ్చం, యస్మా వా. తం సత్థకం పరిభోగత్థాయ యస్మా న పరిహరన్తి, తస్మా ఏసేవ నయోతి అత్థో. ఉగ్గహితపచ్చయా, సన్నిధిపచ్చయా వా దోసో నత్థీతి వుత్తం హోతి. తత్థాతి తేసు తక్కఖీరేసు. నీలికాతి నీలవణ్ణా స్నేహా. ఆమకతక్కాదీసూతి అపక్కేసు తక్కఖీరేసు.
Bhuñjantānaṃ bhikkhūnanti sambandho. Hīti vitthāro. Dantāti dasanā. Te hi daṃsīyanti bhakkhīyanti etehīti ‘‘dantā’’ti vuccanti. Satthaṃyeva satthakaṃ khuddakaṭṭhena, tena paṭiggahitena satthakena. Etanti malaṃ. Tanti lohagandhamattaṃ. Pariharantīti paṭiggahetvā haranti. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Taṃ satthakaṃ paribhogatthāya yasmā na pariharanti, tasmā eseva nayoti attho. Uggahitapaccayā, sannidhipaccayā vā doso natthīti vuttaṃ hoti. Tatthāti tesu takkakhīresu. Nīlikāti nīlavaṇṇā snehā. Āmakatakkādīsūti apakkesu takkakhīresu.
కిలిట్ఠఉదకన్తి సమలం ఉదకం. తస్సాతి సామణేరస్స. పత్తగతం ఓదనన్తి సమ్బన్ధో. అస్సాతి సామణేరస్స. ఉగ్గహితకోతి అవగహితకో. ‘‘ఉఞ్ఞాతో’’తిఆదీసు (సం॰ ని॰ ౧.౧౧౨) వియ ఉకారో ఓకారవిపరీతో హోతి, అపటిగ్గహేత్వా గహితత్తా దుగ్గహితకోతి వుత్తం హోతి.
Kiliṭṭhaudakanti samalaṃ udakaṃ. Tassāti sāmaṇerassa. Pattagataṃ odananti sambandho. Assāti sāmaṇerassa. Uggahitakoti avagahitako. ‘‘Uññāto’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.112) viya ukāro okāraviparīto hoti, apaṭiggahetvā gahitattā duggahitakoti vuttaṃ hoti.
ఏతేనాతి ఓదనేన. పటిగ్గహితమేవ హోతి హత్థతో అముత్తత్తాతి అధిప్పాయో.
Etenāti odanena. Paṭiggahitameva hoti hatthato amuttattāti adhippāyo.
పున పటిగ్గహేతబ్బం సాపేక్ఖే సతీతి అధిప్పాయో. ఏత్తోతి ఇతో పత్తతో. సామణేరో పక్ఖిపతీతి సమ్బన్ధో. తతోతి పత్తతో. కేచీతి అభయగిరివాసినో. తన్తి ‘‘పున పటిగ్గహేతబ్బ’’న్తి వదన్తానం కేసఞ్చి ఆచరియానం వచనం వేదితబ్బన్తి సమ్బన్ధో. యన్తి పూవభత్తాది.
Puna paṭiggahetabbaṃ sāpekkhe satīti adhippāyo. Ettoti ito pattato. Sāmaṇero pakkhipatīti sambandho. Tatoti pattato. Kecīti abhayagirivāsino. Tanti ‘‘puna paṭiggahetabba’’nti vadantānaṃ kesañci ācariyānaṃ vacanaṃ veditabbanti sambandho. Yanti pūvabhattādi.
అత్తనో వాతి సామణేరస్స వా. సామణేరాతి ఆమన్తనం. తస్సాతి సామణేరస్స. భాజనేతి యాగుపచనకభాజనే. యాగుకుటన్తి యాగుయా పూరితం కుటం. తన్తి యాగుకుటం. ‘‘భిక్ఖునా పటిగ్గణ్హాపేతు’’న్తి కారితకమ్మం ఉపనేతబ్బం. గీవం ఠపేత్వా ఆవజ్జేతీతి సమ్బన్ధో. ఆవజ్జేతీతి పరిణామేతి.
Attanovāti sāmaṇerassa vā. Sāmaṇerāti āmantanaṃ. Tassāti sāmaṇerassa. Bhājaneti yāgupacanakabhājane. Yāgukuṭanti yāguyā pūritaṃ kuṭaṃ. Tanti yāgukuṭaṃ. ‘‘Bhikkhunā paṭiggaṇhāpetu’’nti kāritakammaṃ upanetabbaṃ. Gīvaṃ ṭhapetvā āvajjetīti sambandho. Āvajjetīti pariṇāmeti.
పటిగ్గహణూపగం భారన్తి థామమజ్ఝిమేన పురిసేన సంహారిమం భారం. బలవతా సామణేరేనాతి సమ్బన్ధో. తేలఘటం వాతి తేలేన పక్ఖిత్తం ఘటం వా. లగ్గేన్తీతి లమ్బేన్తి. అయమేవ వా పాఠో.
Paṭiggahaṇūpagaṃ bhāranti thāmamajjhimena purisena saṃhārimaṃ bhāraṃ. Balavatā sāmaṇerenāti sambandho. Telaghaṭaṃ vāti telena pakkhittaṃ ghaṭaṃ vā. Laggentīti lambenti. Ayameva vā pāṭho.
నాగస్స దన్తో వియాతి నాగదన్తకో, సదిసత్థే కో. అఙ్కీయతే లక్ఖీయతే అనేనాతి అఙ్కుసో, గజమత్థకమ్హి విజ్ఝనకణ్డకో. అఙ్కుసో వియాతి అఙ్కుసకో, తస్మిం అఙ్కుసకే వా లగ్గితా హోన్తీతి సమ్బన్ధో. గణ్హతోతి గణ్హన్తస్స. మఞ్చస్స హేట్ఠా హేట్ఠామఞ్చో, తస్మిం. తన్తి తేలథాలకం.
Nāgassa danto viyāti nāgadantako, sadisatthe ko. Aṅkīyate lakkhīyate anenāti aṅkuso, gajamatthakamhi vijjhanakaṇḍako. Aṅkuso viyāti aṅkusako, tasmiṃ aṅkusake vā laggitā hontīti sambandho. Gaṇhatoti gaṇhantassa. Mañcassa heṭṭhā heṭṭhāmañco, tasmiṃ. Tanti telathālakaṃ.
ఆరోహన్తేహి చ ఓరోహన్తేహి చ నిచ్చం సేవీయతీతి నిస్సేణీ, తస్సా మజ్ఝం నిస్సేణిమజ్ఝం, తస్మిం. కణ్ణే ఉట్ఠితం కణ్ణికం, కణ్ణమలం, కణ్ణికం వియ కణ్ణికం, యథా హి కణ్ణమలం కణ్ణతో ఉట్ఠహిత్వా సయం పవత్తతి, ఏవం తేలాదితో ఉట్ఠహిత్వా సయం పవత్తతీతి వుత్తం హోతి. ఘనచుణ్ణన్తి కథినచుణ్ణం. తంసముట్ఠానమేవ నామాతి తతో తేలాదితో సముట్ఠానమేవ నామ హోతీతి అత్థో. ఏతన్తి కణ్ణికాది. ఇదం పదం పుబ్బాపరాపేక్ఖం.
Ārohantehi ca orohantehi ca niccaṃ sevīyatīti nisseṇī, tassā majjhaṃ nisseṇimajjhaṃ, tasmiṃ. Kaṇṇe uṭṭhitaṃ kaṇṇikaṃ, kaṇṇamalaṃ, kaṇṇikaṃ viya kaṇṇikaṃ, yathā hi kaṇṇamalaṃ kaṇṇato uṭṭhahitvā sayaṃ pavattati, evaṃ telādito uṭṭhahitvā sayaṃ pavattatīti vuttaṃ hoti. Ghanacuṇṇanti kathinacuṇṇaṃ. Taṃsamuṭṭhānameva nāmāti tato telādito samuṭṭhānameva nāma hotīti attho. Etanti kaṇṇikādi. Idaṃ padaṃ pubbāparāpekkhaṃ.
యోత్తేనాతి రజ్జునా. అఞ్ఞో దేతీతి సమ్బన్ధో.
Yottenāti rajjunā. Añño detīti sambandho.
పవిసన్తే చ నిక్ఖమన్తే చ వరతి ఆవరతి ఇమాయాతి వతి, తం. ఉచ్ఛూతి రసాలో. సో హి ఉసతి విసం దాహేతీతి ఉచ్ఛూతి వుచ్చతి, తం. తిమ్బరుసకన్తి తిన్దుకం. తఞ్హి తేమేతి భుఞ్జన్తం పుగ్గలం అద్దేతి రసేనాతి తిమ్బో, రుసతి ఖుద్దితం నాసేతీతి రుసకో, తిమ్బో చ సో రుసకో చాతి ‘‘తిమ్బరుసకో’’తి వుచ్చతి, తం. వతిదణ్డకేసూతి వతియా అత్థాయ నిక్ఖణితేసు దణ్డకేసు. మయం పనాతి సఙ్గహకారాచరియభూతా బుద్ధఘోసనామకా మయం పన, అత్తానం సన్ధాయ బహువచనవసేన వుత్తం. న పుథులో పాకారోతి అడ్ఢతేయ్యహత్థపాసానతిక్కమం సన్ధాయ వుత్తం. హత్థసతమ్పీతి రతనసతమ్పి.
Pavisante ca nikkhamante ca varati āvarati imāyāti vati, taṃ. Ucchūti rasālo. So hi usati visaṃ dāhetīti ucchūti vuccati, taṃ. Timbarusakanti tindukaṃ. Tañhi temeti bhuñjantaṃ puggalaṃ addeti rasenāti timbo, rusati khudditaṃ nāsetīti rusako, timbo ca so rusako cāti ‘‘timbarusako’’ti vuccati, taṃ. Vatidaṇḍakesūti vatiyā atthāya nikkhaṇitesu daṇḍakesu. Mayaṃ panāti saṅgahakārācariyabhūtā buddhaghosanāmakā mayaṃ pana, attānaṃ sandhāya bahuvacanavasena vuttaṃ. Na puthulo pākāroti aḍḍhateyyahatthapāsānatikkamaṃ sandhāya vuttaṃ. Hatthasatampīti ratanasatampi.
సోతి సామణేరో. భిక్ఖుస్స దేతీతి యోజనా. అపరోతి సామణేరో.
Soti sāmaṇero. Bhikkhussa detīti yojanā. Aparoti sāmaṇero.
ఫలం ఇమిస్సత్థీతి ఫలినీ, ఇనపచ్చయో ఇత్థిలిఙ్గజోతకో ఈ, తం సాఖన్తి యోజనా. ఫలినిసాఖన్తి సమాసతోపి పాఠో అత్థి. మచ్ఛికవారణత్థన్తి మధుఫాణితాదీహి మక్ఖనట్ఠానే నిలీయన్తీతి మక్ఖికా, తాయేవ మచ్ఛికా ఖకారస్స ఛకారం కత్వా, తాసం నివారణాయ. మూలపటిగ్గహమేవాతి మూలే పటిగ్గహణమేవ, పఠమపటిగ్గహమేవాతి వుత్తం హోతి.
Phalaṃ imissatthīti phalinī, inapaccayo itthiliṅgajotako ī, taṃ sākhanti yojanā. Phalinisākhanti samāsatopi pāṭho atthi. Macchikavāraṇatthanti madhuphāṇitādīhi makkhanaṭṭhāne nilīyantīti makkhikā, tāyeva macchikā khakārassa chakāraṃ katvā, tāsaṃ nivāraṇāya. Mūlapaṭiggahamevāti mūle paṭiggahaṇameva, paṭhamapaṭiggahamevāti vuttaṃ hoti.
భిక్ఖు గచ్ఛతీతి సమ్బన్ధో. అరిత్తేనాతి కేనిపాతేన. తఞ్హి అరతి నావా గచ్ఛతి అనేనాతి అరిత్తం, తేన. తన్తి పటిగ్గహణారహం భణ్డం . అనుపసమ్పన్నేనాతి కారితకమ్మం. తస్మిమ్పీతి చాటికుణ్డకేపి. తన్తి అనుపసమ్పన్నం.
Bhikkhu gacchatīti sambandho. Arittenāti kenipātena. Tañhi arati nāvā gacchati anenāti arittaṃ, tena. Tanti paṭiggahaṇārahaṃ bhaṇḍaṃ . Anupasampannenāti kāritakammaṃ. Tasmimpīti cāṭikuṇḍakepi. Tanti anupasampannaṃ.
పాథేయ్యతణ్డులేతి పథస్స హితే తణ్డులే. తేసన్తి సామణేరానం. ఇతరేహీతి భిక్ఖూహి గహితతణ్డులేహి. సబ్బేహి భిక్ఖూహి భుత్తన్తి సమ్బన్ధో. ఏత్థాతి భిక్ఖూహి గహితేహి సామణేరస్స తణ్డులేహి యాగుపచనే న దిస్సతీతి సమ్బన్ధో. కారణన్తి పరివత్తేత్వా భుత్తస్స చ అపరివత్తేత్వా భుత్తస్స చ కారణం.
Pātheyyataṇḍuleti pathassa hite taṇḍule. Tesanti sāmaṇerānaṃ. Itarehīti bhikkhūhi gahitataṇḍulehi. Sabbehi bhikkhūhi bhuttanti sambandho. Etthāti bhikkhūhi gahitehi sāmaṇerassa taṇḍulehi yāgupacane na dissatīti sambandho. Kāraṇanti parivattetvā bhuttassa ca aparivattetvā bhuttassa ca kāraṇaṃ.
భత్తం పచితుకామో సామణేరోతి యోజనా. భిక్ఖునా ఆరోపేతబ్బం, అగ్గి న కాతబ్బోతి సమ్బన్ధో. పున పటిగ్గహణకిచ్చం నత్థి మూలే పటిగ్గహితత్తాతి అధిప్పాయో.
Bhattaṃ pacitukāmo sāmaṇeroti yojanā. Bhikkhunā āropetabbaṃ, aggi na kātabboti sambandho. Puna paṭiggahaṇakiccaṃ natthi mūle paṭiggahitattāti adhippāyo.
అస్సాతి సామణేరస్స. తతోతి అగ్గిజాలనతో.
Assāti sāmaṇerassa. Tatoti aggijālanato.
తత్తే ఉదకేతి ఉదకే తాపే. తతోతి తణ్డులపక్ఖిపనతో.
Tatte udaketi udake tāpe. Tatoti taṇḍulapakkhipanato.
పిధానన్తి ఉక్ఖలిపిధానం. తస్సేవాతి హత్థకుక్కుచ్చకస్స భిక్ఖునో ఏవ. దబ్బిం వాతి కటచ్ఛుం వా. సో హి దరీయతి విలోళీయతి ఇమాయాతి దబ్బీతి వుచ్చతి.
Pidhānanti ukkhalipidhānaṃ. Tassevāti hatthakukkuccakassa bhikkhuno eva. Dabbiṃ vāti kaṭacchuṃ vā. So hi darīyati viloḷīyati imāyāti dabbīti vuccati.
తత్రాతి తస్మిం ఠపనే. తస్సేవాతి లోలభిక్ఖుస్సేవ. తతోతి పత్తతో. పున తతోతి సాఖాదితో. తత్థాతి ఫలరుక్ఖే.
Tatrāti tasmiṃ ṭhapane. Tassevāti lolabhikkhusseva. Tatoti pattato. Puna tatoti sākhādito. Tatthāti phalarukkhe.
వితక్కం సోధేతున్తి ‘‘మయ్హమ్పి దస్సతీ’’తి వితక్కం సోధేతుం. తతోతి అమ్బఫలాదితో.
Vitakkaṃ sodhetunti ‘‘mayhampi dassatī’’ti vitakkaṃ sodhetuṃ. Tatoti ambaphalādito.
పున తతోతి మాతాపితూనమత్థాయ గహితతేలాదితో. తేతి మాతాపితరో. తతోయేవాతి తేహియేవ తణ్డులేహి సమ్పాదేత్వాతి సమ్బన్ధో.
Puna tatoti mātāpitūnamatthāya gahitatelādito. Teti mātāpitaro. Tatoyevāti tehiyeva taṇḍulehi sampādetvāti sambandho.
ఏత్థాతి తాపితఉదకే. అముఞ్చన్తేనేవ హత్థేనాతి యోజనా. అఙ్గన్తి వినాసం గచ్ఛన్తీతి అఙ్గారా. దరీయన్తి ఫలీయన్తీతి దారూని.
Etthāti tāpitaudake. Amuñcanteneva hatthenāti yojanā. Aṅganti vināsaṃ gacchantīti aṅgārā. Darīyanti phalīyantīti dārūni.
వుత్తో సామణేరోతి యోజనా.
Vutto sāmaṇeroti yojanā.
గవతి పరిభుఞ్జన్తానం విస్సట్ఠం సద్దం కరోతీతి గుళో, గుళతి విసతో జీవితం రక్ఖతీతి వా గుళో, తం భాజేన్తో భిక్ఖూతి సమ్బన్ధో. తస్సాతి లోలసామణేరస్స.
Gavati paribhuñjantānaṃ vissaṭṭhaṃ saddaṃ karotīti guḷo, guḷati visato jīvitaṃ rakkhatīti vā guḷo, taṃ bhājento bhikkhūti sambandho. Tassāti lolasāmaṇerassa.
ధూమస్సత్థాయ వట్టీయతి వట్టిత్వా కరీయతీతి ధూమవట్టి, తం. ముఖీయతి విపరీయతీతి ముఖం. కం వుచ్చతి సీసం, తం తిట్ఠతి ఏత్థాతి కణ్ఠో.
Dhūmassatthāya vaṭṭīyati vaṭṭitvā karīyatīti dhūmavaṭṭi, taṃ. Mukhīyati viparīyatīti mukhaṃ. Kaṃ vuccati sīsaṃ, taṃ tiṭṭhati etthāti kaṇṭho.
భత్తుగ్గారోతి ఉద్ధం గిరతి నిగ్గిరతీతి ఉగ్గారో, భత్తమేవ ఉగ్గారో భత్తుగ్గారో, ఉగ్గారభత్తన్తి అత్థో. దన్తన్తరేతి దన్తవివరే.
Bhattuggāroti uddhaṃ girati niggiratīti uggāro, bhattameva uggāro bhattuggāro, uggārabhattanti attho. Dantantareti dantavivare.
ఉపకట్ఠే కాలేతి ఆసన్నే మజ్ఝన్హికే కాలే. కక్ఖారేత్వాతి సఞ్చిత్వా. తస్స అత్థం దస్సేతుం వుత్తం ‘‘ద్వే తయో ఖేళపిణ్డే పాతేత్వా’’తి. ఫళుసఙ్ఖాతం సిఙ్గం విసాణం అస్మిం అత్థీతి సిఙ్గీ, సోయేవ కటుకభయేహి విరమితబ్బత్తా సిఙ్గీవేరోతి వుచ్చతి. అఙ్కీయతి రుక్ఖో నవం ఉగ్గతోతి లక్ఖీయతి ఏతేహీతి అఙ్కురా, సమం లోణేన ఉదకం, సమం వా ఉదకేన లోణం అస్మిన్తి సముద్దో, తస్స ఉదకం అవయవీఅవయవభావేనాతి సముద్దోదకం, తేన అపటిగ్గహితేనాతి సమ్బన్ధో. ఫాణతి గుళతో థద్ధభావం గచ్ఛతీతి ఫాణితం. కరేన హత్థేన గహితబ్బాతి కరకా, వస్సోపలం, కరేన గణ్హితుమరహాతి అత్థో. కతకట్ఠినాతి కతకనామకస్స ఏకస్స రుక్ఖవిసేసస్స అట్ఠినా. తన్తి ఉదకం. కపిత్థోతి ఏకస్స అమ్బిలఫలస్స రుక్ఖవిసేసస్స నామం.
Upakaṭṭhe kāleti āsanne majjhanhike kāle. Kakkhāretvāti sañcitvā. Tassa atthaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘dve tayo kheḷapiṇḍe pātetvā’’ti. Phaḷusaṅkhātaṃ siṅgaṃ visāṇaṃ asmiṃ atthīti siṅgī, soyeva kaṭukabhayehi viramitabbattā siṅgīveroti vuccati. Aṅkīyati rukkho navaṃ uggatoti lakkhīyati etehīti aṅkurā, samaṃ loṇena udakaṃ, samaṃ vā udakena loṇaṃ asminti samuddo, tassa udakaṃ avayavīavayavabhāvenāti samuddodakaṃ, tena apaṭiggahitenāti sambandho. Phāṇati guḷato thaddhabhāvaṃ gacchatīti phāṇitaṃ. Karena hatthena gahitabbāti karakā, vassopalaṃ, karena gaṇhitumarahāti attho. Katakaṭṭhināti katakanāmakassa ekassa rukkhavisesassa aṭṭhinā. Tanti udakaṃ. Kapitthoti ekassa ambilaphalassa rukkhavisesassa nāmaṃ.
బహలన్తి ఆవిలం. సన్దిత్వాతి విసన్దిత్వా. కకుధసోబ్భాదయోతి కకుధరుక్ఖసమీపే ఠితా సోబ్భాదయో. రుక్ఖతోతి కకుధరుక్ఖతో. పరిత్తన్తి అప్పకం.
Bahalanti āvilaṃ. Sanditvāti visanditvā. Kakudhasobbhādayoti kakudharukkhasamīpe ṭhitā sobbhādayo. Rukkhatoti kakudharukkhato. Parittanti appakaṃ.
పానీయఘటే పక్ఖిత్తాని హోన్తీతి సమ్బన్ధో. తన్తి వాసమత్తం ఉదకం. తత్థేవాతి ఠపితపుప్ఫవాసితపానీయేయేవ . ఠపితం దన్తకట్ఠన్తి సమ్బన్ధో. అజానన్తస్స భిక్ఖుస్సాతి యోజనా. అనాదరే చేతం సామివచనం. హీతి సచ్చం, యస్మా వా.
Pānīyaghaṭe pakkhittāni hontīti sambandho. Tanti vāsamattaṃ udakaṃ. Tatthevāti ṭhapitapupphavāsitapānīyeyeva . Ṭhapitaṃ dantakaṭṭhanti sambandho. Ajānantassa bhikkhussāti yojanā. Anādare cetaṃ sāmivacanaṃ. Hīti saccaṃ, yasmā vā.
కిం మహాభూతం వట్టతి, కిం న వట్టతీతి యోజనా. యం పనాతి మహాభూతం పన. అఙ్గలగ్గన్తి అఙ్గేసు లగ్గం, మహాభూతన్తి సమ్బన్ధో. ఏత్థాతి సేదే. సుఝాపితన్తి అఙ్గారసదిసం కత్వా సుట్ఠు ఝాపితం.
Kiṃ mahābhūtaṃ vaṭṭati, kiṃ na vaṭṭatīti yojanā. Yaṃ panāti mahābhūtaṃ pana. Aṅgalagganti aṅgesu laggaṃ, mahābhūtanti sambandho. Etthāti sede. Sujhāpitanti aṅgārasadisaṃ katvā suṭṭhu jhāpitaṃ.
చత్తారీతి పథవీ ఛారికా గూథం ముత్తన్తి చత్తారి. మహావికటానీతి మహన్తాని సప్పదట్ఠక్ఖణసఙ్ఖాతే వికారకాలే కత్తబ్బాని ఓసధాని. ఏత్థాతి ‘‘అసతి కప్పియకారకే’’తి వచనే. కాలోదిస్సం నామాతి బ్యాధోదిస్స, పుగ్గలోదిస్స, కాలోదిస్స, సమయోదిస్స, దేసోదిస్స, వసోదిస్స, భేసజ్జోదిస్ససఙ్ఖాతేసు సత్తసు ఓదిస్సేసు కాలోదిస్సం నామాతి అత్థో. దసమం.
Cattārīti pathavī chārikā gūthaṃ muttanti cattāri. Mahāvikaṭānīti mahantāni sappadaṭṭhakkhaṇasaṅkhāte vikārakāle kattabbāni osadhāni. Etthāti ‘‘asati kappiyakārake’’ti vacane. Kālodissaṃ nāmāti byādhodissa, puggalodissa, kālodissa, samayodissa, desodissa, vasodissa, bhesajjodissasaṅkhātesu sattasu odissesu kālodissaṃ nāmāti attho. Dasamaṃ.
భోజనవగ్గో చతుత్థో.
Bhojanavaggo catuttho.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / మహావిభఙ్గ • Mahāvibhaṅga / ౪. భోజనవగ్గో • 4. Bhojanavaggo
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / వినయపిటక (అట్ఠకథా) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / మహావిభఙ్గ-అట్ఠకథా • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ౧౦. దన్తపోనసిక్ఖాపదవణ్ణనా • 10. Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ౧౦. దన్తపోనసిక్ఖాపదవణ్ణనా • 10. Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / వజిరబుద్ధి-టీకా • Vajirabuddhi-ṭīkā / ౧౦. దన్తపోనసిక్ఖాపదవణ్ణనా • 10. Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / విమతివినోదనీ-టీకా • Vimativinodanī-ṭīkā / ౧౦. దన్తపోనసిక్ఖాపదవణ్ణనా • 10. Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā