| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
१०. दन्तपोनसिक्खापदवण्णना
10. Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā
२६३. दसमसिक्खापदे – चतूसु पच्चयेसु अन्तमसो दन्तकट्ठम्पि सब्बं पंसुकूलमेव अस्साति सब्बपंसुकूलिको। सो किर सुसाने छड्डितभाजनमेव पत्तं कत्वा तत्थ छड्डितचोळकेहेव चीवरं कत्वा तत्थ छड्डितमञ्चपीठकानियेव गहेत्वा परिभुञ्जति। अय्यवोसाटितकानीति एत्थ अय्या वुच्चन्ति कालङ्कता पितिपितामहा। वोसाटितकानि वुच्चन्ति तेसं अत्थाय सुसानादीसु छड्डितकानि खादनीयभोजनीयानि; मनुस्सा किर कालङ्कते ञातके उद्दिस्स यं तेसं सजीवकाले पियं होति, तं एतेसु सुसानादीसु पिण्डं पिण्डं कत्वा ‘‘ञातका नो परिभुञ्जन्तूति ठपेन्ति। सो भिक्खु तं गहेत्वा भुञ्जति, अञ्ञं पणीतम्पि दिय्यमानं न इच्छति। तेन वुत्तं – ‘‘सुसानेपि रुक्खमूलेपि उम्मारेपि अय्यवोसाटितकानि सामं गहेत्वा परिभुञ्जती’’ति। थेरोति थिरो घनबद्धो। वठरोति थूलो; थूलो च घनसरीरो चायं भिक्खूति वुत्तं होति। मनुस्समंसं मञ्ञे खादतीति मनुस्समंसं खादतीति नं सल्लक्खेम; मनुस्समंसं खादन्ता हि ईदिसा भवन्तीति अयं तेसं अधिप्पायो।
263. Dasamasikkhāpade – catūsu paccayesu antamaso dantakaṭṭhampi sabbaṃ paṃsukūlameva assāti sabbapaṃsukūliko. So kira susāne chaḍḍitabhājanameva pattaṃ katvā tattha chaḍḍitacoḷakeheva cīvaraṃ katvā tattha chaḍḍitamañcapīṭhakāniyeva gahetvā paribhuñjati. Ayyavosāṭitakānīti ettha ayyā vuccanti kālaṅkatā pitipitāmahā. Vosāṭitakāni vuccanti tesaṃ atthāya susānādīsu chaḍḍitakāni khādanīyabhojanīyāni; manussā kira kālaṅkate ñātake uddissa yaṃ tesaṃ sajīvakāle piyaṃ hoti, taṃ etesu susānādīsu piṇḍaṃ piṇḍaṃ katvā ‘‘ñātakā no paribhuñjantūti ṭhapenti. So bhikkhu taṃ gahetvā bhuñjati, aññaṃ paṇītampi diyyamānaṃ na icchati. Tena vuttaṃ – ‘‘susānepi rukkhamūlepi ummārepi ayyavosāṭitakāni sāmaṃ gahetvā paribhuñjatī’’ti. Theroti thiro ghanabaddho. Vaṭharoti thūlo; thūlo ca ghanasarīro cāyaṃ bhikkhūti vuttaṃ hoti. Manussamaṃsaṃ maññe khādatīti manussamaṃsaṃ khādatīti naṃ sallakkhema; manussamaṃsaṃ khādantā hi īdisā bhavantīti ayaṃ tesaṃ adhippāyo.
२६४. उदकदन्तपोने कुक्कुच्चायन्तीति एत्थ ते भिक्खू ‘‘अदिन्नं मुखद्वारं आहारं आहरेय्या’’ति पदस्स सम्मा अत्थं असल्लक्खेत्वा कुक्कुच्चायिसुं, भगवा पन यथाउप्पन्नस्स वत्थुस्स वसेन पिता विय दारके ते भिक्खू सञ्ञापेन्तो अनुपञ्ञत्तिं ठपेसि।
264.Udakadantapone kukkuccāyantīti ettha te bhikkhū ‘‘adinnaṃ mukhadvāraṃ āhāraṃ āhareyyā’’ti padassa sammā atthaṃ asallakkhetvā kukkuccāyisuṃ, bhagavā pana yathāuppannassa vatthussa vasena pitā viya dārake te bhikkhū saññāpento anupaññattiṃ ṭhapesi.
२६५. अदिन्नन्ति कायेन वा कायपटिबद्धेन वा गण्हन्तस्स कायकायपटिबद्धनिस्सग्गियानं अञ्ञतरवसेन न दिन्नं। एतदेव हि सन्धाय पदभाजने ‘‘अदिन्नं नाम अप्पटिग्गहितकं वुच्चती’’ति वुत्तं। दुतियपाराजिके पन ‘‘अदिन्नं नाम परपरिग्गहितकं वुच्चती’’ति वुत्तं। दिन्नन्ति इदं पन तस्सेव अदिन्नस्स पटिपक्खवसेन लक्खणदस्सनत्थं उद्धटं। निद्देसे चस्स ‘‘कायेन वा कायपटिबद्धेन वा निस्सग्गियेन वा देन्ते’’ति एवं अञ्ञस्मिं ददमाने ‘‘हत्थपासे ठितो कायेन वा कायपटिबद्धेन वा पटिग्गण्हातीति तं एवं दिय्यमानं अन्तमसो रथरेणुम्पि सचे पुब्बे वुत्तलक्खणे हत्थपासे ठितो कायेन वा कायपटिबद्धेन वा पटिग्गण्हाति, एतं एवं पटिग्गहितं दिन्नं नाम वुच्चति। न ‘‘इदं गण्ह, इदं तव होतू’’तिआदिवचनेन निस्सट्ठं।
265.Adinnanti kāyena vā kāyapaṭibaddhena vā gaṇhantassa kāyakāyapaṭibaddhanissaggiyānaṃ aññataravasena na dinnaṃ. Etadeva hi sandhāya padabhājane ‘‘adinnaṃ nāma appaṭiggahitakaṃ vuccatī’’ti vuttaṃ. Dutiyapārājike pana ‘‘adinnaṃ nāma parapariggahitakaṃ vuccatī’’ti vuttaṃ. Dinnanti idaṃ pana tasseva adinnassa paṭipakkhavasena lakkhaṇadassanatthaṃ uddhaṭaṃ. Niddese cassa ‘‘kāyena vā kāyapaṭibaddhena vā nissaggiyena vā dente’’ti evaṃ aññasmiṃ dadamāne ‘‘hatthapāse ṭhito kāyena vā kāyapaṭibaddhena vā paṭiggaṇhātīti taṃ evaṃ diyyamānaṃ antamaso rathareṇumpi sace pubbe vuttalakkhaṇe hatthapāse ṭhito kāyena vā kāyapaṭibaddhena vā paṭiggaṇhāti, etaṃ evaṃ paṭiggahitaṃ dinnaṃ nāma vuccati. Na ‘‘idaṃ gaṇha, idaṃ tava hotū’’tiādivacanena nissaṭṭhaṃ.
तत्थ कायेनाति हत्थादीसु येन केनचि सरीरावयवेन; अन्तमसो पादङ्गुलियापि दिय्यमानं कायेन दिन्नं नाम होति, पटिग्गहणेपि एसेव नयो। येन केनचि हि सरीरावयवेन गहितं कायेन गहितमेव होति। सचेपि नत्थुकरणिया दिय्यमानं नासापुटेन अकल्लको वा मुखेन पटिग्गण्हाति। आभोगमत्तमेव हि एत्थ पमाणन्ति अयं नयो महापच्चरियं वुत्तो। कायपटिबद्धेनाति कटच्छुआदीसु येन केनचि उपकरणेन दिन्नं कायपटिबद्धेन दिन्नं नाम होति। पटिग्गहणेपि एसेव नयो। येन केनचि सरीरपटिबद्धेन पत्तथालकादिना गहितं कायपटिबद्धेन गहितमेव होति। निस्सग्गियेनाति कायतो च कायपटिबद्धतो च मोचेत्वा हत्थपासे ठितस्स कायेन वा कायपटिबद्धेन वा पातियमानम्पि निस्सग्गियेन पयोगेन दिन्नं नाम होति। अयं ताव पाळिवण्णना।
Tattha kāyenāti hatthādīsu yena kenaci sarīrāvayavena; antamaso pādaṅguliyāpi diyyamānaṃ kāyena dinnaṃ nāma hoti, paṭiggahaṇepi eseva nayo. Yena kenaci hi sarīrāvayavena gahitaṃ kāyena gahitameva hoti. Sacepi natthukaraṇiyā diyyamānaṃ nāsāpuṭena akallako vā mukhena paṭiggaṇhāti. Ābhogamattameva hi ettha pamāṇanti ayaṃ nayo mahāpaccariyaṃ vutto. Kāyapaṭibaddhenāti kaṭacchuādīsu yena kenaci upakaraṇena dinnaṃ kāyapaṭibaddhena dinnaṃ nāma hoti. Paṭiggahaṇepi eseva nayo. Yena kenaci sarīrapaṭibaddhena pattathālakādinā gahitaṃ kāyapaṭibaddhena gahitameva hoti. Nissaggiyenāti kāyato ca kāyapaṭibaddhato ca mocetvā hatthapāse ṭhitassa kāyena vā kāyapaṭibaddhena vā pātiyamānampi nissaggiyena payogena dinnaṃ nāma hoti. Ayaṃ tāva pāḷivaṇṇanā.
अयं पनेत्थ पाळिमुत्तकविनिच्छयो – पञ्चङ्गेहि पटिग्गहणं रुहति – थाममज्झिमस्स पुरिसस्स उच्चारणमत्तं होति, हत्थपासो पञ्ञायति, अभिहारो पञ्ञायति, देवो वा मनुस्सो वा तिरच्छानगतो वा कायेन वा कायपटिबद्धेन वा निस्सग्गियेन वा देति, तं चे भिक्खु कायेन वा कायपटिबद्धेन वा पटिग्गण्हाति। एवं पञ्चहङ्गेहि पटिग्गहणं रुहति।
Ayaṃ panettha pāḷimuttakavinicchayo – pañcaṅgehi paṭiggahaṇaṃ ruhati – thāmamajjhimassa purisassa uccāraṇamattaṃ hoti, hatthapāso paññāyati, abhihāro paññāyati, devo vā manusso vā tiracchānagato vā kāyena vā kāyapaṭibaddhena vā nissaggiyena vā deti, taṃ ce bhikkhu kāyena vā kāyapaṭibaddhena vā paṭiggaṇhāti. Evaṃ pañcahaṅgehi paṭiggahaṇaṃ ruhati.
तत्थ ठितनिसिन्ननिपन्नानं पवारणसिक्खापदे वुत्तनयेनेव हत्थपासो वेदितब्बो। सचे पन दायकपटिग्गाहकेसु एको आकासे होति, एको भूमियं, भूमट्ठस्स च सीसेन आकासट्ठस्स च ठपेत्वा दातुं वा गहेतुं वा पसारितहत्थं, यं आसन्नतरं अङ्गं, तस्स ओरिमन्तेन हत्थपासप्पमाणं परिच्छिन्दितब्बं। सचेपि एको कूपे होति, एको कूपतटे, एको वा पन रुक्खे, एको पथवियं, वुत्तनयेनेव हत्थपासप्पमाणं परिच्छिन्दितब्बं। एवरूपे हत्थपासे ठत्वा सचेपि पक्खी मुखतुण्डकेन वा हत्थी वा सोण्डाय गहेत्वा पुप्फं वा फलं वा देति, पटिग्गहणं रुहति। सचे पन अद्धट्ठमरतनस्सापि हत्थिनो खन्धे निसिन्नो, तेन सोण्डाय दिय्यमानं गण्हाति, वट्टतियेव।
Tattha ṭhitanisinnanipannānaṃ pavāraṇasikkhāpade vuttanayeneva hatthapāso veditabbo. Sace pana dāyakapaṭiggāhakesu eko ākāse hoti, eko bhūmiyaṃ, bhūmaṭṭhassa ca sīsena ākāsaṭṭhassa ca ṭhapetvā dātuṃ vā gahetuṃ vā pasāritahatthaṃ, yaṃ āsannataraṃ aṅgaṃ, tassa orimantena hatthapāsappamāṇaṃ paricchinditabbaṃ. Sacepi eko kūpe hoti, eko kūpataṭe, eko vā pana rukkhe, eko pathaviyaṃ, vuttanayeneva hatthapāsappamāṇaṃ paricchinditabbaṃ. Evarūpe hatthapāse ṭhatvā sacepi pakkhī mukhatuṇḍakena vā hatthī vā soṇḍāya gahetvā pupphaṃ vā phalaṃ vā deti, paṭiggahaṇaṃ ruhati. Sace pana addhaṭṭhamaratanassāpi hatthino khandhe nisinno, tena soṇḍāya diyyamānaṃ gaṇhāti, vaṭṭatiyeva.
एको बहूनि भत्तब्यञ्जनभाजनानि सीसे कत्वा भिक्खुस्स सन्तिकं आगन्त्वा ठितकोव गण्हथाति वदति, न ताव अभिहारो पञ्ञायति, तस्मा न गहेतब्बं। सचे पन ईसकम्पि ओनमति, भिक्खुना हत्थं पसारेत्वा हेट्ठिमभाजनं एकदेसेनापि सम्पटिच्छितब्बं। एत्तावता सब्बभाजनानि पटिग्गहितानि होन्ति, ततो पट्ठाय ओरोपेत्वा वा उग्घाटेत्वा वा यं इच्छति, तं गहेत्वा भुञ्जितुं वट्टति। सभत्तपच्छिआदिम्हि पन एकभाजने वत्तब्बमेव नत्थि, काजेन भत्तं हरन्तोपि सचे काजं ओनामेत्वा देति, वट्टति। तिंसहत्थो वेणु होति, एकस्मिं अन्ते गुळकुम्भो बद्धो, एकस्मिं सप्पिकुम्भो, तञ्चे पटिग्गण्हाति, सब्बं पटिग्गहितमेव। उच्छुयन्तदोणितो पग्घरन्तमेव रसं गण्हथाति वदति, अभिहारो न पञ्ञायतीति न गहेतब्बो। सचे पन कसटं छड्डेत्वा हत्थेन उस्सिञ्चित्वा उस्सिञ्चित्वा देति, वट्टति।
Eko bahūni bhattabyañjanabhājanāni sīse katvā bhikkhussa santikaṃ āgantvā ṭhitakova gaṇhathāti vadati, na tāva abhihāro paññāyati, tasmā na gahetabbaṃ. Sace pana īsakampi onamati, bhikkhunā hatthaṃ pasāretvā heṭṭhimabhājanaṃ ekadesenāpi sampaṭicchitabbaṃ. Ettāvatā sabbabhājanāni paṭiggahitāni honti, tato paṭṭhāya oropetvā vā ugghāṭetvā vā yaṃ icchati, taṃ gahetvā bhuñjituṃ vaṭṭati. Sabhattapacchiādimhi pana ekabhājane vattabbameva natthi, kājena bhattaṃ harantopi sace kājaṃ onāmetvā deti, vaṭṭati. Tiṃsahattho veṇu hoti, ekasmiṃ ante guḷakumbho baddho, ekasmiṃ sappikumbho, tañce paṭiggaṇhāti, sabbaṃ paṭiggahitameva. Ucchuyantadoṇito paggharantameva rasaṃ gaṇhathāti vadati, abhihāro na paññāyatīti na gahetabbo. Sace pana kasaṭaṃ chaḍḍetvā hatthena ussiñcitvā ussiñcitvā deti, vaṭṭati.
बहू पत्ता मञ्चे वा पीठे वा कटसारके वा दोणियं वा फलके वा ठपिता होन्ति, यत्थ ठितस्स दायको हत्थपासे होति, तत्थ ठत्वा पटिग्गहणसञ्ञाय मञ्चादीनि अङ्गुलियापि फुसित्वा ठितेन वा निसिन्नेन वा निपन्नेन वा यं तेसु पत्तेसु दिय्यति, तं सब्बं पटिग्गहितं होति। सचेपि पटिग्गहेस्सामीति मञ्चादीनि आरुहित्वा निसीदति, वट्टतियेव । सचे पन मञ्चादीनि हत्थेन गहेत्वा मञ्चे निसीदति, वत्तब्बमेव नत्थि।
Bahū pattā mañce vā pīṭhe vā kaṭasārake vā doṇiyaṃ vā phalake vā ṭhapitā honti, yattha ṭhitassa dāyako hatthapāse hoti, tattha ṭhatvā paṭiggahaṇasaññāya mañcādīni aṅguliyāpi phusitvā ṭhitena vā nisinnena vā nipannena vā yaṃ tesu pattesu diyyati, taṃ sabbaṃ paṭiggahitaṃ hoti. Sacepi paṭiggahessāmīti mañcādīni āruhitvā nisīdati, vaṭṭatiyeva . Sace pana mañcādīni hatthena gahetvā mañce nisīdati, vattabbameva natthi.
पथवियं पन सचेपि कुच्छिया कुच्छिं आहच्च ठिता होन्ति, यं यं अङ्गुलिया वा सूचिया वा फुसित्वा निसिन्नो होति, तत्थ तत्थ दिय्यमानमेव पटिग्गहितं होति। ‘‘यत्थ कत्थचि महाकटसारहत्थत्थरणादीसु ठपितपत्ते पटिग्गहणं न रुहती’’ति वुत्तं, तं हत्थपासातिक्कमं सन्धाय वुत्तन्ति वेदितब्बं। हत्थपासे पन सति यत्थ कत्थचि वट्टति अञ्ञत्र तत्थजातका।
Pathaviyaṃ pana sacepi kucchiyā kucchiṃ āhacca ṭhitā honti, yaṃ yaṃ aṅguliyā vā sūciyā vā phusitvā nisinno hoti, tattha tattha diyyamānameva paṭiggahitaṃ hoti. ‘‘Yattha katthaci mahākaṭasārahatthattharaṇādīsu ṭhapitapatte paṭiggahaṇaṃ na ruhatī’’ti vuttaṃ, taṃ hatthapāsātikkamaṃ sandhāya vuttanti veditabbaṃ. Hatthapāse pana sati yattha katthaci vaṭṭati aññatra tatthajātakā.
तत्थजातके पन पदुमिनिपण्णे वा किंसुकपण्णादिम्हि वा न वट्टति। न हि तं कायपटिबद्धसङ्ख्यं गच्छति। यथा च तत्थजातके; एवं खाणुके बन्धित्वा ठपितमञ्चादिम्हि असंहारिमे फलके वा पासाणे वा न रुहतियेव, तेपि हि तत्थजातकसङ्खेपुपगा होन्ति। भूमियं अत्थतेसु सुखुमेसु तिन्तिणिकादिपण्णेसुपि पटिग्गहणं न रुहति, न हि तानि सन्धारेतुं समत्थानीति। महन्तेसु पन पदुमिनिपण्णादीसु रुहति। सचे हत्थपासं अतिक्कम्म ठितो दीघदण्डकेन उळुङ्केन देति, आगन्त्वा देहीति वत्तब्बो। वचनं असुत्वा वा अनादियित्वा वा पत्ते आकिरतियेव, पुन पटिग्गहेतब्बं। दूरे ठत्वा भत्तपिण्डं खिपन्तेपि एसेव नयो।
Tatthajātake pana paduminipaṇṇe vā kiṃsukapaṇṇādimhi vā na vaṭṭati. Na hi taṃ kāyapaṭibaddhasaṅkhyaṃ gacchati. Yathā ca tatthajātake; evaṃ khāṇuke bandhitvā ṭhapitamañcādimhi asaṃhārime phalake vā pāsāṇe vā na ruhatiyeva, tepi hi tatthajātakasaṅkhepupagā honti. Bhūmiyaṃ atthatesu sukhumesu tintiṇikādipaṇṇesupi paṭiggahaṇaṃ na ruhati, na hi tāni sandhāretuṃ samatthānīti. Mahantesu pana paduminipaṇṇādīsu ruhati. Sace hatthapāsaṃ atikkamma ṭhito dīghadaṇḍakena uḷuṅkena deti, āgantvā dehīti vattabbo. Vacanaṃ asutvā vā anādiyitvā vā patte ākiratiyeva, puna paṭiggahetabbaṃ. Dūre ṭhatvā bhattapiṇḍaṃ khipantepi eseva nayo.
सचे पत्तत्थविकतो नीहरियमाने पत्ते रजनचुण्णानि होन्ति, सति उदके धोवितब्बो, असति रजनचुण्णं पुच्छित्वा पटिग्गहेत्वा वा पिण्डाय चरितब्बं। सचे पिण्डाय चरन्तस्स रजं पतति, पटिग्गहेत्वा भिक्खा गण्हितब्बा। अप्पटिग्गहेत्वा गण्हतो विनयदुक्कटं। तं पन पुन पटिग्गहेत्वा भुञ्जतो अनापत्ति। सचे पन ‘‘पटिग्गहेत्वा देथा’’ति वुत्ते वचनं असुत्वा वा अनादियित्वा वा भिक्खं देन्तियेव, विनयदुक्कटं नत्थि, पुन पटिग्गहेत्वा अञ्ञा भिक्खा गहेतब्बा।
Sace pattatthavikato nīhariyamāne patte rajanacuṇṇāni honti, sati udake dhovitabbo, asati rajanacuṇṇaṃ pucchitvā paṭiggahetvā vā piṇḍāya caritabbaṃ. Sace piṇḍāya carantassa rajaṃ patati, paṭiggahetvā bhikkhā gaṇhitabbā. Appaṭiggahetvā gaṇhato vinayadukkaṭaṃ. Taṃ pana puna paṭiggahetvā bhuñjato anāpatti. Sace pana ‘‘paṭiggahetvā dethā’’ti vutte vacanaṃ asutvā vā anādiyitvā vā bhikkhaṃ dentiyeva, vinayadukkaṭaṃ natthi, puna paṭiggahetvā aññā bhikkhā gahetabbā.
सचे महावातो ततो ततो रजं पातेति, न सक्का होति भिक्खं गहेतुं, ‘‘अनुपसम्पन्नस्स दस्सामी’’ति सुद्धचित्तेन आभोगं कत्वा गण्हितुं वट्टति। एवं पिण्डाय चरित्वा विहारं वा आसनसालं वा गन्त्वा तं अनुपसम्पन्नस्स दत्वा पुन तेन दिन्नं वा तस्स विस्सासेन वा पटिग्गहेत्वा भुञ्जितुं वट्टति।
Sace mahāvāto tato tato rajaṃ pāteti, na sakkā hoti bhikkhaṃ gahetuṃ, ‘‘anupasampannassa dassāmī’’ti suddhacittena ābhogaṃ katvā gaṇhituṃ vaṭṭati. Evaṃ piṇḍāya caritvā vihāraṃ vā āsanasālaṃ vā gantvā taṃ anupasampannassa datvā puna tena dinnaṃ vā tassa vissāsena vā paṭiggahetvā bhuñjituṃ vaṭṭati.
सचे भिक्खाचारे सरजं पत्तं भिक्खुस्स देति, सो वत्तब्बो – ‘‘इमं पटिग्गहेत्वा भिक्खं वा गण्हेय्यासि, परिभुञ्जेय्यासि वा’’ति तेन तथा कातब्बं। सचे रजं उपरि उप्पिलवति, कञ्जिकं पवाहेत्वा सेसं भुञ्जितब्बं। सचे अन्तो पविट्ठं होति, पटिग्गहेतब्बं। अनुपसम्पन्ने असति हत्थतो अमोचेन्तेन, यत्थ अनुपसम्पन्नो अत्थि तत्थ नेत्वा पटिग्गहेतब्बं । सुक्खभत्ते पतितरजं अपनेत्वा भुञ्जितुं वट्टति। सचे अतिसुखुमं होति, उपरिभत्तेन सद्धिं अपनेतब्बं, पटिग्गहेत्वा वा भुञ्जितब्बं। यागुं वा सूपं वा पुरतो ठपेत्वा आलुलेन्तानं भाजनतो फुसितानि उग्गन्त्वा पत्ते पतन्ति, पत्तो पटिग्गहेतब्बो।
Sace bhikkhācāre sarajaṃ pattaṃ bhikkhussa deti, so vattabbo – ‘‘imaṃ paṭiggahetvā bhikkhaṃ vā gaṇheyyāsi, paribhuñjeyyāsi vā’’ti tena tathā kātabbaṃ. Sace rajaṃ upari uppilavati, kañjikaṃ pavāhetvā sesaṃ bhuñjitabbaṃ. Sace anto paviṭṭhaṃ hoti, paṭiggahetabbaṃ. Anupasampanne asati hatthato amocentena, yattha anupasampanno atthi tattha netvā paṭiggahetabbaṃ . Sukkhabhatte patitarajaṃ apanetvā bhuñjituṃ vaṭṭati. Sace atisukhumaṃ hoti, uparibhattena saddhiṃ apanetabbaṃ, paṭiggahetvā vā bhuñjitabbaṃ. Yāguṃ vā sūpaṃ vā purato ṭhapetvā ālulentānaṃ bhājanato phusitāni uggantvā patte patanti, patto paṭiggahetabbo.
उळुङ्केन आहरित्वा देन्तानं पठमतरं उळुङ्कतो थेवा पत्ते पतन्ति, सुपतिता, अभिहटत्ता दोसो नत्थि। सचेपि चरुकेन भत्ते आकिरियमाने चरुकतो मसि वा छारिका वा पतति, अभिहटत्ता नेवत्थि दोसो। अनन्तरस्स भिक्खुनो दिय्यमानं पत्ततो उप्पतित्वा इतरस्स पत्ते पतति, सुपतितं। पटिग्गहितमेव हि तं होति।
Uḷuṅkena āharitvā dentānaṃ paṭhamataraṃ uḷuṅkato thevā patte patanti, supatitā, abhihaṭattā doso natthi. Sacepi carukena bhatte ākiriyamāne carukato masi vā chārikā vā patati, abhihaṭattā nevatthi doso. Anantarassa bhikkhuno diyyamānaṃ pattato uppatitvā itarassa patte patati, supatitaṃ. Paṭiggahitameva hi taṃ hoti.
सचे जज्झरिसाखादिं फालेत्वा एकस्स भिक्खुनो देन्तानं साखतो फुसितानि अञ्ञस्स पत्ते पतन्ति, पत्तो पटिग्गहेतब्बो। यस्स पत्तस्स उपरि फालेन्ति, तस्स पत्ते पतितेसु दातुकामताय अभिहटत्ता दोसो नत्थि। पायासस्स पूरेत्वा पत्तं देन्ति, उण्हत्ता हेट्ठा गहेतुं न सक्कोति, मुखवट्टियापि गहेतुं वट्टति। सचे तथापि न सक्कोति, आधारकेन गण्हितब्बो।
Sace jajjharisākhādiṃ phāletvā ekassa bhikkhuno dentānaṃ sākhato phusitāni aññassa patte patanti, patto paṭiggahetabbo. Yassa pattassa upari phālenti, tassa patte patitesu dātukāmatāya abhihaṭattā doso natthi. Pāyāsassa pūretvā pattaṃ denti, uṇhattā heṭṭhā gahetuṃ na sakkoti, mukhavaṭṭiyāpi gahetuṃ vaṭṭati. Sace tathāpi na sakkoti, ādhārakena gaṇhitabbo.
आसनसालाय पत्तं गहेत्वा निसिन्नो भिक्खु निद्दं ओक्कन्तो होति, नेव आहरियमानं न दिय्यमानं जानाति, अप्पटिग्गहितं होति। सचे पन आभोगं कत्वा निसिन्नो होति, वट्टति। सचेपि सो हत्थेन आधारकं मुञ्चित्वा पादेन पेल्लेत्वा निद्दायति, वट्टतियेव। पादेन आधारकं अक्कमित्वा पटिग्गण्हन्तस्स पन जागरन्तस्सपि अनादरपटिग्गहणं होति, तस्मा न कातब्बं। केचि एवं आधारकेन पटिग्गहणं कायपटिबद्धपटिबद्धेन पटिग्गहणं नाम होति, तस्मा न वट्टतीति वदन्ति। तं तेसं वचनमत्तमेव। अत्थतो पन सब्बम्पेतं कायपटिबद्धमेव होति। कायसंसग्गेपि चेस नयो दस्सितोव। यम्पि भिक्खुस्स दिय्यमानं पतति, तम्पि सामं गहेत्वा परिभुञ्जितुं वट्टति। तत्रिदं सुत्तं –
Āsanasālāya pattaṃ gahetvā nisinno bhikkhu niddaṃ okkanto hoti, neva āhariyamānaṃ na diyyamānaṃ jānāti, appaṭiggahitaṃ hoti. Sace pana ābhogaṃ katvā nisinno hoti, vaṭṭati. Sacepi so hatthena ādhārakaṃ muñcitvā pādena pelletvā niddāyati, vaṭṭatiyeva. Pādena ādhārakaṃ akkamitvā paṭiggaṇhantassa pana jāgarantassapi anādarapaṭiggahaṇaṃ hoti, tasmā na kātabbaṃ. Keci evaṃ ādhārakena paṭiggahaṇaṃ kāyapaṭibaddhapaṭibaddhena paṭiggahaṇaṃ nāma hoti, tasmā na vaṭṭatīti vadanti. Taṃ tesaṃ vacanamattameva. Atthato pana sabbampetaṃ kāyapaṭibaddhameva hoti. Kāyasaṃsaggepi cesa nayo dassitova. Yampi bhikkhussa diyyamānaṃ patati, tampi sāmaṃ gahetvā paribhuñjituṃ vaṭṭati. Tatridaṃ suttaṃ –
‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, यं दिय्यमानं पतति, तं सामं गहेत्वा परिभुञ्जितुं परिच्चत्तं तं, भिक्खवे, दायकेही’’ति (चूळव॰ २७३)।
‘‘Anujānāmi, bhikkhave, yaṃ diyyamānaṃ patati, taṃ sāmaṃ gahetvā paribhuñjituṃ pariccattaṃ taṃ, bhikkhave, dāyakehī’’ti (cūḷava. 273).
इदञ्च पन सुत्तं नेय्यत्थं। तस्मा एवमेत्थ अधिप्पायो वेदितब्बो – यं दिय्यमानं दायकस्स हत्थतो परिगळित्वा सुद्धाय वा भूमिया पदुमिनिपण्णवत्थकटसारकादीसु वा पतति, तं सामं गहेत्वा परिभुञ्जितुं वट्टति। यं पन सरजाय भूमिया पतति, तं रजं पुञ्छित्वा वा धोवित्वा वा पटिग्गहेत्वा वा परिभुञ्जितब्बं। सचे पन पवट्टन्तं अञ्ञस्स भिक्खुनो सन्तिकं गच्छति, तेन आहरापेतुम्पि वट्टति। सचे तं भिक्खुं वदति ‘‘त्वंयेव खादा’’ति तस्सापि खादितुं वट्टति। अनाणत्तेन पन तेन न गहेतब्बं। अनाणत्तेनापि ‘‘इतरस्स दस्सामी’’ति गहेतुं वट्टतीति कुरुन्दियं वुत्तं। कस्मा पनेतं इतरस्स भिक्खुनो गहेतुं न वट्टतीति? भगवता अननुञ्ञातत्ता। भगवता हि ‘‘सामं गहेत्वा परिभुञ्जितु’’न्ति वदन्तेन यस्सेव तं दिय्यमानं पतति, तस्स अप्पटिग्गहितकम्पि तं गहेत्वा परिभोगो अनुञ्ञातो। ‘‘परिच्चत्तं तं भिक्खवे दायकेही’’ति वचनेन पनेत्थ परसन्तकाभावो दीपितो। तस्मा अञ्ञस्स सामं गहेत्वा परिभुञ्जितुं न वट्टति, तस्स पन आणत्तिया वट्टतीति अयं किरेत्थ अधिप्पायो।
Idañca pana suttaṃ neyyatthaṃ. Tasmā evamettha adhippāyo veditabbo – yaṃ diyyamānaṃ dāyakassa hatthato parigaḷitvā suddhāya vā bhūmiyā paduminipaṇṇavatthakaṭasārakādīsu vā patati, taṃ sāmaṃ gahetvā paribhuñjituṃ vaṭṭati. Yaṃ pana sarajāya bhūmiyā patati, taṃ rajaṃ puñchitvā vā dhovitvā vā paṭiggahetvā vā paribhuñjitabbaṃ. Sace pana pavaṭṭantaṃ aññassa bhikkhuno santikaṃ gacchati, tena āharāpetumpi vaṭṭati. Sace taṃ bhikkhuṃ vadati ‘‘tvaṃyeva khādā’’ti tassāpi khādituṃ vaṭṭati. Anāṇattena pana tena na gahetabbaṃ. Anāṇattenāpi ‘‘itarassa dassāmī’’ti gahetuṃ vaṭṭatīti kurundiyaṃ vuttaṃ. Kasmā panetaṃ itarassa bhikkhuno gahetuṃ na vaṭṭatīti? Bhagavatā ananuññātattā. Bhagavatā hi ‘‘sāmaṃ gahetvā paribhuñjitu’’nti vadantena yasseva taṃ diyyamānaṃ patati, tassa appaṭiggahitakampi taṃ gahetvā paribhogo anuññāto. ‘‘Pariccattaṃ taṃ bhikkhave dāyakehī’’ti vacanena panettha parasantakābhāvo dīpito. Tasmā aññassa sāmaṃ gahetvā paribhuñjituṃ na vaṭṭati, tassa pana āṇattiyā vaṭṭatīti ayaṃ kirettha adhippāyo.
यस्मा च तं अप्पटिग्गहितकत्ता अनुञ्ञातं, तस्मा यथाठितंयेव अनामसित्वा केनचि पिदहित्वा ठपितं दुतियदिवसेपि परिभुञ्चितुं वट्टति, सन्निधिपच्चया अनापत्ति। पटिग्गहेत्वा पन परिभुञ्जितब्बं। तंदिवसंयेव हि तस्स सामं गहेत्वा परिभोगो अनुञ्ञातो, न ततो परन्ति अयम्पि किरेत्थ अधिप्पायो।
Yasmā ca taṃ appaṭiggahitakattā anuññātaṃ, tasmā yathāṭhitaṃyeva anāmasitvā kenaci pidahitvā ṭhapitaṃ dutiyadivasepi paribhuñcituṃ vaṭṭati, sannidhipaccayā anāpatti. Paṭiggahetvā pana paribhuñjitabbaṃ. Taṃdivasaṃyeva hi tassa sāmaṃ gahetvā paribhogo anuññāto, na tato paranti ayampi kirettha adhippāyo.
इदानि अब्बोहारिकनयो वुच्चति – भुञ्जन्तानञ्हि दन्ता खिय्यन्ति, नखा खिय्यन्ति, पत्तस्स वण्णो खिय्यति, सब्बं अब्बोहारिकं। यम्पि सत्थकेन उच्छुआदीसु फालितेसु मलं पञ्ञायति, एतं नवसमुट्ठितं नाम पटिग्गहेत्वा परिभुञ्जितब्बं। सत्थकं धोवित्वा फालितेसु मलं न पञ्ञायति, लोहगन्धमत्तं होति, तं अब्बोहारिकं। यम्पि सत्थकं गहेत्वा परिहरन्ति, तेन फालितेपि एसेव नयो। न हि तं परिभोगत्थाय परिहरन्तीति। मूलभेसज्जादीनि पिसन्तानं वा कोट्टेन्तानं वा निसदनिसदपोतकउदुक्खलमुसलादीनि खिय्यन्ति, परिहरणकवासिं तापेत्वा भेसज्जत्थाय तक्के वा खीरे वा पक्खिपन्ति, तत्थ नीलिका पञ्ञायति। सत्थके वुत्तसदिसोव विनिच्छयो। आमकतक्कादीसु पन सयं न पक्खिपितब्बा। पक्खिपति चे, सामपाकतो न मुच्चति।
Idāni abbohārikanayo vuccati – bhuñjantānañhi dantā khiyyanti, nakhā khiyyanti, pattassa vaṇṇo khiyyati, sabbaṃ abbohārikaṃ. Yampi satthakena ucchuādīsu phālitesu malaṃ paññāyati, etaṃ navasamuṭṭhitaṃ nāma paṭiggahetvā paribhuñjitabbaṃ. Satthakaṃ dhovitvā phālitesu malaṃ na paññāyati, lohagandhamattaṃ hoti, taṃ abbohārikaṃ. Yampi satthakaṃ gahetvā pariharanti, tena phālitepi eseva nayo. Na hi taṃ paribhogatthāya pariharantīti. Mūlabhesajjādīni pisantānaṃ vā koṭṭentānaṃ vā nisadanisadapotakaudukkhalamusalādīni khiyyanti, pariharaṇakavāsiṃ tāpetvā bhesajjatthāya takke vā khīre vā pakkhipanti, tattha nīlikā paññāyati. Satthake vuttasadisova vinicchayo. Āmakatakkādīsu pana sayaṃ na pakkhipitabbā. Pakkhipati ce, sāmapākato na muccati.
देवे वस्सन्ते पिण्डाय चरन्तस्स सरीरतो वा चीवरतो वा किलिट्ठउदकं पत्ते पतति, तं पटिग्गहेतब्बं। रुक्खमूलादीसु भुञ्जन्तस्स पतितेपि एसेव नयो। सचे पन सत्ताहं वस्सन्ते देवे सुद्धं उदकं होति, अब्भोकासतो वा पतति, वट्टति। सामणेरस्स ओदनं देन्तेन तस्स पत्तगतं अच्छुपन्तेनेव दातब्बो। पत्तो वास्स पटिग्गहेतब्बो। अप्पटिग्गहिते ओदनं छुपित्वा पुन अत्तनो पत्ते ओदनं गण्हन्तस्स उग्गहितको होति।
Deve vassante piṇḍāya carantassa sarīrato vā cīvarato vā kiliṭṭhaudakaṃ patte patati, taṃ paṭiggahetabbaṃ. Rukkhamūlādīsu bhuñjantassa patitepi eseva nayo. Sace pana sattāhaṃ vassante deve suddhaṃ udakaṃ hoti, abbhokāsato vā patati, vaṭṭati. Sāmaṇerassa odanaṃ dentena tassa pattagataṃ acchupanteneva dātabbo. Patto vāssa paṭiggahetabbo. Appaṭiggahite odanaṃ chupitvā puna attano patte odanaṃ gaṇhantassa uggahitako hoti.
सचे पन दातुकामो हुत्वा ‘‘आहर सामणेर पत्तं, ओदनं गण्हा’’ति वदति, इतरो च ‘‘अलं मय्ह’’न्ति पटिक्खिपति, पुन तवेवेतं मया परिच्चत्त’’न्ति च वुत्तेपि ‘‘न मय्हं एतेनत्थो’’ति वदति। सतक्खत्तुम्पि परिच्चजतु, याव अत्तनो हत्थगतं पटिग्गहितमेव होति।
Sace pana dātukāmo hutvā ‘‘āhara sāmaṇera pattaṃ, odanaṃ gaṇhā’’ti vadati, itaro ca ‘‘alaṃ mayha’’nti paṭikkhipati, puna tavevetaṃ mayā pariccatta’’nti ca vuttepi ‘‘na mayhaṃ etenattho’’ti vadati. Satakkhattumpi pariccajatu, yāva attano hatthagataṃ paṭiggahitameva hoti.
सचे पन आधारके ठितं निरपेक्खो ‘‘गण्हा’’ति वदति, पुन पटिग्गहेतब्बं। सापेक्खो आधारके पत्तं ठपेत्वा ‘‘एत्तो पूवं वा भत्तं वा गण्हा’’ति सामणेरं वदति, सामणेरो हत्थं धोवित्वा सचेपि सतक्खत्तुं गहेत्वा अत्तनो पत्तगतं अफुसन्तोव अत्तनो पत्ते पक्खिपति, पुन पटिग्गहणकिच्चं नत्थि। यदि पन अत्तनो पत्तगतं फुसित्वा ततो गण्हाति, सामणेरसन्तकेन संसट्ठं होति, पुन पटिग्गहेतब्बं। केचि पन ‘‘सचेपि गय्हमानं छिज्जित्वा तत्थ पतति, पुन पटिग्गहेतब्ब’’न्ति वदन्ति। तं ‘‘एकं भत्तपिण्डं गण्ह, एकं पूवं गण्ह, इमस्स गुळपिण्डस्स एत्तकं पदेसं गण्हा’’ति एवं परिच्छिन्दित्वा वुत्ते वेदितब्बं। इध पन परिच्छेदो नत्थि। तस्मा यं सामणेरस्स पत्ते पतति, तदेव पटिग्गहणं विजहति। हत्थगतं पन याव सामणेरो वा ‘‘अल’’न्ति न ओरमति, भिक्खु वा न वारेति, ताव भिक्खुस्सेव सन्तकं, तस्मा पटिग्गहणं न विजहति।
Sace pana ādhārake ṭhitaṃ nirapekkho ‘‘gaṇhā’’ti vadati, puna paṭiggahetabbaṃ. Sāpekkho ādhārake pattaṃ ṭhapetvā ‘‘etto pūvaṃ vā bhattaṃ vā gaṇhā’’ti sāmaṇeraṃ vadati, sāmaṇero hatthaṃ dhovitvā sacepi satakkhattuṃ gahetvā attano pattagataṃ aphusantova attano patte pakkhipati, puna paṭiggahaṇakiccaṃ natthi. Yadi pana attano pattagataṃ phusitvā tato gaṇhāti, sāmaṇerasantakena saṃsaṭṭhaṃ hoti, puna paṭiggahetabbaṃ. Keci pana ‘‘sacepi gayhamānaṃ chijjitvā tattha patati, puna paṭiggahetabba’’nti vadanti. Taṃ ‘‘ekaṃ bhattapiṇḍaṃ gaṇha, ekaṃ pūvaṃ gaṇha, imassa guḷapiṇḍassa ettakaṃ padesaṃ gaṇhā’’ti evaṃ paricchinditvā vutte veditabbaṃ. Idha pana paricchedo natthi. Tasmā yaṃ sāmaṇerassa patte patati, tadeva paṭiggahaṇaṃ vijahati. Hatthagataṃ pana yāva sāmaṇero vā ‘‘ala’’nti na oramati, bhikkhu vā na vāreti, tāva bhikkhusseva santakaṃ, tasmā paṭiggahaṇaṃ na vijahati.
सचे अत्तनो वा भिक्खूनं वा यागुपचनकभाजने केसञ्चि अत्थाय ओदनं पक्खिपति, ‘‘सामणेर, भाजनस्स उपरि हत्थं करोही’’ति वत्वा तस्स हत्थे पक्खिपितब्बं, तस्स हत्थतो भाजने पतितञ्हि दुतियदिवसे भाजनस्स अकप्पियभावं न करोति, परिच्चत्तत्ता। सचे एवं अकत्वा पक्खिपति, पत्तमिव भाजनं निरामिसं कत्वा परिभुञ्जितब्बं। दायका यागुकुटं ठपेत्वा गता, तं दहरसामणेरो पटिग्गण्हापेतुं न सक्कोति, भिक्खु पत्तं उपनामेति, सामणेरो कुटस्स गीवं पत्तस्स मुखवट्टियं ठपेत्वा आवज्जेति, पत्तगता यागु पटिग्गहिताव होति। अथ वा भिक्खु भूमियं हत्थं ठपेति, सामणेरो पवट्टेत्वा तत्थ आरोपेति, वट्टति। पूवपच्छिभत्तपच्छिउच्छुभारादीसुपि एसेव नयो।
Sace attano vā bhikkhūnaṃ vā yāgupacanakabhājane kesañci atthāya odanaṃ pakkhipati, ‘‘sāmaṇera, bhājanassa upari hatthaṃ karohī’’ti vatvā tassa hatthe pakkhipitabbaṃ, tassa hatthato bhājane patitañhi dutiyadivase bhājanassa akappiyabhāvaṃ na karoti, pariccattattā. Sace evaṃ akatvā pakkhipati, pattamiva bhājanaṃ nirāmisaṃ katvā paribhuñjitabbaṃ. Dāyakā yāgukuṭaṃ ṭhapetvā gatā, taṃ daharasāmaṇero paṭiggaṇhāpetuṃ na sakkoti, bhikkhu pattaṃ upanāmeti, sāmaṇero kuṭassa gīvaṃ pattassa mukhavaṭṭiyaṃ ṭhapetvā āvajjeti, pattagatā yāgu paṭiggahitāva hoti. Atha vā bhikkhu bhūmiyaṃ hatthaṃ ṭhapeti, sāmaṇero pavaṭṭetvā tattha āropeti, vaṭṭati. Pūvapacchibhattapacchiucchubhārādīsupi eseva nayo.
सचे पटिग्गहणूपगं भारं द्वे तयो सामणेरा देन्ति, एकेन वा बलवता उक्खित्तं द्वे तयो भिक्खू गण्हन्ति, वट्टति। मञ्चस्स वा पीठस्स वा पादे तेलघटं वा फाणितघटं वा नवनीतघटं वा लग्गेन्ति, भिक्खुस्स मञ्चेपि पीठेपि निसीदितुं वट्टति। उग्गहितकं नाम न होति।
Sace paṭiggahaṇūpagaṃ bhāraṃ dve tayo sāmaṇerā denti, ekena vā balavatā ukkhittaṃ dve tayo bhikkhū gaṇhanti, vaṭṭati. Mañcassa vā pīṭhassa vā pāde telaghaṭaṃ vā phāṇitaghaṭaṃ vā navanītaghaṭaṃ vā laggenti, bhikkhussa mañcepi pīṭhepi nisīdituṃ vaṭṭati. Uggahitakaṃ nāma na hoti.
नागदन्तके वा अङ्कुसके वा द्वे तेलघटा लग्गिता होन्ति, उपरि पटिग्गहितको हेट्ठा अप्पटिग्गहितको, उपरिमं गहेतुं वट्टति। हेट्ठा पटिग्गहितको उपरि अप्पटिग्गहितको, उपरिमं गहेत्वा इतरं गण्हतो उपरिमो उग्गहितको होति। हेट्ठामञ्चे अप्पटिग्गहितकं तेलथालकं होति, तं चे सम्मज्जन्तो सम्मुञ्जनिया घट्टेति, उग्गहितकं न होति। पटिग्गहितकं गण्हिस्सामीति अप्पटिग्गहितकं गहेत्वा ञत्वा पुन ठपेति, उग्गहितकं न होति। बहि नीहरित्वा सञ्जानाति, बहि अट्ठपेत्वा हरित्वा तत्थेव ठपेतब्बं, नत्थि दोसो। सचे पन पुब्बे विवरित्वा ठपितं न पिदहितब्बं; यथा पुब्बे ठितं तथेव ठपेतब्बं। सचे बहि ठपेति, पुन न छुपितब्बं।
Nāgadantake vā aṅkusake vā dve telaghaṭā laggitā honti, upari paṭiggahitako heṭṭhā appaṭiggahitako, uparimaṃ gahetuṃ vaṭṭati. Heṭṭhā paṭiggahitako upari appaṭiggahitako, uparimaṃ gahetvā itaraṃ gaṇhato uparimo uggahitako hoti. Heṭṭhāmañce appaṭiggahitakaṃ telathālakaṃ hoti, taṃ ce sammajjanto sammuñjaniyā ghaṭṭeti, uggahitakaṃ na hoti. Paṭiggahitakaṃ gaṇhissāmīti appaṭiggahitakaṃ gahetvā ñatvā puna ṭhapeti, uggahitakaṃ na hoti. Bahi nīharitvā sañjānāti, bahi aṭṭhapetvā haritvā tattheva ṭhapetabbaṃ, natthi doso. Sace pana pubbe vivaritvā ṭhapitaṃ na pidahitabbaṃ; yathā pubbe ṭhitaṃ tatheva ṭhapetabbaṃ. Sace bahi ṭhapeti, puna na chupitabbaṃ.
हेट्ठापासादं ओरोहन्तो निस्सेणिमज्झे सञ्जानाति, अनोकासत्ता उद्धं वा अधो वा हरित्वा ठपेतब्बं। पटिग्गहितके तेलादिम्हि कण्णकं उट्ठेति, सिङ्गिवेरादिम्हि घनचुण्णं, तंसमुट्ठानमेव नामेतं, पुन पटिग्गहणकिच्चं नत्थि।
Heṭṭhāpāsādaṃ orohanto nisseṇimajjhe sañjānāti, anokāsattā uddhaṃ vā adho vā haritvā ṭhapetabbaṃ. Paṭiggahitake telādimhi kaṇṇakaṃ uṭṭheti, siṅgiverādimhi ghanacuṇṇaṃ, taṃsamuṭṭhānameva nāmetaṃ, puna paṭiggahaṇakiccaṃ natthi.
तालं वा नाळिकेरं वा आरुळ्हो योत्तेन फलपिण्डिं ओतारेत्वा उपरि ठितोव गण्हथाति वदति, न गहेतब्बं। सचे अञ्ञो भूमियं ठितो योत्तपासके गहेत्वा उक्खिपित्वा देति, वट्टति। सफलं महासाखं कप्पियं कारेत्वा पटिग्गण्हाति, फलानि पटिग्गहितानेव होन्ति, यथासुखं परिभुञ्जितुं वट्टति।
Tālaṃ vā nāḷikeraṃ vā āruḷho yottena phalapiṇḍiṃ otāretvā upari ṭhitova gaṇhathāti vadati, na gahetabbaṃ. Sace añño bhūmiyaṃ ṭhito yottapāsake gahetvā ukkhipitvā deti, vaṭṭati. Saphalaṃ mahāsākhaṃ kappiyaṃ kāretvā paṭiggaṇhāti, phalāni paṭiggahitāneva honti, yathāsukhaṃ paribhuñjituṃ vaṭṭati.
अन्तोवतियं ठत्वा वतिं छिन्दित्वा उच्छुं वा तिम्बरूसकं वा देन्ति, हत्थपासे सति वट्टति। वतिदण्डकेसु अप्पहरित्वा निग्गतं गण्हन्तस्स वट्टति। पहरित्वा निग्गते अट्ठकथासु दोसो न दस्सितो। मयं पन यं ठानं पहटं, ततो सयंपतितमेव होतीति तक्कयाम। तस्मिम्पि अट्ठत्वा गच्छन्ते युज्जति, सुङ्कघाततो पवट्टेत्वा बहिपतितभण्डं विय। वतिं वा पाकारं वा लङ्घापेत्वा देन्ति, सचे पन न पुथुलो पाकारो, अन्तोपाकारे च बहिपाकारे च ठितस्स हत्थपासो पहोति, हत्थसतम्पि उद्धं गन्त्वा सम्पत्तं गहेतुं वट्टति।
Antovatiyaṃ ṭhatvā vatiṃ chinditvā ucchuṃ vā timbarūsakaṃ vā denti, hatthapāse sati vaṭṭati. Vatidaṇḍakesu appaharitvā niggataṃ gaṇhantassa vaṭṭati. Paharitvā niggate aṭṭhakathāsu doso na dassito. Mayaṃ pana yaṃ ṭhānaṃ pahaṭaṃ, tato sayaṃpatitameva hotīti takkayāma. Tasmimpi aṭṭhatvā gacchante yujjati, suṅkaghātato pavaṭṭetvā bahipatitabhaṇḍaṃ viya. Vatiṃ vā pākāraṃ vā laṅghāpetvā denti, sace pana na puthulo pākāro, antopākāre ca bahipākāre ca ṭhitassa hatthapāso pahoti, hatthasatampi uddhaṃ gantvā sampattaṃ gahetuṃ vaṭṭati.
भिक्खु गिलानं सामणेरं खन्धेन वहति, सो फलाफलं दिस्वा गहेत्वा खन्धे निसिन्नोव देति, वट्टति। अपरो भिक्खुं वहन्तो खन्धे निसिन्नस्स भिक्खुनो देति, वट्टतियेव।
Bhikkhu gilānaṃ sāmaṇeraṃ khandhena vahati, so phalāphalaṃ disvā gahetvā khandhe nisinnova deti, vaṭṭati. Aparo bhikkhuṃ vahanto khandhe nisinnassa bhikkhuno deti, vaṭṭatiyeva.
भिक्खु फलिनिं साखं छायत्थाय गहेत्वा गच्छति, फलानि खादितुं चित्ते उप्पन्ने पटिग्गहापेत्वा खादितुं वट्टति। मच्छिकवारणत्थं कप्पियं कारेत्वा पटिग्गण्हाति, खादितुकामो चे होति, मूलपटिग्गहणमेव वट्टति, खादन्तस्स नत्थि दोसो।
Bhikkhu phaliniṃ sākhaṃ chāyatthāya gahetvā gacchati, phalāni khādituṃ citte uppanne paṭiggahāpetvā khādituṃ vaṭṭati. Macchikavāraṇatthaṃ kappiyaṃ kāretvā paṭiggaṇhāti, khāditukāmo ce hoti, mūlapaṭiggahaṇameva vaṭṭati, khādantassa natthi doso.
भिक्खु पटिग्गहणारहं भण्डं मनुस्सानं याने ठपेत्वा मग्गं गच्छति, यानं कद्दमे लग्गति, दहरो चक्कं गहेत्वा उक्खिपति, वट्टति, उग्गहितकं नाम न होति। नावाय ठपेत्वा नावं अरित्तेन वा पाजेति, हत्थेन वा कड्ढति, वट्टति। उळुम्पेपि एसेव नयो। चाटियं कुण्डके वा ठपेत्वापि तं अनुपसम्पन्नेन गाहापेत्वा अनुपसम्पन्नं बाहायं गहेत्वा तरितुं वट्टति। तस्मिम्पि असति अनुपसम्पन्नं गाहापेत्वा तं बाहायं गहेत्वा तरितुं वट्टति।
Bhikkhu paṭiggahaṇārahaṃ bhaṇḍaṃ manussānaṃ yāne ṭhapetvā maggaṃ gacchati, yānaṃ kaddame laggati, daharo cakkaṃ gahetvā ukkhipati, vaṭṭati, uggahitakaṃ nāma na hoti. Nāvāya ṭhapetvā nāvaṃ arittena vā pājeti, hatthena vā kaḍḍhati, vaṭṭati. Uḷumpepi eseva nayo. Cāṭiyaṃ kuṇḍake vā ṭhapetvāpi taṃ anupasampannena gāhāpetvā anupasampannaṃ bāhāyaṃ gahetvā tarituṃ vaṭṭati. Tasmimpi asati anupasampannaṃ gāhāpetvā taṃ bāhāyaṃ gahetvā tarituṃ vaṭṭati.
उपासका गमिकभिक्खूनं पाथेय्यतण्डुले देन्ति। सामणेरा भिक्खूनं तण्डुले गहेत्वा अत्तनो तण्डुले गहेतुं न सक्कोन्ति, भिक्खू तेसं तण्डुले गण्हन्ति। सामणेरा अत्तना गहिततण्डुलेसु खीणेसु इतरेहि तण्डुलेहि यागुं पचित्वा सब्बेसं पत्तानि पटिपाटिया ठपेत्वा यागुं आकिरन्ति। पण्डितो सामणेरो अत्तनो पत्तं गहेत्वा थेरस्स देति, थेरस्स पत्तं अनुथेरस्साति एवं सब्बानि परिवत्तेति, सब्बेहि सामणेरस्स सन्तकं भुत्तं होति, वट्टति।
Upāsakā gamikabhikkhūnaṃ pātheyyataṇḍule denti. Sāmaṇerā bhikkhūnaṃ taṇḍule gahetvā attano taṇḍule gahetuṃ na sakkonti, bhikkhū tesaṃ taṇḍule gaṇhanti. Sāmaṇerā attanā gahitataṇḍulesu khīṇesu itarehi taṇḍulehi yāguṃ pacitvā sabbesaṃ pattāni paṭipāṭiyā ṭhapetvā yāguṃ ākiranti. Paṇḍito sāmaṇero attano pattaṃ gahetvā therassa deti, therassa pattaṃ anutherassāti evaṃ sabbāni parivatteti, sabbehi sāmaṇerassa santakaṃ bhuttaṃ hoti, vaṭṭati.
सचेपि सामणेरो अपण्डितो होति, अत्तनो पत्ते यागुं सयमेव पातुं आरभति, ‘‘आवुसो तुय्हं यागुं मय्हं देही’’ति एवं थेरेहि पटिपाटिया याचित्वापि पिवितुं वट्टति, सब्बेहि सामणेरस्स सन्तकमेव भुत्तं होति, नेव उग्गहितपच्चया न सन्निधिपच्चया वज्जं फुसन्ति। एत्थ पन मातापितूनं तेलादीनि छायादीनं अत्थाय साखादीनि च हरन्तानं इमेसञ्च विसेसो न दिस्सति। तस्मा कारणं उपपरिक्खितब्बं।
Sacepi sāmaṇero apaṇḍito hoti, attano patte yāguṃ sayameva pātuṃ ārabhati, ‘‘āvuso tuyhaṃ yāguṃ mayhaṃ dehī’’ti evaṃ therehi paṭipāṭiyā yācitvāpi pivituṃ vaṭṭati, sabbehi sāmaṇerassa santakameva bhuttaṃ hoti, neva uggahitapaccayā na sannidhipaccayā vajjaṃ phusanti. Ettha pana mātāpitūnaṃ telādīni chāyādīnaṃ atthāya sākhādīni ca harantānaṃ imesañca viseso na dissati. Tasmā kāraṇaṃ upaparikkhitabbaṃ.
सामणेरो भत्तं पचितुकामो तण्डुले धोवित्वा निच्चालेतुं न सक्कोति। भिक्खुना तण्डुले च भाजनञ्च पटिग्गहेत्वा तण्डुले धोवित्वा निच्चालेत्वा भाजनं उद्धनं आरोपेतब्बं, अग्गि न कातब्बो, पक्ककाले विवरित्वा पक्कभावो जानितब्बो। सचे दुप्पक्कं होति, पाकत्थाय पिदहितुं न वट्टति। रजस्स वा छारिकाय वा अपतनत्थाय वट्टति, पक्ककाले आरोपेतुम्पि भुञ्जितुम्पि वट्टति, पुन पटिग्गहणकिच्चं नत्थि।
Sāmaṇero bhattaṃ pacitukāmo taṇḍule dhovitvā niccāletuṃ na sakkoti. Bhikkhunā taṇḍule ca bhājanañca paṭiggahetvā taṇḍule dhovitvā niccāletvā bhājanaṃ uddhanaṃ āropetabbaṃ, aggi na kātabbo, pakkakāle vivaritvā pakkabhāvo jānitabbo. Sace duppakkaṃ hoti, pākatthāya pidahituṃ na vaṭṭati. Rajassa vā chārikāya vā apatanatthāya vaṭṭati, pakkakāle āropetumpi bhuñjitumpi vaṭṭati, puna paṭiggahaṇakiccaṃ natthi.
सामणेरो पटिबलो पचितुं, खणो पनस्स नत्थि, कत्थचि गन्तुकामो। भिक्खुना सतण्डुलोदकभाजनं पटिग्गहेत्वा उद्धनं आरोपेत्वा अग्गिं जालेत्वा गच्छाहीति वत्तब्बो। ततो परं पुरिमनयेनेव सब्बं कातुं वट्टति।
Sāmaṇero paṭibalo pacituṃ, khaṇo panassa natthi, katthaci gantukāmo. Bhikkhunā sataṇḍulodakabhājanaṃ paṭiggahetvā uddhanaṃ āropetvā aggiṃ jāletvā gacchāhīti vattabbo. Tato paraṃ purimanayeneva sabbaṃ kātuṃ vaṭṭati.
भिक्खु यागुअत्थाय सुद्धं भाजनं आरोपेत्वा उदकं तापेति, वट्टति। तत्ते उदके सामणेरो तण्डुले पक्खिपति, ततो पट्ठाय भिक्खुना अग्गि न कातब्बो। पक्कयागुं पटिग्गहेत्वा पातुं वट्टति।
Bhikkhu yāguatthāya suddhaṃ bhājanaṃ āropetvā udakaṃ tāpeti, vaṭṭati. Tatte udake sāmaṇero taṇḍule pakkhipati, tato paṭṭhāya bhikkhunā aggi na kātabbo. Pakkayāguṃ paṭiggahetvā pātuṃ vaṭṭati.
सामणेरो यागुं पचति, हत्थकुक्कुच्चको भिक्खु कीळन्तो भाजनं आमसति, पिधानं आमसति , उग्गतं फेणं छिन्दित्वा हरति, तस्सेव पातुं न वट्टति, दुरुपचिण्णं नाम होति। सचे पन दब्बिं वा उळुङ्कं वा गहेत्वा अनुक्खिपन्तो आलुळेति, सब्बेसं न वट्टति, सामपाकञ्चेव होति दुरुपचिण्णञ्च। सचे उक्खिपति, उग्गहितकम्पि होति।
Sāmaṇero yāguṃ pacati, hatthakukkuccako bhikkhu kīḷanto bhājanaṃ āmasati, pidhānaṃ āmasati , uggataṃ pheṇaṃ chinditvā harati, tasseva pātuṃ na vaṭṭati, durupaciṇṇaṃ nāma hoti. Sace pana dabbiṃ vā uḷuṅkaṃ vā gahetvā anukkhipanto āluḷeti, sabbesaṃ na vaṭṭati, sāmapākañceva hoti durupaciṇṇañca. Sace ukkhipati, uggahitakampi hoti.
भिक्खुना पिण्डाय चरित्वा आधारके पत्तो ठपितो होति, तत्र चे अञ्ञो लोलभिक्खु कीळन्तो पत्तं आमसति, पत्तपिधानं आमसति, तस्सेव ततो लद्धं भत्तं न वट्टति। सचे पन पत्तं उक्खिपित्वा ठपेति, सब्बेसं न वट्टति। तत्थजातकफलानि साखाय वा वल्लिया वा गहेत्वा चालेति, तस्सेव ततो लद्धं फलं न वट्टति, दुरुपचिण्णदुक्कटञ्च आपज्जति। फलरुक्खं पन अपस्सयितुं वा तत्थ कण्डके वा बन्धितुं वट्टति, दुरुपचिण्णं न होतीति महापच्चरियं वुत्तं।
Bhikkhunā piṇḍāya caritvā ādhārake patto ṭhapito hoti, tatra ce añño lolabhikkhu kīḷanto pattaṃ āmasati, pattapidhānaṃ āmasati, tasseva tato laddhaṃ bhattaṃ na vaṭṭati. Sace pana pattaṃ ukkhipitvā ṭhapeti, sabbesaṃ na vaṭṭati. Tatthajātakaphalāni sākhāya vā valliyā vā gahetvā cāleti, tasseva tato laddhaṃ phalaṃ na vaṭṭati, durupaciṇṇadukkaṭañca āpajjati. Phalarukkhaṃ pana apassayituṃ vā tattha kaṇḍake vā bandhituṃ vaṭṭati, durupaciṇṇaṃ na hotīti mahāpaccariyaṃ vuttaṃ.
अरञ्ञे पतितं पन अम्बफलादिं दिस्वा सामणेरस्स दस्सामीति आहरित्वा दातुं वट्टति। सीहविघासादिं दिस्वापि सामणेरस्स दस्सामीति पटिग्गहेत्वा वा अप्पटिग्गहेत्वा वा आहरित्वा दातुं वट्टति। सचे पन सक्कोति वितक्कं सोधेतुं, ततो लद्धं खादितुम्पि वट्टति, नेव आमकमंसपटिग्गहणपच्चया न उग्गहितकपच्चया वज्जं फुसति।
Araññe patitaṃ pana ambaphalādiṃ disvā sāmaṇerassa dassāmīti āharitvā dātuṃ vaṭṭati. Sīhavighāsādiṃ disvāpi sāmaṇerassa dassāmīti paṭiggahetvā vā appaṭiggahetvā vā āharitvā dātuṃ vaṭṭati. Sace pana sakkoti vitakkaṃ sodhetuṃ, tato laddhaṃ khāditumpi vaṭṭati, neva āmakamaṃsapaṭiggahaṇapaccayā na uggahitakapaccayā vajjaṃ phusati.
मातापितूनं अत्थाय तेलादीनि गहेत्वा गच्छतो अन्तरामग्गे ब्याधि उप्पज्जति, ततो यं इच्छति, तं पटिग्गहेत्वा परिभुञ्जितुं वट्टति। सचे पन मूलेपि पटिग्गहितं होति, पुन पटिग्गहणकिच्चं नत्थि। मातापितूनं तण्डुले आहरित्वा देति, ते ततोयेव यागुआदीनि सम्पादेत्वा तस्स देन्ति, वट्टति सन्निधिपच्चया वा उग्गहितकपच्चया वा दोसो नत्थि।
Mātāpitūnaṃ atthāya telādīni gahetvā gacchato antarāmagge byādhi uppajjati, tato yaṃ icchati, taṃ paṭiggahetvā paribhuñjituṃ vaṭṭati. Sace pana mūlepi paṭiggahitaṃ hoti, puna paṭiggahaṇakiccaṃ natthi. Mātāpitūnaṃ taṇḍule āharitvā deti, te tatoyeva yāguādīni sampādetvā tassa denti, vaṭṭati sannidhipaccayā vā uggahitakapaccayā vā doso natthi.
भिक्खु पिदहित्वा उदकं तापेति, याव परिक्खया परिभुञ्जितुं वट्टति। सचे पनेत्थ छारिका पतति, पटिग्गहेतब्बं। दीघसण्डासेन थालकं गहेत्वा तेलं पचन्तस्स छारिका पतति, हत्थेन अमुञ्चन्तेनेव पचित्वा ओतारेत्वा पटिग्गहेतब्बं। सचे अङ्गारापि दारूनि वा पटिग्गहेत्वा ठपितानि, मूलपटिग्गहणमेव वट्टति।
Bhikkhu pidahitvā udakaṃ tāpeti, yāva parikkhayā paribhuñjituṃ vaṭṭati. Sace panettha chārikā patati, paṭiggahetabbaṃ. Dīghasaṇḍāsena thālakaṃ gahetvā telaṃ pacantassa chārikā patati, hatthena amuñcanteneva pacitvā otāretvā paṭiggahetabbaṃ. Sace aṅgārāpi dārūni vā paṭiggahetvā ṭhapitāni, mūlapaṭiggahaṇameva vaṭṭati.
भिक्खु उच्छुं खादति, सामणेरो ‘‘मय्हम्पि देथा’’ति वदति। ‘‘इतो छिन्दित्वा गण्हा’’ति वुत्तो गण्हाति, अवसेसे पुन पटिग्गहणकिच्चं नत्थि। गुळपिण्डकं खादन्तस्सापि एसेव नयो। वुत्तोकासतो छिन्दित्वा गहितावसेसञ्हि अजहितपटिग्गहणमेव होति।
Bhikkhu ucchuṃ khādati, sāmaṇero ‘‘mayhampi dethā’’ti vadati. ‘‘Ito chinditvā gaṇhā’’ti vutto gaṇhāti, avasese puna paṭiggahaṇakiccaṃ natthi. Guḷapiṇḍakaṃ khādantassāpi eseva nayo. Vuttokāsato chinditvā gahitāvasesañhi ajahitapaṭiggahaṇameva hoti.
भिक्खु गुळं भाजेन्तो पटिग्गहेत्वा कोट्ठासे करोति, भिक्खूपि सामणेरापि आगन्त्वा एकगहणेनेव एकमेकं कोट्ठासं गण्हन्ति , गहितावसेसं पटिग्गहितमेव होति। सचे लोलसामणेरो गण्हित्वा गण्हित्वा पुन ठपेति, तस्स गहितावसेसं अप्पटिग्गहितकं होति।
Bhikkhu guḷaṃ bhājento paṭiggahetvā koṭṭhāse karoti, bhikkhūpi sāmaṇerāpi āgantvā ekagahaṇeneva ekamekaṃ koṭṭhāsaṃ gaṇhanti , gahitāvasesaṃ paṭiggahitameva hoti. Sace lolasāmaṇero gaṇhitvā gaṇhitvā puna ṭhapeti, tassa gahitāvasesaṃ appaṭiggahitakaṃ hoti.
भिक्खु धूमवट्टिं पटिग्गहेत्वा धूमं पिवति, मुखञ्च कण्ठो च मनोसिलाय लित्तो विय होति, यावकालिकं भुञ्जितुं वट्टति, यावकालिकेन यावजीविकसंसग्गे दोसो नत्थि।
Bhikkhu dhūmavaṭṭiṃ paṭiggahetvā dhūmaṃ pivati, mukhañca kaṇṭho ca manosilāya litto viya hoti, yāvakālikaṃ bhuñjituṃ vaṭṭati, yāvakālikena yāvajīvikasaṃsagge doso natthi.
पत्तं वा रजनं वा पचन्तस्स कण्णनासमुखच्छिद्देहि धूमो पविसति, ब्याधिपच्चया पुप्फं वा फलं वा उपसिङ्घति, अब्बोहारिकत्ता वट्टति। भत्तुग्गारो तालुं आहच्च अन्तोयेव पविसति, अविसयत्ता वट्टति। मुखं पविट्ठं पन अज्झोहरतो विकाले आपत्ति। दन्तन्तरे लग्गस्स आमिसस्स रसो पविसति, आपत्तियेव। सचे सुखुमं आमिसं होति, रसो न पञ्ञायति, अब्बोहारिकपक्खं भजति।
Pattaṃ vā rajanaṃ vā pacantassa kaṇṇanāsamukhacchiddehi dhūmo pavisati, byādhipaccayā pupphaṃ vā phalaṃ vā upasiṅghati, abbohārikattā vaṭṭati. Bhattuggāro tāluṃ āhacca antoyeva pavisati, avisayattā vaṭṭati. Mukhaṃ paviṭṭhaṃ pana ajjhoharato vikāle āpatti. Dantantare laggassa āmisassa raso pavisati, āpattiyeva. Sace sukhumaṃ āmisaṃ hoti, raso na paññāyati, abbohārikapakkhaṃ bhajati.
उपकट्ठे काले निरुदकट्ठाने भत्तं भुञ्जित्वा कक्खारेत्वा द्वे तयो खेळपिण्डे पातेत्वा उदकट्ठानं गन्त्वा मुखं विक्खालेतब्बं। पटिग्गहेत्वा ठपितसिङ्गिवेरादीनं अङ्कुरा निक्खमन्ति, पुन पटिग्गहणकिच्चं नत्थि। लोणे असति समुद्दोदकेन लोणकिच्चं कातुं वट्टति। पटिग्गहेत्वा ठपितं लोणोदकं लोणं होति, लोणं वा उदकं होति, रसो वा फाणितं होति, फाणितं वा रसो होति, मूलपटिग्गहणमेव वट्टति। हिमकरका उदकगतिका एव। परिहारिकेन कतकट्ठिना उदकं पसादेन्ति, तं अब्बोहारिकं, आमिसेन सद्धिं वट्टति। आमिसगतिकेहि कपित्थफलादीहि पसादितं पुरेभत्तमेव वट्टति।
Upakaṭṭhe kāle nirudakaṭṭhāne bhattaṃ bhuñjitvā kakkhāretvā dve tayo kheḷapiṇḍe pātetvā udakaṭṭhānaṃ gantvā mukhaṃ vikkhāletabbaṃ. Paṭiggahetvā ṭhapitasiṅgiverādīnaṃ aṅkurā nikkhamanti, puna paṭiggahaṇakiccaṃ natthi. Loṇe asati samuddodakena loṇakiccaṃ kātuṃ vaṭṭati. Paṭiggahetvā ṭhapitaṃ loṇodakaṃ loṇaṃ hoti, loṇaṃ vā udakaṃ hoti, raso vā phāṇitaṃ hoti, phāṇitaṃ vā raso hoti, mūlapaṭiggahaṇameva vaṭṭati. Himakarakā udakagatikā eva. Parihārikena katakaṭṭhinā udakaṃ pasādenti, taṃ abbohārikaṃ, āmisena saddhiṃ vaṭṭati. Āmisagatikehi kapitthaphalādīhi pasāditaṃ purebhattameva vaṭṭati.
पोक्खरणीआदीसु उदकं बहलं होति, वट्टति। सचे पन मुखे च हत्थे च लग्गति, न वट्टति, पटिग्गहेत्वा परिभुञ्जितब्बं। खेत्तेसु कसितट्ठाने बहलं उदकं होति, पटिग्गहेतब्बं। सचे सन्दित्वा कन्दरादीनि पविसित्वा नदिं पूरेति, वट्टति। ककुधसोब्भादयो होन्ति, रुक्खतो पतितेहि पुप्फेहि सञ्छन्नोदका, सचे पुप्फरसो न पञ्ञायति, पटिग्गहणकिच्चं नत्थि। परित्तं उदकं होति, रसो पञ्ञायति, पटिग्गहेतब्बं। पब्बतकन्दरादीसु काळवण्णपण्णसञ्छन्नउदकेपि एसेव नयो।
Pokkharaṇīādīsu udakaṃ bahalaṃ hoti, vaṭṭati. Sace pana mukhe ca hatthe ca laggati, na vaṭṭati, paṭiggahetvā paribhuñjitabbaṃ. Khettesu kasitaṭṭhāne bahalaṃ udakaṃ hoti, paṭiggahetabbaṃ. Sace sanditvā kandarādīni pavisitvā nadiṃ pūreti, vaṭṭati. Kakudhasobbhādayo honti, rukkhato patitehi pupphehi sañchannodakā, sace puppharaso na paññāyati, paṭiggahaṇakiccaṃ natthi. Parittaṃ udakaṃ hoti, raso paññāyati, paṭiggahetabbaṃ. Pabbatakandarādīsu kāḷavaṇṇapaṇṇasañchannaudakepi eseva nayo.
पानीयघटे सरेणुकानि वा सवण्टखीरानि वा पुप्फानि पक्खित्तानि होन्ति, पटिग्गहेतब्बं। पुप्फानि वा पटिग्गहेत्वा पक्खिपितब्बानि। पाटलिचम्पकमल्लिका पक्खित्ता होन्ति , वासमत्तं तिट्ठति तं अब्बोहारिकं, दुतियदिवसेपि आमिसेन सद्धिं वट्टति। भिक्खुना ठपितपुप्फवासितकपानीयतो सामणेरो पानीयं गहेत्वा पीतावसेसं तत्थेव आकिरति, पटिग्गहेतब्बं। पदुमसरादीसु उदकं सन्थरित्वा ठितं पुप्फरेणुं घटेन विक्खम्भेत्वा उदकं गहेतुं वट्टति। कप्पियं कारापेत्वा पटिग्गहेत्वा ठपितं दन्तकट्ठं होति, सचे तस्स रसं पिवितुकामो, मूलपटिग्गहणमेव वट्टति। अप्पटिग्गहेत्वा ठपितं पटिग्गहेतब्बं। अजानन्तस्स रसे पविट्ठेपि आपत्तियेव। अचित्तकञ्हि इदं सिक्खापदं।
Pānīyaghaṭe sareṇukāni vā savaṇṭakhīrāni vā pupphāni pakkhittāni honti, paṭiggahetabbaṃ. Pupphāni vā paṭiggahetvā pakkhipitabbāni. Pāṭalicampakamallikā pakkhittā honti , vāsamattaṃ tiṭṭhati taṃ abbohārikaṃ, dutiyadivasepi āmisena saddhiṃ vaṭṭati. Bhikkhunā ṭhapitapupphavāsitakapānīyato sāmaṇero pānīyaṃ gahetvā pītāvasesaṃ tattheva ākirati, paṭiggahetabbaṃ. Padumasarādīsu udakaṃ santharitvā ṭhitaṃ pupphareṇuṃ ghaṭena vikkhambhetvā udakaṃ gahetuṃ vaṭṭati. Kappiyaṃ kārāpetvā paṭiggahetvā ṭhapitaṃ dantakaṭṭhaṃ hoti, sace tassa rasaṃ pivitukāmo, mūlapaṭiggahaṇameva vaṭṭati. Appaṭiggahetvā ṭhapitaṃ paṭiggahetabbaṃ. Ajānantassa rase paviṭṭhepi āpattiyeva. Acittakañhi idaṃ sikkhāpadaṃ.
महाभूतेसु किं वट्टति, किं न वट्टतीति? खीरं ताव वट्टति, कप्पियमंसखीरं वा अकप्पियमंसखीरं वा होतु, पिवन्तस्स अनापत्ति। अस्सु खेळो सिङ्घाणिका मुत्तं करीसं सेम्हं दन्तमलं अक्खिगूथको कण्णगूथको सरीरे उट्ठितलोणन्ति इदं सब्बं वट्टति। यं पनेत्थ ठानतो चवित्वा पत्ते वा हत्थे वा पतति, तं पटिग्गहेतब्बं। अङ्गलग्गं पटिग्गहितकमेव। उण्हंपायासं भुञ्जन्तस्स सेदो अङ्गुलिअनुसारेन एकाबद्धोव हुत्वा पायासे सन्तिट्ठति, पिण्डाय वा चरन्तस्स हत्थतो पत्तस्स मुखवट्टिंतो वा पत्ततलं ओरोहति, एत्थ पटिग्गहणकिच्चं नत्थि। झाममहाभूतेसु इदं नाम न वट्टतीति नत्थि, दुज्झापितं पन न वट्टति। सुज्झापितं मनुस्सट्ठिम्पि चुण्णं कत्वा लेहे उपनेतुं वट्टति।
Mahābhūtesu kiṃ vaṭṭati, kiṃ na vaṭṭatīti? Khīraṃ tāva vaṭṭati, kappiyamaṃsakhīraṃ vā akappiyamaṃsakhīraṃ vā hotu, pivantassa anāpatti. Assu kheḷo siṅghāṇikā muttaṃ karīsaṃ semhaṃ dantamalaṃ akkhigūthako kaṇṇagūthako sarīre uṭṭhitaloṇanti idaṃ sabbaṃ vaṭṭati. Yaṃ panettha ṭhānato cavitvā patte vā hatthe vā patati, taṃ paṭiggahetabbaṃ. Aṅgalaggaṃ paṭiggahitakameva. Uṇhaṃpāyāsaṃ bhuñjantassa sedo aṅgulianusārena ekābaddhova hutvā pāyāse santiṭṭhati, piṇḍāya vā carantassa hatthato pattassa mukhavaṭṭiṃto vā pattatalaṃ orohati, ettha paṭiggahaṇakiccaṃ natthi. Jhāmamahābhūtesu idaṃ nāma na vaṭṭatīti natthi, dujjhāpitaṃ pana na vaṭṭati. Sujjhāpitaṃ manussaṭṭhimpi cuṇṇaṃ katvā lehe upanetuṃ vaṭṭati.
चत्तारि महाविकटानि असति कप्पियकारके सामम्पि गहेत्वा परिभुञ्जितुं वट्टति। एत्थ च दुब्बचोपि असमत्थोपि कप्पियकारको असन्तपक्खेयेव तिट्ठति। छारिकाय असति सुक्खदारुं झापेत्वा छारिका गहेतब्बा। सुक्खदारुम्हि असति अल्लदारुं रुक्खतो छिन्दित्वापि कातुं वट्टति। इदं पन चतुब्बिधम्पि महाविकटं कालोदिस्सं नाम सप्पदट्ठक्खणेयेव वट्टति। सेसमेत्थ उत्तानमेव।
Cattāri mahāvikaṭāni asati kappiyakārake sāmampi gahetvā paribhuñjituṃ vaṭṭati. Ettha ca dubbacopi asamatthopi kappiyakārako asantapakkheyeva tiṭṭhati. Chārikāya asati sukkhadāruṃ jhāpetvā chārikā gahetabbā. Sukkhadārumhi asati alladāruṃ rukkhato chinditvāpi kātuṃ vaṭṭati. Idaṃ pana catubbidhampi mahāvikaṭaṃ kālodissaṃ nāma sappadaṭṭhakkhaṇeyeva vaṭṭati. Sesamettha uttānameva.
एळकलोमसमुट्ठानं – कायतो च कायचित्ततो च समुट्ठाति, किरियं, नोसञ्ञाविमोक्खं, अचित्तकं, पण्णत्तिवज्जं, कायकम्मं, तिचित्तं , तिवेदनन्ति।
Eḷakalomasamuṭṭhānaṃ – kāyato ca kāyacittato ca samuṭṭhāti, kiriyaṃ, nosaññāvimokkhaṃ, acittakaṃ, paṇṇattivajjaṃ, kāyakammaṃ, ticittaṃ , tivedananti.
दन्तपोनसिक्खापदं दसमं।
Dantaponasikkhāpadaṃ dasamaṃ.
समत्तो वण्णनाक्कमेन भोजनवग्गो चतुत्थो।
Samatto vaṇṇanākkamena bhojanavaggo catuttho.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / ४. भोजनवग्गो • 4. Bhojanavaggo
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / १०. दन्तपोनसिक्खापदवण्णना • 10. Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / १०. दन्तपोनसिक्खापदवण्णना • 10. Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / १०. दन्तपोनसिक्खापदवण्णना • 10. Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / १०. दन्तपोनसिक्खापदं • 10. Dantaponasikkhāpadaṃ
