Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / కఙ్ఖావితరణీ-అభినవ-టీకా • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā

    ౧౦. దన్తపోనసిక్ఖాపదవణ్ణనా

    10. Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā

    కాయేనాతి హత్థాదీసు యేన కేనచి సరీరావయవేన, అన్తమసో పాదఙ్గులియాపి గణ్హన్తో కాయేన గణ్హాతి నామాతి వేదితబ్బో. దానేపి ఏసేవ నయో. కాయప్పటిబద్ధేనాతి పత్తాదీసు యేన కేనచి సరీరసమ్బద్ధేన ఉపకరణేన. దానేపి ఏసేవ నయో. కటచ్ఛుఆదీసు యేన కేనచి ఉపకరణేన దిన్నం కాయప్పటిబద్ధేన దిన్నంయేవ హోతి. అఞ్ఞతరేనాతి కాయేన వా కాయప్పటిబద్ధేన వా నిస్సగ్గియేన వాతి అత్థో. తత్థ నిస్సగ్గియేనాతి (పాచి॰ అట్ఠ॰ ౨౬౫) కాయతో చ కాయప్పటిబద్ధతో చ మోచేత్వా హత్థపాసే ఠితస్స కాయే వా కాయప్పటిబద్ధే వా పాతియమానఞ్హి నిస్సగ్గియేన పయోగేన దిన్నం నామ హోతి. తస్సాతి పటిగ్గహితకస్స. వుత్తవిపల్లాసవసేనాతి వుత్తస్స పటిపక్ఖవసేన. ఇదం వుత్తం హోతి – యం కాయకాయప్పటిబద్ధనిస్సగ్గియానం అఞ్ఞతరేన దియ్యమానే కాయేన వా కాయప్పటిబద్ధేన వా గణ్హాతి, ఏతం పటిగ్గహితం నామాతి.

    Kāyenāti hatthādīsu yena kenaci sarīrāvayavena, antamaso pādaṅguliyāpi gaṇhanto kāyena gaṇhāti nāmāti veditabbo. Dānepi eseva nayo. Kāyappaṭibaddhenāti pattādīsu yena kenaci sarīrasambaddhena upakaraṇena. Dānepi eseva nayo. Kaṭacchuādīsu yena kenaci upakaraṇena dinnaṃ kāyappaṭibaddhena dinnaṃyeva hoti. Aññatarenāti kāyena vā kāyappaṭibaddhena vā nissaggiyena vāti attho. Tattha nissaggiyenāti (pāci. aṭṭha. 265) kāyato ca kāyappaṭibaddhato ca mocetvā hatthapāse ṭhitassa kāye vā kāyappaṭibaddhe vā pātiyamānañhi nissaggiyena payogena dinnaṃ nāma hoti. Tassāti paṭiggahitakassa. Vuttavipallāsavasenāti vuttassa paṭipakkhavasena. Idaṃ vuttaṃ hoti – yaṃ kāyakāyappaṭibaddhanissaggiyānaṃ aññatarena diyyamāne kāyena vā kāyappaṭibaddhena vā gaṇhāti, etaṃ paṭiggahitaṃ nāmāti.

    సంహారిమేనాతి థామమజ్ఝిమేన పురిసేన సంహారిమేన, ఇమినా అసంహారిమే ఫలకే వా పాసాణే వా పటిగ్గహణం న రుహతీతి దస్సేతి. ధారేతుం సమత్థేనాతి సన్ధారేతుం యోగ్గేన, ఇమినా సుఖుమేసు తిన్తిణికాదిపణ్ణేసు పటిగ్గహణం న రుహతీతి దస్సేతి. అతత్థజాతకరుక్ఖపణ్ణేనాతి జాతట్ఠానతో చుతేన పదుమినిపణ్ణాదినా, ఇమినా పన మహన్తేపి తత్థజాతకే పదుమినిపణ్ణే వా కింసుకపణ్ణాదిమ్హి వా పటిగ్గహేతుం న వట్టతి. న హి తం కాయప్పటిబద్ధసఙ్ఖం గచ్ఛతీతి దస్సేతి. యథా చ తత్థజాతకే, ఏవం ఖాణుకే బన్ధిత్వా ఠపితమఞ్చాదిమ్హిపి. నను పటిబద్ధప్పటిబద్ధేనాపి పత్తాధారాదినా పటిగ్గణ్హన్తస్స పటిగ్గహణం రుహతి, అథ కస్మా కాయకాయప్పటిబద్ధేహియేవ పటిగ్గహణం ఇధ వుత్తం, న పటిబద్ధప్పటిబద్ధేనాపీతి ఆహ ‘‘పటిబద్ధప్పటిబద్ధం నామ ఇధ నత్థీ’’తి. కేచి పన ‘‘ఆధారకేన పటిగ్గహణం కాయప్పటిబద్ధప్పటిబద్ధేన పటిగ్గహణం నామ హోతి, తస్మా న వట్టతీ’’తి వదన్తి, తం వచనమత్తమేవ. అత్థతో పన సబ్బమ్పి తం కాయప్పటిబద్ధమేవ హోతీతి దస్సేతి.

    Saṃhārimenāti thāmamajjhimena purisena saṃhārimena, iminā asaṃhārime phalake vā pāsāṇe vā paṭiggahaṇaṃ na ruhatīti dasseti. Dhāretuṃ samatthenāti sandhāretuṃ yoggena, iminā sukhumesu tintiṇikādipaṇṇesu paṭiggahaṇaṃ na ruhatīti dasseti. Atatthajātakarukkhapaṇṇenāti jātaṭṭhānato cutena paduminipaṇṇādinā, iminā pana mahantepi tatthajātake paduminipaṇṇe vā kiṃsukapaṇṇādimhi vā paṭiggahetuṃ na vaṭṭati. Na hi taṃ kāyappaṭibaddhasaṅkhaṃ gacchatīti dasseti. Yathā ca tatthajātake, evaṃ khāṇuke bandhitvā ṭhapitamañcādimhipi. Nanu paṭibaddhappaṭibaddhenāpi pattādhārādinā paṭiggaṇhantassa paṭiggahaṇaṃ ruhati, atha kasmā kāyakāyappaṭibaddhehiyeva paṭiggahaṇaṃ idha vuttaṃ, na paṭibaddhappaṭibaddhenāpīti āha ‘‘paṭibaddhappaṭibaddhaṃ nāma idha natthī’’ti. Keci pana ‘‘ādhārakena paṭiggahaṇaṃ kāyappaṭibaddhappaṭibaddhena paṭiggahaṇaṃ nāma hoti, tasmā na vaṭṭatī’’ti vadanti, taṃ vacanamattameva. Atthato pana sabbampi taṃ kāyappaṭibaddhameva hotīti dasseti.

    అకల్లకోతి గిలానో. ముఖేన పటిగ్గణ్హాతీతి సహత్థేన గహేత్వా పరిభుఞ్జితుం అసక్కోన్తో ముఖేన పటిగ్గణ్హాతి. అభిహటభాజనతో పతితరజమ్పి వట్టతి అభిహటత్తాతి అధిప్పాహో.

    Akallakoti gilāno. Mukhena paṭiggaṇhātīti sahatthena gahetvā paribhuñjituṃ asakkonto mukhena paṭiggaṇhāti. Abhihaṭabhājanato patitarajampi vaṭṭati abhihaṭattāti adhippāho.

    తస్మిం ఠత్వాతి తాదిసే హత్థపాసే ఠత్వా. న్తి యం భారం. మజ్ఝిమో పురిసోతి థామమజ్ఝిమపురిసో. వినయే పఞ్ఞత్తం దుక్కటం వినయదుక్కటం. తం అనుపసమ్పన్నస్స దత్వాతి పిణ్డాయ చరిత్వా విహారం వా ఆసనసాలం వా గన్త్వా తం భిక్ఖం అనుపసమ్పన్నస్స దత్వా, ఇదఞ్చ పుబ్బాభోగస్స అనురూపవసేన వుత్తం. యస్మా పన తం ‘‘అనుపసమ్పన్నస్స దస్సామీ’’తి చిత్తుప్పాదమత్తేన తంసన్తకం నామ న హోతి, తస్మా వినాపి తస్స దానాదిం పటిగ్గహేత్వా పరిభుఞ్జితుం వట్టతి.

    Tasmiṃ ṭhatvāti tādise hatthapāse ṭhatvā. Yanti yaṃ bhāraṃ. Majjhimo purisoti thāmamajjhimapuriso. Vinaye paññattaṃ dukkaṭaṃ vinayadukkaṭaṃ. Taṃ anupasampannassa datvāti piṇḍāya caritvā vihāraṃ vā āsanasālaṃ vā gantvā taṃ bhikkhaṃ anupasampannassa datvā, idañca pubbābhogassa anurūpavasena vuttaṃ. Yasmā pana taṃ ‘‘anupasampannassa dassāmī’’ti cittuppādamattena taṃsantakaṃ nāma na hoti, tasmā vināpi tassa dānādiṃ paṭiggahetvā paribhuñjituṃ vaṭṭati.

    అస్సుఖేళసిఙ్ఘాణికాదీసూతి ఏత్థ అస్సు నామ అక్ఖిజలం. ఖేళో నామ లాలా. సిఙ్ఘాణికాతి అన్తోసీసతో పూతిసేమ్హభావం ఆపన్నం మత్థలుఙ్గం గలిత్వా తాలుమత్థకవివరేన ఓతరిత్వా నాసాపుటే పూరేత్వా ఠితం వుచ్చతి, ఆదిసద్దేన ముత్తకరీససేమ్హదన్తమలఅక్ఖిగూథకణ్ణగూథకానం, సరీరే ఉట్ఠితలోణస్స చ గహణం. ఠానతోతి అక్ఖికూపాదితో. అన్తరా చే గణ్హాతి, కిం హోతీతి ఆహ ‘‘ఉగ్గహితకం నామ హోతీ’’తి, దుట్ఠు గహితకం నామ హోతీతి అత్థో. ఫలినిన్తి ఫలవన్తం. తత్థజాతకఫలినిసాఖాయ వాతి తస్మిం రుక్ఖే జాతాయ ఫలినిసాఖాయ వా. దురుపచిణ్ణదుక్కటన్తి ‘‘న కత్తబ్బ’’న్తి వారితస్స కతత్తా దుట్ఠు ఆచిణ్ణం చరితన్తి దురుపచిణ్ణం, తస్మిం దుక్కటం దురుపచిణ్ణదుక్కటఞ్చ ఆపజ్జతీతి అత్థో.

    Assukheḷasiṅghāṇikādīsūti ettha assu nāma akkhijalaṃ. Kheḷo nāma lālā. Siṅghāṇikāti antosīsato pūtisemhabhāvaṃ āpannaṃ matthaluṅgaṃ galitvā tālumatthakavivarena otaritvā nāsāpuṭe pūretvā ṭhitaṃ vuccati, ādisaddena muttakarīsasemhadantamalaakkhigūthakaṇṇagūthakānaṃ, sarīre uṭṭhitaloṇassa ca gahaṇaṃ. Ṭhānatoti akkhikūpādito. Antarā ce gaṇhāti, kiṃ hotīti āha ‘‘uggahitakaṃ nāma hotī’’ti, duṭṭhu gahitakaṃ nāma hotīti attho. Phalininti phalavantaṃ. Tatthajātakaphalinisākhāya vāti tasmiṃ rukkhe jātāya phalinisākhāya vā. Durupaciṇṇadukkaṭanti ‘‘na kattabba’’nti vāritassa katattā duṭṭhu āciṇṇaṃ caritanti durupaciṇṇaṃ, tasmiṃ dukkaṭaṃ durupaciṇṇadukkaṭañca āpajjatīti attho.

    ఆహరీయతీతి ఆహారో, అజ్ఝోహరితబ్బం యం కిఞ్చి, ఇధ పన చత్తారి కాలికాని అధిప్పేతానీతి ఆహ ‘‘యం కిఞ్చీ’’తిఆది. తత్థ అరుణుగ్గమనతో యావ ఠితమజ్ఝన్హికా భుఞ్జితబ్బతో యావ కాలో అస్సాతి యావకాలికం. అరుణుగ్గమనతో యావ యామావసానా పిపాసాయ సతి పిపాసచ్ఛేదనత్థం పాతబ్బతో యామో కాలో అస్సాతి యామకాలికం. యావ సత్తాహం నిదహిత్వా పరిభుఞ్జితబ్బతో సత్తాహం కాలో అస్సాతి సత్తాహకాలికం. యావజీవమ్పి పరిహరిత్వా పరిభుఞ్జితబ్బతో యావ జీవం ఏతస్సాతి యావజీవికం. తేనాహ ‘‘తత్థా’’తిఆది.

    Āharīyatīti āhāro, ajjhoharitabbaṃ yaṃ kiñci, idha pana cattāri kālikāni adhippetānīti āha ‘‘yaṃ kiñcī’’tiādi. Tattha aruṇuggamanato yāva ṭhitamajjhanhikā bhuñjitabbato yāva kālo assāti yāvakālikaṃ. Aruṇuggamanato yāva yāmāvasānā pipāsāya sati pipāsacchedanatthaṃ pātabbato yāmo kālo assāti yāmakālikaṃ. Yāva sattāhaṃ nidahitvā paribhuñjitabbato sattāhaṃ kālo assāti sattāhakālikaṃ. Yāvajīvampi pariharitvā paribhuñjitabbato yāva jīvaṃ etassāti yāvajīvikaṃ. Tenāha ‘‘tatthā’’tiādi.

    వనమూలపత్తపుప్ఫఫలాదీతి ఏత్థ తావ మూలం నామ మూలకఖారకచచ్చుతమ్బకాదీనం తేసు తేసు జనపదేసు పకతిఆహారవసేన మనుస్సానం ఖాదనీయత్థఞ్చేవ భోజనీయత్థఞ్చ ఫరణకం సూపేయ్యపణ్ణమూలం. పత్తం నామ మూలకఖారకచచ్చుతమ్బకాదీనం తాదిసంయేవ పత్తం. పుప్ఫం నామ మూలకఖారకాదీనం తాదిసంయేవ పుప్ఫం. ఫలం నామ పనసలబుజాదీనం తేసు తేసు జనపదేసు పకతిఆహారవసేన మనుస్సానం ఖాదనీయత్థఞ్చేవ భోజనీయత్థఞ్చ ఫరణకం ఫలం. ఆదిసద్దేన కన్దమూలాదీనం గహణం.

    Vanamūlapattapupphaphalādīti ettha tāva mūlaṃ nāma mūlakakhārakacaccutambakādīnaṃ tesu tesu janapadesu pakatiāhāravasena manussānaṃ khādanīyatthañceva bhojanīyatthañca pharaṇakaṃ sūpeyyapaṇṇamūlaṃ. Pattaṃ nāma mūlakakhārakacaccutambakādīnaṃ tādisaṃyeva pattaṃ. Pupphaṃ nāma mūlakakhārakādīnaṃ tādisaṃyeva pupphaṃ. Phalaṃ nāma panasalabujādīnaṃ tesu tesu janapadesu pakatiāhāravasena manussānaṃ khādanīyatthañceva bhojanīyatthañca pharaṇakaṃ phalaṃ. Ādisaddena kandamūlādīnaṃ gahaṇaṃ.

    అమ్బపానన్తి (మహావ॰ అట్ఠ॰ ౩౦౦) ఆమేహి వా పక్కేహి వా అమ్బేహి కతపానం. తత్థ ఆమేహి కరోన్తేన అమ్బతరుణాదీని భిన్దిత్వా ఉదకే పక్ఖిపిత్వా ఆతపే ఆదిచ్చపాకేన పచిత్వా పరిస్సావేత్వా తదహుపటిగ్గహితేహి మధుసక్కరకప్పూరాదీహి యోజేత్వా కాతబ్బం. ఏవం కతం పురేభత్తమేవ కప్పతి. అనుపసమ్పన్నేన కతం లభిత్వా పన పురేభత్తం పటిగ్గహితం పురేభత్తం సామిసపరిభోగేనాపి వట్టతి, పచ్ఛాభత్తం నిరామిసపరిభోగేన యావ అరుణుగ్గమనా వట్టతి. ఏస నయో సబ్బపానేసు.

    Ambapānanti (mahāva. aṭṭha. 300) āmehi vā pakkehi vā ambehi katapānaṃ. Tattha āmehi karontena ambataruṇādīni bhinditvā udake pakkhipitvā ātape ādiccapākena pacitvā parissāvetvā tadahupaṭiggahitehi madhusakkarakappūrādīhi yojetvā kātabbaṃ. Evaṃ kataṃ purebhattameva kappati. Anupasampannena kataṃ labhitvā pana purebhattaṃ paṭiggahitaṃ purebhattaṃ sāmisaparibhogenāpi vaṭṭati, pacchābhattaṃ nirāmisaparibhogena yāva aruṇuggamanā vaṭṭati. Esa nayo sabbapānesu.

    తేసు పన జమ్బుపానన్తి జమ్బుఫలేహి కతపానం. చోచపానన్తి అట్ఠికేహి కదలిఫలేహి కతపానం. మోచపానన్తి అనట్ఠికేహి కదలిఫలేహి కతపానం. మధుకపానన్తి మధుకానం జాతిరసేన కతపానం. తం పన ఉదకసమ్భిన్నం వట్టతి, సుద్ధం న వట్టతి. ముద్దికాపానన్తి ముద్దికా ఉదకే మద్దిత్వా అమ్బపానం వియ కతపానం . సాలూకపానన్తి రత్తుప్పలనీలుప్పలాదీనం సాలూకే మద్దిత్వా కతపానం. ఫారుసకపానన్తి ఫారుసకేహి అమ్బపానం వియ కతపానం. ఇమినావ నయేన వేత్తపానాదీని వేదితబ్బాని. ఏతాని చ పన సబ్బాని పానాని అగ్గిపాకాని న వట్టన్తి. తేనాహ ‘‘సీతోదకేనా’’తిఆది. అవసేసేసుపి అనుఞ్ఞాతఫలపత్తపుప్ఫరసేసూతి ధఞ్ఞఫలపక్కసాకమధుకపుప్ఫరసతో అవసేసేసు ‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, సబ్బం ఫలరసం ఠపేత్వా ధఞ్ఞఫలరస’’న్తిఆదినా (మహావ॰ ౩౦౦) అనుఞ్ఞాతకేసు ఫలపత్తపుప్ఫరసేసుపి.

    Tesu pana jambupānanti jambuphalehi katapānaṃ. Cocapānanti aṭṭhikehi kadaliphalehi katapānaṃ. Mocapānanti anaṭṭhikehi kadaliphalehi katapānaṃ. Madhukapānanti madhukānaṃ jātirasena katapānaṃ. Taṃ pana udakasambhinnaṃ vaṭṭati, suddhaṃ na vaṭṭati. Muddikāpānanti muddikā udake madditvā ambapānaṃ viya katapānaṃ . Sālūkapānanti rattuppalanīluppalādīnaṃ sālūke madditvā katapānaṃ. Phārusakapānanti phārusakehi ambapānaṃ viya katapānaṃ. Imināva nayena vettapānādīni veditabbāni. Etāni ca pana sabbāni pānāni aggipākāni na vaṭṭanti. Tenāha ‘‘sītodakenā’’tiādi. Avasesesupianuññātaphalapattapuppharasesūti dhaññaphalapakkasākamadhukapuppharasato avasesesu ‘‘anujānāmi, bhikkhave, sabbaṃ phalarasaṃ ṭhapetvā dhaññaphalarasa’’ntiādinā (mahāva. 300) anuññātakesu phalapattapuppharasesupi.

    ఖాదనీయత్థన్తి ఖాదనీయేన కత్తబ్బకిచ్చం. నేవ ఫరతీతి న నిప్ఫాదేతి. అనాహారేపి ఉదకే ఆహారసఞ్ఞాయాతి ‘‘ఆహారం ఆహరేయ్యా’’తి పదస్స పదభాజనే (పాచి॰ ౨౬౫) వుత్తమత్థం సమ్మా అసల్లక్ఖేత్వా ‘‘ఆహరీయతీతి ఆహారో’’తి అనాహారేపి ఉదకే ఆహారసఞ్ఞాయ కుక్కుచ్చాయన్తానం. దన్తపోనే చ ‘‘ముఖద్వారం ఆహటం ఇద’’న్తి సఞ్ఞాయాతి ముఖద్వారం అనాహటమ్పి దన్తపోనం ‘‘ముఖద్వారం ఆహటం ఇదం దన్తపోన’’న్తి విపల్లత్థసఞ్ఞాయ కుక్కుచ్చాయన్తానం. యథాసుఖం పాతున్తి పటిగ్గహేత్వా వా అప్పటిగ్గహేత్వా వా యథాకామం పాతుం. దన్తపోనపరిభోగేనాతి దన్తకట్ఠపరిభోగేన, దన్తధోవనాదినాతి అత్థో, ఇమినా తస్స పన రసం గిలితుం న వట్టతీతి దస్సేతి.

    Khādanīyatthanti khādanīyena kattabbakiccaṃ. Neva pharatīti na nipphādeti. Anāhārepi udake āhārasaññāyāti ‘‘āhāraṃ āhareyyā’’ti padassa padabhājane (pāci. 265) vuttamatthaṃ sammā asallakkhetvā ‘‘āharīyatīti āhāro’’ti anāhārepi udake āhārasaññāya kukkuccāyantānaṃ. Dantapone ca ‘‘mukhadvāraṃ āhaṭaṃ ida’’nti saññāyāti mukhadvāraṃ anāhaṭampi dantaponaṃ ‘‘mukhadvāraṃ āhaṭaṃ idaṃ dantapona’’nti vipallatthasaññāya kukkuccāyantānaṃ. Yathāsukhaṃ pātunti paṭiggahetvā vā appaṭiggahetvā vā yathākāmaṃ pātuṃ. Dantaponaparibhogenāti dantakaṭṭhaparibhogena, dantadhovanādināti attho, iminā tassa pana rasaṃ gilituṃ na vaṭṭatīti dasseti.

    చత్తారి మహావికటానీతి గూథం, ముత్తం, ఛారికా, మత్తికా (మహావ॰ ౨౬౮) చ ‘‘ఆసయాదివసేన విరూపాని జాతానీ’’తి కత్వా వికటానీతి వా అపకతిభోజనత్తా వికటాని ‘‘విరూపాని జాతానీ’’తి వా అత్థో. సతి పచ్చయేతి కారణే సతి, సప్పదట్ఠేతి అత్థో. ధూమాదిఅబ్బోహారికాభావోతి ధూమపుప్ఫగన్ధదన్తఖయాదిఅబ్బోహారికాభావో.

    Cattāri mahāvikaṭānīti gūthaṃ, muttaṃ, chārikā, mattikā (mahāva. 268) ca ‘‘āsayādivasena virūpāni jātānī’’ti katvā vikaṭānīti vā apakatibhojanattā vikaṭāni ‘‘virūpāni jātānī’’ti vā attho. Sati paccayeti kāraṇe sati, sappadaṭṭheti attho. Dhūmādiabbohārikābhāvoti dhūmapupphagandhadantakhayādiabbohārikābhāvo.

    దన్తపోనసిక్ఖాపదవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.

    భోజనవగ్గో చతుత్థో.

    Bhojanavaggo catuttho.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact