Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
၁၀. ဒန္တပောနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
10. Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā
၂၆၄-၅. မုခဒ္ဝာရန္တိ ကဏ္ဌနာဠိ။ ဥစ္စာရဏမတ္တန္တိ ဥက္ခိပိတဗ္ဗမတ္တကံ။ ကသဋံ ဆဍ္ဍေတ္ဝာတိ သမုဒာစာရဝသေန, အဆဍ္ဍိတေပိ ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဟတ္ထပာသာတိက္ကမန္တိ ဒာယကသ္သ။ ဘိက္ခုသ္သ ဒေတီတိ အညသ္သ ဘိက္ခုသ္သ။ ကဉ္ဇိကန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ဒ္ရဝံ။ ပတ္တော ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဘူမိယံ ဌပိတေ အဘိဟာရာဘာဝတော။ ‘‘ယထာ ပဌမတရံ ပတိတထေဝေ ဒောသော နတ္ထိ, တထာ အာကိရိတ္ဝာ အပနေန္တာနံ ပတိတထေဝေပိ အဘိဟဋတ္တာ နေဝတ္ထိ ဒောသော’’တိ လိခိတံ။ စရုကေနာတိ ခုဒ္ဒကပိဏ္ဍေန။ ဇာဂရန္တသ္သပီတိ ‘‘အပိ-သဒ္ဒေန သုတ္တသ္သပီ’’တိ လိခိတံ။ ကေစီတိ အဘယဂိရိဝာသိနော။ တေဟိ ကာယသံသဂ္ဂေ ကာယပဋိဗဒ္ဓေနာပိ တပ္ပဋိဗဒ္ဓေနာပိ ထုလ္လစ္စယာပတ္တိ ဒသ္သိတာ ဧဝာတိ အတ္ထော။ ကာယပဋိဗဒ္ဓပဋိဗဒ္ဓေနာတိ ဝစနမတ္တမေဝေတံ။ ‘‘သတ္ထကေနာတိ ပဋိဂ္ဂဟိတကေနာ’’တိ လိခိတံ, တံ ဒုလ္လိခိတံ သတိပိ မလေ ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗကိစ္စာဘာဝတော။ ကေသဉ္စိ အတ္ထာယာတိ အနုပသမ္ပန္နာနံ အတ္ထာယ။ ‘‘သာမဏေရသ္သ ဟတ္ထံ ဖုဋ္ဌမတ္တမေဝ တံ ပရိစ္စတ္တ’’န္တိ လိခိတံ။
264-5.Mukhadvāranti kaṇṭhanāḷi. Uccāraṇamattanti ukkhipitabbamattakaṃ. Kasaṭaṃ chaḍḍetvāti samudācāravasena, achaḍḍitepi ‘‘vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Hatthapāsātikkamanti dāyakassa. Bhikkhussa detīti aññassa bhikkhussa. Kañjikanti yaṃ kiñci dravaṃ. Patto paṭiggahetabboti bhūmiyaṃ ṭhapite abhihārābhāvato. ‘‘Yathā paṭhamataraṃ patitatheve doso natthi, tathā ākiritvā apanentānaṃ patitathevepi abhihaṭattā nevatthi doso’’ti likhitaṃ. Carukenāti khuddakapiṇḍena. Jāgarantassapīti ‘‘api-saddena suttassapī’’ti likhitaṃ. Kecīti abhayagirivāsino. Tehi kāyasaṃsagge kāyapaṭibaddhenāpi tappaṭibaddhenāpi thullaccayāpatti dassitā evāti attho. Kāyapaṭibaddhapaṭibaddhenāti vacanamattamevetaṃ. ‘‘Satthakenāti paṭiggahitakenā’’ti likhitaṃ, taṃ dullikhitaṃ satipi male puna paṭiggahetabbakiccābhāvato. Kesañci atthāyāti anupasampannānaṃ atthāya. ‘‘Sāmaṇerassa hatthaṃ phuṭṭhamattameva taṃ pariccatta’’nti likhitaṃ.
ပဋိဂ္ဂဟဏုပဂဘာရံ နာမ မဇ္ဈိမပုရိသေန ဥက္ခိပိတဗ္ဗကံ။ မူလပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ‘‘မစ္ဆိကဝာရဏတ္ထန္တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘အဘုဉ္ဇနတ္ထာယာပိ ပဋိဂ္ဂဟေတ္ဝာ ဂဟိတေ ဝဋ္ဋတီ’’’တိ ယေ ဝဒန္တိ, တေ ဝတ္တဗ္ဗာ ‘‘သီသမက္ခနတေလံ ပဋိဂ္ဂဟေတ္ဝာ ‘ဣဒံ သီသမက္ခန’န္တိ အနာဘောဂေနေဝ သတ္တာဟံ အတိက္ကာမေန္တသ္သ ကိံ နိသ္သဂ္ဂိယံ ဘဝေယ္ယာ’’တိအာဒိ, သုတ္တာဓိပ္ပာယော ပန ဧဝံ ဂဟေတဗ္ဗော ‘‘မစ္ဆိကဝာရဏတ္ထံ ဗီဇန္တသ္သ တသ္မိံ လဂ္ဂရဇာဒိမ္ဟိ ပတ္တေ ပတိတေ သုခံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ သက္ကာ’တိ သညာယ ပုဗ္ဗေ ပဋိဂ္ဂဟိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပရိဝတ္တနကထာယံ ‘‘အမ္ဟာကံ တဏ္ဍုလေသု ခီဏေသု ဧတေဟိ အမ္ဟာကံ ဟတ္ထဂတေဟိ သာမဏေရသန္တကေဟိပိ သက္ကာ ပတိဋ္ဌပေတု’န္တိ ဘိက္ခူနံ စိတ္တုပ္ပာဒော စေ သမ္ဘဝတိ, ‘ပရိဝတ္တနံ သာတ္ထက’န္တိ ဥပတိသ္သတ္ထေရော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဧဝံ သုဒ္ဓစိတ္တာနံ နိရတ္ထကန္တိ အာပန္နမေဝ, တထာ ‘‘ပဏ္ဍိတော ဧသ သာမဏေရော ပတ္တပရိဝတ္တနံ ကတ္ဝာ ဒသ္သတိ, မယမေဝ စ ဣမသ္သ ဝိသ္သာသေန ဝာ ယာစိတ္ဝာ ဝာ ဘုဉ္ဇိသ္သာမာ’’တိ စိတ္တေ သတိ ဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ ကတေပိ ပရိဝတ္တနေတိ စ အာပန္နံ, ကိံ ဗဟုနာ။ နိရပေက္ခေဟေဝ ဂဏ္ဟိတဗ္ဗံ, န သာပေက္ခေဟီတိ ဒသ္သနတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ အာစရိယော။ အယမေဝတ္ထော ‘‘သစေ ပန သက္ကောတိ ဝိတက္ကံ သောဓေတုံ, တတော လဒ္ဓံ ခာဒိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝစနေန သိဒ္ဓောဝ။ အာဓာရကေ ပတ္တော ဌပိတော ဟောတိ ယထာပဋိဂ္ဂဟိတဘာဝေ နိရာလယော။ သမုဒ္ဒောဒကေန အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကေန။ မေဏ္ဍကသ္သ ခီရံ ခီရတ္တာဝ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အတ္တနော ပန ခီရံ မုခေနေဝ ပိဝန္တသ္သ အနာပတ္တီတိ ဒသ္သေတုံ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သရီရနိသ္သိတမဟာဘူတာနိ ဟိ ဣဓာဓိပ္ပေတာနီ’’တိ လိခိတံ, တဒုဘယမ္ပိ ‘‘ကပ္ပိယမံသခီရံ ဝာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝိရုဇ္ဈတိ။
Paṭiggahaṇupagabhāraṃ nāma majjhimapurisena ukkhipitabbakaṃ. Mūlapaṭiggahaṇameva vaṭṭatīti ettha ‘‘macchikavāraṇatthanti vuttattā ‘abhuñjanatthāyāpi paṭiggahetvā gahite vaṭṭatī’’’ti ye vadanti, te vattabbā ‘‘sīsamakkhanatelaṃ paṭiggahetvā ‘idaṃ sīsamakkhana’nti anābhogeneva sattāhaṃ atikkāmentassa kiṃ nissaggiyaṃ bhaveyyā’’tiādi, suttādhippāyo pana evaṃ gahetabbo ‘‘macchikavāraṇatthaṃ bījantassa tasmiṃ laggarajādimhi patte patite sukhaṃ paribhuñjituṃ sakkā’ti saññāya pubbe paṭiggahitabba’’nti vuttaṃ. Parivattanakathāyaṃ ‘‘amhākaṃ taṇḍulesu khīṇesu etehi amhākaṃ hatthagatehi sāmaṇerasantakehipi sakkā patiṭṭhapetu’nti bhikkhūnaṃ cittuppādo ce sambhavati, ‘parivattanaṃ sātthaka’nti upatissatthero’’ti vuttaṃ. Yadi evaṃ suddhacittānaṃ niratthakanti āpannameva, tathā ‘‘paṇḍito esa sāmaṇero pattaparivattanaṃ katvā dassati, mayameva ca imassa vissāsena vā yācitvā vā bhuñjissāmā’’ti citte sati bhuñjituṃ na vaṭṭati katepi parivattaneti ca āpannaṃ, kiṃ bahunā. Nirapekkheheva gaṇhitabbaṃ, na sāpekkhehīti dassanatthaṃ vuttanti ācariyo. Ayamevattho ‘‘sace pana sakkoti vitakkaṃ sodhetuṃ, tato laddhaṃ khāditumpi vaṭṭatī’’ti vacanena siddhova. Ādhārake patto ṭhapito hoti yathāpaṭiggahitabhāve nirālayo. Samuddodakena appaṭiggahitakena. Meṇḍakassa khīraṃ khīrattāva vaṭṭati. ‘‘Attano pana khīraṃ mukheneva pivantassa anāpattīti dassetuṃ vutta’’nti vuttaṃ. ‘‘Sarīranissitamahābhūtāni hi idhādhippetānī’’ti likhitaṃ, tadubhayampi ‘‘kappiyamaṃsakhīraṃ vā’’tiādinā nayena virujjhati.
အပိစ ‘‘အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတဘာဇနေ အညဘိက္ခုသန္တကေ အတ္တနော ပိဏ္ဍပာတံ ပက္ခိပတိ, ‘တံ ထောက’န္တိ ဝာ အညေန ဝာ ကာရဏေန ဝဒတိ, တံ သဗ္ဗေသံ န ကပ္ပတိ။ ကသ္မာ? ဝိနယဒုက္ကဋတ္တာ ။ အတ္တနာ ပဋိဂ္ဂဟေတ္ဝာ ပက္ခိပိတဗ္ဗံ ဝိနယဝိဓိံ အကတ္ဝာ ဒုက္ကဋန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝံ တာဒိသံ ကိမတ္ထံ န ဘုဉ္ဇတီတိ? အဋ္ဌကထာယံ ‘ဥဂ္ဂဟိတကော ဟောတီ’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ဧဝဉ္ဟိ တတ္ထ ဝုတ္တံ ဘူမိယံ ဝာ ဘာဇနေ ဝာ ဖလံ ဝာ ယံ ကိဉ္စိ အာမိသံ ဝာ ယာဝဇီဝိကမ္ပိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကံ အဇာနန္တော အာမသတိ, န ဝဋ္ဋတိ, ဥဂ္ဂဟိတကံ ဟောတီ’’တိ အနုဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ, တသ္မာ ဣမသ္သ မတေန ဘိက္ခု ဘိက္ခုသ္သ သစေ ပတ္တေ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတေ ပိဏ္ဍံ ဌပေတိ, တံ အကပ္ပိယံ ဥဂ္ဂဟိတကန္တိ သိဒ္ဓံ။ အယမေဝတ္ထော ‘‘သစေ အတ္တနော ဝာ ဘိက္ခူနံ ဝာ ယာဂုပစနကဘာဇနေ။ပေ.။ နိရာမိသံ ကတ္ဝာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနေန သံသန္ဒိတ္ဝာ ကထေတဗ္ဗော။ ‘‘ကပ္ပိယမံသခီရံ ဝာ’’တိ ပသင္ဂဝသေန ဝုတ္တံ။ ဒဓိ စေ ပဋိလဒ္ဓံ, တဉ္စ အဓိပ္ပေတန္တိ ကေစိ။
Apica ‘‘appaṭiggahitabhājane aññabhikkhusantake attano piṇḍapātaṃ pakkhipati, ‘taṃ thoka’nti vā aññena vā kāraṇena vadati, taṃ sabbesaṃ na kappati. Kasmā? Vinayadukkaṭattā . Attanā paṭiggahetvā pakkhipitabbaṃ vinayavidhiṃ akatvā dukkaṭanti adhippāyo. Evaṃ tādisaṃ kimatthaṃ na bhuñjatīti? Aṭṭhakathāyaṃ ‘uggahitako hotī’ti vuttattā. Evañhi tattha vuttaṃ bhūmiyaṃ vā bhājane vā phalaṃ vā yaṃ kiñci āmisaṃ vā yāvajīvikampi appaṭiggahitakaṃ ajānanto āmasati, na vaṭṭati, uggahitakaṃ hotī’’ti anugaṇṭhipade vuttaṃ, tasmā imassa matena bhikkhu bhikkhussa sace patte appaṭiggahite piṇḍaṃ ṭhapeti, taṃ akappiyaṃ uggahitakanti siddhaṃ. Ayamevattho ‘‘sace attano vā bhikkhūnaṃ vā yāgupacanakabhājane…pe… nirāmisaṃ katvā paribhuñjitabba’’nti vacanena saṃsanditvā kathetabbo. ‘‘Kappiyamaṃsakhīraṃ vā’’ti pasaṅgavasena vuttaṃ. Dadhi ce paṭiladdhaṃ, tañca adhippetanti keci.
ဒန္တပောနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
သမတ္တော ဝဏ္ဏနာက္ကမေန ဘောဇနဝဂ္ဂော စတုတ္ထော။
Samatto vaṇṇanākkamena bhojanavaggo catuttho.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / ဝိနယပိဋက • Vinayapiṭaka / မဟာဝိဘင္ဂ • Mahāvibhaṅga / ၄. ဘောဇနဝဂ္ဂော • 4. Bhojanavaggo
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / ဝိနယပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဟာဝိဘင္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ၁၀. ဒန္တပောနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ • 10. Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ၁၀. ဒန္တပောနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ • 10. Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝိမတိဝိနောဒနီ-ဋီကာ • Vimativinodanī-ṭīkā / ၁၀. ဒန္တပောနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ • 10. Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ပာစိတ္ယာဒိယောဇနာပာဠိ • Pācityādiyojanāpāḷi / ၁၀. ဒန္တပောနသိက္ခာပဒံ • 10. Dantaponasikkhāpadaṃ