Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā

    10. දන්‌තපොනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා

    10. Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā

    263. දසමෙ අය්‍යවොසාටිතකානීති පිතුපිණ්‌ඩස්‌සෙතං අධිවචනං. උම්‌මාරෙති සුසානෙ කතගෙහස්‌ස අත්‌තනො ගෙහස්‌ස වා උම්‌මාරෙ. ඝනබද්‌ධොති ඝනමංසෙන සම්‌බද්‌ධො, කථිනසංහතසරීරොති වුත්‌තං හොති.

    263. Dasame ayyavosāṭitakānīti pitupiṇḍassetaṃ adhivacanaṃ. Ummāreti susāne katagehassa attano gehassa vā ummāre. Ghanabaddhoti ghanamaṃsena sambaddho, kathinasaṃhatasarīroti vuttaṃ hoti.

    264. මුඛද්‌වාරන්‌ති ගලනාළිකං. ආහාරන්‌ති අජ්‌ඣොහරිතබ්‌බං යංකිඤ්‌චි යාවකාලිකාදිං. ආහරෙය්‍යාති මුඛද්‌වාරං පවෙසෙය්‍ය. මුඛෙන වා පවිට්‌ඨං හොතු නාසිකාය වා, ගලෙන අජ්‌ඣොහරණීයත්‌තා සබ්‌බම්‌පි තං මුඛද්‌වාරං පවෙසිතමෙව හොති. යස්‌මා පන තෙ භික්‌ඛූ අනාහාරෙපි උදකෙ ආහාරසඤ්‌ඤාය දන්‌තපොනෙ ච මුඛද්‌වාරං ආහටං ඉදන්‌ති සඤ්‌ඤාය කුක්‌කුච්‌චායිංසු, තස්‌මා වුත්‌තං ‘‘තෙ භික්‌ඛූ අදින්‌නං…පෙ.… සම්‌මා අත්‌ථං අසල්‌ලක්‌ඛෙත්‌වා කුක්‌කුච්‌චායිංසූ’’ති. උදකඤ්‌හි යථාසුඛං පාතුං දන්‌තකට්‌ඨඤ්‌ච දන්‌තපොනපරිභොගෙන පරිභුඤ්‌ජිතුං වට්‌ටති, තස්‌ස පන රසං ගිලිතුං න වට්‌ටති. සචෙපි දන්‌තකට්‌ඨරසො අජානන්‌තස්‌ස අන්‌තො පවිසති, පාචිත්‌තියමෙව. අනජ්‌ඣොහරන්‌තෙන පන දන්‌තකට්‌ඨං වා හොතු අඤ්‌ඤං වා, කිඤ්‌චි මුඛෙ පක්‌ඛිපිතුං වට්‌ටති.

    264.Mukhadvāranti galanāḷikaṃ. Āhāranti ajjhoharitabbaṃ yaṃkiñci yāvakālikādiṃ. Āhareyyāti mukhadvāraṃ paveseyya. Mukhena vā paviṭṭhaṃ hotu nāsikāya vā, galena ajjhoharaṇīyattā sabbampi taṃ mukhadvāraṃ pavesitameva hoti. Yasmā pana te bhikkhū anāhārepi udake āhārasaññāya dantapone ca mukhadvāraṃ āhaṭaṃ idanti saññāya kukkuccāyiṃsu, tasmā vuttaṃ ‘‘te bhikkhū adinnaṃ…pe… sammā atthaṃ asallakkhetvā kukkuccāyiṃsū’’ti. Udakañhi yathāsukhaṃ pātuṃ dantakaṭṭhañca dantaponaparibhogena paribhuñjituṃ vaṭṭati, tassa pana rasaṃ gilituṃ na vaṭṭati. Sacepi dantakaṭṭharaso ajānantassa anto pavisati, pācittiyameva. Anajjhoharantena pana dantakaṭṭhaṃ vā hotu aññaṃ vā, kiñci mukhe pakkhipituṃ vaṭṭati.

    265. අකල්‌ලකොති ගිලානො සහත්‌ථා පරිභුඤ්‌ජිතුං අසක්‌කොන්‌තො මුඛෙන පටිග්‌ගණ්‌හාති. උච්‌චාරණමත්‌තන්‌ති උක්‌ඛිපනමත්‌තං. එකදෙසෙනපීති අඞ්‌ගුලියාපි ඵුට්‌ඨමත්‌තෙන. තං චෙ පටිග්‌ගණ්‌හාති, සබ්‌බං පටිග්‌ගහිතමෙවාති වෙණුකොටියා බන්‌ධිත්‌වා ඨපිතත්‌තා. සචෙපි භූමියං ඨිතමෙව ඝටං දායකෙන හත්‌ථපාසෙ ඨත්‌වා ඝටං දස්‌සාමීති දින්‌නවෙණුකොටිග්‌ගහණවසෙන පටිග්‌ගණ්‌හාති, උභයකොටිබද්‌ධං සබ්‌බම්‌පි පටිග්‌ගහිතමෙව හොති. භික්‌ඛුස්‌ස අත්‌ථාය අපීළෙත්‌වා පකතියා පීළියමානඋච්‌ඡුරසං සන්‌ධාය ‘‘ගණ්‌හථා’’ති වුත්‌තත්‌තා ‘‘අභිහාරො න පඤ්‌ඤායතී’’ති වුත්‌තං. හත්‌ථපාසෙ ඨිතස්‌ස පන භික්‌ඛුස්‌ස අත්‌ථාය පීළියමානා උච්‌ඡුතො පග්‌ඝරන්‌තං රසං ගණ්‌හිතුං වට්‌ටති, දොණිකාය සයං පග්‌ඝරන්‌තං උච්‌ඡුරසං මජ්‌ඣෙ ආවරිත්‌වා ආවරිත්‌වා විස්‌සජ්‌ජිතම්‌පි ගණ්‌හිතුං වට්‌ටති. කත්‌ථචි අට්‌ඨකථාසු.

    265.Akallakoti gilāno sahatthā paribhuñjituṃ asakkonto mukhena paṭiggaṇhāti. Uccāraṇamattanti ukkhipanamattaṃ. Ekadesenapīti aṅguliyāpi phuṭṭhamattena. Taṃ ce paṭiggaṇhāti, sabbaṃ paṭiggahitamevāti veṇukoṭiyā bandhitvā ṭhapitattā. Sacepi bhūmiyaṃ ṭhitameva ghaṭaṃ dāyakena hatthapāse ṭhatvā ghaṭaṃ dassāmīti dinnaveṇukoṭiggahaṇavasena paṭiggaṇhāti, ubhayakoṭibaddhaṃ sabbampi paṭiggahitameva hoti. Bhikkhussa atthāya apīḷetvā pakatiyā pīḷiyamānaucchurasaṃ sandhāya ‘‘gaṇhathā’’ti vuttattā ‘‘abhihāro na paññāyatī’’ti vuttaṃ. Hatthapāse ṭhitassa pana bhikkhussa atthāya pīḷiyamānā ucchuto paggharantaṃ rasaṃ gaṇhituṃ vaṭṭati, doṇikāya sayaṃ paggharantaṃ ucchurasaṃ majjhe āvaritvā āvaritvā vissajjitampi gaṇhituṃ vaṭṭati. Katthaci aṭṭhakathāsu.

    අසංහාරිමෙති ථාමමජ්‌ඣිමෙන පුරිසෙන අසංහාරියෙ. ‘‘තින්‌තිණිකාදිපණ්‌ණෙසූ’’ති වචනතො සාඛාසු පටිග්‌ගහණං රුහතීති දට්‌ඨබ්‌බං. පුඤ්‌ඡිත්‌වා පටිග්‌ගහෙත්‌වාති එත්‌ථ ‘‘පුඤ්‌ඡිතෙ පටිග්‌ගහණකිච්‌චං නත්‌ථි, තස්‌මා පුඤ්‌ඡිත්‌වා ගහෙත්‌වාති එවමත්‌ථො ගහෙතබ්‌බො’’ති වදන්‌ති. පුඤ්‌ඡිත්‌වා පටිග්‌ගහෙත්‌වා වාති එවමෙත්‌ථ අත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො. පත්‌තෙ පතිතරජනචුණ්‌ණඤ්‌හි අබ්‌භන්‌තරපරිභොගත්‌ථාය අපරිහටභාවතො පටිග්‌ගහෙත්‌වා පරිභුඤ්‌ජිතුං වට්‌ටති. පුබ්‌බාභොගස්‌ස අනුරූපෙන ‘‘අනුපසම්‌පන්‌නස්‌ස දත්‌වා…පෙ.… වට්‌ටතී’’ති වුත්‌තං. යස්‌මා පන තං ‘‘අඤ්‌ඤස්‌ස දස්‌සාමී’’ති චිත්‌තුප්‌පාදමත්‌තෙන පරසන්‌තකං නාම න හොති, තස්‌මා තස්‌ස අදත්‌වාපි පටිග්‌ගහෙත්‌වා පරිභුඤ්‌ජිතුං වට්‌ටති.

    Asaṃhārimeti thāmamajjhimena purisena asaṃhāriye. ‘‘Tintiṇikādipaṇṇesū’’ti vacanato sākhāsu paṭiggahaṇaṃ ruhatīti daṭṭhabbaṃ. Puñchitvā paṭiggahetvāti ettha ‘‘puñchite paṭiggahaṇakiccaṃ natthi, tasmā puñchitvā gahetvāti evamattho gahetabbo’’ti vadanti. Puñchitvā paṭiggahetvā vāti evamettha attho daṭṭhabbo. Patte patitarajanacuṇṇañhi abbhantaraparibhogatthāya aparihaṭabhāvato paṭiggahetvā paribhuñjituṃ vaṭṭati. Pubbābhogassa anurūpena ‘‘anupasampannassa datvā…pe… vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Yasmā pana taṃ ‘‘aññassa dassāmī’’ti cittuppādamattena parasantakaṃ nāma na hoti, tasmā tassa adatvāpi paṭiggahetvā paribhuñjituṃ vaṭṭati.

    භික්‌ඛුස්‌ස දෙතීති අඤ්‌ඤස්‌ස භික්‌ඛුස්‌ස දෙති. කඤ්‌ජිකන්‌ති ඛීරරසාදිං යංකිඤ්‌චි ද්‍රවං සන්‌ධාය වුත්‌තං. හත්‌ථතො මොචෙත්‌වා පුන ගණ්‌හාති, උග්‌ගහිතකං හොතීති ආහ ‘‘හත්‌ථතො අමොචෙන්‌තෙනෙවා’’ති. ආලුලෙන්‌තානන්‌ති ආලොලෙන්‌තානං, අයමෙව වා පාඨො. ආහරිත්‌වා භූමියං ඨපිතත්‌තා අභිහාරො නත්‌ථීති ආහ ‘‘පත්‌තො පටිග්‌ගහෙතබ්‌බො’’ති. පඨමතරං උළුඞ්‌කතො ථෙවා පත්‌තෙ පතන්‌තීති එත්‌ථ ‘‘යථා පඨමතරං පතිතථෙවෙ දොසො නත්‌ථි, තථා ආකිරිත්‌වා අපනෙන්‌තානං පච්‌ඡා පතිතථෙවෙපි අභිහටත්‌තා නෙවත්‌ථි දොසො’’ති වදන්‌ති. චරුකෙනාති ඛුද්‌දකභාජනෙන. මුඛවට්‌ටියාපි ගහෙතුං වට්‌ටතීති මුඛවට්‌ටිං උක්‌ඛිපිත්‌වා හත්‌ථෙ ඵුසාපිතෙ ගණ්‌හිතුං වට්‌ටති. කෙචීති අභයගිරිවාසිනො. එස නයොති කායපටිබද්‌ධපටිබද්‌ධම්‌පි කායපටිබද්‌ධමෙවාති අයං නයො. තථා ච තත්‌ථ කායපටිබද්‌ධෙ තංපටිබද්‌ධෙ ච ථුල්‌ලච්‌චයමෙව වුත්‌තං.

    Bhikkhussa detīti aññassa bhikkhussa deti. Kañjikanti khīrarasādiṃ yaṃkiñci dravaṃ sandhāya vuttaṃ. Hatthato mocetvā puna gaṇhāti, uggahitakaṃ hotīti āha ‘‘hatthato amocentenevā’’ti. Ālulentānanti ālolentānaṃ, ayameva vā pāṭho. Āharitvā bhūmiyaṃ ṭhapitattā abhihāro natthīti āha ‘‘patto paṭiggahetabbo’’ti. Paṭhamataraṃ uḷuṅkato thevā patte patantīti ettha ‘‘yathā paṭhamataraṃ patitatheve doso natthi, tathā ākiritvā apanentānaṃ pacchā patitathevepi abhihaṭattā nevatthi doso’’ti vadanti. Carukenāti khuddakabhājanena. Mukhavaṭṭiyāpi gahetuṃ vaṭṭatīti mukhavaṭṭiṃ ukkhipitvā hatthe phusāpite gaṇhituṃ vaṭṭati. Kecīti abhayagirivāsino. Esa nayoti kāyapaṭibaddhapaṭibaddhampi kāyapaṭibaddhamevāti ayaṃ nayo. Tathā ca tattha kāyapaṭibaddhe taṃpaṭibaddhe ca thullaccayameva vuttaṃ.

    තෙනාති යස්‌ස භික්‌ඛුනො සන්‌තිකං ගතං, තෙන. තස්‌මාති යස්‌මා මූලට්‌ඨස්‌සෙව පරිභොගො අනුඤ්‌ඤාතො, තස්‌මා. තං දිවසං හත්‌ථෙන ගහෙත්‌වා දුතියදිවසෙ පටිග්‌ගහෙත්‌වා පරිභුඤ්‌ජන්‌තස්‌ස උග්‌ගහිතකපටිග්‌ගහිතං හොතීති ආහ ‘‘අනාමසිත්‌වා’’ති. අප්‌පටිග්‌ගහිතත්‌තා ‘‘සන්‌නිධිපච්‌චයා අනාපත්‌තී’’ති වුත්‌තං. අප්‌පටිග්‌ගහෙත්‌වා පරිභුඤ්‌ජන්‌තස්‌ස අදින්‌නමුඛද්‌වාරාපත්‌ති හොතීති ආහ ‘‘පටිග්‌ගහෙත්‌වා පන පරිභුඤ්‌ජිතබ්‌බ’’න්‌ති. ‘‘තං දිවසං…පෙ.… න තතො පර’’න්‌ති වචනතො තං දිවසං හත්‌ථෙන ගහෙත්‌වා වා අග්‌ගහෙත්‌වා වා ඨපිතං දුතියදිවසෙ අප්‌පටිග්‌ගහෙත්‌වා පරිභුඤ්‌ජන්‌තස්‌ස අදින්‌නමුඛද්‌වාරාපත්‌ති හොති, හත්‌ථෙන ගහෙත්‌වා ඨපිතං දුතියදිවසෙ පටිග්‌ගහෙත්‌වා පරිභුඤ්‌ජන්‌තස්‌ස පන උග්‌ගහිතකපටිග්‌ගහිතං හොති. අප්‌පටිග්‌ගහිතමෙව හි හත්‌ථෙන ගහෙත්‌වා ඨපිතං. ‘‘සාමං ගහෙත්‌වා පරිභුඤ්‌ජිතු’’න්‌ති හි වචනතො අප්‌පටිග්‌ගහිතස්‌සෙව තස්‌මිං දිවසෙ පරිභොගො අනුඤ්‌ඤාතො. තස්‌මා යං වුත්‌තං ගණ්‌ඨිපදෙ ‘‘තං දිය්‍යමානං පතතීති එත්‌ථ යථා ගණභොජනාදීසු ගිලානාදීනං කුක්‌කුච්‌චායන්‌තානං ගණභොජනං අනුඤ්‌ඤාතං, එවමිධාපි භගවතා පටිග්‌ගහිතමෙව කුක්‌කුච්‌චවිනොදනත්‌ථං අනුඤ්‌ඤාත’’න්‌ති, තං න ගහෙතබ්‌බං. ‘‘තං දිය්‍යමානං පතතී’’ති අවිසෙසෙන වුත්‌තත්‌තා චතූසුපි කාලිකෙසු අයං නයො වෙදිතබ්‌බො.

    Tenāti yassa bhikkhuno santikaṃ gataṃ, tena. Tasmāti yasmā mūlaṭṭhasseva paribhogo anuññāto, tasmā. Taṃ divasaṃ hatthena gahetvā dutiyadivase paṭiggahetvā paribhuñjantassa uggahitakapaṭiggahitaṃ hotīti āha ‘‘anāmasitvā’’ti. Appaṭiggahitattā ‘‘sannidhipaccayā anāpattī’’ti vuttaṃ. Appaṭiggahetvā paribhuñjantassa adinnamukhadvārāpatti hotīti āha ‘‘paṭiggahetvā pana paribhuñjitabba’’nti. ‘‘Taṃ divasaṃ…pe… na tato para’’nti vacanato taṃ divasaṃ hatthena gahetvā vā aggahetvā vā ṭhapitaṃ dutiyadivase appaṭiggahetvā paribhuñjantassa adinnamukhadvārāpatti hoti, hatthena gahetvā ṭhapitaṃ dutiyadivase paṭiggahetvā paribhuñjantassa pana uggahitakapaṭiggahitaṃ hoti. Appaṭiggahitameva hi hatthena gahetvā ṭhapitaṃ. ‘‘Sāmaṃ gahetvā paribhuñjitu’’nti hi vacanato appaṭiggahitasseva tasmiṃ divase paribhogo anuññāto. Tasmā yaṃ vuttaṃ gaṇṭhipade ‘‘taṃ diyyamānaṃ patatīti ettha yathā gaṇabhojanādīsu gilānādīnaṃ kukkuccāyantānaṃ gaṇabhojanaṃ anuññātaṃ, evamidhāpi bhagavatā paṭiggahitameva kukkuccavinodanatthaṃ anuññāta’’nti, taṃ na gahetabbaṃ. ‘‘Taṃ diyyamānaṃ patatī’’ti avisesena vuttattā catūsupi kālikesu ayaṃ nayo veditabbo.

    සත්‌ථකෙනාති පටිග්‌ගහිතසත්‌ථකෙන. කස්‌මා පනෙත්‌ථ උග්‌ගහිතපච්‌චයා සන්‌නිධිපච්‌චයා වා දොසො න සියාති ආහ ‘‘න හි තං පරිභොගත්‌ථාය පරිහරන්‌තී’’ති. ඉමිනාව බාහිරපරිභොගත්‌ථං සාමං ගහෙත්‌වා අනුපසම්‌පන්‌නෙන දින්‌නං වා ගහෙත්‌වා පරිහරිතුං වට්‌ටතීති දීපෙති. තස්‌මා පත්‌තසම්‌මක්‌ඛනාදිඅත්‌ථං සාමං ගහෙත්‌වා පරිහටතෙලාදිං සචෙ පරිභුඤ්‌ජිතුකාමො හොති, පටිග්‌ගහෙත්‌වා පරිභුඤ්‌ජන්‌තස්‌ස අනාපත්‌ති. අබ්‌භන්‌තරපරිභොගත්‌ථං පන සාමං ගහිතං පටිග්‌ගහෙත්‌වා පරිභුඤ්‌ජන්‌තස්‌ස උග්‌ගහිතකපටිග්‌ගහිතං හොති, අප්‌පටිග්‌ගහෙත්‌වා පරිභුඤ්‌ජන්‌තස්‌ස අදින්‌නමුඛද්‌වාරාපත්‌ති හොති, අබ්‌භන්‌තරපරිභොගත්‌ථමෙව අනුපසම්‌පන්‌නෙන දින්‌නං ගහෙත්‌වා පරිහරන්‌තස්‌ස සිඞ්‌ගීලොණකප්‌පො විය සන්‌නිධිපච්‌චයා ආපත්‌ති හොති. කෙචි පන ‘‘ථාමමජ්‌ඣිමස්‌ස පුරිසස්‌ස උච්‌චාරණමත්‌තං හොතීතිආදිනා වුත්‌තපඤ්‌චඞ්‌ගසම්‌පත්‌තියා පටිග්‌ගහණස්‌ස රුහනතො බාහිරපරිභොගත්‌ථම්‌පි සචෙ අනුපසම්‌පන්‌නෙන දින්‌නං ගණ්‌හාති, පටිග්‌ගහිතමෙවා’’ති වදන්‌ති. එවං සති ඉධ බාහිරපරිභොගත්‌ථං අනුපසම්‌පන්‌නෙන දින්‌නං ගහෙත්‌වා පරිහරන්‌තස්‌ස සන්‌නිධිපච්‌චයා ආපත්‌ති වත්‌තබ්‌බා සියා, ‘‘න හි තං පරිභොගත්‌ථාය පරිහරන්‌තී’’ති ච න වත්‌තබ්‌බං, තස්‌මා බාහිරපරිභොගත්‌ථං ගහිතං පටිග්‌ගහිතං නාම න හොතීති වෙදිතබ්‌බං. යදි එවං පඤ්‌චසු පටිග්‌ගහණඞ්‌ගෙසු ‘‘පරිභොගත්‌ථායා’’ති විසෙසනං වත්‌තබ්‌බන්‌ති? න වත්‌තබ්‌බං. පටිග්‌ගහණඤ්‌හි පරිභොගත්‌ථමෙව හොතීති ‘‘පරිභොගත්‌ථායා’’ති විසුං අවත්‌වා ‘‘තඤ්‌චෙ භික්‌ඛු කායෙන වා කායපටිබද්‌ධෙන වා පටිග්‌ගණ්‌හාතී’’ති එත්‌තකමෙව වුත්‌තං. අපරෙ පන ‘‘සතිපි පටිග්‌ගහණෙ ‘න හි තං පරිභොගත්‌ථාය පරිහරන්‌තී’ති ඉධ අපරිභොගත්‌ථාය පරිහරණෙ අනාපත්‌ති වුත්‌තා’’ති වදන්‌ති. උදුක්‌ඛලමුසලානි ඛිය්‍යන්‌තීති එත්‌ථ උදුක්‌ඛලමුසලානං ඛයෙන පිසිතකොට්‌ටිතභෙසජ්‌ජෙසු සචෙ ආගන්‌තුකවණ්‌ණො පඤ්‌ඤායති, න වට්‌ටති.

    Satthakenāti paṭiggahitasatthakena. Kasmā panettha uggahitapaccayā sannidhipaccayā vā doso na siyāti āha ‘‘na hi taṃ paribhogatthāya pariharantī’’ti. Imināva bāhiraparibhogatthaṃ sāmaṃ gahetvā anupasampannena dinnaṃ vā gahetvā pariharituṃ vaṭṭatīti dīpeti. Tasmā pattasammakkhanādiatthaṃ sāmaṃ gahetvā parihaṭatelādiṃ sace paribhuñjitukāmo hoti, paṭiggahetvā paribhuñjantassa anāpatti. Abbhantaraparibhogatthaṃ pana sāmaṃ gahitaṃ paṭiggahetvā paribhuñjantassa uggahitakapaṭiggahitaṃ hoti, appaṭiggahetvā paribhuñjantassa adinnamukhadvārāpatti hoti, abbhantaraparibhogatthameva anupasampannena dinnaṃ gahetvā pariharantassa siṅgīloṇakappo viya sannidhipaccayā āpatti hoti. Keci pana ‘‘thāmamajjhimassa purisassa uccāraṇamattaṃ hotītiādinā vuttapañcaṅgasampattiyā paṭiggahaṇassa ruhanato bāhiraparibhogatthampi sace anupasampannena dinnaṃ gaṇhāti, paṭiggahitamevā’’ti vadanti. Evaṃ sati idha bāhiraparibhogatthaṃ anupasampannena dinnaṃ gahetvā pariharantassa sannidhipaccayā āpatti vattabbā siyā, ‘‘na hi taṃ paribhogatthāya pariharantī’’ti ca na vattabbaṃ, tasmā bāhiraparibhogatthaṃ gahitaṃ paṭiggahitaṃ nāma na hotīti veditabbaṃ. Yadi evaṃ pañcasu paṭiggahaṇaṅgesu ‘‘paribhogatthāyā’’ti visesanaṃ vattabbanti? Na vattabbaṃ. Paṭiggahaṇañhi paribhogatthameva hotīti ‘‘paribhogatthāyā’’ti visuṃ avatvā ‘‘tañce bhikkhu kāyena vā kāyapaṭibaddhena vā paṭiggaṇhātī’’ti ettakameva vuttaṃ. Apare pana ‘‘satipi paṭiggahaṇe ‘na hi taṃ paribhogatthāya pariharantī’ti idha aparibhogatthāya pariharaṇe anāpatti vuttā’’ti vadanti. Udukkhalamusalāni khiyyantīti ettha udukkhalamusalānaṃ khayena pisitakoṭṭitabhesajjesu sace āgantukavaṇṇo paññāyati, na vaṭṭati.

    සුද්‌ධං උදකං හොතීති රුක්‌ඛසාඛාදීහි ගළිත්‌වා පතනඋදකං සන්‌ධාය වුත්‌තං. පත්‌තො වාස්‌ස පටිග්‌ගහෙතබ්‌බොති එත්‌ථාපි පත්‌තගතං ඡුපිත්‌වා දෙන්‌තස්‌ස හත්‌ථලග්‌ගෙන ආමිසෙන දොසාභාවත්‌ථං පත්‌තපටිග්‌ගහණන්‌ති අබ්‌භන්‌තරපරිභොගත්‌ථමෙව පටිග්‌ගහණං වෙදිතබ්‌බං. යං සාමණෙරස්‌ස පත්‌තෙ පතති…පෙ.… පටිග්‌ගහණං න විජහතීති එත්‌ථ පුනප්‌පුනං ගණ්‌හන්‌තස්‌ස අත්‌තනො පත්‌තෙ පක්‌ඛිත්‌තමෙව ‘‘අත්‌තනො සන්‌තක’’න්‌ති සන්‌නිට්‌ඨානකරණතො හත්‌ථගතං පටිග්‌ගහණං න විජහති, පරිච්‌ඡින්‌දිත්‌වා දින්‌නං පන ගණ්‌හන්‌තස්‌ස ගහණසමයෙයෙව ‘‘අත්‌තනො සන්‌තක’’න්‌ති සන්‌නිට්‌ඨානස්‌ස කතත්‌තා හත්‌ථගතං පටිග්‌ගහණං විජහති. කෙසඤ්‌චි අත්‌ථාය ඔදනං පක්‌ඛිපතීති එත්‌ථ අනුපසම්‌පන්‌නස්‌ස අත්‌ථාය පක්‌ඛිපන්‌තෙපි ‘‘ආගන්‌ත්‌වා ගණ්‌හිස්‌සතී’’ති සයමෙව පක්‌ඛිපිත්‌වා ඨපනතො පටිග්‌ගහණං න විජහති, අනුපසම්‌පන්‌නස්‌ස හත්‌ථෙ පක්‌ඛිත්‌තං පන අනුපසම්‌පන්‌නෙනෙව ඨපිතං නාම හොතීති පටිග්‌ගහණං විජහති පරිච්‌චත්‌තභාවතො. තෙන වුත්‌තං ‘‘සාමණෙර…පෙ.… පරිච්‌චත්‌තත්‌තා’’ති.

    Suddhaṃ udakaṃ hotīti rukkhasākhādīhi gaḷitvā patanaudakaṃ sandhāya vuttaṃ. Patto vāssa paṭiggahetabboti etthāpi pattagataṃ chupitvā dentassa hatthalaggena āmisena dosābhāvatthaṃ pattapaṭiggahaṇanti abbhantaraparibhogatthameva paṭiggahaṇaṃ veditabbaṃ. Yaṃ sāmaṇerassa patte patati…pe… paṭiggahaṇaṃ na vijahatīti ettha punappunaṃ gaṇhantassa attano patte pakkhittameva ‘‘attano santaka’’nti sanniṭṭhānakaraṇato hatthagataṃ paṭiggahaṇaṃ na vijahati, paricchinditvā dinnaṃ pana gaṇhantassa gahaṇasamayeyeva ‘‘attano santaka’’nti sanniṭṭhānassa katattā hatthagataṃ paṭiggahaṇaṃ vijahati. Kesañci atthāya odanaṃ pakkhipatīti ettha anupasampannassa atthāya pakkhipantepi ‘‘āgantvā gaṇhissatī’’ti sayameva pakkhipitvā ṭhapanato paṭiggahaṇaṃ na vijahati, anupasampannassa hatthe pakkhittaṃ pana anupasampanneneva ṭhapitaṃ nāma hotīti paṭiggahaṇaṃ vijahati pariccattabhāvato. Tena vuttaṃ ‘‘sāmaṇera…pe… pariccattattā’’ti.

    පටිග්‌ගහණූපගං භාරං නාම ථාමමජ්‌ඣිමස්‌ස පුරිසස්‌ස උක්‌ඛෙපාරහං. කිඤ්‌චාපි අවිස්‌සජ්‌ජෙත්‌වාව අඤ්‌ඤෙන හත්‌ථෙන පිදහන්‌තස්‌ස දොසො නත්‌ථි, තථාපි න පිදහිතබ්‌බන්‌ති අට්‌ඨකථාපමාණෙනෙව ගහෙතබ්‌බං. මච්‌ඡිකවාරණත්‌ථන්‌ති එත්‌ථ ‘‘සචෙපි සාඛාය ලග්‌ගරජං පත්‌තෙ පතති, සුඛෙන පරිභුඤ්‌ජිතුං සක්‌කාති සාඛාය පටිග්‌ගහිතත්‌තා අබ්‌භන්‌තරපරිභොගත්‌ථමෙවිධ පටිග්‌ගහණන්‌ති මූලපටිග්‌ගහණමෙව වට්‌ටතී’’ති වුත්‌තං. අපරෙ පන ‘‘මච්‌ඡිකවාරණත්‌ථන්‌ති එත්‌ථ වචනමත්‌තං ගහෙත්‌වා බාහිරපරිභොගත්‌ථං ගහිත’’න්‌ති වදන්‌ති. තස්‌මිම්‌පි අසතීති චාටියා වා කුණ්‌ඩකෙ වා අසති. අනුපසම්‌පන්‌නං ගාහාපෙත්‌වාති තංයෙව අජ්‌ඣොහරණීයභණ්‌ඩං අනුපසම්‌පන්‌නෙන ගාහාපෙත්‌වා. ථෙරස්‌ස පත්‌තං අනුථෙරස්‌සාති ථෙරස්‌ස පත්‌තං අත්‌තනා ගහෙත්‌වා අනුථෙරස්‌ස දෙති. තුය්‌හං යාගුං මය්‌හං දෙහීති එත්‌ථ එවං වත්‌වා සාමණෙරස්‌ස පත්‌තං ගහෙත්‌වා අත්‌තනොපි පත්‌තං තස්‌ස දෙති. එත්‌ථ පනාති පණ්‌ඩිතො සාමණෙරොතිආදිපත්‌තපරිවත්‌තනකථාය. කාරණං උපපරික්‌ඛිතබ්‌බන්‌ති යථා මාතුආදීනං තෙලාදීනි හරන්‌තො තථාරූපෙ කිච්‌චෙ අනුපසම්‌පන්‌නෙන අපරිවත්‌තෙත්‌වාව පරිභුඤ්‌ජිතුං ලභති, එවමිධ පත්‌තපරිවත්‌තනං අකත්‌වා පරිභුඤ්‌ජිතුං න ලභතීති එත්‌ථ කාරණං වීමංසිතබ්‌බන්‌ති අත්‌ථො.

    Paṭiggahaṇūpagaṃ bhāraṃ nāma thāmamajjhimassa purisassa ukkhepārahaṃ. Kiñcāpi avissajjetvāva aññena hatthena pidahantassa doso natthi, tathāpi na pidahitabbanti aṭṭhakathāpamāṇeneva gahetabbaṃ. Macchikavāraṇatthanti ettha ‘‘sacepi sākhāya laggarajaṃ patte patati, sukhena paribhuñjituṃ sakkāti sākhāya paṭiggahitattā abbhantaraparibhogatthamevidha paṭiggahaṇanti mūlapaṭiggahaṇameva vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Apare pana ‘‘macchikavāraṇatthanti ettha vacanamattaṃ gahetvā bāhiraparibhogatthaṃ gahita’’nti vadanti. Tasmimpi asatīti cāṭiyā vā kuṇḍake vā asati. Anupasampannaṃ gāhāpetvāti taṃyeva ajjhoharaṇīyabhaṇḍaṃ anupasampannena gāhāpetvā. Therassa pattaṃ anutherassāti therassa pattaṃ attanā gahetvā anutherassa deti. Tuyhaṃ yāguṃ mayhaṃ dehīti ettha evaṃ vatvā sāmaṇerassa pattaṃ gahetvā attanopi pattaṃ tassa deti. Ettha panāti paṇḍito sāmaṇerotiādipattaparivattanakathāya. Kāraṇaṃ upaparikkhitabbanti yathā mātuādīnaṃ telādīni haranto tathārūpe kicce anupasampannena aparivattetvāva paribhuñjituṃ labhati, evamidha pattaparivattanaṃ akatvā paribhuñjituṃ na labhatīti ettha kāraṇaṃ vīmaṃsitabbanti attho.

    එත්‌ථ පන ‘‘සාමණෙරෙහි ගහිතතණ්‌ඩුලෙසු පරික්‌ඛීණෙසු අවස්‌සං අම්‌හාකං සාමණෙරා සඞ්‌ගහං කරොන්‌තීති විතක්‌කුප්‌පත්‌ති සම්‌භවති, තස්‌මා තං පරිවත්‌තෙත්‌වාව පරිභුඤ්‌ජිතබ්‌බං. මාතාපිතූනං අත්‌ථාය පන ඡායත්‌ථාය වා ගහණෙ පරිභොගාසා නත්‌ථි, තස්‌මා තං වට්‌ටතී’’ති කාරණං වදන්‌ති. තෙනෙව ආචරියබුද්‌ධදත්‌තත්‌ථෙරෙනපි වුත්‌තං –

    Ettha pana ‘‘sāmaṇerehi gahitataṇḍulesu parikkhīṇesu avassaṃ amhākaṃ sāmaṇerā saṅgahaṃ karontīti vitakkuppatti sambhavati, tasmā taṃ parivattetvāva paribhuñjitabbaṃ. Mātāpitūnaṃ atthāya pana chāyatthāya vā gahaṇe paribhogāsā natthi, tasmā taṃ vaṭṭatī’’ti kāraṇaṃ vadanti. Teneva ācariyabuddhadattattherenapi vuttaṃ –

    ‘‘මාතාපිතූනමත්‌ථාය, තෙලාදිහරතොපි ච;

    ‘‘Mātāpitūnamatthāya, telādiharatopi ca;

    සාඛං ඡායාදිඅත්‌ථාය, ඉමෙසං න විසෙසති.

    Sākhaṃ chāyādiatthāya, imesaṃ na visesati.

    ‘‘තස්‌මා හිස්‌ස විසෙසස්‌ස, චින්‌තෙතබ්‌බං තු කාරණං;

    ‘‘Tasmā hissa visesassa, cintetabbaṃ tu kāraṇaṃ;

    තස්‌ස සාලයභාවං තු, විසෙසං තක්‌කයාම ත’’න්‌ති.

    Tassa sālayabhāvaṃ tu, visesaṃ takkayāma ta’’nti.

    ඉදමෙවෙත්‌ථ යුත්‌තතරං අවස්‌සං තථාවිධවිතක්‌කුප්‌පත්‌තියා සම්‌භවතො. න සක්‌කා හි එත්‌ථ විතක්‌කං සොධෙතුන්‌ති. මාතාදීනං අත්‌ථාය හරණෙ පන නාවස්‌සං තථාවිධවිතක්‌කුප්‌පත්‌තීති සක්‌කා විතක්‌කං සොධෙතුං. යත්‌ථ හි විතක්‌කං සොධෙතුං සක්‌කා, තත්‌ථ නෙවත්‌ථි දොසො. තෙනෙව වක්‌ඛති ‘‘සචෙ පන සක්‌කොති විතක්‌කං සොධෙතුං, තතො ලද්‌ධං ඛාදිතුම්‌පි වට්‌ටතී’’ති.

    Idamevettha yuttataraṃ avassaṃ tathāvidhavitakkuppattiyā sambhavato. Na sakkā hi ettha vitakkaṃ sodhetunti. Mātādīnaṃ atthāya haraṇe pana nāvassaṃ tathāvidhavitakkuppattīti sakkā vitakkaṃ sodhetuṃ. Yattha hi vitakkaṃ sodhetuṃ sakkā, tattha nevatthi doso. Teneva vakkhati ‘‘sace pana sakkoti vitakkaṃ sodhetuṃ, tato laddhaṃ khāditumpi vaṭṭatī’’ti.

    නිච්‌චාලෙතුං න සක්‌කොතීති නිච්‌චාලෙත්‌වා සක්‌ඛරා අපනෙතුං න සක්‌කොති. ආධාරකෙ පත්‌තො ඨපිතො හොතීති පටිග්‌ගහෙතබ්‌බපත්‌තං සන්‌ධාය වුත්‌තං. චාලෙතීති විනා කාරණං චාලෙති. සතිපි කාරණෙ භික්‌ඛූනං පරිභොගාරහං චාලෙතුං න වට්‌ටති. කිඤ්‌චාපි ‘‘අනුජානාමි, භික්‌ඛවෙ, අමනුස්‌සිකාබාධෙ ආමකමංසං ආමකලොහිත’’න්‌ති (මහාව. 264) තාදිසෙ ආබාධෙ අත්‌තනො අත්‌ථාය ආමකමංසපටිග්‌ගහණං අනුඤ්‌ඤාතං, ‘‘ආමකමංසපටිග්‌ගහණා පටිවිරතො හොතී’’ති ච සාමඤ්‌ඤතො පටික්‌ඛිත්‌තං, තථාපි අත්‌තනො අඤ්‌ඤස්‌ස වා භික්‌ඛුනො අත්‌ථාය අග්‌ගහිතත්‌තා ‘‘සීහවිඝාසාදිං…පෙ.… වට්‌ටතී’’ති වුත්‌තං. සක්‌කොති විතක්‌කං සොධෙතුන්‌ති මය්‌හම්‌පි දෙතීති විතක්‌කස්‌ස අනුප්‌පන්‌නභාවං සල්‌ලක්‌ඛෙතුං සක්‌කොති, සාමණෙරස්‌ස දස්‌සාමීති සුද්‌ධචිත්‌තෙන මයා ගහිතන්‌ති වා සල්‌ලක්‌ඛෙතුං සක්‌කොති.

    Niccāletuṃ na sakkotīti niccāletvā sakkharā apanetuṃ na sakkoti. Ādhārake patto ṭhapitohotīti paṭiggahetabbapattaṃ sandhāya vuttaṃ. Cāletīti vinā kāraṇaṃ cāleti. Satipi kāraṇe bhikkhūnaṃ paribhogārahaṃ cāletuṃ na vaṭṭati. Kiñcāpi ‘‘anujānāmi, bhikkhave, amanussikābādhe āmakamaṃsaṃ āmakalohita’’nti (mahāva. 264) tādise ābādhe attano atthāya āmakamaṃsapaṭiggahaṇaṃ anuññātaṃ, ‘‘āmakamaṃsapaṭiggahaṇā paṭivirato hotī’’ti ca sāmaññato paṭikkhittaṃ, tathāpi attano aññassa vā bhikkhuno atthāya aggahitattā ‘‘sīhavighāsādiṃ…pe… vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Sakkoti vitakkaṃ sodhetunti mayhampi detīti vitakkassa anuppannabhāvaṃ sallakkhetuṃ sakkoti, sāmaṇerassa dassāmīti suddhacittena mayā gahitanti vā sallakkhetuṃ sakkoti.

    සචෙ පන මූලෙපි පටිග්‌ගහිතං හොතීති එත්‌ථ ‘‘ගහෙත්‌වා ගතෙ මය්‌හම්‌පි දදෙය්‍යුන්‌ති සඤ්‌ඤාය සචෙ පටිග්‌ගහිතං හොතී’’ති වදන්‌ති. කොට්‌ඨාසෙ කරොතීති භික්‌ඛුසාමණෙරා ච අත්‌තනො අත්‌තනො අභිරුචිතං කොට්‌ඨාසං ගණ්‌හන්‌තූති සබ්‌බෙසං සමකෙ කොට්‌ඨාසෙ කරොති. ගහිතාවසෙසන්‌ති සාමණෙරෙහි ගහිතකොට්‌ඨාසතො අවසෙසං. ගණ්‌හිත්‌වාති ‘‘මය්‌හං ඉදං ගණ්‌හිස්‌සාමී’’ති ගහෙත්‌වා. ඉධ ගහිතාවසෙසං නාම තෙන ගණ්‌හිත්‌වා පුන ඨපිතං. පටිග්‌ගහෙත්‌වාති තදහු පටිග්‌ගහෙත්‌වා. තෙනෙව ‘‘යාවකාලිකෙන යාවජීවිකසංසග්‌ගෙ දොසො නත්‌ථී’’ති වුත්‌තං. සචෙ පන පුරිමදිවසෙ පටිග්‌ගහෙත්‌වා ඨපිතා හොති, සාමිසෙන මුඛෙන තස්‌සා වට්‌ටියා ධූමං පිවිතුං න වට්‌ටති. සමුද්‌දොදකෙනාති අප්‌පටිග්‌ගහිතසමුද්‌දොදකෙන. යස්‌මා කතකට්‌ඨි උදකං පසාදෙත්‌වා විසුං තිට්‌ඨති, තස්‌මා ‘‘අබ්‌බොහාරික’’න්‌ති වුත්‌තං. ලග්‌ගතීති මුඛෙ හත්‌ථෙ ච උදකෙ සුක්‌ඛෙ සෙතවණ්‌ණං දස්‌සෙන්‌තං ලග්‌ගති. පානීයං ගහෙත්‌වාති අත්‌තනොයෙව අත්‌ථාය ගහෙත්‌වා. සචෙ පන පීතාවසෙසං තත්‌ථෙව ආකිරිස්‌සාමීති ගණ්‌හාති, පුන පටිග්‌ගහණකිච්‌චං නත්‌ථි. වික්‌ඛම්‌භෙත්‌වාති වියූහිත්‌වා, අපනෙත්‌වාති අත්‌ථො.

    Sace pana mūlepi paṭiggahitaṃ hotīti ettha ‘‘gahetvā gate mayhampi dadeyyunti saññāya sace paṭiggahitaṃ hotī’’ti vadanti. Koṭṭhāse karotīti bhikkhusāmaṇerā ca attano attano abhirucitaṃ koṭṭhāsaṃ gaṇhantūti sabbesaṃ samake koṭṭhāse karoti. Gahitāvasesanti sāmaṇerehi gahitakoṭṭhāsato avasesaṃ. Gaṇhitvāti ‘‘mayhaṃ idaṃ gaṇhissāmī’’ti gahetvā. Idha gahitāvasesaṃ nāma tena gaṇhitvā puna ṭhapitaṃ. Paṭiggahetvāti tadahu paṭiggahetvā. Teneva ‘‘yāvakālikena yāvajīvikasaṃsagge doso natthī’’ti vuttaṃ. Sace pana purimadivase paṭiggahetvā ṭhapitā hoti, sāmisena mukhena tassā vaṭṭiyā dhūmaṃ pivituṃ na vaṭṭati. Samuddodakenāti appaṭiggahitasamuddodakena. Yasmā katakaṭṭhi udakaṃ pasādetvā visuṃ tiṭṭhati, tasmā ‘‘abbohārika’’nti vuttaṃ. Laggatīti mukhe hatthe ca udake sukkhe setavaṇṇaṃ dassentaṃ laggati. Pānīyaṃ gahetvāti attanoyeva atthāya gahetvā. Sace pana pītāvasesaṃ tattheva ākirissāmīti gaṇhāti, puna paṭiggahaṇakiccaṃ natthi. Vikkhambhetvāti viyūhitvā, apanetvāti attho.

    මහාභූතෙසූති සරීරනිස්‌සිතෙසු මහාභූතෙසු. පතතීති විච්‌ඡින්‌දිත්‌වා පතති. විච්‌ඡින්‌දිත්‌වා පතිතමෙව හි පටිග්‌ගහෙතබ්‌බං, න ඉතරං. අල්‌ලදාරුං රුක්‌ඛතො ඡින්‌දිත්‌වාපි කාතුං වට්‌ටතීති එත්‌ථ මත්‌තිකත්‌ථාය පථවිං ඛණිතුම්‌පි වට්‌ටතීති වෙදිතබ්‌බං. සප්‌පදට්‌ඨක්‌ඛණෙයෙව වට්‌ටතීති අසති කප්‌පියකාරකෙ සාමං ගහෙත්‌වා පරිභුඤ්‌ජිතුං වට්‌ටති, අඤ්‌ඤදා පටිග්‌ගහාපෙත්‌වා පරිභුඤ්‌ජිතබ්‌බං. සෙසමෙත්‌ථ උත්‌තානමෙව. අප්‌පටිග්‌ගහිතතා, අනනුඤ්‌ඤාතතා, ධූමාදිඅබ්‌බොහාරිකාභාවො, අජ්‌ඣොහරණන්‌ති ඉමානි පනෙත්‌ථ චත්‌තාරි අඞ්‌ගානි.

    Mahābhūtesūti sarīranissitesu mahābhūtesu. Patatīti vicchinditvā patati. Vicchinditvā patitameva hi paṭiggahetabbaṃ, na itaraṃ. Alladāruṃ rukkhato chinditvāpi kātuṃ vaṭṭatīti ettha mattikatthāya pathaviṃ khaṇitumpi vaṭṭatīti veditabbaṃ. Sappadaṭṭhakkhaṇeyeva vaṭṭatīti asati kappiyakārake sāmaṃ gahetvā paribhuñjituṃ vaṭṭati, aññadā paṭiggahāpetvā paribhuñjitabbaṃ. Sesamettha uttānameva. Appaṭiggahitatā, ananuññātatā, dhūmādiabbohārikābhāvo, ajjhoharaṇanti imāni panettha cattāri aṅgāni.

    දන්‌තපොනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.

    නිට්‌ඨිතො භොජනවග්‌ගො චතුත්‌ථො.

    Niṭṭhito bhojanavaggo catuttho.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්‌ග • Mahāvibhaṅga / 4. භොජනවග්‌ගො • 4. Bhojanavaggo

    අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවිභඞ්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / 10. දන්‌තපොනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 10. Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā

    ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / 10. දන්‌තපොනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 10. Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā

    ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / 10. දන්‌තපොනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 10. Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā

    ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 10. දන්‌තපොනසික්‌ඛාපදං • 10. Dantaponasikkhāpadaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact