Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / වජිරබුද්ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā |
10. දන්තපොනසික්ඛාපදවණ්ණනා
10. Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā
264-5. මුඛද්වාරන්ති කණ්ඨනාළි. උච්චාරණමත්තන්ති උක්ඛිපිතබ්බමත්තකං. කසටං ඡඩ්ඩෙත්වාති සමුදාචාරවසෙන, අඡඩ්ඩිතෙපි ‘‘වට්ටතී’’ති වුත්තං. හත්ථපාසාතික්කමන්ති දායකස්ස. භික්ඛුස්ස දෙතීති අඤ්ඤස්ස භික්ඛුස්ස. කඤ්ජිකන්ති යං කිඤ්චි ද්රවං. පත්තො පටිග්ගහෙතබ්බොති භූමියං ඨපිතෙ අභිහාරාභාවතො. ‘‘යථා පඨමතරං පතිතථෙවෙ දොසො නත්ථි, තථා ආකිරිත්වා අපනෙන්තානං පතිතථෙවෙපි අභිහටත්තා නෙවත්ථි දොසො’’ති ලිඛිතං. චරුකෙනාති ඛුද්දකපිණ්ඩෙන. ජාගරන්තස්සපීති ‘‘අපි-සද්දෙන සුත්තස්සපී’’ති ලිඛිතං. කෙචීති අභයගිරිවාසිනො. තෙහි කායසංසග්ගෙ කායපටිබද්ධෙනාපි තප්පටිබද්ධෙනාපි ථුල්ලච්චයාපත්ති දස්සිතා එවාති අත්ථො. කායපටිබද්ධපටිබද්ධෙනාති වචනමත්තමෙවෙතං. ‘‘සත්ථකෙනාති පටිග්ගහිතකෙනා’’ති ලිඛිතං, තං දුල්ලිඛිතං සතිපි මලෙ පුන පටිග්ගහෙතබ්බකිච්චාභාවතො. කෙසඤ්චි අත්ථායාති අනුපසම්පන්නානං අත්ථාය. ‘‘සාමණෙරස්ස හත්ථං ඵුට්ඨමත්තමෙව තං පරිච්චත්ත’’න්ති ලිඛිතං.
264-5.Mukhadvāranti kaṇṭhanāḷi. Uccāraṇamattanti ukkhipitabbamattakaṃ. Kasaṭaṃ chaḍḍetvāti samudācāravasena, achaḍḍitepi ‘‘vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Hatthapāsātikkamanti dāyakassa. Bhikkhussa detīti aññassa bhikkhussa. Kañjikanti yaṃ kiñci dravaṃ. Patto paṭiggahetabboti bhūmiyaṃ ṭhapite abhihārābhāvato. ‘‘Yathā paṭhamataraṃ patitatheve doso natthi, tathā ākiritvā apanentānaṃ patitathevepi abhihaṭattā nevatthi doso’’ti likhitaṃ. Carukenāti khuddakapiṇḍena. Jāgarantassapīti ‘‘api-saddena suttassapī’’ti likhitaṃ. Kecīti abhayagirivāsino. Tehi kāyasaṃsagge kāyapaṭibaddhenāpi tappaṭibaddhenāpi thullaccayāpatti dassitā evāti attho. Kāyapaṭibaddhapaṭibaddhenāti vacanamattamevetaṃ. ‘‘Satthakenāti paṭiggahitakenā’’ti likhitaṃ, taṃ dullikhitaṃ satipi male puna paṭiggahetabbakiccābhāvato. Kesañci atthāyāti anupasampannānaṃ atthāya. ‘‘Sāmaṇerassa hatthaṃ phuṭṭhamattameva taṃ pariccatta’’nti likhitaṃ.
පටිග්ගහණුපගභාරං නාම මජ්ඣිමපුරිසෙන උක්ඛිපිතබ්බකං. මූලපටිග්ගහණමෙව වට්ටතීති එත්ථ ‘‘මච්ඡිකවාරණත්ථන්ති වුත්තත්තා ‘අභුඤ්ජනත්ථායාපි පටිග්ගහෙත්වා ගහිතෙ වට්ටතී’’’ති යෙ වදන්ති, තෙ වත්තබ්බා ‘‘සීසමක්ඛනතෙලං පටිග්ගහෙත්වා ‘ඉදං සීසමක්ඛන’න්ති අනාභොගෙනෙව සත්තාහං අතික්කාමෙන්තස්ස කිං නිස්සග්ගියං භවෙය්යා’’තිආදි, සුත්තාධිප්පායො පන එවං ගහෙතබ්බො ‘‘මච්ඡිකවාරණත්ථං බීජන්තස්ස තස්මිං ලග්ගරජාදිම්හි පත්තෙ පතිතෙ සුඛං පරිභුඤ්ජිතුං සක්කා’ති සඤ්ඤාය පුබ්බෙ පටිග්ගහිතබ්බ’’න්ති වුත්තං. පරිවත්තනකථායං ‘‘අම්හාකං තණ්ඩුලෙසු ඛීණෙසු එතෙහි අම්හාකං හත්ථගතෙහි සාමණෙරසන්තකෙහිපි සක්කා පතිට්ඨපෙතු’න්ති භික්ඛූනං චිත්තුප්පාදො චෙ සම්භවති, ‘පරිවත්තනං සාත්ථක’න්ති උපතිස්සත්ථෙරො’’ති වුත්තං. යදි එවං සුද්ධචිත්තානං නිරත්ථකන්ති ආපන්නමෙව, තථා ‘‘පණ්ඩිතො එස සාමණෙරො පත්තපරිවත්තනං කත්වා දස්සති, මයමෙව ච ඉමස්ස විස්සාසෙන වා යාචිත්වා වා භුඤ්ජිස්සාමා’’ති චිත්තෙ සති භුඤ්ජිතුං න වට්ටති කතෙපි පරිවත්තනෙති ච ආපන්නං, කිං බහුනා. නිරපෙක්ඛෙහෙව ගණ්හිතබ්බං, න සාපෙක්ඛෙහීති දස්සනත්ථං වුත්තන්ති ආචරියො. අයමෙවත්ථො ‘‘සචෙ පන සක්කොති විතක්කං සොධෙතුං, තතො ලද්ධං ඛාදිතුම්පි වට්ටතී’’ති වචනෙන සිද්ධොව. ආධාරකෙ පත්තො ඨපිතො හොති යථාපටිග්ගහිතභාවෙ නිරාලයො. සමුද්දොදකෙන අප්පටිග්ගහිතකෙන. මෙණ්ඩකස්ස ඛීරං ඛීරත්තාව වට්ටති. ‘‘අත්තනො පන ඛීරං මුඛෙනෙව පිවන්තස්ස අනාපත්තීති දස්සෙතුං වුත්ත’’න්ති වුත්තං. ‘‘සරීරනිස්සිතමහාභූතානි හි ඉධාධිප්පෙතානී’’ති ලිඛිතං, තදුභයම්පි ‘‘කප්පියමංසඛීරං වා’’තිආදිනා නයෙන විරුජ්ඣති.
Paṭiggahaṇupagabhāraṃ nāma majjhimapurisena ukkhipitabbakaṃ. Mūlapaṭiggahaṇameva vaṭṭatīti ettha ‘‘macchikavāraṇatthanti vuttattā ‘abhuñjanatthāyāpi paṭiggahetvā gahite vaṭṭatī’’’ti ye vadanti, te vattabbā ‘‘sīsamakkhanatelaṃ paṭiggahetvā ‘idaṃ sīsamakkhana’nti anābhogeneva sattāhaṃ atikkāmentassa kiṃ nissaggiyaṃ bhaveyyā’’tiādi, suttādhippāyo pana evaṃ gahetabbo ‘‘macchikavāraṇatthaṃ bījantassa tasmiṃ laggarajādimhi patte patite sukhaṃ paribhuñjituṃ sakkā’ti saññāya pubbe paṭiggahitabba’’nti vuttaṃ. Parivattanakathāyaṃ ‘‘amhākaṃ taṇḍulesu khīṇesu etehi amhākaṃ hatthagatehi sāmaṇerasantakehipi sakkā patiṭṭhapetu’nti bhikkhūnaṃ cittuppādo ce sambhavati, ‘parivattanaṃ sātthaka’nti upatissatthero’’ti vuttaṃ. Yadi evaṃ suddhacittānaṃ niratthakanti āpannameva, tathā ‘‘paṇḍito esa sāmaṇero pattaparivattanaṃ katvā dassati, mayameva ca imassa vissāsena vā yācitvā vā bhuñjissāmā’’ti citte sati bhuñjituṃ na vaṭṭati katepi parivattaneti ca āpannaṃ, kiṃ bahunā. Nirapekkheheva gaṇhitabbaṃ, na sāpekkhehīti dassanatthaṃ vuttanti ācariyo. Ayamevattho ‘‘sace pana sakkoti vitakkaṃ sodhetuṃ, tato laddhaṃ khāditumpi vaṭṭatī’’ti vacanena siddhova. Ādhārake patto ṭhapito hoti yathāpaṭiggahitabhāve nirālayo. Samuddodakena appaṭiggahitakena. Meṇḍakassa khīraṃ khīrattāva vaṭṭati. ‘‘Attano pana khīraṃ mukheneva pivantassa anāpattīti dassetuṃ vutta’’nti vuttaṃ. ‘‘Sarīranissitamahābhūtāni hi idhādhippetānī’’ti likhitaṃ, tadubhayampi ‘‘kappiyamaṃsakhīraṃ vā’’tiādinā nayena virujjhati.
අපිච ‘‘අප්පටිග්ගහිතභාජනෙ අඤ්ඤභික්ඛුසන්තකෙ අත්තනො පිණ්ඩපාතං පක්ඛිපති, ‘තං ථොක’න්ති වා අඤ්ඤෙන වා කාරණෙන වදති, තං සබ්බෙසං න කප්පති. කස්මා? විනයදුක්කටත්තා . අත්තනා පටිග්ගහෙත්වා පක්ඛිපිතබ්බං විනයවිධිං අකත්වා දුක්කටන්ති අධිප්පායො. එවං තාදිසං කිමත්ථං න භුඤ්ජතීති? අට්ඨකථායං ‘උග්ගහිතකො හොතී’ති වුත්තත්තා. එවඤ්හි තත්ථ වුත්තං භූමියං වා භාජනෙ වා ඵලං වා යං කිඤ්චි ආමිසං වා යාවජීවිකම්පි අප්පටිග්ගහිතකං අජානන්තො ආමසති, න වට්ටති, උග්ගහිතකං හොතී’’ති අනුගණ්ඨිපදෙ වුත්තං, තස්මා ඉමස්ස මතෙන භික්ඛු භික්ඛුස්ස සචෙ පත්තෙ අප්පටිග්ගහිතෙ පිණ්ඩං ඨපෙති, තං අකප්පියං උග්ගහිතකන්ති සිද්ධං. අයමෙවත්ථො ‘‘සචෙ අත්තනො වා භික්ඛූනං වා යාගුපචනකභාජනෙ…පෙ.… නිරාමිසං කත්වා පරිභුඤ්ජිතබ්බ’’න්ති වචනෙන සංසන්දිත්වා කථෙතබ්බො. ‘‘කප්පියමංසඛීරං වා’’ති පසඞ්ගවසෙන වුත්තං. දධි චෙ පටිලද්ධං, තඤ්ච අධිප්පෙතන්ති කෙචි.
Apica ‘‘appaṭiggahitabhājane aññabhikkhusantake attano piṇḍapātaṃ pakkhipati, ‘taṃ thoka’nti vā aññena vā kāraṇena vadati, taṃ sabbesaṃ na kappati. Kasmā? Vinayadukkaṭattā . Attanā paṭiggahetvā pakkhipitabbaṃ vinayavidhiṃ akatvā dukkaṭanti adhippāyo. Evaṃ tādisaṃ kimatthaṃ na bhuñjatīti? Aṭṭhakathāyaṃ ‘uggahitako hotī’ti vuttattā. Evañhi tattha vuttaṃ bhūmiyaṃ vā bhājane vā phalaṃ vā yaṃ kiñci āmisaṃ vā yāvajīvikampi appaṭiggahitakaṃ ajānanto āmasati, na vaṭṭati, uggahitakaṃ hotī’’ti anugaṇṭhipade vuttaṃ, tasmā imassa matena bhikkhu bhikkhussa sace patte appaṭiggahite piṇḍaṃ ṭhapeti, taṃ akappiyaṃ uggahitakanti siddhaṃ. Ayamevattho ‘‘sace attano vā bhikkhūnaṃ vā yāgupacanakabhājane…pe… nirāmisaṃ katvā paribhuñjitabba’’nti vacanena saṃsanditvā kathetabbo. ‘‘Kappiyamaṃsakhīraṃ vā’’ti pasaṅgavasena vuttaṃ. Dadhi ce paṭiladdhaṃ, tañca adhippetanti keci.
දන්තපොනසික්ඛාපදවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
සමත්තො වණ්ණනාක්කමෙන භොජනවග්ගො චතුත්ථො.
Samatto vaṇṇanākkamena bhojanavaggo catuttho.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්ග • Mahāvibhaṅga / 4. භොජනවග්ගො • 4. Bhojanavaggo
අට්ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවිභඞ්ග-අට්ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / 10. දන්තපොනසික්ඛාපදවණ්ණනා • 10. Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / 10. දන්තපොනසික්ඛාපදවණ්ණනා • 10. Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / 10. දන්තපොනසික්ඛාපදවණ්ණනා • 10. Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 10. දන්තපොනසික්ඛාපදං • 10. Dantaponasikkhāpadaṃ