| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣੀ-ਅਭਿਨવ-ਟੀਕਾ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
੧੦. ਦਨ੍ਤਪੋਨਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ
10. Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā
ਕਾਯੇਨਾਤਿ ਹਤ੍ਥਾਦੀਸੁ ਯੇਨ ਕੇਨਚਿ ਸਰੀਰਾવਯવੇਨ, ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਪਾਦਙ੍ਗੁਲਿਯਾਪਿ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਕਾਯੇਨ ਗਣ੍ਹਾਤਿ ਨਾਮਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਦਾਨੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਕਾਯਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧੇਨਾਤਿ ਪਤ੍ਤਾਦੀਸੁ ਯੇਨ ਕੇਨਚਿ ਸਰੀਰਸਮ੍ਬਦ੍ਧੇਨ ਉਪਕਰਣੇਨ। ਦਾਨੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਕਟਚ੍ਛੁਆਦੀਸੁ ਯੇਨ ਕੇਨਚਿ ਉਪਕਰਣੇਨ ਦਿਨ੍ਨਂ ਕਾਯਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧੇਨ ਦਿਨ੍ਨਂਯੇવ ਹੋਤਿ। ਅਞ੍ਞਤਰੇਨਾਤਿ ਕਾਯੇਨ વਾ ਕਾਯਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧੇਨ વਾ ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯੇਨ વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਤ੍ਥ ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯੇਨਾਤਿ (ਪਾਚਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨੬੫) ਕਾਯਤੋ ਚ ਕਾਯਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧਤੋ ਚ ਮੋਚੇਤ੍વਾ ਹਤ੍ਥਪਾਸੇ ਠਿਤਸ੍ਸ ਕਾਯੇ વਾ ਕਾਯਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧੇ વਾ ਪਾਤਿਯਮਾਨਞ੍ਹਿ ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯੇਨ ਪਯੋਗੇਨ ਦਿਨ੍ਨਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਪਟਿਗ੍ਗਹਿਤਕਸ੍ਸ। વੁਤ੍ਤવਿਪਲ੍ਲਾਸવਸੇਨਾਤਿ વੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਪਕ੍ਖવਸੇਨ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਯਂ ਕਾਯਕਾਯਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਦਿਯ੍ਯਮਾਨੇ ਕਾਯੇਨ વਾ ਕਾਯਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧੇਨ વਾ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਏਤਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਨਾਮਾਤਿ।
Kāyenāti hatthādīsu yena kenaci sarīrāvayavena, antamaso pādaṅguliyāpi gaṇhanto kāyena gaṇhāti nāmāti veditabbo. Dānepi eseva nayo. Kāyappaṭibaddhenāti pattādīsu yena kenaci sarīrasambaddhena upakaraṇena. Dānepi eseva nayo. Kaṭacchuādīsu yena kenaci upakaraṇena dinnaṃ kāyappaṭibaddhena dinnaṃyeva hoti. Aññatarenāti kāyena vā kāyappaṭibaddhena vā nissaggiyena vāti attho. Tattha nissaggiyenāti (pāci. aṭṭha. 265) kāyato ca kāyappaṭibaddhato ca mocetvā hatthapāse ṭhitassa kāye vā kāyappaṭibaddhe vā pātiyamānañhi nissaggiyena payogena dinnaṃ nāma hoti. Tassāti paṭiggahitakassa. Vuttavipallāsavasenāti vuttassa paṭipakkhavasena. Idaṃ vuttaṃ hoti – yaṃ kāyakāyappaṭibaddhanissaggiyānaṃ aññatarena diyyamāne kāyena vā kāyappaṭibaddhena vā gaṇhāti, etaṃ paṭiggahitaṃ nāmāti.
ਸਂਹਾਰਿਮੇਨਾਤਿ ਥਾਮਮਜ੍ਝਿਮੇਨ ਪੁਰਿਸੇਨ ਸਂਹਾਰਿਮੇਨ, ਇਮਿਨਾ ਅਸਂਹਾਰਿਮੇ ਫਲਕੇ વਾ ਪਾਸਾਣੇ વਾ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਂ ਨ ਰੁਹਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਧਾਰੇਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੇਨਾਤਿ ਸਨ੍ਧਾਰੇਤੁਂ ਯੋਗ੍ਗੇਨ, ਇਮਿਨਾ ਸੁਖੁਮੇਸੁ ਤਿਨ੍ਤਿਣਿਕਾਦਿਪਣ੍ਣੇਸੁ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਂ ਨ ਰੁਹਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਅਤਤ੍ਥਜਾਤਕਰੁਕ੍ਖਪਣ੍ਣੇਨਾਤਿ ਜਾਤਟ੍ਠਾਨਤੋ ਚੁਤੇਨ ਪਦੁਮਿਨਿਪਣ੍ਣਾਦਿਨਾ, ਇਮਿਨਾ ਪਨ ਮਹਨ੍ਤੇਪਿ ਤਤ੍ਥਜਾਤਕੇ ਪਦੁਮਿਨਿਪਣ੍ਣੇ વਾ ਕਿਂਸੁਕਪਣ੍ਣਾਦਿਮ੍ਹਿ વਾ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਨ ਹਿ ਤਂ ਕਾਯਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧਸਙ੍ਖਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਯਥਾ ਚ ਤਤ੍ਥਜਾਤਕੇ, ਏવਂ ਖਾਣੁਕੇ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਠਪਿਤਮਞ੍ਚਾਦਿਮ੍ਹਿਪਿ। ਨਨੁ ਪਟਿਬਦ੍ਧਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧੇਨਾਪਿ ਪਤ੍ਤਾਧਾਰਾਦਿਨਾ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਂ ਰੁਹਤਿ, ਅਥ ਕਸ੍ਮਾ ਕਾਯਕਾਯਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧੇਹਿਯੇવ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਂ ਇਧ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਪਟਿਬਦ੍ਧਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧੇਨਾਪੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਟਿਬਦ੍ਧਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧਂ ਨਾਮ ਇਧ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ। ਕੇਚਿ ਪਨ ‘‘ਆਧਾਰਕੇਨ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਂ ਕਾਯਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧੇਨ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਤਂ વਚਨਮਤ੍ਤਮੇવ। ਅਤ੍ਥਤੋ ਪਨ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਤਂ ਕਾਯਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧਮੇવ ਹੋਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
Saṃhārimenāti thāmamajjhimena purisena saṃhārimena, iminā asaṃhārime phalake vā pāsāṇe vā paṭiggahaṇaṃ na ruhatīti dasseti. Dhāretuṃ samatthenāti sandhāretuṃ yoggena, iminā sukhumesu tintiṇikādipaṇṇesu paṭiggahaṇaṃ na ruhatīti dasseti. Atatthajātakarukkhapaṇṇenāti jātaṭṭhānato cutena paduminipaṇṇādinā, iminā pana mahantepi tatthajātake paduminipaṇṇe vā kiṃsukapaṇṇādimhi vā paṭiggahetuṃ na vaṭṭati. Na hi taṃ kāyappaṭibaddhasaṅkhaṃ gacchatīti dasseti. Yathā ca tatthajātake, evaṃ khāṇuke bandhitvā ṭhapitamañcādimhipi. Nanu paṭibaddhappaṭibaddhenāpi pattādhārādinā paṭiggaṇhantassa paṭiggahaṇaṃ ruhati, atha kasmā kāyakāyappaṭibaddhehiyeva paṭiggahaṇaṃ idha vuttaṃ, na paṭibaddhappaṭibaddhenāpīti āha ‘‘paṭibaddhappaṭibaddhaṃ nāma idha natthī’’ti. Keci pana ‘‘ādhārakena paṭiggahaṇaṃ kāyappaṭibaddhappaṭibaddhena paṭiggahaṇaṃ nāma hoti, tasmā na vaṭṭatī’’ti vadanti, taṃ vacanamattameva. Atthato pana sabbampi taṃ kāyappaṭibaddhameva hotīti dasseti.
ਅਕਲ੍ਲਕੋਤਿ ਗਿਲਾਨੋ। ਮੁਖੇਨ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤੀਤਿ ਸਹਤ੍ਥੇਨ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਮੁਖੇਨ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਅਭਿਹਟਭਾਜਨਤੋ ਪਤਿਤਰਜਮ੍ਪਿ વਟ੍ਟਤਿ ਅਭਿਹਟਤ੍ਤਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਹੋ।
Akallakoti gilāno. Mukhena paṭiggaṇhātīti sahatthena gahetvā paribhuñjituṃ asakkonto mukhena paṭiggaṇhāti. Abhihaṭabhājanato patitarajampi vaṭṭati abhihaṭattāti adhippāho.
ਤਸ੍ਮਿਂ ਠਤ੍વਾਤਿ ਤਾਦਿਸੇ ਹਤ੍ਥਪਾਸੇ ਠਤ੍વਾ। ਯਨ੍ਤਿ ਯਂ ਭਾਰਂ। ਮਜ੍ਝਿਮੋ ਪੁਰਿਸੋਤਿ ਥਾਮਮਜ੍ਝਿਮਪੁਰਿਸੋ। વਿਨਯੇ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਦੁਕ੍ਕਟਂ વਿਨਯਦੁਕ੍ਕਟਂ। ਤਂ ਅਨੁਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਦਤ੍વਾਤਿ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ વਿਹਾਰਂ વਾ ਆਸਨਸਾਲਂ વਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਂ ਭਿਕ੍ਖਂ ਅਨੁਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਦਤ੍વਾ, ਇਦਞ੍ਚ ਪੁਬ੍ਬਾਭੋਗਸ੍ਸ ਅਨੁਰੂਪવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਤਂ ‘‘ਅਨੁਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਮਤ੍ਤੇਨ ਤਂਸਨ੍ਤਕਂ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વਿਨਾਪਿ ਤਸ੍ਸ ਦਾਨਾਦਿਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ।
Tasmiṃ ṭhatvāti tādise hatthapāse ṭhatvā. Yanti yaṃ bhāraṃ. Majjhimo purisoti thāmamajjhimapuriso. Vinaye paññattaṃ dukkaṭaṃ vinayadukkaṭaṃ. Taṃ anupasampannassa datvāti piṇḍāya caritvā vihāraṃ vā āsanasālaṃ vā gantvā taṃ bhikkhaṃ anupasampannassa datvā, idañca pubbābhogassa anurūpavasena vuttaṃ. Yasmā pana taṃ ‘‘anupasampannassa dassāmī’’ti cittuppādamattena taṃsantakaṃ nāma na hoti, tasmā vināpi tassa dānādiṃ paṭiggahetvā paribhuñjituṃ vaṭṭati.
ਅਸ੍ਸੁਖੇਲ਼ਸਿਙ੍ਘਾਣਿਕਾਦੀਸੂਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਸ੍ਸੁ ਨਾਮ ਅਕ੍ਖਿਜਲਂ। ਖੇਲ਼ੋ ਨਾਮ ਲਾਲਾ। ਸਿਙ੍ਘਾਣਿਕਾਤਿ ਅਨ੍ਤੋਸੀਸਤੋ ਪੂਤਿਸੇਮ੍ਹਭਾવਂ ਆਪਨ੍ਨਂ ਮਤ੍ਥਲੁਙ੍ਗਂ ਗਲਿਤ੍વਾ ਤਾਲੁਮਤ੍ਥਕવਿવਰੇਨ ਓਤਰਿਤ੍વਾ ਨਾਸਾਪੁਟੇ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਠਿਤਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਆਦਿਸਦ੍ਦੇਨ ਮੁਤ੍ਤਕਰੀਸਸੇਮ੍ਹਦਨ੍ਤਮਲਅਕ੍ਖਿਗੂਥਕਣ੍ਣਗੂਥਕਾਨਂ, ਸਰੀਰੇ ਉਟ੍ਠਿਤਲੋਣਸ੍ਸ ਚ ਗਹਣਂ। ਠਾਨਤੋਤਿ ਅਕ੍ਖਿਕੂਪਾਦਿਤੋ। ਅਨ੍ਤਰਾ ਚੇ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਕਿਂ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਉਗ੍ਗਹਿਤਕਂ ਨਾਮ ਹੋਤੀ’’ਤਿ, ਦੁਟ੍ਠੁ ਗਹਿਤਕਂ ਨਾਮ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਫਲਿਨਿਨ੍ਤਿ ਫਲવਨ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥਜਾਤਕਫਲਿਨਿਸਾਖਾਯ વਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖੇ ਜਾਤਾਯ ਫਲਿਨਿਸਾਖਾਯ વਾ। ਦੁਰੁਪਚਿਣ੍ਣਦੁਕ੍ਕਟਨ੍ਤਿ ‘‘ਨ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਾਰਿਤਸ੍ਸ ਕਤਤ੍ਤਾ ਦੁਟ੍ਠੁ ਆਚਿਣ੍ਣਂ ਚਰਿਤਨ੍ਤਿ ਦੁਰੁਪਚਿਣ੍ਣਂ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਦੁਕ੍ਕਟਂ ਦੁਰੁਪਚਿਣ੍ਣਦੁਕ੍ਕਟਞ੍ਚ ਆਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Assukheḷasiṅghāṇikādīsūti ettha assu nāma akkhijalaṃ. Kheḷo nāma lālā. Siṅghāṇikāti antosīsato pūtisemhabhāvaṃ āpannaṃ matthaluṅgaṃ galitvā tālumatthakavivarena otaritvā nāsāpuṭe pūretvā ṭhitaṃ vuccati, ādisaddena muttakarīsasemhadantamalaakkhigūthakaṇṇagūthakānaṃ, sarīre uṭṭhitaloṇassa ca gahaṇaṃ. Ṭhānatoti akkhikūpādito. Antarā ce gaṇhāti, kiṃ hotīti āha ‘‘uggahitakaṃ nāma hotī’’ti, duṭṭhu gahitakaṃ nāma hotīti attho. Phalininti phalavantaṃ. Tatthajātakaphalinisākhāya vāti tasmiṃ rukkhe jātāya phalinisākhāya vā. Durupaciṇṇadukkaṭanti ‘‘na kattabba’’nti vāritassa katattā duṭṭhu āciṇṇaṃ caritanti durupaciṇṇaṃ, tasmiṃ dukkaṭaṃ durupaciṇṇadukkaṭañca āpajjatīti attho.
ਆਹਰੀਯਤੀਤਿ ਆਹਾਰੋ, ਅਜ੍ਝੋਹਰਿਤਬ੍ਬਂ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ, ਇਧ ਪਨ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਕਾਲਿਕਾਨਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾਨੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਅਰੁਣੁਗ੍ਗਮਨਤੋ ਯਾવ ਠਿਤਮਜ੍ਝਨ੍ਹਿਕਾ ਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਤੋ ਯਾવ ਕਾਲੋ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਯਾવਕਾਲਿਕਂ। ਅਰੁਣੁਗ੍ਗਮਨਤੋ ਯਾવ ਯਾਮਾવਸਾਨਾ ਪਿਪਾਸਾਯ ਸਤਿ ਪਿਪਾਸਚ੍ਛੇਦਨਤ੍ਥਂ ਪਾਤਬ੍ਬਤੋ ਯਾਮੋ ਕਾਲੋ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਯਾਮਕਾਲਿਕਂ। ਯਾવ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਨਿਦਹਿਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਤੋ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਕਾਲੋ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਸਤ੍ਤਾਹਕਾਲਿਕਂ। ਯਾવਜੀવਮ੍ਪਿ ਪਰਿਹਰਿਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਤੋ ਯਾવ ਜੀવਂ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਯਾવਜੀવਿਕਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਤਤ੍ਥਾ’’ਤਿਆਦਿ।
Āharīyatīti āhāro, ajjhoharitabbaṃ yaṃ kiñci, idha pana cattāri kālikāni adhippetānīti āha ‘‘yaṃ kiñcī’’tiādi. Tattha aruṇuggamanato yāva ṭhitamajjhanhikā bhuñjitabbato yāva kālo assāti yāvakālikaṃ. Aruṇuggamanato yāva yāmāvasānā pipāsāya sati pipāsacchedanatthaṃ pātabbato yāmo kālo assāti yāmakālikaṃ. Yāva sattāhaṃ nidahitvā paribhuñjitabbato sattāhaṃ kālo assāti sattāhakālikaṃ. Yāvajīvampi pariharitvā paribhuñjitabbato yāva jīvaṃ etassāti yāvajīvikaṃ. Tenāha ‘‘tatthā’’tiādi.
વਨਮੂਲਪਤ੍ਤਪੁਪ੍ਫਫਲਾਦੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਤਾવ ਮੂਲਂ ਨਾਮ ਮੂਲਕਖਾਰਕਚਚ੍ਚੁਤਮ੍ਬਕਾਦੀਨਂ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਜਨਪਦੇਸੁ ਪਕਤਿਆਹਾਰવਸੇਨ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਖਾਦਨੀਯਤ੍ਥਞ੍ਚੇવ ਭੋਜਨੀਯਤ੍ਥਞ੍ਚ ਫਰਣਕਂ ਸੂਪੇਯ੍ਯਪਣ੍ਣਮੂਲਂ। ਪਤ੍ਤਂ ਨਾਮ ਮੂਲਕਖਾਰਕਚਚ੍ਚੁਤਮ੍ਬਕਾਦੀਨਂ ਤਾਦਿਸਂਯੇવ ਪਤ੍ਤਂ। ਪੁਪ੍ਫਂ ਨਾਮ ਮੂਲਕਖਾਰਕਾਦੀਨਂ ਤਾਦਿਸਂਯੇવ ਪੁਪ੍ਫਂ। ਫਲਂ ਨਾਮ ਪਨਸਲਬੁਜਾਦੀਨਂ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਜਨਪਦੇਸੁ ਪਕਤਿਆਹਾਰવਸੇਨ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਖਾਦਨੀਯਤ੍ਥਞ੍ਚੇવ ਭੋਜਨੀਯਤ੍ਥਞ੍ਚ ਫਰਣਕਂ ਫਲਂ। ਆਦਿਸਦ੍ਦੇਨ ਕਨ੍ਦਮੂਲਾਦੀਨਂ ਗਹਣਂ।
Vanamūlapattapupphaphalādīti ettha tāva mūlaṃ nāma mūlakakhārakacaccutambakādīnaṃ tesu tesu janapadesu pakatiāhāravasena manussānaṃ khādanīyatthañceva bhojanīyatthañca pharaṇakaṃ sūpeyyapaṇṇamūlaṃ. Pattaṃ nāma mūlakakhārakacaccutambakādīnaṃ tādisaṃyeva pattaṃ. Pupphaṃ nāma mūlakakhārakādīnaṃ tādisaṃyeva pupphaṃ. Phalaṃ nāma panasalabujādīnaṃ tesu tesu janapadesu pakatiāhāravasena manussānaṃ khādanīyatthañceva bhojanīyatthañca pharaṇakaṃ phalaṃ. Ādisaddena kandamūlādīnaṃ gahaṇaṃ.
ਅਮ੍ਬਪਾਨਨ੍ਤਿ (ਮਹਾવ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩੦੦) ਆਮੇਹਿ વਾ ਪਕ੍ਕੇਹਿ વਾ ਅਮ੍ਬੇਹਿ ਕਤਪਾਨਂ। ਤਤ੍ਥ ਆਮੇਹਿ ਕਰੋਨ੍ਤੇਨ ਅਮ੍ਬਤਰੁਣਾਦੀਨਿ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਉਦਕੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਆਤਪੇ ਆਦਿਚ੍ਚਪਾਕੇਨ ਪਚਿਤ੍વਾ ਪਰਿਸ੍ਸਾવੇਤ੍વਾ ਤਦਹੁਪਟਿਗ੍ਗਹਿਤੇਹਿ ਮਧੁਸਕ੍ਕਰਕਪ੍ਪੂਰਾਦੀਹਿ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਕਾਤਬ੍ਬਂ। ਏવਂ ਕਤਂ ਪੁਰੇਭਤ੍ਤਮੇવ ਕਪ੍ਪਤਿ। ਅਨੁਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇਨ ਕਤਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਪਨ ਪੁਰੇਭਤ੍ਤਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਪੁਰੇਭਤ੍ਤਂ ਸਾਮਿਸਪਰਿਭੋਗੇਨਾਪਿ વਟ੍ਟਤਿ, ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਨਿਰਾਮਿਸਪਰਿਭੋਗੇਨ ਯਾવ ਅਰੁਣੁਗ੍ਗਮਨਾ વਟ੍ਟਤਿ। ਏਸ ਨਯੋ ਸਬ੍ਬਪਾਨੇਸੁ।
Ambapānanti (mahāva. aṭṭha. 300) āmehi vā pakkehi vā ambehi katapānaṃ. Tattha āmehi karontena ambataruṇādīni bhinditvā udake pakkhipitvā ātape ādiccapākena pacitvā parissāvetvā tadahupaṭiggahitehi madhusakkarakappūrādīhi yojetvā kātabbaṃ. Evaṃ kataṃ purebhattameva kappati. Anupasampannena kataṃ labhitvā pana purebhattaṃ paṭiggahitaṃ purebhattaṃ sāmisaparibhogenāpi vaṭṭati, pacchābhattaṃ nirāmisaparibhogena yāva aruṇuggamanā vaṭṭati. Esa nayo sabbapānesu.
ਤੇਸੁ ਪਨ ਜਮ੍ਬੁਪਾਨਨ੍ਤਿ ਜਮ੍ਬੁਫਲੇਹਿ ਕਤਪਾਨਂ। ਚੋਚਪਾਨਨ੍ਤਿ ਅਟ੍ਠਿਕੇਹਿ ਕਦਲਿਫਲੇਹਿ ਕਤਪਾਨਂ। ਮੋਚਪਾਨਨ੍ਤਿ ਅਨਟ੍ਠਿਕੇਹਿ ਕਦਲਿਫਲੇਹਿ ਕਤਪਾਨਂ। ਮਧੁਕਪਾਨਨ੍ਤਿ ਮਧੁਕਾਨਂ ਜਾਤਿਰਸੇਨ ਕਤਪਾਨਂ। ਤਂ ਪਨ ਉਦਕਸਮ੍ਭਿਨ੍ਨਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਸੁਦ੍ਧਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਮੁਦ੍ਦਿਕਾਪਾਨਨ੍ਤਿ ਮੁਦ੍ਦਿਕਾ ਉਦਕੇ ਮਦ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਮ੍ਬਪਾਨਂ વਿਯ ਕਤਪਾਨਂ । ਸਾਲੂਕਪਾਨਨ੍ਤਿ ਰਤ੍ਤੁਪ੍ਪਲਨੀਲੁਪ੍ਪਲਾਦੀਨਂ ਸਾਲੂਕੇ ਮਦ੍ਦਿਤ੍વਾ ਕਤਪਾਨਂ। ਫਾਰੁਸਕਪਾਨਨ੍ਤਿ ਫਾਰੁਸਕੇਹਿ ਅਮ੍ਬਪਾਨਂ વਿਯ ਕਤਪਾਨਂ। ਇਮਿਨਾવ ਨਯੇਨ વੇਤ੍ਤਪਾਨਾਦੀਨਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਏਤਾਨਿ ਚ ਪਨ ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਪਾਨਾਨਿ ਅਗ੍ਗਿਪਾਕਾਨਿ ਨ વਟ੍ਟਨ੍ਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸੀਤੋਦਕੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਅવਸੇਸੇਸੁਪਿ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਫਲਪਤ੍ਤਪੁਪ੍ਫਰਸੇਸੂਤਿ ਧਞ੍ਞਫਲਪਕ੍ਕਸਾਕਮਧੁਕਪੁਪ੍ਫਰਸਤੋ ਅવਸੇਸੇਸੁ ‘‘ਅਨੁਜਾਨਾਮਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਬ੍ਬਂ ਫਲਰਸਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਧਞ੍ਞਫਲਰਸ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ (ਮਹਾવ॰ ੩੦੦) ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਕੇਸੁ ਫਲਪਤ੍ਤਪੁਪ੍ਫਰਸੇਸੁਪਿ।
Tesu pana jambupānanti jambuphalehi katapānaṃ. Cocapānanti aṭṭhikehi kadaliphalehi katapānaṃ. Mocapānanti anaṭṭhikehi kadaliphalehi katapānaṃ. Madhukapānanti madhukānaṃ jātirasena katapānaṃ. Taṃ pana udakasambhinnaṃ vaṭṭati, suddhaṃ na vaṭṭati. Muddikāpānanti muddikā udake madditvā ambapānaṃ viya katapānaṃ . Sālūkapānanti rattuppalanīluppalādīnaṃ sālūke madditvā katapānaṃ. Phārusakapānanti phārusakehi ambapānaṃ viya katapānaṃ. Imināva nayena vettapānādīni veditabbāni. Etāni ca pana sabbāni pānāni aggipākāni na vaṭṭanti. Tenāha ‘‘sītodakenā’’tiādi. Avasesesupianuññātaphalapattapuppharasesūti dhaññaphalapakkasākamadhukapuppharasato avasesesu ‘‘anujānāmi, bhikkhave, sabbaṃ phalarasaṃ ṭhapetvā dhaññaphalarasa’’ntiādinā (mahāva. 300) anuññātakesu phalapattapuppharasesupi.
ਖਾਦਨੀਯਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਖਾਦਨੀਯੇਨ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਂ। ਨੇવ ਫਰਤੀਤਿ ਨ ਨਿਪ੍ਫਾਦੇਤਿ। ਅਨਾਹਾਰੇਪਿ ਉਦਕੇ ਆਹਾਰਸਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ‘‘ਆਹਾਰਂ ਆਹਰੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਪਦਭਾਜਨੇ (ਪਾਚਿ॰ ੨੬੫) વੁਤ੍ਤਮਤ੍ਥਂ ਸਮ੍ਮਾ ਅਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ‘‘ਆਹਰੀਯਤੀਤਿ ਆਹਾਰੋ’’ਤਿ ਅਨਾਹਾਰੇਪਿ ਉਦਕੇ ਆਹਾਰਸਞ੍ਞਾਯ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਯਨ੍ਤਾਨਂ। ਦਨ੍ਤਪੋਨੇ ਚ ‘‘ਮੁਖਦ੍વਾਰਂ ਆਹਟਂ ਇਦ’’ਨ੍ਤਿ ਸਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਮੁਖਦ੍વਾਰਂ ਅਨਾਹਟਮ੍ਪਿ ਦਨ੍ਤਪੋਨਂ ‘‘ਮੁਖਦ੍વਾਰਂ ਆਹਟਂ ਇਦਂ ਦਨ੍ਤਪੋਨ’’ਨ੍ਤਿ વਿਪਲ੍ਲਤ੍ਥਸਞ੍ਞਾਯ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਯਨ੍ਤਾਨਂ। ਯਥਾਸੁਖਂ ਪਾਤੁਨ੍ਤਿ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ વਾ ਅਪ੍ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ વਾ ਯਥਾਕਾਮਂ ਪਾਤੁਂ। ਦਨ੍ਤਪੋਨਪਰਿਭੋਗੇਨਾਤਿ ਦਨ੍ਤਕਟ੍ਠਪਰਿਭੋਗੇਨ, ਦਨ੍ਤਧੋવਨਾਦਿਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ਇਮਿਨਾ ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਰਸਂ ਗਿਲਿਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
Khādanīyatthanti khādanīyena kattabbakiccaṃ. Neva pharatīti na nipphādeti. Anāhārepi udake āhārasaññāyāti ‘‘āhāraṃ āhareyyā’’ti padassa padabhājane (pāci. 265) vuttamatthaṃ sammā asallakkhetvā ‘‘āharīyatīti āhāro’’ti anāhārepi udake āhārasaññāya kukkuccāyantānaṃ. Dantapone ca ‘‘mukhadvāraṃ āhaṭaṃ ida’’nti saññāyāti mukhadvāraṃ anāhaṭampi dantaponaṃ ‘‘mukhadvāraṃ āhaṭaṃ idaṃ dantapona’’nti vipallatthasaññāya kukkuccāyantānaṃ. Yathāsukhaṃ pātunti paṭiggahetvā vā appaṭiggahetvā vā yathākāmaṃ pātuṃ. Dantaponaparibhogenāti dantakaṭṭhaparibhogena, dantadhovanādināti attho, iminā tassa pana rasaṃ gilituṃ na vaṭṭatīti dasseti.
ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਮਹਾવਿਕਟਾਨੀਤਿ ਗੂਥਂ, ਮੁਤ੍ਤਂ, ਛਾਰਿਕਾ, ਮਤ੍ਤਿਕਾ (ਮਹਾવ॰ ੨੬੮) ਚ ‘‘ਆਸਯਾਦਿવਸੇਨ વਿਰੂਪਾਨਿ ਜਾਤਾਨੀ’’ਤਿ ਕਤ੍વਾ વਿਕਟਾਨੀਤਿ વਾ ਅਪਕਤਿਭੋਜਨਤ੍ਤਾ વਿਕਟਾਨਿ ‘‘વਿਰੂਪਾਨਿ ਜਾਤਾਨੀ’’ਤਿ વਾ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਤਿ ਪਚ੍ਚਯੇਤਿ ਕਾਰਣੇ ਸਤਿ, ਸਪ੍ਪਦਟ੍ਠੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਧੂਮਾਦਿਅਬ੍ਬੋਹਾਰਿਕਾਭਾવੋਤਿ ਧੂਮਪੁਪ੍ਫਗਨ੍ਧਦਨ੍ਤਖਯਾਦਿਅਬ੍ਬੋਹਾਰਿਕਾਭਾવੋ।
Cattāri mahāvikaṭānīti gūthaṃ, muttaṃ, chārikā, mattikā (mahāva. 268) ca ‘‘āsayādivasena virūpāni jātānī’’ti katvā vikaṭānīti vā apakatibhojanattā vikaṭāni ‘‘virūpāni jātānī’’ti vā attho. Sati paccayeti kāraṇe sati, sappadaṭṭheti attho. Dhūmādiabbohārikābhāvoti dhūmapupphagandhadantakhayādiabbohārikābhāvo.
ਦਨ੍ਤਪੋਨਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Dantaponasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਭੋਜਨવਗ੍ਗੋ ਚਤੁਤ੍ਥੋ।
Bhojanavaggo catuttho.
