Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සම්‌මොහවිනොදනී-අට්‌ඨකථා • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā

    10. දසකමාතිකාවණ්‌ණනා

    10. Dasakamātikāvaṇṇanā

    760. දසකමාතිකා ‘‘දස තථාගතස්‌ස තථාගතබලානී’’තිආදිනා එකෙනෙව දසකෙන නික්‌ඛිත්‌තා. තත්‌ථ දසාති ගණනපරිච්‌ඡෙදො. තථාගතස්‌සාති යථා විපස්‌සීආදයො පුබ්‌බකා ඉසයො ආගතා තථා ආගතස්‌ස; යථා ච තෙ ගතා තථා ගතස්‌ස. තථාගතබලානීති අඤ්‌ඤෙහි අසාධාරණානි තථාගතස්‌සෙව බලානි; යථා වා පුබ්‌බබුද්‌ධානං බලානි පුඤ්‌ඤුස්‌සයසම්‌පත්‌තියා ආගතානි තථා ආගතබලානීතිපි අත්‌ථො. තත්‌ථ දුවිධං තථාගතස්‌ස බලං – කායබලඤ්‌ච ඤාණබලඤ්‌ච. තෙසු කායබලං හත්‌ථිකුලානුසාරෙනෙව වෙදිතබ්‌බං. වුත්‌තඤ්‌හෙතං පොරාණෙහි –

    760. Dasakamātikā ‘‘dasa tathāgatassa tathāgatabalānī’’tiādinā ekeneva dasakena nikkhittā. Tattha dasāti gaṇanaparicchedo. Tathāgatassāti yathā vipassīādayo pubbakā isayo āgatā tathā āgatassa; yathā ca te gatā tathā gatassa. Tathāgatabalānīti aññehi asādhāraṇāni tathāgatasseva balāni; yathā vā pubbabuddhānaṃ balāni puññussayasampattiyā āgatāni tathā āgatabalānītipi attho. Tattha duvidhaṃ tathāgatassa balaṃ – kāyabalañca ñāṇabalañca. Tesu kāyabalaṃ hatthikulānusāreneva veditabbaṃ. Vuttañhetaṃ porāṇehi –

    කාළාවකඤ්‌ච ගඞ්‌ගෙය්‍යං, පණ්‌ඩරං තම්‌බපිඞ්‌ගලං;

    Kāḷāvakañca gaṅgeyyaṃ, paṇḍaraṃ tambapiṅgalaṃ;

    ගන්‌ධමඞ්‌ගලහෙමඤ්‌ච, උපොසථඡද්‌දන්‌තිමෙ දසාති. –

    Gandhamaṅgalahemañca, uposathachaddantime dasāti. –

    ඉමානි හි දස හත්‌ථිකුලානි.

    Imāni hi dasa hatthikulāni.

    තත්‌ථ ‘කාළාවක’න්‌ති පකතිහත්‌ථිකුලං දට්‌ඨබ්‌බං. යං දසන්‌නං පුරිසානං කායබලං තං එකස්‌ස කාළාවකහත්‌ථිනො. යං දසන්‌නං කාළාවකානං බලං තං එකස්‌ස ගඞ්‌ගෙයස්‌ස. යං දසන්‌නං ගඞ්‌ගෙය්‍යානං තං එකස්‌ස පණ්‌ඩරස්‌ස. යං දසන්‌නං පණ්‌ඩරානං තං එකස්‌ස තම්‌බස්‌ස. යං දසන්‌නං තම්‌බානං තං එකස්‌ස පිඞ්‌ගලස්‌ස. යං දසන්‌නං පිඞ්‌ගලානං තං එකස්‌ස ගන්‌ධහත්‌ථිනො. යං දසන්‌නං ගන්‌ධහත්‌ථීනං තං එකස්‌ස මඞ්‌ගලස්‌ස. යං දසන්‌නං මඞ්‌ගලානං තං එකස්‌ස හෙමවතස්‌ස. යං දසන්‌නං හෙමවතානං තං එකස්‌ස උපොසථස්‌ස. යං දසන්‌නං උපොසථානං තං එකස්‌ස ඡද්‌දන්‌තස්‌ස. යං දසන්‌නං ඡද්‌දන්‌තානං තං එකස්‌ස තථාගතස්‌ස. නාරායනසඞ්‌ඛාතබලන්‌තිපි ඉදමෙව වුච්‌චති. තදෙතං පකතිහත්‌ථීනං ගණනාය හත්‌ථිකොටිසහස්‌සානං, පුරිසගණනාය දසන්‌නං පුරිසකොටිසහස්‌සානං බලං හොති. ඉදං තාව තථාගතස්‌ස කායබලං.

    Tattha ‘kāḷāvaka’nti pakatihatthikulaṃ daṭṭhabbaṃ. Yaṃ dasannaṃ purisānaṃ kāyabalaṃ taṃ ekassa kāḷāvakahatthino. Yaṃ dasannaṃ kāḷāvakānaṃ balaṃ taṃ ekassa gaṅgeyassa. Yaṃ dasannaṃ gaṅgeyyānaṃ taṃ ekassa paṇḍarassa. Yaṃ dasannaṃ paṇḍarānaṃ taṃ ekassa tambassa. Yaṃ dasannaṃ tambānaṃ taṃ ekassa piṅgalassa. Yaṃ dasannaṃ piṅgalānaṃ taṃ ekassa gandhahatthino. Yaṃ dasannaṃ gandhahatthīnaṃ taṃ ekassa maṅgalassa. Yaṃ dasannaṃ maṅgalānaṃ taṃ ekassa hemavatassa. Yaṃ dasannaṃ hemavatānaṃ taṃ ekassa uposathassa. Yaṃ dasannaṃ uposathānaṃ taṃ ekassa chaddantassa. Yaṃ dasannaṃ chaddantānaṃ taṃ ekassa tathāgatassa. Nārāyanasaṅkhātabalantipi idameva vuccati. Tadetaṃ pakatihatthīnaṃ gaṇanāya hatthikoṭisahassānaṃ, purisagaṇanāya dasannaṃ purisakoṭisahassānaṃ balaṃ hoti. Idaṃ tāva tathāgatassa kāyabalaṃ.

    ඤාණබලං පන ඉධ තාව පාළියං ආගතමෙව දසබලඤාණං. මහාසීහනාදෙ (ම. නි. 1.146 ආදයො) දසබලඤාණං, චතුවෙසාරජ්‌ජඤාණං, අට්‌ඨසු පරිසාසු අකම්‌පනඤාණං, චතුයොනිපරිච්‌ඡෙදකඤාණං, පඤ්‌චගතිපරිච්‌ඡෙදකඤාණං, සංයුත්‌තකෙ (සං. නි. 2.33-34) ආගතානි තෙසත්‌තති ඤාණානි, සත්‌තසත්‌තති ඤාණානීති එවං අඤ්‌ඤානිපි අනෙකානි ඤාණසහස්‌සානි – එතං ඤාණබලං නාම. ඉධාපි ඤාණබලමෙව අධිප්‌පෙතං ඤාණඤ්‌හි අකම්‌පියට්‌ඨෙන උපත්‌ථම්‌භකට්‌ඨෙන ච බලන්‌ති වුත්‌තං.

    Ñāṇabalaṃ pana idha tāva pāḷiyaṃ āgatameva dasabalañāṇaṃ. Mahāsīhanāde (ma. ni. 1.146 ādayo) dasabalañāṇaṃ, catuvesārajjañāṇaṃ, aṭṭhasu parisāsu akampanañāṇaṃ, catuyoniparicchedakañāṇaṃ, pañcagatiparicchedakañāṇaṃ, saṃyuttake (saṃ. ni. 2.33-34) āgatāni tesattati ñāṇāni, sattasattati ñāṇānīti evaṃ aññānipi anekāni ñāṇasahassāni – etaṃ ñāṇabalaṃ nāma. Idhāpi ñāṇabalameva adhippetaṃ ñāṇañhi akampiyaṭṭhena upatthambhakaṭṭhena ca balanti vuttaṃ.

    යෙහි බලෙහි සමන්‌නාගතොති යෙහි දසහි ඤාණබලෙහි උපෙතො සමුපෙතො. ආසභං ඨානන්‌ති සෙට්‌ඨට්‌ඨානං උත්‌තමට්‌ඨානං; ආසභා වා පුබ්‌බබුද්‌ධා, තෙසං ඨානන්‌ති අත්‌ථො. අපි ච ගවසතජෙට්‌ඨකො උසභො, ගවසහස්‌සජෙට්‌ඨකො වසභො; වජසතජෙට්‌ඨකො වා උසභො, වජසහස්‌සජෙට්‌ඨකො වසභො; සබ්‌බගවසෙට්‌ඨො සබ්‌බපරිස්‌සයසහො සෙතො පාසාදිකො මහාභාරවහො අසනිසතසද්‌දෙහිපි අකම්‌පනීයො නිසභො. සො ඉධ උසභොති අධිප්‌පෙතො. ඉදම්‌පි හි තස්‌ස පරියායවචනං. උසභස්‌ස ඉදන්‌ති ආසභං. ඨානන්‌ති චතූහි පාදෙහි පථවිං උප්‌පීළෙත්‌වා අචලට්‌ඨානං. ඉදං පන ආසභං වියාති ආසභං. යථෙව හි නිසභසඞ්‌ඛාතො උසභො උසභබලෙන සමන්‌නාගතො චතූහි පාදෙහි පථවිං උප්‌පීළෙත්‌වා අචලට්‌ඨානෙන තිට්‌ඨති, එවං තථාගතොපි දසහි තථාගතබලෙහි සමන්‌නාගතො චතූහි වෙසාරජ්‌ජපාදෙහි අට්‌ඨපරිසපථවිං උප්‌පීළෙත්‌වා සදෙවකෙ ලොකෙ කෙනචි පච්‌චත්‌ථිකෙන පච්‌චාමිත්‌තෙන අකම්‌පියො අචලට්‌ඨානෙන තිට්‌ඨති. එවං තිට්‌ඨමානො ච තං ආසභං ඨානං පටිජානාති, උපගච්‌ඡති, න පච්‌චක්‌ඛාති, අත්‌තනි ආරොපෙති. තෙන වුත්‌තං ‘‘ආසභං ඨානං පටිජානාතී’’ති.

    Yehi balehi samannāgatoti yehi dasahi ñāṇabalehi upeto samupeto. Āsabhaṃ ṭhānanti seṭṭhaṭṭhānaṃ uttamaṭṭhānaṃ; āsabhā vā pubbabuddhā, tesaṃ ṭhānanti attho. Api ca gavasatajeṭṭhako usabho, gavasahassajeṭṭhako vasabho; vajasatajeṭṭhako vā usabho, vajasahassajeṭṭhako vasabho; sabbagavaseṭṭho sabbaparissayasaho seto pāsādiko mahābhāravaho asanisatasaddehipi akampanīyo nisabho. So idha usabhoti adhippeto. Idampi hi tassa pariyāyavacanaṃ. Usabhassa idanti āsabhaṃ. Ṭhānanti catūhi pādehi pathaviṃ uppīḷetvā acalaṭṭhānaṃ. Idaṃ pana āsabhaṃ viyāti āsabhaṃ. Yatheva hi nisabhasaṅkhāto usabho usabhabalena samannāgato catūhi pādehi pathaviṃ uppīḷetvā acalaṭṭhānena tiṭṭhati, evaṃ tathāgatopi dasahi tathāgatabalehi samannāgato catūhi vesārajjapādehi aṭṭhaparisapathaviṃ uppīḷetvā sadevake loke kenaci paccatthikena paccāmittena akampiyo acalaṭṭhānena tiṭṭhati. Evaṃ tiṭṭhamāno ca taṃ āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, upagacchati, na paccakkhāti, attani āropeti. Tena vuttaṃ ‘‘āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānātī’’ti.

    පරිසාසූති අට්‌ඨසු පරිසාසු. සීහනාදං නදතීති සෙට්‌ඨනාදං අභීතනාදං නදති, සීහනාදසදිසං වා නාදං නදති. අයමත්‌ථො සීහනාදසුත්‌තෙන දීපෙතබ්‌බො. යථා වා සීහො සහනතො ච හනනතො ච සීහොති වුච්‌චති, එවං තථාගතො ලොකධම්‌මානං සහනතො පරප්‌පවාදානඤ්‌ච හනනතො සීහොති වුච්‌චති. එවං වුත්‌තස්‌ස සීහස්‌ස නාදං සීහනාදං. තත්‌ථ යථා සීහො සීහබලෙන සමන්‌නාගතො සබ්‌බත්‌ථ විසාරදො විගතලොමහංසො සීහනාදං නදති, එවං තථාගතසීහොපි තථාගතබලෙහි සමන්‌නාගතො අට්‌ඨසු පරිසාසු විසාරදො විගතලොමහංසො ‘‘ඉති රූප’’න්‌තිආදිනා නයෙන නානාවිධදෙසනාවිලාසසම්‌පන්‌නං සීහනාදං නදති. තෙන වුත්‌තං ‘‘පරිසාසු සීහනාදං නදතී’’ති.

    Parisāsūti aṭṭhasu parisāsu. Sīhanādaṃ nadatīti seṭṭhanādaṃ abhītanādaṃ nadati, sīhanādasadisaṃ vā nādaṃ nadati. Ayamattho sīhanādasuttena dīpetabbo. Yathā vā sīho sahanato ca hananato ca sīhoti vuccati, evaṃ tathāgato lokadhammānaṃ sahanato parappavādānañca hananato sīhoti vuccati. Evaṃ vuttassa sīhassa nādaṃ sīhanādaṃ. Tattha yathā sīho sīhabalena samannāgato sabbattha visārado vigatalomahaṃso sīhanādaṃ nadati, evaṃ tathāgatasīhopi tathāgatabalehi samannāgato aṭṭhasu parisāsu visārado vigatalomahaṃso ‘‘iti rūpa’’ntiādinā nayena nānāvidhadesanāvilāsasampannaṃ sīhanādaṃ nadati. Tena vuttaṃ ‘‘parisāsu sīhanādaṃ nadatī’’ti.

    බ්‍රහ්‌මචක්‌කං පවත්‌තෙතීති එත්‌ථ බ්‍රහ්‌මන්‌ති සෙට්‌ඨං උත්‌තමං විසුද්‌ධං. චක්‌කසද්‌දො ච පනායං –

    Brahmacakkaṃ pavattetīti ettha brahmanti seṭṭhaṃ uttamaṃ visuddhaṃ. Cakkasaddo ca panāyaṃ –

    සම්‌පත්‌තියං ලක්‌ඛණෙ ච, රථඞ්‌ගෙ ඉරියාපථෙ;

    Sampattiyaṃ lakkhaṇe ca, rathaṅge iriyāpathe;

    දානෙ රතනධම්‌මූර, චක්‌කාදීසු ච දිස්‌සති;

    Dāne ratanadhammūra, cakkādīsu ca dissati;

    ධම්‌මචක්‌කෙ ඉධ මතො, තඤ්‌ච ද්‌වෙධා විභාවයෙ.

    Dhammacakke idha mato, tañca dvedhā vibhāvaye.

    ‘‘චත්‌තාරිමානි, භික්‌ඛවෙ, චක්‌කානි යෙහි සමන්‌නාගතානං දෙවමනුස්‌සාන’’න්‌තිආදීසු (අ. නි. 4.31) හි අයං සම්‌පත්‌තියං දිස්‌සති. ‘‘හෙට්‌ඨා පාදතලෙසු චක්‌කානි ජාතානී’’ති (දී. නි. 2.35) එත්‌ථ ලක්‌ඛණෙ. ‘‘චක්‌කංව වහතො පද’’න්‌ති (ධ. ප. 1) එත්‌ථ රථඞ්‌ගෙ. ‘‘චතුචක්‌කං නවද්‌වාර’’න්‌ති (සං. නි. 1.29) එත්‌ථ ඉරියාපථෙ. ‘‘දදං භුඤ්‌ජ මා ච පමාදො, චක්‌කං පවත්‌තය සබ්‌බපාණින’’න්‌ති (ජා. 1.7.149) එත්‌ථ දානෙ. ‘‘දිබ්‌බං චක්‌කරතනං පාතුරහොසී’’ති එත්‌ථ රතනචක්‌කෙ. ‘‘මයා පවත්‌තිතං චක්‌ක’’න්‌ති (සු. නි. 562) එත්‌ථ ධම්‌මචක්‌කෙ. ‘‘ඉච්‌ඡාහතස්‌ස පොසස්‌ස චක්‌කං භමති මත්‌ථකෙ’’ති (ජා. 1.1.104; 1.5.103) එත්‌ථ උරචක්‌කෙ. ‘‘ඛුරපරියන්‌තෙන චෙපි චක්‌කෙනා’’ති (දී. නි. 1.166) එත්‌ථ පහරණචක්‌කෙ. ‘‘අසනිවිචක්‌ක’’න්‌ති (දී. නි. 3.61; සං. නි. 2.162) එත්‌ථ අසනිමණ්‌ඩලෙ. ඉධ පනායං ධම්‌මචක්‌කෙ මතො.

    ‘‘Cattārimāni, bhikkhave, cakkāni yehi samannāgatānaṃ devamanussāna’’ntiādīsu (a. ni. 4.31) hi ayaṃ sampattiyaṃ dissati. ‘‘Heṭṭhā pādatalesu cakkāni jātānī’’ti (dī. ni. 2.35) ettha lakkhaṇe. ‘‘Cakkaṃva vahato pada’’nti (dha. pa. 1) ettha rathaṅge. ‘‘Catucakkaṃ navadvāra’’nti (saṃ. ni. 1.29) ettha iriyāpathe. ‘‘Dadaṃ bhuñja mā ca pamādo, cakkaṃ pavattaya sabbapāṇina’’nti (jā. 1.7.149) ettha dāne. ‘‘Dibbaṃ cakkaratanaṃ pāturahosī’’ti ettha ratanacakke. ‘‘Mayā pavattitaṃ cakka’’nti (su. ni. 562) ettha dhammacakke. ‘‘Icchāhatassa posassa cakkaṃ bhamati matthake’’ti (jā. 1.1.104; 1.5.103) ettha uracakke. ‘‘Khurapariyantena cepi cakkenā’’ti (dī. ni. 1.166) ettha paharaṇacakke. ‘‘Asanivicakka’’nti (dī. ni. 3.61; saṃ. ni. 2.162) ettha asanimaṇḍale. Idha panāyaṃ dhammacakke mato.

    තං පන ධම්‌මචක්‌කං දුවිධං හොති – පටිවෙධඤාණඤ්‌ච දෙසනාඤාණඤ්‌ච. තත්‌ථ පඤ්‌ඤාපභාවිතං අත්‌තනො අරියඵලාවහං පටිවෙධඤාණං; කරුණාපභාවිතං සාවකානං අරියඵලාවහං දෙසනාඤාණං. තත්‌ථ පටිවෙධඤාණං උප්‌පජ්‌ජමානං උප්‌පන්‌නන්‌ති දුවිධං. තඤ්‌හි අභිනික්‌ඛමනතො යාව අරහත්‌තමග්‌ගා උප්‌පජ්‌ජමානං , ඵලක්‌ඛණෙ උප්‌පන්‌නං නාම; තුසිතභවනතො වා යාව මහාබොධිපල්‌ලඞ්‌කෙ අරහත්‌තමග්‌ගා උප්‌පජ්‌ජමානං, ඵලක්‌ඛණෙ උප්‌පන්‌නං නාම; දීපඞ්‌කරබ්‍යාකරණතො පට්‌ඨාය වා යාව අරහත්‌තමග්‌ගා උප්‌පජ්‌ජමානං , ඵලක්‌ඛණෙ උප්‌පන්‌නං නාම. දෙසනාඤාණම්‌පි පවත්‌තමානං පවත්‌තන්‌ති දුවිධං. තඤ්‌හි යාව අඤ්‌ඤාකොණ්‌ඩඤ්‌ඤස්‌ස සොතාපත්‌තිමග්‌ගා පවත්‌තමානං, ඵලක්‌ඛණෙ පවත්‌තං නාම. තෙසු පටිවෙධඤාණං ලොකුත්‌තරං, දෙසනාඤාණං ලොකියං. උභයම්‌පි පනෙතං අඤ්‌ඤෙහි අසාධාරණං බුද්‌ධානංයෙව ඔරසඤාණං.

    Taṃ pana dhammacakkaṃ duvidhaṃ hoti – paṭivedhañāṇañca desanāñāṇañca. Tattha paññāpabhāvitaṃ attano ariyaphalāvahaṃ paṭivedhañāṇaṃ; karuṇāpabhāvitaṃ sāvakānaṃ ariyaphalāvahaṃ desanāñāṇaṃ. Tattha paṭivedhañāṇaṃ uppajjamānaṃ uppannanti duvidhaṃ. Tañhi abhinikkhamanato yāva arahattamaggā uppajjamānaṃ , phalakkhaṇe uppannaṃ nāma; tusitabhavanato vā yāva mahābodhipallaṅke arahattamaggā uppajjamānaṃ, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma; dīpaṅkarabyākaraṇato paṭṭhāya vā yāva arahattamaggā uppajjamānaṃ , phalakkhaṇe uppannaṃ nāma. Desanāñāṇampi pavattamānaṃ pavattanti duvidhaṃ. Tañhi yāva aññākoṇḍaññassa sotāpattimaggā pavattamānaṃ, phalakkhaṇe pavattaṃ nāma. Tesu paṭivedhañāṇaṃ lokuttaraṃ, desanāñāṇaṃ lokiyaṃ. Ubhayampi panetaṃ aññehi asādhāraṇaṃ buddhānaṃyeva orasañāṇaṃ.

    ඉදානි යෙහි දසහි බලෙහි සමන්‌නාගතො තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, යානි ආදිතොව ‘‘දස තථාගතස්‌ස තථාගතබලානී’’ති නික්‌ඛිත්‌තානි, තානි විත්‌ථාරතො දස්‌සෙතුං කතමානි දස? ඉධ තථාගතො ඨානඤ්‌ච ඨානතොතිආදිමාහ. තත්‌ථ ඨානඤ්‌ච ඨානතොති කාරණඤ්‌ච කාරණතො. කාරණඤ්‌හි යස්‌මා තත්‌ථ ඵලං තිට්‌ඨති තදායත්‌තවුත්‌තිතාය උප්‌පජ්‌ජති චෙව පවත්‌තති ච, තස්‌මා ඨානන්‌ති වුච්‌චති. තං භගවා ‘‘යෙ යෙ ධම්‌මා යෙසං යෙසං ධම්‌මානං හෙතූ පච්‌චයා උප්‌පාදාය තං තං ඨාන’’න්‌ති ච ‘යෙ යෙ ධම්‌මා යෙසං යෙසං ධම්‌මානං න හෙතූ න පච්‌චයා උප්‌පාදාය තං තං අට්‌ඨාන’න්‌ති ච පජානන්‌තො ඨානඤ්‌ච ඨානතො අට්‌ඨානඤ්‌ච අට්‌ඨානතො යථාභූතං පජානාති. යම්‌පීති යෙන ඤාණෙන. ඉදම්‌පි තථාගතස්‌සාති ඉදම්‌පි ඨානාට්‌ඨානඤාණං තථාගතස්‌ස තථාගතබලං නාම හොතීති අත්‌ථො. එවං සබ්‌බපදෙසු යොජනා වෙදිතබ්‌බා.

    Idāni yehi dasahi balehi samannāgato tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, yāni āditova ‘‘dasa tathāgatassa tathāgatabalānī’’ti nikkhittāni, tāni vitthārato dassetuṃ katamāni dasa? Idha tathāgato ṭhānañca ṭhānatotiādimāha. Tattha ṭhānañca ṭhānatoti kāraṇañca kāraṇato. Kāraṇañhi yasmā tattha phalaṃ tiṭṭhati tadāyattavuttitāya uppajjati ceva pavattati ca, tasmā ṭhānanti vuccati. Taṃ bhagavā ‘‘ye ye dhammā yesaṃ yesaṃ dhammānaṃ hetū paccayā uppādāya taṃ taṃ ṭhāna’’nti ca ‘ye ye dhammā yesaṃ yesaṃ dhammānaṃ na hetū na paccayā uppādāya taṃ taṃ aṭṭhāna’nti ca pajānanto ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ pajānāti. Yampīti yena ñāṇena. Idampi tathāgatassāti idampi ṭhānāṭṭhānañāṇaṃ tathāgatassa tathāgatabalaṃ nāma hotīti attho. Evaṃ sabbapadesu yojanā veditabbā.

    කම්‌මසමාදානානන්‌ති සමාදියිත්‌වා කතානං කුසලාකුසලකම්‌මානං; කම්‌මමෙව වා කම්‌මසමාදානං. ඨානසො හෙතුසොති පච්‌චයතො චෙව හෙතුතො ච. තත්‌ථ ගතිඋපධිකාලපයොගා විපාකස්‌ස ඨානං, කම්‌මං හෙතු.

    Kammasamādānānanti samādiyitvā katānaṃ kusalākusalakammānaṃ; kammameva vā kammasamādānaṃ. Ṭhānaso hetusoti paccayato ceva hetuto ca. Tattha gatiupadhikālapayogā vipākassa ṭhānaṃ, kammaṃ hetu.

    සබ්‌බත්‌ථ ගාමිනින්‌ති සබ්‌බගතිගාමිනිඤ්‌ච අගතිගාමිනිඤ්‌ච. පටිපදන්‌ති මග්‌ගං. යථාභූතං පජානාතීති බහූසුපි මනුස්‌සෙසු එකමෙව පාණං ඝාතෙන්‌තෙසු ‘ඉමස්‌ස චෙතනා නිරයගාමිනී භවිස්‌සති, ඉමස්‌ස තිරච්‌ඡානයොනිගාමිනී’ති ඉමිනා නයෙන එකවත්‌ථුස්‌මිම්‌පි කුසලාකුසලචෙතනාසඞ්‌ඛාතානං පටිපත්‌තීනං අවිපරීතතො සභාවං පජානාති.

    Sabbattha gāmininti sabbagatigāminiñca agatigāminiñca. Paṭipadanti maggaṃ. Yathābhūtaṃ pajānātīti bahūsupi manussesu ekameva pāṇaṃ ghātentesu ‘imassa cetanā nirayagāminī bhavissati, imassa tiracchānayonigāminī’ti iminā nayena ekavatthusmimpi kusalākusalacetanāsaṅkhātānaṃ paṭipattīnaṃ aviparītato sabhāvaṃ pajānāti.

    අනෙකධාතුන්‌ති චක්‌ඛුධාතුආදීහි කාමධාතුආදීහි වා ධාතූහි බහුධාතුං. නානාධාතුන්‌ති තාසංයෙව ධාතූනං විලක්‌ඛණතාය නානප්‌පකාරධාතුං. ලොකන්‌ති ඛන්‌ධායතනධාතුලොකං. යථාභූතං පජානාතීති තාසං තාසං ධාතූනං අවිපරීතතො සභාවං පටිවිජ්‌ඣති.

    Anekadhātunti cakkhudhātuādīhi kāmadhātuādīhi vā dhātūhi bahudhātuṃ. Nānādhātunti tāsaṃyeva dhātūnaṃ vilakkhaṇatāya nānappakāradhātuṃ. Lokanti khandhāyatanadhātulokaṃ. Yathābhūtaṃ pajānātīti tāsaṃ tāsaṃ dhātūnaṃ aviparītato sabhāvaṃ paṭivijjhati.

    නානාධිමුත්‌තිකතන්‌ති හීනාදීහි අධිමුත්‌තීහි නානාධිමුත්‌තිකභාවං.

    Nānādhimuttikatanti hīnādīhi adhimuttīhi nānādhimuttikabhāvaṃ.

    පරසත්‌තානන්‌ති පධානසත්‌තානං. පරපුග්‌ගලානන්‌ති තතො පරෙසං හීනසත්‌තානං; එකත්‌ථමෙව වා එතං පදද්‌වයං වෙනෙය්‍යවසෙන පන ද්‌වෙධා වුත්‌තං. ඉන්‌ද්‍රියපරොපරියත්‌තන්‌ති සද්‌ධාදීනං ඉන්‌ද්‍රියානං පරභාවඤ්‌ච අපරභාවඤ්‌ච වුඩ්‌ඪිඤ්‌ච හානිඤ්‌චාති අත්‌ථො.

    Parasattānanti padhānasattānaṃ. Parapuggalānanti tato paresaṃ hīnasattānaṃ; ekatthameva vā etaṃ padadvayaṃ veneyyavasena pana dvedhā vuttaṃ. Indriyaparopariyattanti saddhādīnaṃ indriyānaṃ parabhāvañca aparabhāvañca vuḍḍhiñca hāniñcāti attho.

    ඣානවිමොක්‌ඛසමාධිසමාපත්‌තීනන්‌ති පඨමාදීනං චතුන්‌නං ඣානානං, ‘‘රූපී රූපානි පස්‌සතී’’තිආදීනං අට්‌ඨන්‌නං විමොක්‌ඛානං, සවිතක්‌කසවිචාරාදීනං තිණ්‌ණං සමාධීනං, පඨමජ්‌ඣානසමාපත්‌තිආදීනඤ්‌ච නවන්‌නං අනුපුබ්‌බසමාපත්‌තීනං. සංකිලෙසන්‌ති හානභාගියධම්‌මං. වොදානන්‌ති විසෙසභාගියධම්‌මං. වුට්‌ඨානන්‌ති යෙන කාරණෙන ඣානාදීහි වුට්‌ඨහන්‌ති, තං කාරණං.

    Jhānavimokkhasamādhisamāpattīnanti paṭhamādīnaṃ catunnaṃ jhānānaṃ, ‘‘rūpī rūpāni passatī’’tiādīnaṃ aṭṭhannaṃ vimokkhānaṃ, savitakkasavicārādīnaṃ tiṇṇaṃ samādhīnaṃ, paṭhamajjhānasamāpattiādīnañca navannaṃ anupubbasamāpattīnaṃ. Saṃkilesanti hānabhāgiyadhammaṃ. Vodānanti visesabhāgiyadhammaṃ. Vuṭṭhānanti yena kāraṇena jhānādīhi vuṭṭhahanti, taṃ kāraṇaṃ.

    පුබ්‌බෙනිවාසානුස්‌සතින්‌ති පුබ්‌බෙ නිවුත්‌ථක්‌ඛන්‌ධානුස්‌සරණං.

    Pubbenivāsānussatinti pubbe nivutthakkhandhānussaraṇaṃ.

    චුතූපපාතන්‌ති චුතිඤ්‌ච උපපාතඤ්‌ච.

    Cutūpapātanti cutiñca upapātañca.

    ආසවානං ඛයන්‌ති කාමාසවාදීනං ඛයසඞ්‌ඛාතං ආසවනිරොධං නිබ්‌බානං.

    Āsavānaṃ khayanti kāmāsavādīnaṃ khayasaṅkhātaṃ āsavanirodhaṃ nibbānaṃ.

    ඉමානීති යානි හෙට්‌ඨා ‘‘දස තථාගතස්‌ස තථාගතබලානී’’ති අවොච, ඉමානි තානීති අප්‌පනං කරොතීති. එවමෙත්‌ථ අනුපුබ්‌බපදවණ්‌ණනං ඤත්‌වා ඉදානි යස්‌මා තථාගතො පඨමංයෙව ඨානාට්‌ඨානඤාණෙන වෙනෙය්‍යසත්‌තානං ආසවක්‌ඛයාධිගමස්‌ස චෙව අනධිගමස්‌ස ච ඨානාට්‌ඨානභූතං කිලෙසාවරණාභාවං පස්‌සති, ලොකියසම්‌මාදිට්‌ඨිඨානදස්‌සනතො නියතමිච්‌ඡාදිට්‌ඨිඨානාභාවදස්‌සනතො ච. අථ නෙසං කම්‌මවිපාකඤාණෙන විපාකාවරණාභාවං පස්‌සති , තිහෙතුකපටිසන්‌ධිදස්‌සනතො. සබ්‌බත්‌ථගාමිනීපටිපදාඤාණෙන කම්‌මාවරණාභාවං පස්‌සති, ආනන්‌තරියකම්‌මාභාවදස්‌සනතො. එවං අනාවරණානං අනෙකධාතුනානාධාතුඤාණෙන අනුකූලධම්‌මදෙසනත්‌ථං චරියාවිසෙසං පස්‌සති, ධාතුවෙමත්‌තදස්‌සනතො. අථ නෙසං නානාධිමුත්‌තිකතාඤාණෙන අධිමුත්‌තිං පස්‌සති, පයොගං අනාදියිත්‌වාපි අධිමුත්‌තිවසෙන ධම්‌මදෙසනත්‌ථං. අථෙවං දිට්‌ඨාධිමුත්‌තීනං යථාසත්‌ති යථාබලං ධම්‌මං දෙසෙතුං ඉන්‌ද්‍රියපරොපරියත්‌තඤාණෙන ඉන්‌ද්‍රියපරොපරියත්‌තං පස්‌සති, සද්‌ධාදීනං තික්‌ඛමුදුභාවදස්‌සනතො. එවං පරිඤ්‌ඤාතින්‌ද්‍රියපරොපරියත්‌තාපි පනෙතෙ සචෙ දූරෙ හොන්‌ති, අථ ඣානාදිපරිඤ්‌ඤාණෙන ඣානාදීසු වසීභූතත්‌තා ඉද්‌ධිවිසෙසෙන ඛිප්‌පං උපගච්‌ඡති. උපගන්‌ත්‌වා ච නෙසං පුබ්‌බෙනිවාසානුස්‌සතිඤාණෙන පුබ්‌බජාතිභාවනං, දිබ්‌බචක්‌ඛානුභාවතො පත්‌තබ්‌බෙන චෙතොපරියඤාණෙන සම්‌පත්‌තිචිත්‌තවිසෙසං පස්‌සන්‌තො ආසවක්‌ඛයඤාණානුභාවෙන ආසවක්‌ඛයගාමිනියා පටිපදාය විගතසම්‌මොහත්‌තා ආසවක්‌ඛයාය ධම්‌මං දෙසෙති. තස්‌මා ඉමිනා අනුක්‌කමෙන ඉමානි දසබලානි වුත්‌තානීති වෙදිතබ්‌බානි. අයං තාව මාතිකාය අත්‌ථවණ්‌ණනා.

    Imānīti yāni heṭṭhā ‘‘dasa tathāgatassa tathāgatabalānī’’ti avoca, imāni tānīti appanaṃ karotīti. Evamettha anupubbapadavaṇṇanaṃ ñatvā idāni yasmā tathāgato paṭhamaṃyeva ṭhānāṭṭhānañāṇena veneyyasattānaṃ āsavakkhayādhigamassa ceva anadhigamassa ca ṭhānāṭṭhānabhūtaṃ kilesāvaraṇābhāvaṃ passati, lokiyasammādiṭṭhiṭhānadassanato niyatamicchādiṭṭhiṭhānābhāvadassanato ca. Atha nesaṃ kammavipākañāṇena vipākāvaraṇābhāvaṃ passati , tihetukapaṭisandhidassanato. Sabbatthagāminīpaṭipadāñāṇena kammāvaraṇābhāvaṃ passati, ānantariyakammābhāvadassanato. Evaṃ anāvaraṇānaṃ anekadhātunānādhātuñāṇena anukūladhammadesanatthaṃ cariyāvisesaṃ passati, dhātuvemattadassanato. Atha nesaṃ nānādhimuttikatāñāṇena adhimuttiṃ passati, payogaṃ anādiyitvāpi adhimuttivasena dhammadesanatthaṃ. Athevaṃ diṭṭhādhimuttīnaṃ yathāsatti yathābalaṃ dhammaṃ desetuṃ indriyaparopariyattañāṇena indriyaparopariyattaṃ passati, saddhādīnaṃ tikkhamudubhāvadassanato. Evaṃ pariññātindriyaparopariyattāpi panete sace dūre honti, atha jhānādipariññāṇena jhānādīsu vasībhūtattā iddhivisesena khippaṃ upagacchati. Upagantvā ca nesaṃ pubbenivāsānussatiñāṇena pubbajātibhāvanaṃ, dibbacakkhānubhāvato pattabbena cetopariyañāṇena sampatticittavisesaṃ passanto āsavakkhayañāṇānubhāvena āsavakkhayagāminiyā paṭipadāya vigatasammohattā āsavakkhayāya dhammaṃ deseti. Tasmā iminā anukkamena imāni dasabalāni vuttānīti veditabbāni. Ayaṃ tāva mātikāya atthavaṇṇanā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / විභඞ්‌ගපාළි • Vibhaṅgapāḷi / 16. ඤාණවිභඞ්‌ගො • 16. Ñāṇavibhaṅgo

    ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / විභඞ්‌ග-මූලටීකා • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / 16. ඤාණවිභඞ්‌ගො • 16. Ñāṇavibhaṅgo

    ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / විභඞ්‌ග-අනුටීකා • Vibhaṅga-anuṭīkā / 16. ඤාණවිභඞ්‌ගො • 16. Ñāṇavibhaṅgo


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact