Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਮ੍ਮੋਹવਿਨੋਦਨੀ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā

    (੧੦.) ਦਸਕਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ

    (10.) Dasakaniddesavaṇṇanā

    ਪਠਮਬਲਨਿਦ੍ਦੇਸੋ

    Paṭhamabalaniddeso

    ੮੦੯. ਦਸવਿਧੇਨ ਞਾਣવਤ੍ਥੁਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਅਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਹੇਤੁਪਟਿਕ੍ਖੇਪੋ। ਅਨવਕਾਸੋਤਿ ਪਚ੍ਚਯਪਟਿਕ੍ਖੇਪੋ। ਉਭਯੇਨਾਪਿ ਕਾਰਣਮੇવ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ। ਕਾਰਣਞ੍ਹਿ ਤਦਾਯਤ੍ਤવੁਤ੍ਤਿਤਾਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਫਲਸ੍ਸ ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਚ ਅવਕਾਸੋਤਿ ਚ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਯਨ੍ਤਿ ਯੇਨ ਕਾਰਣੇਨ। ਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋਤਿ ਮਗ੍ਗਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ। ਕਞ੍ਚਿ ਸਙ੍ਖਾਰਨ੍ਤਿ ਚਤੁਭੂਮਕੇਸੁ ਸਙ੍ਖਤਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਕਞ੍ਚਿ ਏਕਂ ਸਙ੍ਖਾਰਮ੍ਪਿ। ਨਿਚ੍ਚਤੋ ਉਪਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਤਿ ਨਿਚ੍ਚੋਤਿ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯ। ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤੀਤਿ ਏਤਂ ਕਾਰਣਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਨ ਉਪਲਬ੍ਭਤਿ। ਯਂ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋਤਿ ਯੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ। ਠਾਨਮੇਤਂ વਿਜ੍ਜਤੀਤਿ ਏਤਂ ਕਾਰਣਂ ਅਤ੍ਥਿ; ਸਸ੍ਸਤਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਹਿ ਸੋ ਤੇਭੂਮਕੇਸੁ ਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਕਞ੍ਚਿ ਸਙ੍ਖਾਰਂ ਨਿਚ੍ਚਤੋ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਚਤੁਤ੍ਥਭੂਮਕਸਙ੍ਖਾਰੋ ਪਨ ਤੇਜੁਸ੍ਸਦਤ੍ਤਾ ਦਿવਸਂ ਸਨ੍ਤਤ੍ਤੋ ਅਯੋਗੁਲ਼ੋ વਿਯ ਮਕ੍ਖਿਕਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ વਾ ਅਞ੍ਞੇਸਂ વਾ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਨ ਹੋਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਕਞ੍ਚਿ ਸਙ੍ਖਾਰਂ ਸੁਖਤੋਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸੁਖਤੋ ਉਪਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਤਿ ‘‘ਏਕਨ੍ਤਸੁਖੀ ਅਤ੍ਤਾ ਹੋਤਿ ਅਰੋਗੋ ਪਰਮ੍ਮਰਣਾ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੨੧) ਏવਂ ਅਤ੍ਤਦਿਟ੍ਠਿવਸੇਨ ਸੁਖਤੋ ਗਾਹਂ ਸਨ੍ਧਾਯੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਦਿਟ੍ਠਿવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੇਨ ਪਨ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਪਰਿਲ਼ਾਹਾਭਿਭੂਤੋ ਪਰਿਲ਼ਾਹવੂਪਸਮਤ੍ਥਂ, ਮਤ੍ਤਹਤ੍ਥੀਪਰਿਤਾਸਿਤੋ વਿਯ, ਸੁਚਿਕਾਮੋ ਪੋਕ੍ਖਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਗੂਥਂ ਕਞ੍ਚਿ ਸਙ੍ਖਾਰਂ ਸੁਖਤੋ ਉਪਗਚ੍ਛਤਿ। ਅਤ੍ਤવਾਦੇ ਕਸਿਣਾਦਿਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਸਙ੍ਗਹਤ੍ਥਂ ਸਙ੍ਖਾਰਨ੍ਤਿ ਅવਤ੍વਾ ਕਞ੍ਚਿ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਧਾਪਿ ਅਰਿਯਸਾવਕਸ੍ਸ ਚਤੁਭੂਮਕવਸੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸ ਤੇਭੂਮਕવਸੇਨ; ਸਬ੍ਬવਾਰੇਸੁ વਾ ਅਰਿਯਸਾવਕਸ੍ਸਾਪਿ ਤੇਭੂਮਕવਸੇਨੇવ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ વਟ੍ਟਤਿ। ਯਂ ਯਞ੍ਹਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਤਤੋ ਤਤੋ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਗਾਹਂ વਿਨਿવੇਠੇਤਿ। ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਹਿ ਯਂ ਯਂ ਨਿਚ੍ਚਂ ਸੁਖਂ ਅਤ੍ਤਾਤਿ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਤਂ ਤਂ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਅਨਿਚ੍ਚਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨਤ੍ਤਾਤਿ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਗਾਹਂ વਿਨਿવੇਠੇਤਿ।

    809. Dasavidhena ñāṇavatthuniddese aṭṭhānanti hetupaṭikkhepo. Anavakāsoti paccayapaṭikkhepo. Ubhayenāpi kāraṇameva paṭikkhipati. Kāraṇañhi tadāyattavuttitāya attano phalassa ṭhānanti ca avakāsoti ca vuccati. Yanti yena kāraṇena. Diṭṭhisampannoti maggadiṭṭhiyā sampanno sotāpanno ariyasāvako. Kañcisaṅkhāranti catubhūmakesu saṅkhatasaṅkhāresu kañci ekaṃ saṅkhārampi. Niccato upagaccheyyāti niccoti gaṇheyya. Netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti etaṃ kāraṇaṃ natthi, na upalabbhati. Yaṃ puthujjanoti yena kāraṇena puthujjano. Ṭhānametaṃ vijjatīti etaṃ kāraṇaṃ atthi; sassatadiṭṭhiyā hi so tebhūmakesu saṅkhāresu kañci saṅkhāraṃ niccato gaṇheyyāti attho. Catutthabhūmakasaṅkhāro pana tejussadattā divasaṃ santatto ayoguḷo viya makkhikānaṃ diṭṭhiyā vā aññesaṃ vā akusalānaṃ ārammaṇaṃ na hoti. Iminā nayena kañci saṅkhāraṃ sukhatotiādīsupi attho veditabbo. Sukhato upagaccheyyāti ‘‘ekantasukhī attā hoti arogo parammaraṇā’’ti (ma. ni. 3.21) evaṃ attadiṭṭhivasena sukhato gāhaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Diṭṭhivippayuttacittena pana ariyasāvako pariḷāhābhibhūto pariḷāhavūpasamatthaṃ, mattahatthīparitāsito viya, sucikāmo pokkhabrāhmaṇo gūthaṃ kañci saṅkhāraṃ sukhato upagacchati. Attavāde kasiṇādipaṇṇattisaṅgahatthaṃ saṅkhāranti avatvā kañci dhammanti vuttaṃ. Idhāpi ariyasāvakassa catubhūmakavasena paricchedo veditabbo, puthujjanassa tebhūmakavasena; sabbavāresu vā ariyasāvakassāpi tebhūmakavaseneva paricchedo vaṭṭati. Yaṃ yañhi puthujjano gaṇhāti, tato tato ariyasāvako gāhaṃ viniveṭheti. Puthujjano hi yaṃ yaṃ niccaṃ sukhaṃ attāti gaṇhāti, taṃ taṃ ariyasāvako aniccaṃ dukkhaṃ anattāti gaṇhanto gāhaṃ viniveṭheti.

    ਮਾਤਰਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਜਨਿਕਾવ ਮਾਤਾ। ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤੋવ ਖੀਣਾਸવੋ ਅਰਹਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਕਿਂ ਪਨ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਅਞ੍ਞਂ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਯ੍ਯਾਤਿ? ਏਤਮ੍ਪਿ ਅਟ੍ਠਾਨਂ। ਸਚੇਪਿ ਭવਨ੍ਤਰਗਤਂ ਅਰਿਯਸਾવਕਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਰਿਯਸਾવਕਭਾવਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤਮ੍ਪਿ ਕੋਚਿ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘ਇਮਂ ਕੁਨ੍ਥਕਿਪਿਲ੍ਲਿਕਂ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਤ੍વਾ ਸਕਲਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਗਬ੍ਭੇ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਰਜ੍ਜਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਾਹੀ’ਤਿ, ਨੇવ ਸੋ ਤਂ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਯ੍ਯ। ਅਥ વਾਪਿ ਨਂ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯੁਂ – ‘ਸਚੇ ਇਮਂ ਨ ਘਾਤੇਸ੍ਸਸਿ, ਸੀਸਂ ਤੇ ਛਿਨ੍ਦਿਸ੍ਸਾਮਾ’ਤਿ, ਸੀਸਮੇવਸ੍ਸ ਛਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯੁਂ, ਨੇવ ਸੋ ਤਂ ਘਾਤੇਯ੍ਯ। ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਭਾવਸ੍ਸ ਪਨ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਅਰਿਯਸਾવਕਸ੍ਸ ਚ ਬਲਦੀਪਨਤ੍ਥਮੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਯਞ੍ਹੇਤ੍ਥ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ – ਸਾવਜ੍ਜੋ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਭਾવੋ, ਯਤ੍ਰ ਹਿ ਨਾਮ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਮਾਤੁਘਾਤਾਦੀਨਿਪਿ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਾਨਿ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ। ਮਹਾਬਲੋ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ; ਸੋ ਏਤਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਨ ਕਰੋਤੀਤਿ।

    Mātarantiādīsu janikāva mātā. Manussabhūtova khīṇāsavo arahāti adhippeto. Kiṃ pana ariyasāvako aññaṃ jīvitā voropeyyāti? Etampi aṭṭhānaṃ. Sacepi bhavantaragataṃ ariyasāvakaṃ attano ariyasāvakabhāvaṃ ajānantampi koci evaṃ vadeyya – ‘imaṃ kunthakipillikaṃ jīvitā voropetvā sakalacakkavāḷagabbhe cakkavattirajjaṃ paṭipajjāhī’ti, neva so taṃ jīvitā voropeyya. Atha vāpi naṃ evaṃ vadeyyuṃ – ‘sace imaṃ na ghātessasi, sīsaṃ te chindissāmā’ti, sīsamevassa chindeyyuṃ, neva so taṃ ghāteyya. Puthujjanabhāvassa pana mahāsāvajjabhāvadassanatthaṃ ariyasāvakassa ca baladīpanatthametaṃ vuttaṃ. Ayañhettha adhippāyo – sāvajjo puthujjanabhāvo, yatra hi nāma puthujjano mātughātādīnipi ānantariyāni karissati. Mahābalo ariyasāvako; so etāni kammāni na karotīti.

    ਪਦੁਟ੍ਠੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਦੋਸਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਨ વਧਕਚਿਤ੍ਤੇਨ। ਲੋਹਿਤਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਯ੍ਯਾਤਿ ਜੀવਮਾਨਕਸਰੀਰੇ ਖੁਦ੍ਦਕਮਕ੍ਖਿਕਾਯ ਪਿવਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਲੋਹਿਤਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਯ੍ਯ। ਸਙ੍ਘਂ ਭਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯਾਤਿ ਸਮਾਨਸਂવਾਸਕਂ ਸਮਾਨਸੀਮਾਯਂ ਠਿਤਂ ਪਞ੍ਚਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਸਙ੍ਘਂ ਭਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯ, વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ – ‘‘ਪਞ੍ਚਹੁਪਾਲਿ, ਆਕਾਰੇਹਿ ਸਙ੍ਘੋ ਭਿਜ੍ਜਤਿ – ਕਮ੍ਮੇਨ, ਉਦ੍ਦੇਸੇਨ, વੋਹਰਨ੍ਤੋ, ਅਨੁਸ੍ਸਾવਨੇਨ, ਸਲਾਕਗ੍ਗਾਹੇਨਾ’’ਤਿ (ਪਰਿ॰ ੪੫੮)।

    Paduṭṭhena cittenāti dosasampayuttena vadhakacittena. Lohitaṃ uppādeyyāti jīvamānakasarīre khuddakamakkhikāya pivanamattampi lohitaṃ uppādeyya. Saṅghaṃ bhindeyyāti samānasaṃvāsakaṃ samānasīmāyaṃ ṭhitaṃ pañcahi kāraṇehi saṅghaṃ bhindeyya, vuttañhetaṃ – ‘‘pañcahupāli, ākārehi saṅgho bhijjati – kammena, uddesena, voharanto, anussāvanena, salākaggāhenā’’ti (pari. 458).

    ਤਤ੍ਥ ‘ਕਮ੍ਮੇਨਾ’ਤਿ ਅਪਲੋਕਨਾਦੀਸੁ ਚਤੂਸੁ ਕਮ੍ਮੇਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਕਮ੍ਮੇਨ। ‘ਉਦ੍ਦੇਸੇਨਾ’ਤਿ ਪਞ੍ਚਸੁ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖੁਦ੍ਦੇਸੇਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਉਦ੍ਦੇਸੇਨ। ‘વੋਹਰਨ੍ਤੋ’ਤਿ ਕਥਯਨ੍ਤੋ, ਤਾਹਿ ਤਾਹਿ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤੀਹਿ ‘ਅਧਮ੍ਮਂ ਧਮ੍ਮੋ’ਤਿਆਦੀਨਿ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਭੇਦਕਰવਤ੍ਥੂਨਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤੋ। ‘ਅਨੁਸ੍ਸਾવਨੇਨਾ’ਤਿ ‘ਨਨੁ ਤੁਮ੍ਹੇ ਜਾਨਾਥ ਮਯ੍ਹਂ ਉਚ੍ਚਾਕੁਲਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤਭਾવਂ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਭਾવਞ੍ਚ! ਮਾਦਿਸੋ ਨਾਮ ਉਦ੍ਧਮ੍ਮਂ ਉਬ੍ਬਿਨਯਂ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਂ ਗਾਹੇਯ੍ਯਾਤਿ ਚਿਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤੁਂ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਨ ਯੁਤ੍ਤਂ। ਕਿਂ ਮਯ੍ਹਂ ਅવੀਚਿ ਨੀਲੁਪ੍ਪਲવਨਂ વਿਯ ਸੀਤਲੋ? ਕਿਮਹਂ ਅਪਾਯਤੋ ਨ ਭਾਯਾਮੀ’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਕਣ੍ਣਮੂਲੇ વਚੀਭੇਦਂ ਕਤ੍વਾ ਅਨੁਸ੍ਸਾવਨੇਨ । ‘ਸਲਾਕਗ੍ਗਾਹੇਨਾ’ਤਿ ਏવਂ ਅਨੁਸ੍ਸਾવੇਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭੇਤ੍વਾ ਅਨਿવਤ੍ਤਨਧਮ੍ਮੇ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਗਣ੍ਹਥ ਇਮਂ ਸਲਾਕ’’ਨ੍ਤਿ ਸਲਾਕਗ੍ਗਾਹੇਨ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਕਮ੍ਮਮੇવ ਉਦ੍ਦੇਸੋ વਾ ਪਮਾਣਂ વੋਹਾਰਾਨੁਸ੍ਸਾવਨਸਲਾਕਗ੍ਗਾਹਾ ਪਨ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਾ। ਅਟ੍ਠਾਰਸવਤ੍ਥੁਦੀਪਨવਸੇਨ ਹਿ વੋਹਰਨ੍ਤੇਨ ਤਤ੍ਥ ਰੁਚਿਜਨਨਤ੍ਥਂ ਅਨੁਸ੍ਸਾવੇਤ੍વਾ ਸਲਾਕਾਯ ਗਾਹਿਤਾਯਪਿ ਅਭਿਨ੍ਨੋવ ਹੋਤਿ ਸਙ੍ਘੋ। ਯਦਾ ਪਨ ਏવਂ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਾ ਅਤਿਰੇਕਾ વਾ ਸਲਾਕਂ ਗਾਹੇਤ੍વਾ ਆવੇਣਿਕਂ ਕਮ੍ਮਂ વਾ ਉਦ੍ਦੇਸਂ વਾ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਤਦਾ ਸਙ੍ਘੋ ਭਿਨ੍ਨੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ।

    Tattha ‘kammenā’ti apalokanādīsu catūsu kammesu aññatarena kammena. ‘Uddesenā’ti pañcasu pātimokkhuddesesu aññatarena uddesena. ‘Voharanto’ti kathayanto, tāhi tāhi uppattīhi ‘adhammaṃ dhammo’tiādīni aṭṭhārasa bhedakaravatthūni dīpento. ‘Anussāvanenā’ti ‘nanu tumhe jānātha mayhaṃ uccākulā pabbajitabhāvaṃ bahussutabhāvañca! Mādiso nāma uddhammaṃ ubbinayaṃ satthusāsanaṃ gāheyyāti cittampi uppādetuṃ tumhākaṃ na yuttaṃ. Kiṃ mayhaṃ avīci nīluppalavanaṃ viya sītalo? Kimahaṃ apāyato na bhāyāmī’tiādinā nayena kaṇṇamūle vacībhedaṃ katvā anussāvanena . ‘Salākaggāhenā’ti evaṃ anussāvetvā tesaṃ cittaṃ upatthambhetvā anivattanadhamme katvā ‘‘gaṇhatha imaṃ salāka’’nti salākaggāhena. Ettha ca kammameva uddeso vā pamāṇaṃ vohārānussāvanasalākaggāhā pana pubbabhāgā. Aṭṭhārasavatthudīpanavasena hi voharantena tattha rucijananatthaṃ anussāvetvā salākāya gāhitāyapi abhinnova hoti saṅgho. Yadā pana evaṃ cattāro vā atirekā vā salākaṃ gāhetvā āveṇikaṃ kammaṃ vā uddesaṃ vā karonti, tadā saṅgho bhinno nāma hoti.

    ਏવਂ ਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਙ੍ਘਂ ਭਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯਾਤਿ ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤਿ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਮਾਤੁਘਾਤਾਦੀਨਿ ਪਞ੍ਚ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਕਮ੍ਮਾਨਿ ਦਸ੍ਸਿਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਯਾਨਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਕਰੋਤਿ, ਨ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ। ਤੇਸਂ ਆવਿਭਾવਤ੍ਥਂ –

    Evaṃ diṭṭhisampanno puggalo saṅghaṃ bhindeyyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Ettāvatā mātughātādīni pañca ānantariyakammāni dassitāni honti, yāni puthujjano karoti, na ariyasāvako. Tesaṃ āvibhāvatthaṃ –

    ਕਮ੍ਮਤੋ ਦ੍વਾਰਤੋ ਚੇવ, ਕਪ੍ਪਟ੍ਠਿਤਿਯਤੋ ਤਥਾ।

    Kammato dvārato ceva, kappaṭṭhitiyato tathā;

    ਪਾਕਸਾਧਾਰਣਾਦੀਹਿ, વਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੋ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ॥

    Pākasādhāraṇādīhi, viññātabbo vinicchayo.

    ਤਤ੍ਥ ‘ਕਮ੍ਮਤੋ’ ਤਾવ – ਏਤ੍ਥ ਹਿ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤਸ੍ਸੇવ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤਂ ਮਾਤਰਂ વਾ ਪਿਤਰਂ વਾ ਅਪਿ ਪਰਿવਤ੍ਤਲਿਙ੍ਗਂ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਂ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਂ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਸ વਿਪਾਕਂ ਪਟਿਬਾਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਸਕਲਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਂ ਮਹਾਚੇਤਿਯਪ੍ਪਮਾਣੇਹਿ ਕਞ੍ਚਨਥੂਪੇਹਿ ਪੂਰੇਤ੍વਾਪਿ, ਸਕਲਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਂ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਮਹਾਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾਪਿ, ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸਙ੍ਘਾਟਿਕਣ੍ਣਂ ਅਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾવ વਿਚਰਿਤ੍વਾਪਿ, ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਨਿਰਯਮੇવ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ। ਯੋ ਪਨ ਸਯਂ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤੋ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਭੂਤਂ ਮਾਤਰਂ વਾ ਪਿਤਰਂ વਾ, ਸਯਂ વਾ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਭੂਤੋ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤਂ, ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਭੂਤੋਯੇવ વਾ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਭੂਤਂ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਂ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਕਮ੍ਮਂ ਪਨ ਭਾਰਿਯਂ ਹੋਤਿ, ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਂ ਆਹਚ੍ਚੇવ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਜਾਤਿਕਾਨਂ ਪਨ વਸੇਨ ਅਯਂ ਪਞ੍ਹੋ ਕਥਿਤੋ।

    Tattha ‘kammato’ tāva – ettha hi manussabhūtasseva manussabhūtaṃ mātaraṃ vā pitaraṃ vā api parivattaliṅgaṃ jīvitā voropentassa kammaṃ ānantariyaṃ hoti. Tassa vipākaṃ paṭibāhissāmī’ti sakalacakkavāḷaṃ mahācetiyappamāṇehi kañcanathūpehi pūretvāpi, sakalacakkavāḷaṃ pūretvā nisinnabhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvāpi, buddhassa bhagavato saṅghāṭikaṇṇaṃ amuñcitvāva vicaritvāpi, kāyassa bhedā nirayameva upapajjati. Yo pana sayaṃ manussabhūto tiracchānabhūtaṃ mātaraṃ vā pitaraṃ vā, sayaṃ vā tiracchānabhūto manussabhūtaṃ, tiracchānabhūtoyeva vā tiracchānabhūtaṃ jīvitā voropeti, tassa kammaṃ ānantariyaṃ na hoti, kammaṃ pana bhāriyaṃ hoti, ānantariyaṃ āhacceva tiṭṭhati. Manussajātikānaṃ pana vasena ayaṃ pañho kathito.

    ਏਤ੍ਥ ਏਲ਼ਕਚਤੁਕ੍ਕਂ, ਸਙ੍ਗਾਮਚਤੁਕ੍ਕਂ, ਚੋਰਚਤੁਕ੍ਕਞ੍ਚ ਕਥੇਤਬ੍ਬਂ। ‘ਏਲ਼ਕਂ ਮਾਰੇਮੀ’ਤਿ ਅਭਿਸਨ੍ਧਿਨਾਪਿ ਹਿ ਏਲ਼ਕਟ੍ਠਾਨੇ ਠਿਤਂ ਮਨੁਸ੍ਸੋ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤਂ ਮਾਤਰਂ વਾ ਪਿਤਰਂ વਾ ਮਾਰੇਨ੍ਤੋ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਂ ਫੁਸਤਿ। ਏਲ਼ਕਾਭਿਸਨ੍ਧਿਨਾ ਪਨ ਮਾਤਾਪਿਤਿਅਭਿਸਨ੍ਧਿਨਾ વਾ ਏਲ਼ਕਂ ਮਾਰੇਨ੍ਤੋ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਂ ਨ ਫੁਸਤਿ। ਮਾਤਾਪਿਤਿਅਭਿਸਨ੍ਧਿਨਾ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਮਾਰੇਨ੍ਤੋ ਫੁਸਤੇવ। ਏਸ ਨਯੋ ਇਤਰਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਚਤੁਕ੍ਕਦ੍વਯੇ। ਯਥਾ ਚ ਮਾਤਾਪਿਤੂਸੁ, ਏવਂ ਅਰਹਨ੍ਤੇਪਿ ਏਤਾਨਿ ਚਤੁਕ੍ਕਾਨਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਅਰਹਨ੍ਤਮੇવ ਚ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਂ ਫੁਸਤਿ, ਨ ਯਕ੍ਖਭੂਤਂ; ਕਮ੍ਮਂ ਪਨ ਭਾਰਿਯਂ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਸਦਿਸਮੇવ। ਮਨੁਸ੍ਸਅਰਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਕਾਲੇਯੇવ ਸਤ੍ਥਪ੍ਪਹਾਰੇ વਾ વਿਸੇ વਾ ਦਿਨ੍ਨੇਪਿ ਯਦਿ ਸੋ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾ ਤੇਨੇવ ਮਰਤਿ, ਅਰਹਨ੍ਤਘਾਤੋ ਹੋਤਿਯੇવ। ਯਂ ਪਨ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਕਾਲੇ ਦਿਨ੍ਨਂ ਦਾਨਂ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਤਿ, ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸੇવ ਤਂ ਦਿਨ੍ਨਂ ਹੋਤਿ। ਸੇਸਅਰਿਯਪੁਗ੍ਗਲੇ ਮਾਰੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਕਮ੍ਮਂ ਪਨ ਭਾਰਿਯਂ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਸਦਿਸਮੇવ।

    Ettha eḷakacatukkaṃ, saṅgāmacatukkaṃ, coracatukkañca kathetabbaṃ. ‘Eḷakaṃ māremī’ti abhisandhināpi hi eḷakaṭṭhāne ṭhitaṃ manusso manussabhūtaṃ mātaraṃ vā pitaraṃ vā mārento ānantariyaṃ phusati. Eḷakābhisandhinā pana mātāpitiabhisandhinā vā eḷakaṃ mārento ānantariyaṃ na phusati. Mātāpitiabhisandhinā mātāpitaro mārento phusateva. Esa nayo itarasmimpi catukkadvaye. Yathā ca mātāpitūsu, evaṃ arahantepi etāni catukkāni veditabbāni. Manussaarahantameva ca māretvā ānantariyaṃ phusati, na yakkhabhūtaṃ; kammaṃ pana bhāriyaṃ ānantariyasadisameva. Manussaarahantassa ca puthujjanakāleyeva satthappahāre vā vise vā dinnepi yadi so arahattaṃ patvā teneva marati, arahantaghāto hotiyeva. Yaṃ pana puthujjanakāle dinnaṃ dānaṃ arahattaṃ patvā paribhuñjati, puthujjanasseva taṃ dinnaṃ hoti. Sesaariyapuggale mārentassa ānantariyaṃ natthi, kammaṃ pana bhāriyaṃ ānantariyasadisameva.

    ਲੋਹਿਤੁਪ੍ਪਾਦੇ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਅਭੇਜ੍ਜਕਾਯਤਾਯ ਪਰੂਪਕ੍ਕਮੇਨ ਚਮ੍ਮਚ੍ਛੇਦਂ ਕਤ੍વਾ ਲੋਹਿਤਪਗ੍ਘਰਣਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਸਰੀਰਸ੍ਸ ਪਨ ਅਨ੍ਤੋਯੇવ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਲੋਹਿਤਂ ਸਮੋਸਰਤਿ। ਦੇવਦਤ੍ਤੇਨ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਸਿਲਾਤੋ ਭਿਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਗਤਾ ਸਕਲਿਕਾਪਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਾਦਨ੍ਤਂ ਪਹਰਿ। ਫਰਸੁਨਾ ਪਹਟੋ વਿਯ ਪਾਦੋ ਅਨ੍ਤੋਲੋਹਿਤੋਯੇવ ਅਹੋਸਿ। ਤਥਾ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਂ ਹੋਤਿ। ਜੀવਕੋ ਪਨ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਰੁਚਿਯਾ ਸਤ੍ਥਕੇਨ ਚਮ੍ਮਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਤਮ੍ਹਾ ਠਾਨਾ ਦੁਟ੍ਠਲੋਹਿਤਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਫਾਸੁਕਮਕਾਸਿ। ਤਥਾ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮਮੇવ ਹੋਤਿ।

    Lohituppāde tathāgatassa abhejjakāyatāya parūpakkamena cammacchedaṃ katvā lohitapaggharaṇaṃ nāma natthi. Sarīrassa pana antoyeva ekasmiṃ ṭhāne lohitaṃ samosarati. Devadattena paṭividdhasilāto bhijjitvā gatā sakalikāpi tathāgatassa pādantaṃ pahari. Pharasunā pahaṭo viya pādo antolohitoyeva ahosi. Tathā karontassa ānantariyaṃ hoti. Jīvako pana tathāgatassa ruciyā satthakena cammaṃ chinditvā tamhā ṭhānā duṭṭhalohitaṃ nīharitvā phāsukamakāsi. Tathā karontassa puññakammameva hoti.

    ਅਥ ਯੇ ਚ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਤਥਾਗਤੇ ਚੇਤਿਯਂ ਭਿਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਬੋਧਿਂ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਧਾਤੁਮ੍ਹਿ ਉਪਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ਕਿਂ ਹੋਤੀਤਿ? ਭਾਰਿਯਂ ਕਮ੍ਮਂ ਹੋਤਿ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਸਦਿਸਂ। ਸਧਾਤੁਕਂ ਪਨ ਥੂਪਂ વਾ ਪਟਿਮਂ વਾ ਬਾਧਯਮਾਨਂ ਬੋਧਿਸਾਖਞ੍ਚ ਛਿਨ੍ਦਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਸਚੇਪਿ ਤਤ੍ਥ ਨਿਲੀਨਾ ਸਕੁਣਾ ਚੇਤਿਯੇ વਚ੍ਚਂ ਪਾਤੇਨ੍ਤਿ, ਛਿਨ੍ਦਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿਯੇવ। ਪਰਿਭੋਗਚੇਤਿਯਤੋ ਹਿ ਸਰੀਰਚੇਤਿਯਂ ਮਹਨ੍ਤਤਰਂ। ਚੇਤਿਯવਤ੍ਥੁਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਬੋਧਿਮੂਲਮ੍ਪਿ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਹਰਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਯਾ ਪਨ ਬੋਧਿਸਾਖਾ ਬੋਧਿਘਰਂ ਬਾਧਤਿ, ਤਂ ਗੇਹਰਕ੍ਖਣਤ੍ਥਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤੁਂ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਬੋਧਿਅਤ੍ਥਞ੍ਹਿ ਗੇਹਂ, ਨ ਗੇਹਤ੍ਥਾਯ ਬੋਧਿ। ਆਸਨਘਰੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਆਸਨਘਰੇ ਧਾਤੁ ਨਿਹਿਤਾ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਰਕ੍ਖਣਤ੍ਥਾਯ ਬੋਧਿਸਾਖਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਬੋਧਿਜਗ੍ਗਨਤ੍ਥਂ ਓਜੋਹਰਣਸਾਖਂ વਾ ਪੂਤਿਟ੍ਠਾਨਂ વਾ ਛਿਨ੍ਦਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿਯੇવ; ਸਰੀਰਪਟਿਜਗ੍ਗਨੇ વਿਯ ਪੁਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਹੋਤਿ।

    Atha ye ca parinibbute tathāgate cetiyaṃ bhindanti, bodhiṃ chindanti, dhātumhi upakkamanti, tesaṃ kiṃ hotīti? Bhāriyaṃ kammaṃ hoti ānantariyasadisaṃ. Sadhātukaṃ pana thūpaṃ vā paṭimaṃ vā bādhayamānaṃ bodhisākhañca chindituṃ vaṭṭati. Sacepi tattha nilīnā sakuṇā cetiye vaccaṃ pātenti, chindituṃ vaṭṭatiyeva. Paribhogacetiyato hi sarīracetiyaṃ mahantataraṃ. Cetiyavatthuṃ bhinditvā gacchantaṃ bodhimūlampi chinditvā harituṃ vaṭṭati. Yā pana bodhisākhā bodhigharaṃ bādhati, taṃ geharakkhaṇatthaṃ chindituṃ na labbhati. Bodhiatthañhi gehaṃ, na gehatthāya bodhi. Āsanagharepi eseva nayo. Yasmiṃ pana āsanaghare dhātu nihitā hoti, tassa rakkhaṇatthāya bodhisākhaṃ chindituṃ vaṭṭati. Bodhijagganatthaṃ ojoharaṇasākhaṃ vā pūtiṭṭhānaṃ vā chindituṃ vaṭṭatiyeva; sarīrapaṭijaggane viya puññampi hoti.

    ਸਙ੍ਘਭੇਦੇ ਸੀਮਟ੍ਠਕਸਙ੍ਘੇ ਅਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤੇ વਿਸੁਂ ਪਰਿਸਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕਤવੋਹਾਰਾਨੁਸ੍ਸਾવਨਸਲਾਕਗ੍ਗਾਹਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਂ વਾ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਦ੍ਦੇਸਂ વਾ ਉਦ੍ਦਿਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਭੇਦੋ ਚ ਹੋਤਿ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਕਮ੍ਮਞ੍ਚ। ਸਮਗ੍ਗਸਞ੍ਞਾਯ ਪਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਸਮਗ੍ਗਸਞ੍ਞਾਯ ਹਿ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਨੇવ ਭੇਦੋ ਹੋਤਿ ਨ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਕਮ੍ਮਂ। ਤਥਾ ਨવਤੋ ਊਨਪਰਿਸਾਯਂ। ਸਬ੍ਬਨ੍ਤਿਮੇਨ ਪਨ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇਨ ਨવਨ੍ਨਂ ਜਨਾਨਂ ਯੋ ਸਙ੍ਘਂ ਭਿਨ੍ਦਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਕਮ੍ਮਂ ਹੋਤਿ। ਅਨੁવਤ੍ਤਕਾਨਂ ਅਧਮ੍ਮવਾਦੀਨਂ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਂ ਕਮ੍ਮਂ; ਧਮ੍ਮવਾਦਿਨੋ ਅਨવਜ੍ਜਾ। ਤਤ੍ਥ ਨવਨ੍ਨਮੇવ ਸਙ੍ਘਭੇਦੇ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਏਕਤੋ, ਉਪਾਲਿ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਏਕਤੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ, ਨવਮੋ ਅਨੁਸ੍ਸਾવੇਤਿ ਸਲਾਕਂ ਗਾਹੇਤਿ – ‘ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ, ਅਯਂ વਿਨਯੋ, ਇਦਂ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਂ, ਇਦਂ ਗਣ੍ਹਥ, ਇਦਂ ਰੋਚੇਥਾ’ਤਿ। ਏવਂ ਖੋ, ਉਪਾਲਿ, ਸਙ੍ਘਰਾਜਿ ਚੇવ ਹੋਤਿ ਸਙ੍ਘਭੇਦੋ ਚ। ਨવਨ੍ਨਂ વਾ, ਉਪਾਲਿ, ਅਤਿਰੇਕਨવਨ੍ਨਂ વਾ ਸਙ੍ਘਰਾਜਿ ਚੇવ ਹੋਤਿ ਸਙ੍ਘਭੇਦੋ ਚਾ’’ਤਿ (ਚੂਲ਼વ॰ ੩੫੧)।

    Saṅghabhede sīmaṭṭhakasaṅghe asannipatite visuṃ parisaṃ gahetvā katavohārānussāvanasalākaggāhassa kammaṃ vā karontassa uddesaṃ vā uddisantassa bhedo ca hoti ānantariyakammañca. Samaggasaññāya pana vaṭṭati. Samaggasaññāya hi karontassa neva bhedo hoti na ānantariyakammaṃ. Tathā navato ūnaparisāyaṃ. Sabbantimena pana paricchedena navannaṃ janānaṃ yo saṅghaṃ bhindati, tassa ānantariyakammaṃ hoti. Anuvattakānaṃ adhammavādīnaṃ mahāsāvajjaṃ kammaṃ; dhammavādino anavajjā. Tattha navannameva saṅghabhede idaṃ suttaṃ – ‘‘ekato, upāli, cattāro honti, ekato cattāro, navamo anussāveti salākaṃ gāheti – ‘ayaṃ dhammo, ayaṃ vinayo, idaṃ satthusāsanaṃ, idaṃ gaṇhatha, idaṃ rocethā’ti. Evaṃ kho, upāli, saṅgharāji ceva hoti saṅghabhedo ca. Navannaṃ vā, upāli, atirekanavannaṃ vā saṅgharāji ceva hoti saṅghabhedo cā’’ti (cūḷava. 351).

    ਏਤੇਸੁ ਚ ਪਨ ਪਞ੍ਚਸੁ ਸਙ੍ਘਭੇਦੋ વਚੀਕਮ੍ਮਂ, ਸੇਸਾਨਿ ਕਾਯਕਮ੍ਮਾਨੀਤਿ। ਏવਂ ਕਮ੍ਮਤੋਪਿ વਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੋ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ।

    Etesu ca pana pañcasu saṅghabhedo vacīkammaṃ, sesāni kāyakammānīti. Evaṃ kammatopi viññātabbo vinicchayo.

    ‘ਦ੍વਾਰਤੋ’ਤਿ ਸਬ੍ਬਾਨੇવ ਚੇਤਾਨਿ ਕਾਯਦ੍વਾਰਤੋਪਿ વਚੀਦ੍વਾਰਤੋਪਿ ਸਮੁਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ। ਪੁਰਿਮਾਨਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਆਣਤ੍ਤਿਕવਿਜ੍ਜਾਮਯਪਯੋਗવਸੇਨ વਚੀਦ੍વਾਰਤੋ ਸਮੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾਪਿ ਕਾਯਦ੍વਾਰਮੇવ ਪੂਰੇਨ੍ਤਿ। ਸਙ੍ਘਭੇਦੋ ਹਤ੍ਥਮੁਦ੍ਦਾਯ ਭੇਦਂ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕਾਯਦ੍વਾਰਤੋ ਸਮੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾਪਿ વਚੀਦ੍વਾਰਮੇવ ਪੂਰੇਤੀਤਿ। ਏવਮੇਤ੍ਥ ਦ੍વਾਰਤੋਪਿ વਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੋ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ।

    ‘Dvārato’ti sabbāneva cetāni kāyadvāratopi vacīdvāratopi samuṭṭhahanti. Purimāni panettha cattāri āṇattikavijjāmayapayogavasena vacīdvārato samuṭṭhahitvāpi kāyadvārameva pūrenti. Saṅghabhedo hatthamuddāya bhedaṃ karontassa kāyadvārato samuṭṭhahitvāpi vacīdvārameva pūretīti. Evamettha dvāratopi viññātabbo vinicchayo.

    ‘ਕਪ੍ਪਟ੍ਠਿਤਿਯਤੋ’ਤਿ ਸਙ੍ਘਭੇਦੋਯੇવ ਚੇਤ੍ਥ ਕਪ੍ਪਟ੍ਠਿਤਿਯੋ। ਸਣ੍ਠਹਨ੍ਤੇ ਹਿ ਕਪ੍ਪੇ ਕਪ੍ਪવੇਮਜ੍ਝੇ વਾ ਸਙ੍ਘਭੇਦਂ ਕਤ੍વਾ ਕਪ੍ਪવਿਨਾਸੇਯੇવ ਮੁਚ੍ਚਤਿ। ਸਚੇਪਿ ਹਿ ‘ਸ੍વੇ ਕਪ੍ਪੋ વਿਨਸ੍ਸਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ਅਜ੍ਜ ਸਙ੍ਘਭੇਦਂ ਕਰੋਤਿ, ਸ੍વੇਯੇવ ਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਏਕਦਿવਸਮੇવ ਨਿਰਯੇ ਪਚ੍ਚਤਿ। ਏવਂ ਕਰਣਂ ਪਨ ਨਤ੍ਥਿ। ਸੇਸਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਾਨੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਨ ਕਪ੍ਪਟ੍ਠਿਤਿਯਾਨੀਤਿ। ਏવਮੇਤ੍ਥ ਕਪ੍ਪਟ੍ਠਿਤਿਯਤੋਪਿ વਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੋ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ।

    ‘Kappaṭṭhitiyato’ti saṅghabhedoyeva cettha kappaṭṭhitiyo. Saṇṭhahante hi kappe kappavemajjhe vā saṅghabhedaṃ katvā kappavināseyeva muccati. Sacepi hi ‘sve kappo vinassissatī’ti ajja saṅghabhedaṃ karoti, sveyeva muccati, ekadivasameva niraye paccati. Evaṃ karaṇaṃ pana natthi. Sesāni cattāri kammāni ānantariyāneva honti, na kappaṭṭhitiyānīti. Evamettha kappaṭṭhitiyatopi viññātabbo vinicchayo.

    ‘ਪਾਕਤੋ’ਤਿ ਯੇਨ ਚ ਪਞ੍ਚਪੇਤਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਕਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਸਙ੍ਘਭੇਦੋਯੇવ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਸੇਨ વਿਪਚ੍ਚਤਿ। ਸੇਸਾਨਿ ‘‘ਅਹੋਸਿ ਕਮ੍ਮਂ ਨਾਹੋਸਿ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕੋ’’ਤਿ ਏવਮਾਦੀਸੁ ਸਙ੍ਖਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਸਙ੍ਘਭੇਦਾਭਾવੇ ਲੋਹਿਤੁਪ੍ਪਾਦੋ, ਤਦਭਾવੇ ਅਰਹਨ੍ਤਘਾਤੋ, ਤਦਭਾવੇ ਸਚੇ ਪਿਤਾ ਸੀਲવਾ ਹੋਤਿ, ਮਾਤਾ ਦੁਸ੍ਸੀਲਾ ਨੋ વਾ ਤਥਾ ਸੀਲવਤੀ, ਪਿਤੁਘਾਤੋ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਸੇਨ વਿਪਚ੍ਚਤਿ। ਸਚੇ ਮਾਤਾ ਮਾਤੁਘਾਤੋ। ਦ੍વੀਸੁਪਿ ਸੀਲੇਨ વਾ ਦੁਸ੍ਸੀਲੇਨ વਾ ਸਮਾਨੇਸੁ ਮਾਤੁਘਾਤੋવ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਸੇਨ વਿਪਚ੍ਚਤਿ; ਮਾਤਾ ਹਿ ਦੁਕ੍ਕਰਕਾਰਿਣੀ ਬਹੂਪਕਾਰਾ ਚ ਪੁਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ। ਏવਮੇਤ੍ਥ ਪਾਕਤੋਪਿ વਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੋ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ।

    ‘Pākato’ti yena ca pañcapetāni kammāni katāni honti, tassa saṅghabhedoyeva paṭisandhivasena vipaccati. Sesāni ‘‘ahosi kammaṃ nāhosi kammavipāko’’ti evamādīsu saṅkhaṃ gacchanti. Saṅghabhedābhāve lohituppādo, tadabhāve arahantaghāto, tadabhāve sace pitā sīlavā hoti, mātā dussīlā no vā tathā sīlavatī, pitughāto paṭisandhivasena vipaccati. Sace mātā mātughāto. Dvīsupi sīlena vā dussīlena vā samānesu mātughātova paṭisandhivasena vipaccati; mātā hi dukkarakāriṇī bahūpakārā ca puttānanti. Evamettha pākatopi viññātabbo vinicchayo.

    ‘ਸਾਧਾਰਣਾਦੀਹੀ’ਤਿ ਪੁਰਿਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਗਹਟ੍ਠਪਬ੍ਬਜਿਤਾਨਂ ਸਾਧਾਰਣਾਨਿ। ਸਙ੍ਘਭੇਦੋ ਪਨ ‘‘ਨ ਖੋ, ਉਪਾਲਿ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੀ ਸਙ੍ਘਂ ਭਿਨ੍ਦਤਿ, ਨ ਸਿਕ੍ਖਮਾਨਾ, ਨ ਸਾਮਣੇਰੋ, ਨ ਸਾਮਣੇਰੀ, ਨ ਉਪਾਸਕੋ, ਨ ਉਪਾਸਿਕਾ ਸਙ੍ਘਂ ਭਿਨ੍ਦਤਿ। ਭਿਕ੍ਖੁ ਖੋ, ਉਪਾਲਿ, ਪਕਤਤ੍ਤੋ ਸਮਾਨਸਂવਾਸਕੋ ਸਮਾਨਸੀਮਾਯਂ ਠਿਤੋ ਸਙ੍ਘਂ ਭਿਨ੍ਦਤੀ’’ਤਿ (ਚੂਲ਼વ॰ ੩੫੧) વਚਨਤੋ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋવ ਹੋਤਿ, ਨ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ; ਤਸ੍ਮਾ ਅਸਾਧਾਰਣੋ। ਆਦਿਸਦ੍ਦੇਨ ਸਬ੍ਬੇਪੇਤੇ ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਾਸਹਗਤਾ ਦੋਸਮੋਹਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਚਾਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਸਾਧਾਰਣਾਦੀਹਿਪਿ વਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੋ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ।

    ‘Sādhāraṇādīhī’ti purimāni cattāri sabbesampi gahaṭṭhapabbajitānaṃ sādhāraṇāni. Saṅghabhedo pana ‘‘na kho, upāli, bhikkhunī saṅghaṃ bhindati, na sikkhamānā, na sāmaṇero, na sāmaṇerī, na upāsako, na upāsikā saṅghaṃ bhindati. Bhikkhu kho, upāli, pakatatto samānasaṃvāsako samānasīmāyaṃ ṭhito saṅghaṃ bhindatī’’ti (cūḷava. 351) vacanato vuttappakārassa bhikkhunova hoti, na aññassa; tasmā asādhāraṇo. Ādisaddena sabbepete dukkhavedanāsahagatā dosamohasampayuttā cāti evamettha sādhāraṇādīhipi viññātabbo vinicchayo.

    ਅਞ੍ਞਂ ਸਤ੍ਥਾਰਨ੍ਤਿ ‘ਅਯਂ ਮੇ ਸਤ੍ਥਾ ਸਤ੍ਥੁਕਿਚ੍ਚਂ ਕਾਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ’ਤਿ ਭવਨ੍ਤਰੇਪਿ ਅਞ੍ਞਂ ਤਿਤ੍ਥਕਰਂ ‘ਅਯਂ ਮੇ ਸਤ੍ਥਾ’ਤਿ ਏવਂ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯ – ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਟ੍ਠਮਂ ਭવਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਯ੍ਯਾਤਿ ਸਬ੍ਬਮਨ੍ਦਪਞ੍ਞੋਪਿ ਸਤ੍ਤਮਂ ਭવਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਮਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਯ੍ਯ – ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤਿ । ਉਤ੍ਤਮਕੋਟਿਯਾ ਹਿ ਸਤ੍ਤਮਂ ਭવਂ ਸਨ੍ਧਾਯੇવੇਸ ‘‘ਨਿਯਤੋ ਸਮ੍ਬੋਧਿਪਰਾਯਣੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਕਿਂ ਪਨ ਤਂ ਨਿਯਾਮੇਤਿ? ਕਿਂ ਪੁਬ੍ਬਹੇਤੁ ਨਿਯਾਮੇਤਿ ਉਦਾਹੁ ਪਟਿਲਦ੍ਧਮਗ੍ਗੋ ਉਦਾਹੁ ਉਪਰਿ ਤਯੋ ਮਗ੍ਗਾਤਿ? ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਗਹਿਤਂ ਨਾਮਮਤ੍ਤਮੇਤਂ। ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਨ ਨਿਯਤੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ‘‘ਪੁਬ੍ਬਹੇਤੁ ਨਿਯਾਮੇਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਹਿ ਉਪਰਿ ਤਿਣ੍ਣਂ ਮਗ੍ਗਾਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ વੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਪਠਮਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਾਭਾવੋ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਇਚ੍ਚਸ੍ਸ ਅਹੇਤੁ ਅਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ‘‘ਪਟਿਲਦ੍ਧਮਗ੍ਗੋ ਨਿਯਾਮੇਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਉਪਰਿ ਤਯੋ ਮਗ੍ਗਾ ਅਕਿਚ੍ਚਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਪਠਮਮਗ੍ਗੋવ ਸਕਿਚ੍ਚਕੋ, ਪਠਮਮਗ੍ਗੇਨੇવ ਕਿਲੇਸੇ ਖੇਪੇਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਤਬ੍ਬਂ ਹੋਤਿ। ‘‘ਉਪਰਿ ਤਯੋ ਮਗ੍ਗਾ ਨਿਯਾਮੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਪਠਮਮਗ੍ਗੋ ਅਕਿਚ੍ਚਕੋ ਹੋਤਿ, ਉਪਰਿ ਤਯੋ ਮਗ੍ਗਾવ ਸਕਿਚ੍ਚਕਾ, ਪਠਮਮਗ੍ਗਂ ਅਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਉਪਰਿ ਤਯੋ ਮਗ੍ਗਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਪਠਮਮਗ੍ਗੇਨ ਚ ਅਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾવ ਕਿਲੇਸਾ ਖੇਪੇਤਬ੍ਬਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਨ ਅਞ੍ਞੋ ਕੋਚਿ ਨਿਯਾਮੇਤਿ, ਉਪਰਿ ਤਿਣ੍ਣਂ ਮਗ੍ਗਾਨਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾવ ਨਿਯਾਮੇਤਿ। ਸਚੇ ਹਿ ਤੇਸਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਤਿਕ੍ਖਾ ਸੂਰਾ ਹੁਤ੍વਾ વਹਤਿ, ਏਕਂਯੇવ ਭવਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤਿ। ਤਤੋ ਮਨ੍ਦਤਰਪਞ੍ਞੋ ਦੁਤਿਯੇ વਾ ਤਤਿਯੇ વਾ ਚਤੁਤ੍ਥੇ વਾ ਪਞ੍ਚਮੇ વਾ ਛਟ੍ਠੇ વਾ ਭવੇ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤਿ। ਸਬ੍ਬਮਨ੍ਦਪਞ੍ਞੋ ਸਤ੍ਤਮਂ ਭવਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਅਟ੍ਠਮੇ ਭવੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿ ਨ ਹੋਤਿ। ਇਤਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਗਹਿਤਂ ਨਾਮਮਤ੍ਤਮੇਤਂ। ਸਤ੍ਥਾ ਹਿ ਬੁਦ੍ਧਤੁਲਾਯ ਤੁਲੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞਾਣੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ‘ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਬ੍ਬਮਹਾਪਞ੍ਞੋ ਤਿਕ੍ਖવਿਪਸ੍ਸਕੋ ਏਕਮੇવ ਭવਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ‘ਏਕਬੀਜੀ’ਤਿ ਨਾਮਂ ਅਕਾਸਿ; ‘ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਦੁਤਿਯਂ, ਤਤਿਯਂ, ਚਤੁਤ੍ਥਂ, ਪਞ੍ਚਮਂ, ਛਟ੍ਠਂ ਭવਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ‘ਕੋਲਂਕੋਲੋ’ਤਿ ਨਾਮਂ ਅਕਾਸਿ; ‘ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਤ੍ਤਮਂ ਭવਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ‘ਸਤ੍ਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਪਰਮੋ’ਤਿ ਨਾਮਂ ਅਕਾਸਿ।

    Aññaṃ satthāranti ‘ayaṃ me satthā satthukiccaṃ kātuṃ samattho’ti bhavantarepi aññaṃ titthakaraṃ ‘ayaṃ me satthā’ti evaṃ gaṇheyya – netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti attho. Aṭṭhamaṃ bhavaṃ nibbatteyyāti sabbamandapaññopi sattamaṃ bhavaṃ atikkamitvā aṭṭhamaṃ nibbatteyya – netaṃ ṭhānaṃ vijjati . Uttamakoṭiyā hi sattamaṃ bhavaṃ sandhāyevesa ‘‘niyato sambodhiparāyaṇo’’ti vutto. Kiṃ pana taṃ niyāmeti? Kiṃ pubbahetu niyāmeti udāhu paṭiladdhamaggo udāhu upari tayo maggāti? Sammāsambuddhena gahitaṃ nāmamattametaṃ. Puggalo pana niyato nāma natthi. ‘‘Pubbahetu niyāmetī’’ti vutte hi upari tiṇṇaṃ maggānaṃ upanissayo vutto hoti, paṭhamamaggassa upanissayābhāvo āpajjati. Iccassa ahetu appaccayā nibbattiṃ pāpuṇāti. ‘‘Paṭiladdhamaggo niyāmetī’’ti vutte upari tayo maggā akiccakā honti, paṭhamamaggova sakiccako, paṭhamamaggeneva kilese khepetvā parinibbāyitabbaṃ hoti. ‘‘Upari tayo maggā niyāmentī’’ti vutte paṭhamamaggo akiccako hoti, upari tayo maggāva sakiccakā, paṭhamamaggaṃ anibbattetvā upari tayo maggā nibbattetabbā honti, paṭhamamaggena ca anuppajjitvāva kilesā khepetabbā honti. Tasmā na añño koci niyāmeti, upari tiṇṇaṃ maggānaṃ vipassanāva niyāmeti. Sace hi tesaṃ vipassanā tikkhā sūrā hutvā vahati, ekaṃyeva bhavaṃ nibbattetvā arahattaṃ patvā parinibbāti. Tato mandatarapañño dutiye vā tatiye vā catutthe vā pañcame vā chaṭṭhe vā bhave arahattaṃ patvā parinibbāti. Sabbamandapañño sattamaṃ bhavaṃ nibbattetvā arahattaṃ pāpuṇāti, aṭṭhame bhave paṭisandhi na hoti. Iti sammāsambuddhena gahitaṃ nāmamattametaṃ. Satthā hi buddhatulāya tuletvā sabbaññutañāṇena paricchinditvā ‘ayaṃ puggalo sabbamahāpañño tikkhavipassako ekameva bhavaṃ nibbattetvā arahattaṃ gaṇhissatī’ti ‘ekabījī’ti nāmaṃ akāsi; ‘ayaṃ puggalo dutiyaṃ, tatiyaṃ, catutthaṃ, pañcamaṃ, chaṭṭhaṃ bhavaṃ nibbattetvā arahattaṃ gaṇhissatī’ti ‘kolaṃkolo’ti nāmaṃ akāsi; ‘ayaṃ puggalo sattamaṃ bhavaṃ nibbattetvā arahattaṃ gaṇhissatī’ti ‘sattakkhattuparamo’ti nāmaṃ akāsi.

    ਕੋਚਿ ਪਨ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਭવਾਨਂ ਨਿਯਤੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਪਨ ਯੇਨ ਕੇਨਚਿਪਿ ਆਕਾਰੇਨ ਮਨ੍ਦਪਞ੍ਞੋ ਸਮਾਨੋ ਅਟ੍ਠਮਂ ਭવਂ ਅਪ੍ਪਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤਰਾવ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤਿ। ਸਕ੍ਕਸਦਿਸੋਪਿ વਟ੍ਟਾਭਿਰਤੋ ਸਤ੍ਤਮਂਯੇવ ਭવਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਸਤ੍ਤਮੇ ਭવੇ ਸਬ੍ਬਕਾਰੇਨ ਪਮਾਦવਿਹਾਰਿਨੋਪਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਂ ਪਰਿਪਾਕਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕੇਪਿ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬੁਤਿਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ਸਚੇਪਿ ਹਿਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤਮੇ ਭવੇ ਨਿਦ੍ਦਂ વਾ ਓਕ੍ਕਮਨ੍ਤਸ੍ਸ, ਪਰਮ੍ਮੁਖਂ વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸ, ਪਚ੍ਛਤੋ ਠਤ੍વਾ ਤਿਖਿਣੇਨ ਅਸਿਨਾ ਕੋਚਿਦੇવ ਸੀਸਂ ਪਾਤੇਯ੍ਯ, ਉਦਕੇ વਾ ਓਸਾਦੇਤ੍વਾ ਮਾਰੇਯ੍ਯ, ਅਸਨਿ વਾ ਪਨਸ੍ਸ ਸੀਸੇ ਪਤੇਯ੍ਯ, ਏવਰੂਪੇਪਿ ਕਾਲੇ ਸਪ੍ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕਾ ਕਾਲਂਕਿਰਿਯਾ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ, ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾવ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਅਟ੍ਠਮਂ ਭવਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਯ੍ਯ – ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ।

    Koci pana puggalo sattannaṃ bhavānaṃ niyato nāma natthi. Ariyasāvako pana yena kenacipi ākārena mandapañño samāno aṭṭhamaṃ bhavaṃ appatvā antarāva parinibbāti. Sakkasadisopi vaṭṭābhirato sattamaṃyeva bhavaṃ gacchati. Sattame bhave sabbakārena pamādavihārinopi vipassanāñāṇaṃ paripākaṃ gacchati. Appamattakepi ārammaṇe nibbinditvā nibbutiṃ pāpuṇāti. Sacepi hissa sattame bhave niddaṃ vā okkamantassa, parammukhaṃ vā gacchantassa, pacchato ṭhatvā tikhiṇena asinā kocideva sīsaṃ pāteyya, udake vā osādetvā māreyya, asani vā panassa sīse pateyya, evarūpepi kāle sappaṭisandhikā kālaṃkiriyā nāma na hoti, arahattaṃ patvāva parinibbāti. Tena vuttaṃ – ‘‘aṭṭhamaṃ bhavaṃ nibbatteyya – netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti.

    ਏਕਿਸ੍ਸਾ ਲੋਕਧਾਤੁਯਾਤਿ ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਧਾਤੁਯਾ। ਤੀਣਿ ਹਿ ਖੇਤ੍ਤਾਨਿ – ਜਾਤਿਖੇਤ੍ਤਂ, ਆਣਾਖੇਤ੍ਤਂ, વਿਸਯਕ੍ਖੇਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ‘ਜਾਤਿਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ’ ਨਾਮ ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਧਾਤੁ। ਸਾ ਹਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਓਕ੍ਕਮਨਕਾਲੇ, ਨਿਕ੍ਖਮਨਕਾਲੇ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਕਾਲੇ, ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਪવਤ੍ਤਨੇ, ਆਯੁਸਙ੍ਖਾਰવੋਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਚ ਕਮ੍ਪਤਿ। ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਂ ਪਨ ‘ਆਣਾਖੇਤ੍ਤਂ’ ਨਾਮ। ਆਟਾਨਾਟਿਯਮੋਰਪਰਿਤ੍ਤਧਜਗ੍ਗਪਰਿਤ੍ਤਰਤਨਪਰਿਤ੍ਤਾਦੀਨਞ੍ਹਿ ਏਤ੍ਥ ਆਣਾ વਤ੍ਤਤਿ। ‘વਿਸਯਖੇਤ੍ਤਸ੍ਸ’ ਪਨ ਪਰਿਮਾਣਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਬੁਦ੍ਧਾਨਞ੍ਹਿ ‘‘ਯਾવਤਕਂ ਞਾਣਂ ਤਾવਤਕਂ ਞੇਯ੍ਯਂ, ਯਾવਤਕਂ ਞੇਯ੍ਯਂ ਤਾવਤਕਂ ਞਾਣਂ , ਞਾਣਪਰਿਯਨ੍ਤਿਕਂ ਞੇਯ੍ਯਂ, ਞੇਯ੍ਯਪਰਿਯਨ੍ਤਿਕਂ ਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੩.੫) વਚਨਤੋ ਅવਿਸਯੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ।

    Ekissā lokadhātuyāti dasasahassilokadhātuyā. Tīṇi hi khettāni – jātikhettaṃ, āṇākhettaṃ, visayakkhettanti. Tattha ‘jātikkhettaṃ’ nāma dasasahassilokadhātu. Sā hi tathāgatassa mātukucchiokkamanakāle, nikkhamanakāle, sambodhikāle, dhammacakkapavattane, āyusaṅkhāravossajjane, parinibbāne ca kampati. Koṭisatasahassacakkavāḷaṃ pana ‘āṇākhettaṃ’ nāma. Āṭānāṭiyamoraparittadhajaggaparittaratanaparittādīnañhi ettha āṇā vattati. ‘Visayakhettassa’ pana parimāṇaṃ natthi. Buddhānañhi ‘‘yāvatakaṃ ñāṇaṃ tāvatakaṃ ñeyyaṃ, yāvatakaṃ ñeyyaṃ tāvatakaṃ ñāṇaṃ , ñāṇapariyantikaṃ ñeyyaṃ, ñeyyapariyantikaṃ ñāṇa’’nti (paṭi. ma. 3.5) vacanato avisayo nāma natthi.

    ਇਮੇਸੁ ਪਨ ਤੀਸੁ ਖੇਤ੍ਤੇਸੁ, ਠਪੇਤ੍વਾ ਇਮਂ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਂ, ਅਞ੍ਞਸ੍ਮਿਂ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇ ਬੁਦ੍ਧਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਪਨ ਅਤ੍ਥਿ। ਤੀਣਿ ਪਿਟਕਾਨਿ – વਿਨਯਪਿਟਕਂ, ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪਿਟਕਂ, ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕਨ੍ਤਿ। ਤਿਸ੍ਸੋ ਸਙ੍ਗੀਤਿਯੋ – ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਙ੍ਗੀਤਿ, ਯਸਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਙ੍ਗੀਤਿ, ਮੋਗ੍ਗਲਿਪੁਤ੍ਤਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਙ੍ਗੀਤੀਤਿ। ਇਮਾ ਤਿਸ੍ਸੋ ਸਙ੍ਗੀਤਿਯੋ ਆਰੁਲ਼੍ਹੇ ਤੇਪਿਟਕੇ ਬੁਦ੍ਧવਚਨੇ ਇਮਂ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਂ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਬੁਦ੍ਧਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਪਨ ਅਤ੍ਥਿ।

    Imesu pana tīsu khettesu, ṭhapetvā imaṃ cakkavāḷaṃ, aññasmiṃ cakkavāḷe buddhā uppajjantīti suttaṃ natthi, na uppajjantīti pana atthi. Tīṇi piṭakāni – vinayapiṭakaṃ, suttantapiṭakaṃ, abhidhammapiṭakanti. Tisso saṅgītiyo – mahākassapattherassa saṅgīti, yasattherassa saṅgīti, moggaliputtatissattherassa saṅgītīti. Imā tisso saṅgītiyo āruḷhe tepiṭake buddhavacane imaṃ cakkavāḷaṃ muñcitvā aññattha buddhā uppajjantīti suttaṃ natthi, nuppajjantīti pana atthi.

    ਅਪੁਬ੍ਬਂ ਅਚਰਿਮਨ੍ਤਿ ਅਪੁਰੇ ਅਪਚ੍ਛਾ; ਏਕਤੋ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਪੁਰੇ વਾ ਪਚ੍ਛਾ વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਬੋਧਿਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇ ‘‘ਬੋਧਿਂ ਅਪ੍ਪਤ੍વਾ ਨ ਉਟ੍ਠਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਨਿਸਿਨ੍ਨਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਗ੍ਗਹਣਂ ਤਾવ ਪੁਬ੍ਬੇਨ੍ਤਿ ਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਗ੍ਗਹਣੇ ਦਸਸਹਸ੍ਸਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਕਮ੍ਪਨੇਨੇવ ਜਾਤਿਕ੍ਖੇਤ੍ਤਪਰਿਗ੍ਗਹੋ ਕਤੋ, ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਨਿવਾਰਿਤਾ ਹੋਤਿ। ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਚ ਯਾવ ਸਾਸਪਮਤ੍ਤਾਪਿ ਧਾਤੁਯੋ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਤਾવ ਪਚ੍ਛਾਤਿ ਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਧਾਤੂਸੁ ਹਿ ਠਿਤਾਸੁ ਬੁਦ੍ਧਾ ਠਿਤਾવ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਏਤ੍ਥਨ੍ਤਰੇ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਨਿવਾਰਿਤਾવ ਹੋਤਿ, ਧਾਤੁਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਪਨ ਜਾਤੇ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਨ ਨਿવਾਰਿਤਾ।

    Apubbaṃ acarimanti apure apacchā; ekato nuppajjanti, pure vā pacchā vā uppajjantīti vuttaṃ hoti. Tattha bodhipallaṅke ‘‘bodhiṃ appatvā na uṭṭhahissāmī’’ti nisinnakālato paṭṭhāya yāva mātukucchismiṃ paṭisandhiggahaṇaṃ tāva pubbenti na veditabbaṃ. Bodhisattassa hi paṭisandhiggahaṇe dasasahassacakkavāḷakampaneneva jātikkhettapariggaho kato, aññassa buddhassa uppatti nivāritā hoti. Parinibbānato paṭṭhāya ca yāva sāsapamattāpi dhātuyo tiṭṭhanti tāva pacchāti na veditabbaṃ. Dhātūsu hi ṭhitāsu buddhā ṭhitāva honti. Tasmā etthantare aññassa buddhassa uppatti nivāritāva hoti, dhātuparinibbāne pana jāte aññassa buddhassa uppatti na nivāritā.

    ਤੀਣਿ ਹਿ ਅਨ੍ਤਰਧਾਨਾਨਿ ਨਾਮ – ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਅਨ੍ਤਰਧਾਨਂ, ਪਟਿવੇਧਅਨ੍ਤਰਧਾਨਂ, ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਅਨ੍ਤਰਧਾਨਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ‘ਪਰਿਯਤ੍ਤੀ’ਤਿ ਤੀਣਿ ਪਿਟਕਾਨਿ; ‘ਪਟਿવੇਧੋ’ਤਿ ਸਚ੍ਚਪਟਿવੇਧੋ; ‘ਪਟਿਪਤ੍ਤੀ’ਤਿ ਪਟਿਪਦਾ। ਤਤ੍ਥ ਪਟਿવੇਧੋ ਚ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿ ਚ ਹੋਤਿਪਿ ਨ ਹੋਤਿਪਿ। ਏਕਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਕਾਲੇ ਪਟਿવੇਧਕਰਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਬਹੂ ਹੋਨ੍ਤਿ; ‘ਏਸ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ’ਤਿ ਅਙ੍ਗੁਲਿਂ ਪਸਾਰੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤਬ੍ਬੋ ਹੋਤਿ। ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਦੀਪੇ ਏਕવਾਰਂ ਕਿਰ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਭਿਕ੍ਖੁ ਨਾਮ ਨਾਹੋਸਿ। ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਪੂਰਕਾਪਿ ਕਦਾਚਿ ਬਹੂ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਕਦਾਚਿ ਅਪ੍ਪਾ। ਇਤਿ ਪਟਿવੇਧੋ ਚ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿ ਚ ਹੋਤਿਪਿ ਨ ਹੋਤਿਪਿ।

    Tīṇihi antaradhānāni nāma – pariyattiantaradhānaṃ, paṭivedhaantaradhānaṃ, paṭipattiantaradhānanti. Tattha ‘pariyattī’ti tīṇi piṭakāni; ‘paṭivedho’ti saccapaṭivedho; ‘paṭipattī’ti paṭipadā. Tattha paṭivedho ca paṭipatti ca hotipi na hotipi. Ekasmiñhi kāle paṭivedhakarā bhikkhū bahū honti; ‘esa bhikkhu puthujjano’ti aṅguliṃ pasāretvā dassetabbo hoti. Imasmiṃyeva dīpe ekavāraṃ kira puthujjanabhikkhu nāma nāhosi. Paṭipattipūrakāpi kadāci bahū honti, kadāci appā. Iti paṭivedho ca paṭipatti ca hotipi na hotipi.

    ਸਾਸਨਟ੍ਠਿਤਿਯਾ ਪਨ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਯੇવ ਪਮਾਣਂ। ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਹਿ ਤੇਪਿਟਕਂ ਸੁਤ੍વਾ ਦ੍વੇਪਿ ਪੂਰੇਤਿ। ਯਥਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਆਲ਼ਾਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਞ੍ਚਾਭਿਞ੍ਞਾ ਸਤ੍ਤ ਚ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਸੋ ‘ਨ ਜਾਨਾਮੀ’ਤਿ ਆਹ; ਤਤੋ ਉਦਕਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਧਿਗਤવਿਸੇਸਂ ਸਂਸਨ੍ਦੇਤ੍વਾ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਸ੍ਸ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਪੁਚ੍ਛਿ; ਸੋ ਆਚਿਕ੍ਖਿ; ਤਸ੍ਸ વਚਨਸਮਨਨ੍ਤਰਮੇવ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਤਂ ਸਮ੍ਪਾਦੇਸਿ; ਏવਮੇવ ਪਞ੍ਞવਾ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਂ ਸੁਤ੍વਾ ਦ੍વੇਪਿ ਪੂਰੇਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਯਾ ਠਿਤਾਯ ਸਾਸਨਂ ਠਿਤਂ ਹੋਤਿ। ਯਦਾ ਪਨ ਸਾ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਤਿ ਤਦਾ ਪਠਮਂ ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕਂ ਨਸ੍ਸਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਟ੍ਠਾਨਂ ਸਬ੍ਬਪਠਮਂ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਤਿ। ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਪਚ੍ਛਾ ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਹੋ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੇ ਇਤਰੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਪਿਟਕੇਸੁ ਠਿਤੇਸੁ ਸਾਸਨਂ ਠਿਤਮੇવ ਹੋਤਿ।

    Sāsanaṭṭhitiyā pana pariyattiyeva pamāṇaṃ. Paṇḍito hi tepiṭakaṃ sutvā dvepi pūreti. Yathā amhākaṃ bodhisatto āḷārassa santike pañcābhiññā satta ca samāpattiyo nibbattetvā nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā parikammaṃ pucchi, so ‘na jānāmī’ti āha; tato udakassa santikaṃ gantvā adhigatavisesaṃ saṃsandetvā nevasaññānāsaññāyatanassa parikammaṃ pucchi; so ācikkhi; tassa vacanasamanantarameva mahāsatto taṃ sampādesi; evameva paññavā bhikkhu pariyattiṃ sutvā dvepi pūreti. Tasmā pariyattiyā ṭhitāya sāsanaṃ ṭhitaṃ hoti. Yadā pana sā antaradhāyati tadā paṭhamaṃ abhidhammapiṭakaṃ nassati. Tattha paṭṭhānaṃ sabbapaṭhamaṃ antaradhāyati. Anukkamena pacchā dhammasaṅgaho. Tasmiṃ antarahite itaresu dvīsu piṭakesu ṭhitesu sāsanaṃ ṭhitameva hoti.

    ਤਤ੍ਥ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪਿਟਕੇ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਮਾਨੇ ਪਠਮਂ ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯੋ ਏਕਾਦਸਕਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਏਕਕਾ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਤਿ। ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯੋ ਚਕ੍ਕਪੇਯ੍ਯਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਓਘਤਰਣਾ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਤਿ। ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭਾવਨਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਮੂਲਪਰਿਯਾਯਾ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਤਿ। ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਦੀਘਨਿਕਾਯੋ ਦਸੁਤ੍ਤਰਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲਾ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਤਿ। ਏਕਿਸ੍ਸਾਪਿ ਦ੍વਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਗਾਥਾਨਂ ਪੁਚ੍ਛਾ ਅਦ੍ਧਾਨਂ ਗਚ੍ਛਤਿ; ਸਾਸਨਂ ਧਾਰੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਸਭਿਯਪੁਚ੍ਛਾ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੫੧੫ ਆਦਯੋ) વਿਯ ਆਲ਼વਕਪੁਚ੍ਛਾ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੧੮੩ ਆਦਯੋ; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੪੬) વਿਯ ਚ। ਏਤਾ ਕਿਰ ਕਸ੍ਸਪਬੁਦ੍ਧਕਾਲਿਕਾ ਅਨ੍ਤਰਾ ਸਾਸਨਂ ਧਾਰੇਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿਂਸੁ।

    Tattha suttantapiṭake antaradhāyamāne paṭhamaṃ aṅguttaranikāyo ekādasakato paṭṭhāya yāva ekakā antaradhāyati. Tadanantaraṃ saṃyuttanikāyo cakkapeyyālato paṭṭhāya yāva oghataraṇā antaradhāyati. Tadanantaraṃ majjhimanikāyo indriyabhāvanato paṭṭhāya yāva mūlapariyāyā antaradhāyati. Tadanantaraṃ dīghanikāyo dasuttarato paṭṭhāya yāva brahmajālā antaradhāyati. Ekissāpi dvinnampi gāthānaṃ pucchā addhānaṃ gacchati; sāsanaṃ dhāretuṃ na sakkoti sabhiyapucchā (su. ni. 515 ādayo) viya āḷavakapucchā (su. ni. 183 ādayo; saṃ. ni. 1.246) viya ca. Etā kira kassapabuddhakālikā antarā sāsanaṃ dhāretuṃ nāsakkhiṃsu.

    ਦ੍વੀਸੁ ਪਨ ਪਿਟਕੇਸੁ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੇਸੁਪਿ વਿਨਯਪਿਟਕੇ ਠਿਤੇ ਸਾਸਨਂ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਪਰਿવਾਰਖਨ੍ਧਕੇਸੁ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੇਸੁ ਉਭਤੋવਿਭਙ੍ਗੇ ਠਿਤੇ ਠਿਤਮੇવ ਹੋਤਿ। ਉਭਤੋવਿਭਙ੍ਗੇ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੇ ਮਾਤਿਕਾਯ ਠਿਤਾਯਪਿ ਠਿਤਮੇવ ਹੋਤਿ। ਮਾਤਿਕਾਯ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤਾਯ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਉਪਸਮ੍ਪਦਾਸੁ ਠਿਤਾਸੁ ਸਾਸਨਂ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਲਿਙ੍ਗਂ ਅਦ੍ਧਾਨਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਸੇਤવਤ੍ਥਸਮਣવਂਸੋ ਪਨ ਕਸ੍ਸਪਬੁਦ੍ਧਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸਾਸਨਂ ਧਾਰੇਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿ। ਪਚ੍ਛਿਮਕਸ੍ਸ ਪਨ ਸਚ੍ਚਪਟਿવੇਧਤੋ ਪਚ੍ਛਿਮਕਸ੍ਸ ਸੀਲਭੇਦਤੋ ਚ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸਾਸਨਂ ਓਸਕ੍ਕਿਤਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਨ વਾਰਿਤਾ।

    Dvīsu pana piṭakesu antarahitesupi vinayapiṭake ṭhite sāsanaṃ tiṭṭhati. Parivārakhandhakesu antarahitesu ubhatovibhaṅge ṭhite ṭhitameva hoti. Ubhatovibhaṅge antarahite mātikāya ṭhitāyapi ṭhitameva hoti. Mātikāya antarahitāya pātimokkhapabbajjāupasampadāsu ṭhitāsu sāsanaṃ tiṭṭhati. Liṅgaṃ addhānaṃ gacchati. Setavatthasamaṇavaṃso pana kassapabuddhakālato paṭṭhāya sāsanaṃ dhāretuṃ nāsakkhi. Pacchimakassa pana saccapaṭivedhato pacchimakassa sīlabhedato ca paṭṭhāya sāsanaṃ osakkitaṃ nāma hoti. Tato paṭṭhāya aññassa buddhassa uppatti na vāritā.

    ਤੀਣਿ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਾਨਿ ਨਾਮ – ਕਿਲੇਸਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ, ਖਨ੍ਧਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ, ਧਾਤੁਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ‘ਕਿਲੇਸਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ’ ਬੋਧਿਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇ ਅਹੋਸਿ, ‘ਖਨ੍ਧਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ’ ਕੁਸਿਨਾਰਾਯਂ, ‘ਧਾਤੁਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ’ ਅਨਾਗਤੇ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਕਿਰ ਓਸਕ੍ਕਨਕਾਲੇ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਤਮ੍ਬਪਣ੍ਣਿਦੀਪੇ ਧਾਤੁਯੋ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ਮਹਾਚੇਤਿਯਂ ਗਮਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਮਹਾਚੇਤਿਯਤੋ ਨਾਗਦੀਪੇ ਰਾਜਾਯਤਨਚੇਤਿਯਂ, ਤਤੋ ਮਹਾਬੋਧਿਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਗਮਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਨਾਗਭવਨਤੋਪਿ ਦੇવਲੋਕਤੋਪਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਤੋਪਿ ਧਾਤੁਯੋ ਮਹਾਬੋਧਿਪਲ੍ਲਙ੍ਕਮੇવ ਗਮਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਸਾਸਪਮਤ੍ਤਾਪਿ ਧਾਤੁ ਨ ਅਨ੍ਤਰਾ ਨਸ੍ਸਿਸ੍ਸਤਿ। ਸਬ੍ਬਾ ਧਾਤੁਯੋ ਮਹਾਬੋਧਿਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇ ਰਾਸਿਭੂਤਾ ਸੁવਣ੍ਣਕ੍ਖਨ੍ਧੋ વਿਯ ਏਕਘਨਾ ਹੁਤ੍વਾ ਛਬ੍ਬਣ੍ਣਰਂਸਿਯੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਤਾ ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਧਾਤੁਂ ਫਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਤਤੋ ਦਸਸਹਸ੍ਸਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਦੇવਤਾ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਜ੍ਜ ਸਤ੍ਥਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤਿ, ਅਜ੍ਜ ਸਾਸਨਂ ਓਸਕ੍ਕਤਿ, ਪਚ੍ਛਿਮਦਸ੍ਸਨਂ ਦਾਨਿ ਇਦਂ ਅਮ੍ਹਾਕ’’ਨ੍ਤਿ ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤਦਿવਸਤੋ ਮਹਨ੍ਤਤਰਂ ਕਾਰੁਞ੍ਞਂ ਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਨਾਗਾਮਿਖੀਣਾਸવੇ ਅવਸੇਸਾ ਸਕਭਾવੇਨ ਸਨ੍ਧਾਰੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਧਾਤੂਸੁ ਤੇਜੋਧਾਤੁ ਉਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਯਾવ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਾ ਉਗ੍ਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਤਿ। ਸਾਸਪਮਤ੍ਤਾਯਪਿ ਧਾਤੁਯਾ ਸਤਿ ਏਕਜਾਲਾવ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ; ਧਾਤੂਸੁ ਪਰਿਯਾਦਾਨਂ ਗਤਾਸੁ ਪਚ੍ਛਿਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ। ਏવਂ ਮਹਨ੍ਤਂ ਆਨੁਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਧਾਤੂਸੁ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤਾਸੁ ਸਾਸਨਂ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਯਾવ ਏવਂ ਨ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਤਿ ਤਾવ ਅਚਰਿਮਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਅਪੁਬ੍ਬਂ ਅਚਰਿਮਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ – ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤਿ।

    Tīṇiparinibbānāni nāma – kilesaparinibbānaṃ, khandhaparinibbānaṃ, dhātuparinibbānanti. Tattha ‘kilesaparinibbānaṃ’ bodhipallaṅke ahosi, ‘khandhaparinibbānaṃ’ kusinārāyaṃ, ‘dhātuparinibbānaṃ’ anāgate bhavissati. Sāsanassa kira osakkanakāle imasmiṃ tambapaṇṇidīpe dhātuyo sannipatitvā mahācetiyaṃ gamissanti, mahācetiyato nāgadīpe rājāyatanacetiyaṃ, tato mahābodhipallaṅkaṃ gamissanti. Nāgabhavanatopi devalokatopi brahmalokatopi dhātuyo mahābodhipallaṅkameva gamissanti. Sāsapamattāpi dhātu na antarā nassissati. Sabbā dhātuyo mahābodhipallaṅke rāsibhūtā suvaṇṇakkhandho viya ekaghanā hutvā chabbaṇṇaraṃsiyo vissajjessanti. Tā dasasahassilokadhātuṃ pharissanti. Tato dasasahassacakkavāḷadevatā sannipatitvā ‘‘ajja satthā parinibbāti, ajja sāsanaṃ osakkati, pacchimadassanaṃ dāni idaṃ amhāka’’nti dasabalassa parinibbutadivasato mahantataraṃ kāruññaṃ karissanti. Ṭhapetvā anāgāmikhīṇāsave avasesā sakabhāvena sandhāretuṃ na sakkhissanti. Dhātūsu tejodhātu uṭṭhahitvā yāva brahmalokā uggacchissati. Sāsapamattāyapi dhātuyā sati ekajālāva bhavissati; dhātūsu pariyādānaṃ gatāsu pacchijjissati. Evaṃ mahantaṃ ānubhāvaṃ dassetvā dhātūsu antarahitāsu sāsanaṃ antarahitaṃ nāma hoti. Yāva evaṃ na antaradhāyati tāva acarimaṃ nāma hoti. Evaṃ apubbaṃ acarimaṃ uppajjeyyuṃ – netaṃ ṭhānaṃ vijjati.

    ਕਸ੍ਮਾ ਪਨ ਅਪੁਬ੍ਬਂ ਅਚਰਿਮਂ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ? ਅਨਚ੍ਛਰਿਯਤ੍ਤਾ। ਬੁਦ੍ਧਾ ਹਿ ਅਚ੍ਛਰਿਯਮਨੁਸ੍ਸਾ, ਯਥਾਹ – ‘‘ਏਕਪੁਗ੍ਗਲੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਲੋਕੇ ਉਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਅਚ੍ਛਰਿਯਮਨੁਸ੍ਸੋ। ਕਤਮੋ ਏਕਪੁਗ੍ਗਲੋ? ਤਥਾਗਤੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੭੨)। ਯਦਿ ਚ ਦ੍વੇ વਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਾ ਅਟ੍ਠ વਾ ਸੋਲ਼ਸ વਾ ਏਕਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ, ਨ ਅਚ੍ਛਰਿਯਾ ਭવੇਯ੍ਯੁਂ। ਏਕਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ વਿਹਾਰੇ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਚੇਤਿਯਾਨਮ੍ਪਿ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰੋ ਉਲ਼ਾਰੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੂਪਿ ਬਹੁਤਾਯ ਨ ਅਚ੍ਛਰਿਯਾ ਜਾਤਾ, ਏવਂ ਬੁਦ੍ਧਾਪਿ ਭવੇਯ੍ਯੁਂ; ਤਸ੍ਮਾ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਦੇਸਨਾਯ ਚ વਿਸੇਸਾਭਾવਤੋ। ਯਞ੍ਹਿ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਦਿਭੇਦਂ ਧਮ੍ਮਂ ਏਕੋ ਦੇਸੇਤਿ, ਅਞ੍ਞੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾਪਿ ਸੋવ ਦੇਸੇਤਬ੍ਬੋ ਸਿਯਾ। ਤਤੋ ਅਨਚ੍ਛਰਿਯੋ ਸਿਯਾ। ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੇ ਦੇਸਨਾਪਿ ਅਚ੍ਛਰਿਯਾ ਹੋਤਿ। વਿવਾਦਭਾવਤੋ ਚ। ਬਹੂਸੁ ਚ ਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ ਬਹੂਨਂ ਆਚਰਿਯਾਨਂ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕਾ વਿਯ ‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਪਾਸਾਦਿਕੋ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਮਧੁਰਸ੍ਸਰੋ ਲਾਭੀ ਪੁਞ੍ਞવਾ’ਤਿ વਿવਦੇਯ੍ਯੁਂ; ਤਸ੍ਮਾਪਿ ਏવਂ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ।

    Kasmā pana apubbaṃ acarimaṃ na uppajjantīti? Anacchariyattā. Buddhā hi acchariyamanussā, yathāha – ‘‘ekapuggalo, bhikkhave, loke upajjamāno uppajjati acchariyamanusso. Katamo ekapuggalo? Tathāgato, bhikkhave, arahaṃ sammāsambuddho’’ti (a. ni. 1.172). Yadi ca dve vā cattāro vā aṭṭha vā soḷasa vā ekato uppajjeyyuṃ, na acchariyā bhaveyyuṃ. Ekasmiñhi vihāre dvinnaṃ cetiyānampi lābhasakkāro uḷāro na hoti, bhikkhūpi bahutāya na acchariyā jātā, evaṃ buddhāpi bhaveyyuṃ; tasmā nuppajjanti. Desanāya ca visesābhāvato. Yañhi satipaṭṭhānādibhedaṃ dhammaṃ eko deseti, aññena uppajjitvāpi sova desetabbo siyā. Tato anacchariyo siyā. Ekasmiṃ pana dhammaṃ desente desanāpi acchariyā hoti. Vivādabhāvato ca. Bahūsu ca buddhesu uppannesu bahūnaṃ ācariyānaṃ antevāsikā viya ‘amhākaṃ buddho pāsādiko, amhākaṃ buddho madhurassaro lābhī puññavā’ti vivadeyyuṃ; tasmāpi evaṃ nuppajjanti.

    ਅਪਿਚੇਤਂ ਕਾਰਣਂ ਮਿਲਿਨ੍ਦਰਞ੍ਞਾ ਪੁਟ੍ਠੇਨ ਨਾਗਸੇਨਤ੍ਥੇਰੇਨ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਮੇવ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹਿ ਤਤ੍ਥ (ਮਿ॰ ਪ॰ ੫.੧.੧) –

    Apicetaṃ kāraṇaṃ milindaraññā puṭṭhena nāgasenattherena vitthāritameva. Vuttañhi tattha (mi. pa. 5.1.1) –

    ‘‘ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਭਾਸਿਤਮ੍ਪੇਤਂ ਭਗવਤਾ – ‘‘ਅਟ੍ਠਾਨਮੇਤਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਨવਕਾਸੋ ਯਂ ਏਕਿਸ੍ਸਾ ਲੋਕਧਾਤੁਯਾ ਦ੍વੇ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਅਪੁਬ੍ਬਂ ਅਚਰਿਮਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ – ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੭੭; ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੨੯)। ਦੇਸੇਨ੍ਤਾ ਚ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਤਥਾਗਤਾ ਸਤ੍ਤਤਿਂਸ ਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਧਮ੍ਮੇ ਦੇਸੇਨ੍ਤਿ, ਕਥਯਮਾਨਾ ਚ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਿ ਕਥੇਨ੍ਤਿ, ਸਿਕ੍ਖਾਪੇਨ੍ਤਾ ਚ ਤੀਸੁ ਸਿਕ੍ਖਾਸੁ ਸਿਕ੍ਖਾਪੇਨ੍ਤਿ, ਅਨੁਸਾਸਮਾਨਾ ਚ ਅਪ੍ਪਮਾਦਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਂ ਅਨੁਸਾਸਨ੍ਤਿ। ਯਦਿ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਤਥਾਗਤਾਨਂ ਏਕਾ ਦੇਸਨਾ ਏਕਾ ਕਥਾ ਏਕਾ ਸਿਕ੍ਖਾ ਏਕਾਨੁਸਿਟ੍ਠਿ, ਕੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਦ੍વੇ ਤਥਾਗਤਾ ਏਕਕ੍ਖਣੇ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ? ਏਕੇਨਪਿ ਤਾવ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇਨ ਅਯਂ ਲੋਕੋ ਓਭਾਸਜਾਤੋ। ਯਦਿ ਦੁਤਿਯੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવੇਯ੍ਯ, ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪਭਾਯ ਅਯਂ ਲੋਕੋ ਭਿਯ੍ਯੋਸੋ ਮਤ੍ਤਾਯ ਓਭਾਸਜਾਤੋ ਭવੇਯ੍ਯ। ਓવਦਨ੍ਤਾ ਚ ਦ੍વੇ ਤਥਾਗਤਾ ਸੁਖਂ ਓવਦੇਯ੍ਯੁਂ, ਅਨੁਸਾਸਮਾਨਾ ਚ ਸੁਖਂ ਅਨੁਸਾਸੇਯ੍ਯੁਂ। ਤਤ੍ਥ ਮੇ ਕਾਰਣਂ ਦਸ੍ਸੇਹਿ ਯਥਾਹਂ ਨਿਸ੍ਸਂਸਯੋ ਭવੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ।

    ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā – ‘‘aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso yaṃ ekissā lokadhātuyā dve arahanto sammāsambuddhā apubbaṃ acarimaṃ uppajjeyyuṃ – netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti (a. ni. 1.277; ma. ni. 3.129). Desentā ca, bhante nāgasena, sabbepi tathāgatā sattatiṃsa bodhipakkhiyadhamme desenti, kathayamānā ca cattāri ariyasaccāni kathenti, sikkhāpentā ca tīsu sikkhāsu sikkhāpenti, anusāsamānā ca appamādapaṭipattiyaṃ anusāsanti. Yadi, bhante nāgasena, sabbesampi tathāgatānaṃ ekā desanā ekā kathā ekā sikkhā ekānusiṭṭhi, kena kāraṇena dve tathāgatā ekakkhaṇe nuppajjanti? Ekenapi tāva buddhuppādena ayaṃ loko obhāsajāto. Yadi dutiyo buddho bhaveyya, dvinnaṃ pabhāya ayaṃ loko bhiyyoso mattāya obhāsajāto bhaveyya. Ovadantā ca dve tathāgatā sukhaṃ ovadeyyuṃ, anusāsamānā ca sukhaṃ anusāseyyuṃ. Tattha me kāraṇaṃ dassehi yathāhaṃ nissaṃsayo bhaveyya’’nti.

    ‘‘ਅਯਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਲੋਕਧਾਤੁ ਏਕਬੁਦ੍ਧਧਾਰਣੀ, ਏਕਸ੍ਸੇવ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਗੁਣਂ ਧਾਰੇਤਿ। ਯਦਿ ਦੁਤਿਯੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਨਾਯਂ ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਲੋਕਧਾਤੁ ਧਾਰੇਯ੍ਯ, ਚਲੇਯ੍ਯ ਕਮ੍ਪੇਯ੍ਯ ਨਮੇਯ੍ਯ ਓਨਮੇਯ੍ਯ વਿਨਮੇਯ੍ਯ વਿਕਿਰੇਯ੍ਯ વਿਧਮੇਯ੍ਯ વਿਦ੍ਧਂਸੇਯ੍ਯ, ਨ ਠਾਨਮੁਪਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ।

    ‘‘Ayaṃ, mahārāja, dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī, ekasseva tathāgatassa guṇaṃ dhāreti. Yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nāyaṃ dasasahassī lokadhātu dhāreyya, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyya.

    ‘‘ਯਥਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਨਾવਾ ਏਕਪੁਰਿਸਸਨ੍ਧਾਰਣੀ ਭવੇਯ੍ਯ, ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਪੁਰਿਸੇ ਅਭਿਰੂਲ਼੍ਹੇ ਸਾ ਨਾવਾ ਸਮੁਪਾਦਿਕਾ ਭવੇਯ੍ਯ। ਅਥ ਦੁਤਿਯੋ ਪੁਰਿਸੋ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਤਾਦਿਸੋ ਆਯੁਨਾ વਣ੍ਣੇਨ વਯੇਨ ਪਮਾਣੇਨ ਕਿਸਥੂਲੇਨ ਸਬ੍ਬਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗੇਨ। ਸੋ ਤਂ ਨਾવਂ ਅਭਿਰੂਹੇਯ੍ਯ। ਅਪਿਨੁ ਸਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਨਾવਾ ਦ੍વਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਧਾਰੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਚਲੇਯ੍ਯ ਕਮ੍ਪੇਯ੍ਯ ਨਮੇਯ੍ਯ ਓਨਮੇਯ੍ਯ વਿਨਮੇਯ੍ਯ વਿਕਿਰੇਯ੍ਯ વਿਧਮੇਯ੍ਯ વਿਦ੍ਧਂਸੇਯ੍ਯ, ਨ ਠਾਨਮੁਪਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਓਸੀਦੇਯ੍ਯ ਉਦਕੇ’’ਤਿ । ‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਯਂ ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਲੋਕਧਾਤੁ ਏਕਬੁਦ੍ਧਧਾਰਣੀ ਏਕਸ੍ਸੇવ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਗੁਣਂ ਧਾਰੇਤਿ। ਯਦਿ ਦੁਤਿਯੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਨਾਯਂ ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਲੋਕਧਾਤੁ ਧਾਰੇਯ੍ਯ, ਚਲੇਯ੍ਯ…ਪੇ॰… ਨ ਠਾਨਮੁਪਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ।

    ‘‘Yathā, mahārāja, nāvā ekapurisasandhāraṇī bhaveyya, ekasmiṃ purise abhirūḷhe sā nāvā samupādikā bhaveyya. Atha dutiyo puriso āgaccheyya tādiso āyunā vaṇṇena vayena pamāṇena kisathūlena sabbaṅgapaccaṅgena. So taṃ nāvaṃ abhirūheyya. Apinu sā, mahārāja, nāvā dvinnampi dhāreyyā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyya, osīdeyya udake’’ti . ‘‘Evameva kho, mahārāja, ayaṃ dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī ekasseva tathāgatassa guṇaṃ dhāreti. Yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nāyaṃ dasasahassī lokadhātu dhāreyya, caleyya…pe… na ṭhānamupagaccheyya.

    ‘‘ਯਥਾ વਾ ਪਨ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪੁਰਿਸੋ ਯਾવਦਤ੍ਥਂ ਭੋਜਨਂ ਭੁਞ੍ਜੇਯ੍ਯ ਛਾਦੇਨ੍ਤਂ ਯਾવਕਣ੍ਠਮਭਿਪੂਰਯਿਤ੍વਾ। ਸੋ ਤਤੋ ਪੀਣਿਤੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ ਨਿਰਨ੍ਤਰੋ ਤਨ੍ਦੀਗਤੋ ਅਨੋਨਮਿਤਦਣ੍ਡਜਾਤੋ ਪੁਨਦੇવ ਤਤ੍ਤਕਂ ਭੋਜਨਂ ਭੁਞ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਅਪਿਨੁ ਖੋ ਸੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪੁਰਿਸੋ ਸੁਖਿਤੋ ਭવੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਕਿਂ ਭੁਤ੍ਤੋવ ਮਰੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਯਂ ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਲੋਕਧਾਤੁ ਏਕਬੁਦ੍ਧਧਾਰਣੀ…ਪੇ॰… ਨ ਠਾਨਮੁਪਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ।

    ‘‘Yathā vā pana, mahārāja, puriso yāvadatthaṃ bhojanaṃ bhuñjeyya chādentaṃ yāvakaṇṭhamabhipūrayitvā. So tato pīṇito paripuṇṇo nirantaro tandīgato anonamitadaṇḍajāto punadeva tattakaṃ bhojanaṃ bhuñjeyya. Apinu kho so, mahārāja, puriso sukhito bhaveyyā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, sakiṃ bhuttova mareyyā’’ti. Evameva kho, mahārāja, ayaṃ dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī…pe… na ṭhānamupagaccheyyā’’ti.

    ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਅਤਿਧਮ੍ਮਭਾਰੇਨ ਪਥવੀ ਚਲਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਇਧ, ਮਹਾਰਾਜ, ਦ੍વੇ ਸਕਟਾ ਰਤਨਪਰਿਪੂਰਿਤਾ ਭવੇਯ੍ਯੁਂ ਯਾવਸ੍ਮਾ ਮੁਖਸਮਾ। ਏਕ ਸਕਟਤੋ ਰਤਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਏਕਮ੍ਹਿ ਸਕਟੇ ਆਕਿਰੇਯ੍ਯੁਂ। ਅਪਿਨੁ ਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸਕਟਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਸਕਟਾਨਂ ਰਤਨਂ ਧਾਰੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨਾਭਿਪਿ ਤਸ੍ਸ ਚਲੇਯ੍ਯ, ਅਰਾਪਿ ਤਸ੍ਸ ਭਿਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ, ਨੇਮਿਪਿ ਤਸ੍ਸ ਓਪਤੇਯ੍ਯ, ਅਕ੍ਖੋਪਿ ਤਸ੍ਸ ਭਿਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਨ੍ਨੁ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਤਿਰਤਨਭਾਰੇਨ ਸਕਟਂ ਭਿਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਆਮ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਤਿਧਮ੍ਮਭਾਰੇਨ ਪਥવੀ ਚਲਤੀਤਿ।

    ‘‘Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, atidhammabhārena pathavī calatī’’ti? ‘‘Idha, mahārāja, dve sakaṭā ratanaparipūritā bhaveyyuṃ yāvasmā mukhasamā. Eka sakaṭato ratanaṃ gahetvā ekamhi sakaṭe ākireyyuṃ. Apinu taṃ, mahārāja, sakaṭaṃ dvinnampi sakaṭānaṃ ratanaṃ dhāreyyā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, nābhipi tassa caleyya, arāpi tassa bhijjeyyuṃ, nemipi tassa opateyya, akkhopi tassa bhijjeyyā’’ti. ‘‘Kinnu kho, mahārāja, atiratanabhārena sakaṭaṃ bhijjatī’’ti? ‘‘Āma, bhante’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, atidhammabhārena pathavī calatīti.

    ‘‘ਅਪਿਚ, ਮਹਾਰਾਜ, ਇਮਂ ਕਾਰਣਂ ਬੁਦ੍ਧਬਲਪਰਿਦੀਪਨਾਯ ਓਸਾਰਿਤਂ। ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਤਤ੍ਥ ਪਤਿਰੂਪਂ ਕਾਰਣਂ ਸੁਣੋਹਿ ਯੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਦ੍વੇ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਏਕਕ੍ਖਣੇ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਯਦਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਦ੍વੇ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਏਕਕ੍ਖਣੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ, ਪਰਿਸਾਯ વਿવਾਦੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ – ‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਬੁਦ੍ਧੋ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਬੁਦ੍ਧੋ’ਤਿ ਉਭਤੋਪਕ੍ਖਜਾਤਾ ਭવੇਯ੍ਯੁਂ। ਯਥਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਬਲવਾਮਚ੍ਚਾਨਂ ਪਰਿਸਾਯ વਿવਾਦੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ – ‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਅਮਚ੍ਚੋ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਅਮਚ੍ਚੋ’ਤਿ ਉਭਤੋਪਕ੍ਖਜਾਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ; ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯਦਿ ਦ੍વੇ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਏਕਕ੍ਖਣੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ, ਤੇਸਂ ਪਰਿਸਾਯ વਿવਾਦੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ – ‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਬੁਦ੍ਧੋ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਬੁਦ੍ਧੋ’ਤਿ ਉਭਤੋਪਕ੍ਖਜਾਤਾ ਭવੇਯ੍ਯੁਂ। ਇਦਂ ਤਾવ ਮਹਾਰਾਜ ਏਕਂ ਕਾਰਣਂ ਯੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਦ੍વੇ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਏਕਕ੍ਖਣੇ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ।

    ‘‘Apica, mahārāja, imaṃ kāraṇaṃ buddhabalaparidīpanāya osāritaṃ. Aññampi tattha patirūpaṃ kāraṇaṃ suṇohi yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti. Yadi, mahārāja, dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, parisāya vivādo uppajjeyya – ‘tumhākaṃ buddho, amhākaṃ buddho’ti ubhatopakkhajātā bhaveyyuṃ. Yathā, mahārāja, dvinnaṃ balavāmaccānaṃ parisāya vivādo uppajjeyya – ‘tumhākaṃ amacco, amhākaṃ amacco’ti ubhatopakkhajātā honti; evameva kho, mahārāja, yadi dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, tesaṃ parisāya vivādo uppajjeyya – ‘tumhākaṃ buddho, amhākaṃ buddho’ti ubhatopakkhajātā bhaveyyuṃ. Idaṃ tāva mahārāja ekaṃ kāraṇaṃ yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti.

    ‘‘ਅਪਰਮ੍ਪਿ ਉਤ੍ਤਰਿਂ ਕਾਰਣਂ ਸੁਣੋਹਿ ਯੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਦ੍વੇ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਏਕਕ੍ਖਣੇ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਯਦਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਦ੍વੇ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਏਕਕ੍ਖਣੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ ‘ਅਗ੍ਗੋ ਬੁਦ੍ਧੋ’ਤਿ ਯਂ વਚਨਂ ਤਂ ਮਿਚ੍ਛਾ ਭવੇਯ੍ਯ, ‘ਜੇਟ੍ਠੋ ਬੁਦ੍ਧੋ’ਤਿ ‘ਸੇਟ੍ਠੋ ਬੁਦ੍ਧੋ’ਤਿ ‘વਿਸਿਟ੍ਠੋ ਬੁਦ੍ਧੋ’ਤਿ ‘ਉਤ੍ਤਮੋ ਬੁਦ੍ਧੋ’ਤਿ ‘ਪવਰੋ ਬੁਦ੍ਧੋ’ਤਿ ‘ਅਸਮੋ ਬੁਦ੍ਧੋ’ਤਿ ‘ਅਸਮਸਮੋ ਬੁਦ੍ਧੋ’ਤਿ ‘ਅਪ੍ਪਟਿਸਮੋ ਬੁਦ੍ਧੋ’ਤਿ ‘ਅਪ੍ਪਟਿਭਾਗੀ ਬੁਦ੍ਧੋ’ਤਿ ‘ਅਪ੍ਪਟਿਪੁਗ੍ਗਲੋ ਬੁਦ੍ਧੋ’ਤਿ ਯਂ વਚਨਂ ਤਂ ਮਿਚ੍ਛਾ ਭવੇਯ੍ਯ। ਇਦਮ੍ਪਿ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕਾਰਣਂ ਤਥਤੋ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛ ਯੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਦ੍વੇ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਏਕਕ੍ਖਣੇ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ।

    ‘‘Aparampi uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti. Yadi, mahārāja, dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ ‘aggo buddho’ti yaṃ vacanaṃ taṃ micchā bhaveyya, ‘jeṭṭho buddho’ti ‘seṭṭho buddho’ti ‘visiṭṭho buddho’ti ‘uttamo buddho’ti ‘pavaro buddho’ti ‘asamo buddho’ti ‘asamasamo buddho’ti ‘appaṭisamo buddho’ti ‘appaṭibhāgī buddho’ti ‘appaṭipuggalo buddho’ti yaṃ vacanaṃ taṃ micchā bhaveyya. Idampi kho tvaṃ, mahārāja, kāraṇaṃ tathato sampaṭiccha yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti.

    ‘‘ਅਪਿਚ, ਮਹਾਰਾਜ, ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਭਗવਨ੍ਤਾਨਂ ਸਭਾવਪਕਤਿ ਏਸਾ ਯਂ ਏਕੋਯੇવ ਬੁਦ੍ਧੋ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ ਕਾਰਣਾ? ਮਹਨ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੁਦ੍ਧਗੁਣਾਨਂ। ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯਂ ਲੋਕੇ ਮਹਨ੍ਤਂ ਤਂ ਏਕਂਯੇવ ਹੋਤਿ। ਪਥવੀ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮਹਨ੍ਤਾ, ਸਾ ਏਕਾਯੇવ; ਸਾਗਰੋ ਮਹਨ੍ਤੋ, ਸੋ ਏਕੋਯੇવ; ਸਿਨੇਰੁ ਗਿਰਿਰਾਜਾ ਮਹਨ੍ਤੋ, ਸੋ ਏਕੋਯੇવ; ਆਕਾਸੋ ਮਹਨ੍ਤੋ, ਸੋ ਏਕੋਯੇવ; ਸਕ੍ਕੋ ਮਹਨ੍ਤੋ, ਸੋ ਏਕੋਯੇવ; ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਮਹਨ੍ਤੋ, ਸੋ ਏਕੋਯੇવ; ਤਥਾਗਤੋ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਮਹਨ੍ਤੋ, ਸੋ ਏਕੋਯੇવ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ। ਯਤ੍ਥ ਤੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਤਤ੍ਥ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਓਕਾਸੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤਥਾਗਤੋ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਏਕੋਯੇવ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ।

    ‘‘Apica, mahārāja, buddhānaṃ bhagavantānaṃ sabhāvapakati esā yaṃ ekoyeva buddho loke uppajjati. Kasmā kāraṇā? Mahantattā sabbaññubuddhaguṇānaṃ. Aññampi, mahārāja, yaṃ loke mahantaṃ taṃ ekaṃyeva hoti. Pathavī, mahārāja, mahantā, sā ekāyeva; sāgaro mahanto, so ekoyeva; sineru girirājā mahanto, so ekoyeva; ākāso mahanto, so ekoyeva; sakko mahanto, so ekoyeva; mahābrahmā mahanto, so ekoyeva; tathāgato arahaṃ sammāsambuddho mahanto, so ekoyeva lokasmiṃ. Yattha te uppajjanti tattha aññesaṃ okāso na hoti. Tasmā, mahārāja, tathāgato arahaṃ sammāsambuddho ekoyeva loke uppajjatī’’ti.

    ‘‘ਸੁਕਥਿਤੋ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਪਞ੍ਹੋ ਓਪਮ੍ਮੇਹਿ ਕਾਰਣੇਹੀ’’ਤਿ (ਮਿ॰ ਪ॰ ੫.੧.੧)।

    ‘‘Sukathito, bhante nāgasena, pañho opammehi kāraṇehī’’ti (mi. pa. 5.1.1).

    ਏਕਿਸ੍ਸਾ ਲੋਕਧਾਤੁਯਾਤਿ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇ। ਹੇਟ੍ਠਾ ਇਮਿਨਾવ ਪਦੇਨ ਦਸ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਗਹਿਤਾਨਿ। ਤਾਨਿਪਿ ਏਕਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇਨੇવ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤੁਂ વਟ੍ਟਨ੍ਤਿ। ਬੁਦ੍ਧਾ ਹਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ; ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਟ੍ਠਾਨੇ ਪਨ વਾਰਿਤੇ ਇਤੋ ਅਞ੍ਞੇਸੁ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇਸੁ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ વਾਰਿਤਮੇવ ਹੋਤਿ। ਅਪੁਬ੍ਬਂ ਅਚਰਿਮਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚਕ੍ਕਰਤਨਪਾਤੁਭਾવਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਪੁਬ੍ਬਂ, ਤਸ੍ਸੇવ ਅਨ੍ਤਰਧਾਨਤੋ ਪਚ੍ਛਾ ਚਰਿਮਂ। ਤਤ੍ਥ ਦ੍વਿਧਾ ਚਕ੍ਕਰਤਨਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਧਾਨਂ ਹੋਤਿ – ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਨੋ ਕਾਲਕਿਰਿਯਾਯ વਾ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ વਾ। ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਮਾਨਞ੍ਚ ਪਨ ਤਂ ਕਾਲਕਿਰਿਯਤੋ વਾ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਤੋ વਾ ਸਤ੍ਤਮੇ ਦਿવਸੇ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਤਿ। ਤਤੋ ਪਰਂ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਨੋ ਪਾਤੁਭਾવੋ ਅવਾਰਿਤੋ। ਕਸ੍ਮਾ ਪਨ ਏਕਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇ ਦ੍વੇ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਨੋ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ? વਿવਾਦੁਪਚ੍ਛੇਦਤੋ ਅਨਚ੍ਛਰਿਯਭਾવਤੋ ਚਕ੍ਕਰਤਨਸ੍ਸ ਮਹਾਨੁਭਾવਤੋ ਚ। ਦ੍વੀਸੁ ਹਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੇਸੁ ‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਰਾਜਾ ਮਹਨ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਰਾਜਾ ਮਹਨ੍ਤੋ’ਤਿ વਿવਾਦੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ। ‘ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਦੀਪੇ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ, ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਦੀਪੇ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ’ਤਿ ਚ ਅਨਚ੍ਛਰਿਯੋ ਭવੇਯ੍ਯ। ਯੋ ਚਾਯਂ ਚਕ੍ਕਰਤਨਸ੍ਸ ਦ੍વਿਸਹਸ੍ਸਦੀਪਪਰਿવਾਰੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਮਹਾਦੀਪੇਸੁ ਇਸ੍ਸਰਿਯਾਨੁਪ੍ਪਦਾਨਸਮਤ੍ਥੋ ਮਹਾਨੁਭਾવੋ, ਸੋ ਪਰਿਹਾਯੇਯ੍ਯ। ਇਤਿ વਿવਾਦੁਪਚ੍ਛੇਦਤੋ ਅਨਚ੍ਛਰਿਯਭਾવਤੋ ਚਕ੍ਕਰਤਨਸ੍ਸ ਮਹਾਨੁਭਾવਤੋ ਚ ਨ ਏਕਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇ ਦ੍વੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ।

    Ekissālokadhātuyāti ekasmiṃ cakkavāḷe. Heṭṭhā imināva padena dasa cakkavāḷasahassāni gahitāni. Tānipi ekacakkavāḷeneva paricchindituṃ vaṭṭanti. Buddhā hi uppajjamānā imasmiṃyeva cakkavāḷe uppajjanti; uppajjanaṭṭhāne pana vārite ito aññesu cakkavāḷesu na uppajjantīti vāritameva hoti. Apubbaṃ acarimanti ettha cakkaratanapātubhāvato pubbe pubbaṃ, tasseva antaradhānato pacchā carimaṃ. Tattha dvidhā cakkaratanassa antaradhānaṃ hoti – cakkavattino kālakiriyāya vā pabbajjāya vā. Antaradhāyamānañca pana taṃ kālakiriyato vā pabbajjato vā sattame divase antaradhāyati. Tato paraṃ cakkavattino pātubhāvo avārito. Kasmā pana ekacakkavāḷe dve cakkavattino nuppajjantīti? Vivādupacchedato anacchariyabhāvato cakkaratanassa mahānubhāvato ca. Dvīsu hi uppajjantesu ‘amhākaṃ rājā mahanto, amhākaṃ rājā mahanto’ti vivādo uppajjeyya. ‘Ekasmiṃ dīpe cakkavattī, ekasmiṃ dīpe cakkavattī’ti ca anacchariyo bhaveyya. Yo cāyaṃ cakkaratanassa dvisahassadīpaparivāresu catūsu mahādīpesu issariyānuppadānasamattho mahānubhāvo, so parihāyeyya. Iti vivādupacchedato anacchariyabhāvato cakkaratanassa mahānubhāvato ca na ekacakkavāḷe dve uppajjanti.

    ਯਂ ਇਤ੍ਥੋ ਅਰਹਂ ਅਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਤਿਟ੍ਠਤੁ ਤਾવ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਗੁਣੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਲੋਕਤ੍ਤਾਰਣਸਮਤ੍ਥੋ ਬੁਦ੍ਧਭਾવੋ, ਪਣਿਧਾਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਨ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਤਿ।

    Yaṃ ittho arahaṃ assa sammāsambuddhoti ettha tiṭṭhatu tāva sabbaññuguṇe nibbattetvā lokattāraṇasamattho buddhabhāvo, paṇidhānamattampi itthiyā na sampajjati.

    ‘‘ਮਨੁਸ੍ਸਤ੍ਤਂ ਲਿਙ੍ਗਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ, ਹੇਤੁ ਸਤ੍ਥਾਰਦਸ੍ਸਨਂ।

    ‘‘Manussattaṃ liṅgasampatti, hetu satthāradassanaṃ;

    ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ ਗੁਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ, ਅਧਿਕਾਰੋ ਚ ਛਨ੍ਦਤਾ।

    Pabbajjā guṇasampatti, adhikāro ca chandatā;

    ਅਟ੍ਠਧਮ੍ਮਸਮੋਧਾਨਾ, ਅਭਿਨੀਹਾਰੋ ਸਮਿਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੫੯)।

    Aṭṭhadhammasamodhānā, abhinīhāro samijjhatī’’ti. (bu. vaṃ. 2.59);

    ਇਮਾਨਿ ਹਿ ਪਣਿਧਾਨਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਕਾਰਣਾਨਿ। ਇਤਿ ਪਣਿਧਾਨਮ੍ਪਿ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤੁਂ ਅਸਮਤ੍ਥਾਯ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਕੁਤੋ ਬੁਦ੍ਧਭਾવੋਤਿ ‘‘ਅਟ੍ਠਾਨਮੇਤਂ, ਅਨવਕਾਸੋ ਯਂ ਇਤ੍ਥੀ ਅਰਹਂ ਅਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਬ੍ਬਾਕਾਰਪਰਿਪੂਰੋ વਾ ਪੁਞ੍ਞੁਸ੍ਸਯੋ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰਪਰਿਪੂਰਮੇવ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤੀਤਿ ਪੁਰਿਸੋવ ਅਰਹਂ ਹੋਤਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ।

    Imāni hi paṇidhānasampattikāraṇāni. Iti paṇidhānampi sampādetuṃ asamatthāya itthiyā kuto buddhabhāvoti ‘‘aṭṭhānametaṃ, anavakāso yaṃ itthī arahaṃ assa sammāsambuddho’’ti vuttaṃ. Sabbākāraparipūro vā puññussayo sabbākāraparipūrameva attabhāvaṃ nibbattetīti purisova arahaṃ hoti sammāsambuddho.

    ਯਂ ਇਤ੍ਥੀ ਰਾਜਾ ਅਸ੍ਸ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਯਸ੍ਮਾ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਕੋਸੋਹਿਤવਤ੍ਥਗੁਯ੍ਹਾਦੀਨਂ ਅਭਾવੇਨ ਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਨ ਪਰਿਪੂਰੇਨ੍ਤਿ, ਇਤ੍ਥਿਰਤਨਭਾવੇਨ ਸਤ੍ਤਰਤਨਸਮਙ੍ਗਿਤਾ ਨ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਸਬ੍ਬਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਚ ਅਧਿਕੋ ਅਤ੍ਤਭਾવੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਅਟ੍ਠਾਨਮੇਤਂ ਅਨવਕਾਸੋ ਯਂ ਇਤ੍ਥੀ ਰਾਜਾ ਅਸ੍ਸ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਸਕ੍ਕਤ੍ਤਾਦੀਨਿਪਿ ਤੀਣਿ ਠਾਨਾਨਿ ਉਤ੍ਤਮਾਨਿ, ਇਤ੍ਥਿਲਿਙ੍ਗਞ੍ਚ ਹੀਨਂ , ਤਸ੍ਮਾ ਤਸ੍ਸਾ ਸਕ੍ਕਤ੍ਤਾਦੀਨਿਪਿ ਪਟਿਸਿਦ੍ਧਾਨਿ। ਨਨੁ ਚ ਯਥਾ ਇਤ੍ਥਿਲਿਙ੍ਗਂ ਏવਂ ਪੁਰਿਸਲਿਙ੍ਗਮ੍ਪਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੇ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਯਂ ਪੁਰਿਸੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਤ੍ਤਂ ਕਾਰੇਯ੍ਯ – ਠਾਨਮੇਤਂ વਿਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿਪਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾਤਿ? ਨੋ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਕਸ੍ਮਾ? ਇਧ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਤੋ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਹਿ ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਤ੍ਤਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ। ਇਤ੍ਥੀ ਚ ਇਧ ਝਾਨਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਕਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਪਾਰਿਸਜ੍ਜਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ, ਨ ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨਂ। ਪੁਰਿਸੋ ਪਨ ਤਤ੍ਥ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ। ਸਮਾਨੇਪਿ ਚੇਤ੍ਥ ਉਭਯਲਿਙ੍ਗਾਭਾવੇ ਪੁਰਿਸਸਣ੍ਠਾਨਾવ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨੋ, ਨ ਇਤ੍ਥਿਸਣ੍ਠਾਨਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਸੁવੁਤ੍ਤਮੇવੇਤਂ।

    Yaṃitthī rājā assa cakkavattītiādīsupi yasmā itthiyā kosohitavatthaguyhādīnaṃ abhāvena lakkhaṇāni na paripūrenti, itthiratanabhāvena sattaratanasamaṅgitā na sampajjati, sabbamanussehi ca adhiko attabhāvo na hoti, tasmā ‘‘aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ itthī rājā assa cakkavattī’’ti vuttaṃ. Yasmā ca sakkattādīnipi tīṇi ṭhānāni uttamāni, itthiliṅgañca hīnaṃ , tasmā tassā sakkattādīnipi paṭisiddhāni. Nanu ca yathā itthiliṅgaṃ evaṃ purisaliṅgampi brahmaloke natthi, tasmā ‘‘yaṃ puriso brahmattaṃ kāreyya – ṭhānametaṃ vijjatī’’tipi na vattabbaṃ siyāti? No na vattabbaṃ. Kasmā? Idha purisassa tattha nibbattanato. Brahmattanti hi mahābrahmattaṃ adhippetaṃ. Itthī ca idha jhānaṃ bhāvetvā kālaṃ katvā brahmapārisajjānaṃ sahabyataṃ upapajjati, na mahābrahmānaṃ. Puriso pana tattha na uppajjatīti na vattabbo. Samānepi cettha ubhayaliṅgābhāve purisasaṇṭhānāva brahmāno, na itthisaṇṭhānā. Tasmā suvuttamevetaṃ.

    ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਸ੍ਸਾਤਿਆਦੀਸੁ ਯਥਾ ਨਿਮ੍ਬਬੀਜਕੋਸਾਤਕੀਬੀਜਾਦੀਨਿ ਮਧੁਰਂ ਫਲਂ ਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਨ੍ਤਿ, ਅਸਾਤਂ ਅਮਧੁਰਮੇવ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਦੀਨਿ ਮਧੁਰਂ વਿਪਾਕਂ ਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਨ੍ਤਿ, ਅਮਧੁਰਮੇવ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਚ ਉਚ੍ਛੁਬੀਜਸਾਲਿਬੀਜਾਦੀਨਿ ਮਧੁਰਂ ਸਾਧੁਰਸਮੇવ ਫਲਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਨ੍ਤਿ, ਨ ਅਸਾਤਂ ਕਟੁਕਂ, ਏવਂ ਕਾਯਸੁਚਰਿਤਾਦੀਨਿ ਮਧੁਰਮੇવ વਿਪਾਕਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਨ੍ਤਿ, ਨ ਅਮਧੁਰਂ। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ –

    Kāyaduccaritassātiādīsu yathā nimbabījakosātakībījādīni madhuraṃ phalaṃ na nibbattenti, asātaṃ amadhurameva nibbattenti, evaṃ kāyaduccaritādīni madhuraṃ vipākaṃ na nibbattenti, amadhurameva nibbattenti. Yathā ca ucchubījasālibījādīni madhuraṃ sādhurasameva phalaṃ nibbattenti, na asātaṃ kaṭukaṃ, evaṃ kāyasucaritādīni madhurameva vipākaṃ nibbattenti, na amadhuraṃ. Vuttampi cetaṃ –

    ‘‘ਯਾਦਿਸਂ વਪਤੇ ਬੀਜਂ, ਤਾਦਿਸਂ ਹਰਤੇ ਫਲਂ।

    ‘‘Yādisaṃ vapate bījaṃ, tādisaṃ harate phalaṃ;

    ਕਲ੍ਯਾਣਕਾਰੀ ਕਲ੍ਯਾਣਂ, ਪਾਪਕਾਰੀ ਚ ਪਾਪਕਨ੍ਤਿ॥ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੫੬)।

    Kalyāṇakārī kalyāṇaṃ, pāpakārī ca pāpakanti. (saṃ. ni. 1.256);

    ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਅਟ੍ਠਾਨਮੇਤਂ ਅਨવਕਾਸੋ, ਯਂ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    Tasmā ‘‘aṭṭhānametaṃ anavakāso, yaṃ kāyaduccaritassā’’tiādi vuttaṃ.

    ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਸਮਙ੍ਗੀਤਿਆਦੀਸੁ ਸਮਙ੍ਗੀਤਿ ਪਞ੍ਚવਿਧਾ ਸਮਙ੍ਗਿਤਾ – ਆਯੂਹਨਸਮਙ੍ਗਿਤਾ, ਚੇਤਨਾਸਮਙ੍ਗਿਤਾ, ਕਮ੍ਮਸਮਙ੍ਗਿਤਾ, વਿਪਾਕਸਮਙ੍ਗਿਤਾ, ਉਪਟ੍ਠਾਨਸਮਙ੍ਗਿਤਾਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਕਮ੍ਮਾਯੂਹਨਕ੍ਖਣੇ ‘ਆਯੂਹਨਸਮਙ੍ਗਿਤਾ’ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਥਾ ‘ਚੇਤਨਾਸਮਙ੍ਗਿਤਾ’। ਯਾવ ਪਨ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਨ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤਿ ਤਾવ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਸਤ੍ਤਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਉਪਚਿਤਂ વਿਪਾਕਾਰਹਂ ਕਮ੍ਮਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਕਮ੍ਮਸਮਙ੍ਗਿਨੋਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ – ਏਸਾ ‘ਕਮ੍ਮਸਮਙ੍ਗਿਤਾ’। ‘વਿਪਾਕਸਮਙ੍ਗਿਤਾ’ ਪਨ વਿਪਾਕਕ੍ਖਣੇਯੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਯਾવ ਪਨ ਸਤ੍ਤਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਨ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤਿ ਤਾવ ਤੇਸਂ ਤਤੋ ਤਤੋ ਚવਿਤ੍વਾ ਨਿਰਯੇ ਤਾવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾਨਂ ਅਗ੍ਗਿਜਾਲਲੋਹਕੁਮ੍ਭੀਆਦੀਹਿ ਉਪਟ੍ਠਾਨਾਕਾਰੇਹਿ ਨਿਰਯੋ, ਗਬ੍ਭਸੇਯ੍ਯਕਤ੍ਤਂ ਆਪਜ੍ਜਮਾਨਾਨਂ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿ, ਦੇવੇਸੁ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾਨਂ ਕਪ੍ਪਰੁਕ੍ਖવਿਮਾਨਾਦੀਹਿ ਉਪਟ੍ਠਾਨਾਕਾਰੇਹਿ ਦੇવਲੋਕੋਤਿ ਏવਂ ਉਪਪਤ੍ਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ। ਇਤਿ ਨੇਸਂ ਇਮਿਨਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤੂਪਟ੍ਠਾਨੇਨ ਅਪਰਿਮੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ‘ਉਪਟ੍ਠਾਨਸਮਙ੍ਗਿਤਾ’ ਨਾਮ। ਸਾવ ਚਲਤਿ, ਸੇਸਾ ਨਿਚ੍ਚਲਾ। ਨਿਰਯੇ ਹਿ ਉਪਟ੍ਠਿਤੇਪਿ ਦੇવਲੋਕੋ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ; ਦੇવਲੋਕੇ ਉਪਟ੍ਠਿਤੇਪਿ ਨਿਰਯੋ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ; ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇ ਉਪਟ੍ਠਿਤੇਪਿ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ; ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਯਾ ਚ ਉਪਟ੍ਠਿਤਾਯਪਿ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੋ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿਯੇવ।

    Kāyaduccaritasamaṅgītiādīsu samaṅgīti pañcavidhā samaṅgitā – āyūhanasamaṅgitā, cetanāsamaṅgitā, kammasamaṅgitā, vipākasamaṅgitā, upaṭṭhānasamaṅgitāti. Tattha kusalākusalakammāyūhanakkhaṇe ‘āyūhanasamaṅgitā’ vuccati. Tathā ‘cetanāsamaṅgitā’. Yāva pana arahattaṃ na pāpuṇanti tāva sabbepi sattā pubbe upacitaṃ vipākārahaṃ kammaṃ sandhāya kammasamaṅginoti vuccanti – esā ‘kammasamaṅgitā’. ‘Vipākasamaṅgitā’ pana vipākakkhaṇeyeva veditabbā. Yāva pana sattā arahattaṃ na pāpuṇanti tāva tesaṃ tato tato cavitvā niraye tāva uppajjamānānaṃ aggijālalohakumbhīādīhi upaṭṭhānākārehi nirayo, gabbhaseyyakattaṃ āpajjamānānaṃ mātukucchi, devesu uppajjamānānaṃ kapparukkhavimānādīhi upaṭṭhānākārehi devalokoti evaṃ upapattinimittaṃ upaṭṭhāti. Iti nesaṃ iminā uppattinimittūpaṭṭhānena aparimuttattā ‘upaṭṭhānasamaṅgitā’ nāma. Sāva calati, sesā niccalā. Niraye hi upaṭṭhitepi devaloko upaṭṭhāti; devaloke upaṭṭhitepi nirayo upaṭṭhāti; manussaloke upaṭṭhitepi tiracchānayoni upaṭṭhāti; tiracchānayoniyā ca upaṭṭhitāyapi manussaloko upaṭṭhātiyeva.

    ਤਤ੍ਰਿਦਂ વਤ੍ਥੁ – ਸੋਣਗਿਰਿਪਾਦੇ ਕਿਰ ਅਚੇਲવਿਹਾਰੇ ਸੋਣਤ੍ਥੇਰੋ ਨਾਮ ਏਕੋ ਧਮ੍ਮਕਥਿਕੋ। ਤਸ੍ਸ ਪਿਤਾ ਸੁਨਖવਾਜਿਕੋ ਨਾਮ ਲੁਦ੍ਦਕੋ ਅਹੋਸਿ। ਥੇਰੋ ਤਂ ਪਟਿਬਾਹਨ੍ਤੋਪਿ ਸਂવਰੇ ਠਪੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ‘ਮਾ ਨਸ੍ਸਿ વਰਾਕੋ’ਤਿ ਮਹਲ੍ਲਕਕਾਲੇ ਅਕਾਮਕਂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਗਿਲਾਨਸੇਯ੍ਯਾਯ ਨਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਨਿਰਯੋ ਉਪਟ੍ਠਾਸਿ। ਸੋਣਗਿਰਿਪਾਦਤੋ ਮਹਨ੍ਤਾ ਮਹਨ੍ਤਾ ਸੁਨਖਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਖਾਦਿਤੁਕਾਮਾ વਿਯ ਸਮ੍ਪਰਿવਾਰੇਸੁਂ। ਸੋ ਮਹਾਭਯਭੀਤੋ ‘‘વਾਰੇਹਿ, ਤਾਤ ਸੋਣ! વਾਰੇਹਿ, ਤਾਤ ਸੋਣਾ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਕਿਂ ਮਹਾਥੇਰਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨ ਪਸ੍ਸਸਿ, ਤਾਤਾ’’ਤਿ ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿ। ਸੋਣਤ੍ਥੇਰੋ ‘ਕਥਞ੍ਹਿ ਨਾਮ ਮਾਦਿਸਸ੍ਸ ਪਿਤਾ ਨਿਰਯੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਸ੍ਸਤਿ, ਪਤਿਟ੍ਠਾਹਮਸ੍ਸ ਭવਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਸਾਮਣੇਰੇਹਿ ਨਾਨਾਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਆਹਰਾਪੇਤ੍વਾ ਚੇਤਿਯਙ੍ਗਣਬੋਧਿਯਙ੍ਗਣੇਸੁ ਮਾਲਾਸਨ੍ਥਾਰਪੂਜਞ੍ਚ ਆਸਨਪੂਜਞ੍ਚ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਪਿਤਰਂ ਮਞ੍ਚੇਨ ਚੇਤਿਯਙ੍ਗਣਂ ਹਰਿਤ੍વਾ ਮਞ੍ਚੇ ਨਿਪਜ੍ਜਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਮੇ, ਮਹਾਥੇਰ, ਪੂਜਾ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਅਤ੍ਥਾਯ ਕਤਾ; ‘ਅਯਂ ਮੇ, ਭਗવਾ, ਦੁਗ੍ਗਤਪਣ੍ਣਾਕਾਰੋ’ਤਿ વਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦੇਹੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਸੋ ਮਹਾਥੇਰੋ ਪੂਜਂ ਦਿਸ੍વਾ ਤਥਾਕਰੋਨ੍ਤੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦੇਸਿ। ਤਾવਦੇવਸ੍ਸ ਦੇવਲੋਕੋ ਉਪਟ੍ਠਾਸਿ, ਨਨ੍ਦવਨਚਿਤ੍ਤਲਤਾવਨਮਿਸ੍ਸਕવਨਫਾਰੁਸਕવਨવਿਮਾਨਾਨਿ ਚੇવ ਦੇવਨਾਟਕਾਨਿ ਚ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਠਿਤਾਨਿ વਿਯ ਅਹੇਸੁਂ। ਸੋ ‘‘ਅਪੇਥ, ਸੋਣ! ਅਪੇਥ, ਸੋਣਾ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਕਿਮਿਦਂ, ਮਹਾਥੇਰਾ’’ਤਿ? ‘‘ਏਤਾ ਤੇ, ਤਾਤ, ਮਾਤਰੋ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ‘ਥੇਰੋ ਸਗ੍ਗੋ ਉਪਟ੍ਠਿਤੋ ਮਹਾਥੇਰਸ੍ਸਾ’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ । ਏવਂ ਉਪਟ੍ਠਾਨਸਮਙ੍ਗਿਤਾ ਚਲਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਏਤਾਸੁ ਸਮਙ੍ਗਿਤਾਸੁ ਇਧ ਆਯੂਹਨਚੇਤਨਾਕਮ੍ਮਸਮਙ੍ਗਿਤਾવਸੇਨ ‘‘ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਸਮਙ੍ਗੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવਾਤਿ।

    Tatridaṃ vatthu – soṇagiripāde kira acelavihāre soṇatthero nāma eko dhammakathiko. Tassa pitā sunakhavājiko nāma luddako ahosi. Thero taṃ paṭibāhantopi saṃvare ṭhapetuṃ asakkonto ‘mā nassi varāko’ti mahallakakāle akāmakaṃ pabbājesi. Tassa gilānaseyyāya nipannassa nirayo upaṭṭhāsi. Soṇagiripādato mahantā mahantā sunakhā āgantvā khāditukāmā viya samparivāresuṃ. So mahābhayabhīto ‘‘vārehi, tāta soṇa! Vārehi, tāta soṇā’’ti āha. ‘‘Kiṃ mahātherā’’ti? ‘‘Na passasi, tātā’’ti taṃ pavattiṃ ācikkhi. Soṇatthero ‘kathañhi nāma mādisassa pitā niraye nibbattissati, patiṭṭhāhamassa bhavissāmī’ti sāmaṇerehi nānāpupphāni āharāpetvā cetiyaṅgaṇabodhiyaṅgaṇesu mālāsanthārapūjañca āsanapūjañca kāretvā pitaraṃ mañcena cetiyaṅgaṇaṃ haritvā mañce nipajjāpetvā ‘‘ayaṃ me, mahāthera, pūjā tumhākaṃ atthāya katā; ‘ayaṃ me, bhagavā, duggatapaṇṇākāro’ti vatvā bhagavantaṃ vanditvā cittaṃ pasādehī’’ti āha. So mahāthero pūjaṃ disvā tathākaronto cittaṃ pasādesi. Tāvadevassa devaloko upaṭṭhāsi, nandavanacittalatāvanamissakavanaphārusakavanavimānāni ceva devanāṭakāni ca parivāretvā ṭhitāni viya ahesuṃ. So ‘‘apetha, soṇa! Apetha, soṇā’’ti āha. ‘‘Kimidaṃ, mahātherā’’ti? ‘‘Etā te, tāta, mātaro āgacchantī’’ti. ‘Thero saggo upaṭṭhito mahātherassā’ti cintesi . Evaṃ upaṭṭhānasamaṅgitā calatīti veditabbā. Etāsu samaṅgitāsu idha āyūhanacetanākammasamaṅgitāvasena ‘‘kāyaduccaritasamaṅgī’’tiādi vuttaṃ. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.

    ਪਠਮਬਲਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ।

    Paṭhamabalaniddesavaṇṇanā.

    ਦੁਤਿਯਬਲਨਿਦ੍ਦੇਸੋ

    Dutiyabalaniddeso

    ੮੧੦. ਦੁਤਿਯਬਲਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਗਤਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਪਟਿਬਾਲ਼੍ਹਾਨੀਤਿ ਗਤਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਟਿਬਾਹਿਤਾਨਿ ਨਿવਾਰਿਤਾਨਿ ਪਟਿਸੇਧਿਤਾਨਿ। ਸੇਸਪਦੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਗਤਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤੀਤਿ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਗਤਿ ਦੇવਲੋਕੋ ਚ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੋ ਚ। ਗਤਿવਿਪਤ੍ਤੀਤਿ વਿਪਨ੍ਨਾ ਗਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਪਾਯਾ। ਉਪਧਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਭਾવਸਮਿਦ੍ਧਿ। ਉਪਧਿવਿਪਤ੍ਤੀਤਿ ਹੀਨਅਤ੍ਤਭਾવਤਾ। ਕਾਲਸਮ੍ਪਤ੍ਤੀਤਿ ਸੁਰਾਜਸੁਮਨੁਸ੍ਸਕਾਲਸਙ੍ਖਾਤੋ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਕਾਲੋ। ਕਾਲવਿਪਤ੍ਤੀਤਿ ਦੁਰਾਜਦੁਮਨੁਸ੍ਸਕਾਲਸਙ੍ਖਾਤੋ વਿਪਨ੍ਨਕਾਲੋ। ਪਯੋਗਸਮ੍ਪਤ੍ਤੀਤਿ ਸਮ੍ਮਾਪਯੋਗੋ। ਪਯੋਗવਿਪਤ੍ਤੀਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾਪਯੋਗੋ।

    810. Dutiyabalaniddese gatisampattipaṭibāḷhānīti gatisampattiyā paṭibāhitāni nivāritāni paṭisedhitāni. Sesapadesupi eseva nayo. Ettha ca gatisampattīti sampannā gati devaloko ca manussaloko ca. Gativipattīti vipannā gati cattāro apāyā. Upadhisampattīti attabhāvasamiddhi. Upadhivipattīti hīnaattabhāvatā. Kālasampattīti surājasumanussakālasaṅkhāto sampannakālo. Kālavipattīti durājadumanussakālasaṅkhāto vipannakālo. Payogasampattīti sammāpayogo. Payogavipattīti micchāpayogo.

    ਤਤ੍ਥ ਏਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਬਹੂਨਿ ਪਾਪਕਮ੍ਮਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਾਨਿ ਗਤਿવਿਪਤ੍ਤਿਯਂ ਠਿਤਸ੍ਸ વਿਪਚ੍ਚੇਯ੍ਯੁਂ। ਸੋ ਪਨ ਏਕੇਨ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮੇਨ ਗਤਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ ਦੇવੇਸੁ વਾ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ। ਤਾਦਿਸੇ ਚ ਠਾਨੇ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ વਾਰੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਏਕਨ੍ਤਂ ਕੁਸਲਸ੍ਸੇવ વਾਰੋਤਿ। ਏવਮਸ੍ਸ ਤਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਗਤਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਪਟਿਬਾਲ਼੍ਹਾਨਿ ਨ વਿਪਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।

    Tattha ekaccassa bahūni pāpakammāni honti. Tāni gativipattiyaṃ ṭhitassa vipacceyyuṃ. So pana ekena kalyāṇakammena gatisampattiyaṃ devesu vā manussesu vā nibbatto. Tādise ca ṭhāne akusalassa vāro natthi, ekantaṃ kusalasseva vāroti. Evamassa tāni kammāni gatisampattipaṭibāḷhāni na vipaccantīti pajānāti.

    ਅਪਰਸ੍ਸਾਪਿ ਬਹੂਨਿ ਪਾਪਕਮ੍ਮਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਾਨਿ ਉਪਧਿવਿਪਤ੍ਤਿਯਂ ਠਿਤਸ੍ਸ વਿਪਚ੍ਚੇਯ੍ਯੁਂ। ਸੋ ਪਨ ਏਕੇਨ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮੇਨ ਉਪਧਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ ਠਿਤੋ ਸੁਸਣ੍ਠਿਤਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗੋ ਅਭਿਰੂਪੋ ਦਸ੍ਸਨੀਯੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮવਚ੍ਛਸਦਿਸੋ। ਸਚੇਪਿ ਦਾਸਿਯਾ ਕੁਚ੍ਛਿਸ੍ਮਿਂ ਦਾਸਜਾਤੋ ਹੋਤਿ ‘ਏવਰੂਪੋ ਅਤ੍ਤਭਾવੋ ਕਿਲਿਟ੍ਠਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਨਾਨੁਚ੍ਛવਿਕੋ’ਤਿ ਹਤ੍ਥਿਮੇਣ੍ਡਅਸ੍ਸਬਨ੍ਧਕਗੋਪਾਲਕਕਮ੍ਮਾਦੀਨਿ ਤਂ ਨ ਕਾਰੇਨ੍ਤਿ; ਸੁਖੁਮવਤ੍ਥਾਨਿ ਨਿવਾਸਾਪੇਤ੍વਾ ਭਣ੍ਡਾਗਾਰਿਕਟ੍ਠਾਨਾਦੀਸੁ ਠਪੇਨ੍ਤਿ। ਸਚੇ ਇਤ੍ਥੀ ਹੋਤਿ, ਹਤ੍ਥਿਭਤ੍ਤਪਚਨਾਦੀਨਿ ਨ ਕਾਰੇਨ੍ਤਿ; વਤ੍ਥਾਲਙ੍ਕਾਰਂ ਦਤ੍વਾ ਸਯਨਪਾਲਿਕਂ વਾ ਨਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਸੋਮਦੇવਿ વਿਯ વਲ੍ਲਭਟ੍ਠਾਨੇ વਾ ਠਪੇਨ੍ਤਿ। ਭਾਤਿਕਰਾਜਕਾਲੇ ਕਿਰ ਗੋਮਂਸਖਾਦਕੇ ਬਹੁਜਨੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਦਸ੍ਸੇਸੁਂ। ਤੇ ‘ਦਣ੍ਡਂ ਦਾਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਥਾ’ਤਿ ਪੁਟ੍ਠਾ ‘ਨ ਸਕ੍ਕੋਮਾ’ਤਿ વਦਿਂਸੁ। ਅਥ ਨੇ ਰਾਜਙ੍ਗਣੇ ਸੋਧਕੇ ਅਕਂਸੁ। ਤੇਸਂ ਏਕਾ ਧੀਤਾ ਅਭਿਰੂਪਾ ਦਸ੍ਸਨੀਯਾ ਪਾਸਾਦਿਕਾ। ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਰਾਜਾ ਅਨ੍ਤੇਪੁਰਂ ਅਭਿਨੇਤ੍વਾ વਲ੍ਲਭਟ੍ਠਾਨੇ ਠਪੇਸਿ। ਸੇਸਞਾਤਕਾਪਿ ਤਸ੍ਸਾ ਆਨੁਭਾવੇਨ ਸੁਖਂ ਜੀવਿਂਸੁ। ਤਾਦਿਸਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਪਾਪਕਮ੍ਮਾਨਿਪਿ વਿਪਾਕਂ ਦਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਉਪਧਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਪਟਿਬਾਲ਼੍ਹਾਨਿ ਨ વਿਪਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।

    Aparassāpi bahūni pāpakammāni honti. Tāni upadhivipattiyaṃ ṭhitassa vipacceyyuṃ. So pana ekena kalyāṇakammena upadhisampattiyaṃ ṭhito susaṇṭhitaṅgapaccaṅgo abhirūpo dassanīyo brahmavacchasadiso. Sacepi dāsiyā kucchismiṃ dāsajāto hoti ‘evarūpo attabhāvo kiliṭṭhakammassa nānucchaviko’ti hatthimeṇḍaassabandhakagopālakakammādīni taṃ na kārenti; sukhumavatthāni nivāsāpetvā bhaṇḍāgārikaṭṭhānādīsu ṭhapenti. Sace itthī hoti, hatthibhattapacanādīni na kārenti; vatthālaṅkāraṃ datvā sayanapālikaṃ vā naṃ karonti, somadevi viya vallabhaṭṭhāne vā ṭhapenti. Bhātikarājakāle kira gomaṃsakhādake bahujane gahetvā rañño dassesuṃ. Te ‘daṇḍaṃ dātuṃ sakkothā’ti puṭṭhā ‘na sakkomā’ti vadiṃsu. Atha ne rājaṅgaṇe sodhake akaṃsu. Tesaṃ ekā dhītā abhirūpā dassanīyā pāsādikā. Taṃ disvā rājā antepuraṃ abhinetvā vallabhaṭṭhāne ṭhapesi. Sesañātakāpi tassā ānubhāvena sukhaṃ jīviṃsu. Tādisasmiñhi attabhāve pāpakammānipi vipākaṃ dātuṃ na sakkonti. Evaṃ upadhisampattipaṭibāḷhāni na vipaccantīti pajānāti.

    ਏਕਸ੍ਸ ਬਹੂਨਿ ਪਾਪਕਮ੍ਮਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਾਨਿ ਕਾਲવਿਪਤ੍ਤਿਯਂ ਠਿਤਸ੍ਸ વਿਪਚ੍ਚੇਯ੍ਯੁਂ। ਸੋ ਪਨ ਏਕੇਨ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮੇਨ ਪਠਮਕਪ੍ਪਿਕਾਨਂ વਾ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਰਞ੍ਞੋ વਾ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ વਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਸਮਯੇ ਸੁਰਾਜਸੁਮਨੁਸ੍ਸਕਾਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ। ਤਾਦਿਸੇ ਚ ਕਾਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ વਿਪਾਕਂ ਦਾਤੁਂ ਓਕਾਸੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਏਕਨ੍ਤਂ ਕੁਸਲਸ੍ਸੇવ ਓਕਾਸੋਤਿ। ਏવਂ ਕਾਲਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਪਟਿਬਾਲ਼੍ਹਾਨਿ ਨ વਿਪਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।

    Ekassa bahūni pāpakammāni honti. Tāni kālavipattiyaṃ ṭhitassa vipacceyyuṃ. So pana ekena kalyāṇakammena paṭhamakappikānaṃ vā cakkavattirañño vā buddhānaṃ vā uppattisamaye surājasumanussakāle nibbatto. Tādise ca kāle nibbattassa akusalassa vipākaṃ dātuṃ okāso natthi, ekantaṃ kusalasseva okāsoti. Evaṃ kālasampattipaṭibāḷhāni na vipaccantīti pajānāti.

    ਅਪਰਸ੍ਸਾਪਿ ਬਹੂਨਿ ਪਾਪਕਮ੍ਮਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਾਨਿ ਪਯੋਗવਿਪਤ੍ਤਿਯਂ ਠਿਤਸ੍ਸ વਿਪਚ੍ਚੇਯ੍ਯੁਂ। ਸੋ ਪਨ ਏਕੇਨ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮੇਨ ਪਯੋਗਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ ਠਿਤੋ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦੀਹਿ વਿਰਤੋ ਕਾਯવਚੀਮਨੋਸੁਚਰਿਤਾਨਿ ਪੂਰੇਤਿ। ਤਾਦਿਸੇ ਠਾਨੇ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ વਿਪਚ੍ਚਨੋਕਾਸੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਏਕਨ੍ਤਂ ਕੁਸਲਸ੍ਸੇવ ਓਕਾਸੋਤਿ। ਏવਂ ਪਯੋਗਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਪਟਿਬਾਲ਼੍ਹਾਨਿ ਨ વਿਪਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।

    Aparassāpi bahūni pāpakammāni honti. Tāni payogavipattiyaṃ ṭhitassa vipacceyyuṃ. So pana ekena kalyāṇakammena payogasampattiyaṃ ṭhito pāṇātipātādīhi virato kāyavacīmanosucaritāni pūreti. Tādise ṭhāne akusalassa vipaccanokāso natthi, ekantaṃ kusalasseva okāsoti. Evaṃ payogasampattipaṭibāḷhāni na vipaccantīti pajānāti.

    ਅਪਰਸ੍ਸਾਪਿ ਬਹੂਨਿ ਪਾਪਕਮ੍ਮਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਾਨਿ ਗਤਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ ਠਿਤਸ੍ਸ ਨ વਿਪਚ੍ਚੇਯ੍ਯੁਂ। ਸੋ ਪਨੇਕੇਨ ਪਾਪਕਮ੍ਮੇਨ ਗਤਿવਿਪਤ੍ਤਿਯਂਯੇવ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ। ਤਤ੍ਥਸ੍ਸ ਤਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ વਾਰੇਨ વਾਰੇਨ વਿਪਾਕਂ ਦੇਨ੍ਤਿ – ਕਾਲੇਨ ਨਿਰਯੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਪੇਨ੍ਤਿ, ਕਾਲੇਨ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਯਂ, ਕਾਲੇਨ ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯੇ, ਕਾਲੇਨ ਅਸੁਰਕਾਯੇ, ਦੀਘੇਨਾਪਿ ਅਦ੍ਧੁਨਾ ਅਪਾਯਤੋ ਸੀਸਂ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤੁਂ ਨ ਦੇਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਗਤਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਪਟਿਬਾਹਿਤਤ੍ਤਾ વਿਪਾਕਂ ਦਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾਨਿ ਗਤਿવਿਪਤ੍ਤਿਂ ਆਗਮ੍ਮ વਿਪਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।

    Aparassāpi bahūni pāpakammāni honti. Tāni gatisampattiyaṃ ṭhitassa na vipacceyyuṃ. So panekena pāpakammena gativipattiyaṃyeva nibbatto. Tatthassa tāni kammāni upagantvā vārena vārena vipākaṃ denti – kālena niraye nibbattāpenti, kālena tiracchānayoniyaṃ, kālena pettivisaye, kālena asurakāye, dīghenāpi addhunā apāyato sīsaṃ ukkhipituṃ na denti. Evaṃ gatisampattipaṭibāhitattā vipākaṃ dātuṃ asakkontāni gativipattiṃ āgamma vipaccantīti pajānāti.

    ਅਪਰਸ੍ਸਾਪਿ ਬਹੂਨਿ ਪਾਪਕਮ੍ਮਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਾਨਿ ਉਪਧਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ ਠਿਤਸ੍ਸ ਨ વਿਪਚ੍ਚੇਯ੍ਯੁਂ । ਸੋ ਪਨ ਏਕੇਨ ਪਾਪਕਮ੍ਮੇਨ ਉਪਧਿવਿਪਤ੍ਤਿਯਂਯੇવ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣੋ ਦੁਰੂਪੋ ਦੁਸ੍ਸਣ੍ਠਿਤੋ ਬੀਭਚ੍ਛੋ ਪਿਸਾਚਸਦਿਸੋ। ਸੋ ਸਚੇ ਦਾਸਿਯਾ ਕੁਚ੍ਛਿਯਂ ਦਾਸਜਾਤੋ ‘ਇਮਾਨਿ ਏਤਸ੍ਸ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਾਨੀ’ਤਿ ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਨਂ ਕਿਲਿਟ੍ਠਕਮ੍ਮਾਨਿ ਕਾਰੇਨ੍ਤਿ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਪੁਪ੍ਫਛਡ੍ਡਕਕਮ੍ਮਂ ਉਪਾਦਾਯ। ਸਚੇ ਇਤ੍ਥੀ ਹੋਤਿ ‘ਇਮਾਨਿ ਏਤਿਸ੍ਸਾ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਾਨੀ’ਤਿ ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਨਂ ਹਤ੍ਥਿਭਤ੍ਤਪਚਨਾਦੀਨਿ ਕਿਲਿਟ੍ਠਕਮ੍ਮਾਨਿ ਕਾਰੇਨ੍ਤਿ। ਕੁਲਗੇਹੇ ਜਾਤਮ੍ਪਿ ਬਲਿਂ ਸਾਧਯਮਾਨਾ ਰਾਜਪੁਰਿਸਾ ‘ਗੇਹਦਾਸੀ’ਤਿ ਸਞ੍ਞਂ ਕਤ੍વਾ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਕੋਤਲવਾਪੀਗਾਮੇ ਮਹਾਕੁਟੁਮ੍ਬਿਕਸ੍ਸ ਘਰਣੀ વਿਯ। ਏવਂ ਉਪਧਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਪਟਿਬਾਹਿਤਤ੍ਤਾ વਿਪਾਕਂ ਦਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾਨਿ ਉਪਧਿવਿਪਤ੍ਤਿਂ ਆਗਮ੍ਮ વਿਪਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।

    Aparassāpi bahūni pāpakammāni honti. Tāni upadhisampattiyaṃ ṭhitassa na vipacceyyuṃ . So pana ekena pāpakammena upadhivipattiyaṃyeva patiṭṭhito dubbaṇṇo durūpo dussaṇṭhito bībhaccho pisācasadiso. So sace dāsiyā kucchiyaṃ dāsajāto ‘imāni etassa anucchavikānī’ti sabbāni naṃ kiliṭṭhakammāni kārenti antamaso pupphachaḍḍakakammaṃ upādāya. Sace itthī hoti ‘imāni etissā anucchavikānī’ti sabbāni naṃ hatthibhattapacanādīni kiliṭṭhakammāni kārenti. Kulagehe jātampi baliṃ sādhayamānā rājapurisā ‘gehadāsī’ti saññaṃ katvā bandhitvā gacchanti, kotalavāpīgāme mahākuṭumbikassa gharaṇī viya. Evaṃ upadhisampattipaṭibāhitattā vipākaṃ dātuṃ asakkontāni upadhivipattiṃ āgamma vipaccantīti pajānāti.

    ਅਪਰਸ੍ਸਾਪਿ ਬਹੂਨਿ ਪਾਪਕਮ੍ਮਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਾਨਿ ਕਾਲਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ ਨਿਬ੍ਬਾਤਸ੍ਸ ਨ વਿਪਚ੍ਚੇਯ੍ਯੁਂ। ਸੋ ਪਨ ਏਕੇਨ ਪਾਪਕਮ੍ਮੇਨ ਕਾਲવਿਪਤ੍ਤਿਯਂ ਦੁਰਾਜਦੁਮਨੁਸ੍ਸਕਾਲੇ ਕਸਟੇ ਨਿਰੋਜੇ ਦਸવਸ੍ਸਾਯੁਕਕਾਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ, ਯਦਾ ਪਞ੍ਚ ਗੋਰਸਾ ਪਚ੍ਛਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਕੁਦ੍ਰੂਸਕਂ ਅਗ੍ਗਭੋਜਨਂ ਹੋਤਿ। ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ, ਮਿਗਪਸੁਸਰਿਕ੍ਖਜੀવਿਕੋ ਪਨ ਹੋਤਿ। ਏવਰੂਪੇ ਕਾਲੇ ਕੁਸਲਸ੍ਸ વਿਪਚ੍ਚਨੋਕਾਸੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਏਕਨ੍ਤਂ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸੇવ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਕਾਲਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਪਟਿਬਾਹਿਤਤ੍ਤਾ વਿਪਾਕਂ ਦਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾਨਿ ਕਾਲવਿਪਤ੍ਤਿਂ ਆਗਮ੍ਮ વਿਪਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।

    Aparassāpi bahūni pāpakammāni honti. Tāni kālasampattiyaṃ nibbātassa na vipacceyyuṃ. So pana ekena pāpakammena kālavipattiyaṃ durājadumanussakāle kasaṭe niroje dasavassāyukakāle nibbatto, yadā pañca gorasā pacchijjanti, kudrūsakaṃ aggabhojanaṃ hoti. Kiñcāpi manussaloke nibbatto, migapasusarikkhajīviko pana hoti. Evarūpe kāle kusalassa vipaccanokāso natthi, ekantaṃ akusalasseva hoti. Evaṃ kālasampattipaṭibāhitattā vipākaṃ dātuṃ asakkontāni kālavipattiṃ āgamma vipaccantīti pajānāti.

    ਅਪਰਸ੍ਸਾਪਿ ਬਹੂਨਿ ਪਾਪਕਮ੍ਮਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਾਨਿ ਪਯੋਗਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ ਠਿਤਸ੍ਸ ਨ વਿਪਚ੍ਚੇਯ੍ਯੁਂ। ਸੋ ਪਨ ਪਯੋਗવਿਪਤ੍ਤਿਯਂ ਠਿਤੋ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦੀਨਿ ਦਸ ਅਕੁਸਲਕਮ੍ਮਾਨਿ ਕਰੋਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਸਹੋਡ੍ਢਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤਿ। ਰਾਜਾ ਬਹੂਕਮ੍ਮਕਾਰਣਾਨਿ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਘਾਤਾਪੇਤਿ। ਏવਂ ਪਯੋਗਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਪਟਿਬਾਹਿਤਤ੍ਤਾ વਿਪਾਕਂ ਦਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾਨਿ ਪਯੋਗવਿਪਤ੍ਤਿਂ ਆਗਮ੍ਮ વਿਪਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਏવਂ ਚਤੂਹਿ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤੀਹਿ ਪਟਿਬਾਹਿਤਂ ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ વਿਪਾਕਂ ਅਦਤ੍વਾ ਚਤਸ੍ਸੋ વਿਪਤ੍ਤਿਯੋ ਆਗਮ੍ਮ ਦੇਤਿ।

    Aparassāpi bahūni pāpakammāni honti. Tāni payogasampattiyaṃ ṭhitassa na vipacceyyuṃ. So pana payogavipattiyaṃ ṭhito pāṇātipātādīni dasa akusalakammāni karoti. Tamenaṃ sahoḍḍhaṃ gahetvā rañño dassenti. Rājā bahūkammakāraṇāni kāretvā ghātāpeti. Evaṃ payogasampattipaṭibāhitattā vipākaṃ dātuṃ asakkontāni payogavipattiṃ āgamma vipaccantīti pajānāti. Evaṃ catūhi sampattīhi paṭibāhitaṃ pāpakammaṃ vipākaṃ adatvā catasso vipattiyo āgamma deti.

    ਯਥਾ ਹਿ ਕੋਚਿਦੇવ ਪੁਰਿਸੋ ਕੇਨਚਿਦੇવ ਕਮ੍ਮੇਨ ਰਾਜਾਨਂ ਆਰਾਧੇਯ੍ਯ। ਅਥਸ੍ਸ ਰਾਜਾ ਠਾਨਨ੍ਤਰਂ ਦਤ੍વਾ ਜਨਪਦਂ ਦਦੇਯ੍ਯ। ਸੋ ਤਂ ਸਮ੍ਮਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਮਕ੍ਕਟੇਨ ਗਹਿਤਭਤ੍ਤਪੁਟਂ વਿਯ ਭਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯ; ਯਸ੍ਸ ਯਂ ਯਾਨਂ વਾ વਾਹਨਂ વਾ ਦਾਸਂ વਾ ਦਾਸਿਂ વਾ ਆਰਾਮਂ વਾ વਤ੍ਥੁਂ વਾ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਰੂਪਂ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਬਲਕ੍ਕਾਰੇਨ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ‘ਰਾਜવਲ੍ਲਭੋ’ਤਿ ਕਿਞ੍ਚਿ વਤ੍ਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯੁਂ। ਸੋ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ વਲ੍ਲਭਤਰਸ੍ਸ ਰਾਜਮਹਾਮਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਰੁਜ੍ਝੇਯ੍ਯ। ਸੋ ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸੁਪੋਥਿਤਂ ਪੋਥਾਪੇਤ੍વਾ ਭੂਮਿਂ ਪਿਟ੍ਠਿਯਾ ਘਂਸਾਪੇਨ੍ਤੋ ਨਿਕ੍ਕਡ੍ਢਾਪੇਤ੍વਾ ਰਾਜਾਨਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ‘ਅਸੁਕੋ ਨਾਮ ਤੇ , ਦੇવ, ਜਨਪਦਂ ਭਿਨ੍ਦਤੀ’ਤਿ ਗਣ੍ਹਾਪੇਯ੍ਯ। ਰਾਜਾ ਬਨ੍ਧਨਾਗਾਰੇ ਬਨ੍ਧਾਪੇਤ੍વਾ ‘ਅਸੁਕੇਨ ਨਾਮ ਕਸ੍ਸ ਕਿਂ ਅવਹਟ’ਨ੍ਤਿ ਨਗਰੇ ਭੇਰਿਂ ਚਰਾਪੇਯ੍ਯ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘ਮਯ੍ਹਂ ਇਦਂ ਗਹਿਤਂ, ਮਯ੍ਹਂ ਇਦਂ ਗਹਿਤ’ਨ੍ਤਿ વਿਰવਸਹਸ੍ਸਂ ਉਟ੍ਠਾਪੇਯ੍ਯੁਂ। ਰਾਜਾ ਭਿਯ੍ਯੋਸੋ ਮਤ੍ਤਾਯ ਕੁਦ੍ਧੋ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਤਂ ਬਨ੍ਧਨਾਗਾਰੇ ਕਿਲਮੇਤ੍વਾ ਘਾਤਾਪੇਤ੍વਾ ‘ਗਚ੍ਛਥ ਨਂ ਸੁਸਾਨੇ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਸਙ੍ਖਲਿਕਾ ਆਹਰਥਾ’ਤਿ વਦੇਯ੍ਯ। ਏવਂਸਮ੍ਪਦਮਿਦਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।

    Yathā hi kocideva puriso kenacideva kammena rājānaṃ ārādheyya. Athassa rājā ṭhānantaraṃ datvā janapadaṃ dadeyya. So taṃ sammā paribhuñjituṃ asakkonto makkaṭena gahitabhattapuṭaṃ viya bhindeyya; yassa yaṃ yānaṃ vā vāhanaṃ vā dāsaṃ vā dāsiṃ vā ārāmaṃ vā vatthuṃ vā sampannarūpaṃ passati, sabbaṃ balakkārena gaṇheyya. Manussā ‘rājavallabho’ti kiñci vattuṃ na sakkuṇeyyuṃ. So aññassa vallabhatarassa rājamahāmattassa virujjheyya. So taṃ gahetvā supothitaṃ pothāpetvā bhūmiṃ piṭṭhiyā ghaṃsāpento nikkaḍḍhāpetvā rājānaṃ upasaṅkamitvā ‘asuko nāma te , deva, janapadaṃ bhindatī’ti gaṇhāpeyya. Rājā bandhanāgāre bandhāpetvā ‘asukena nāma kassa kiṃ avahaṭa’nti nagare bheriṃ carāpeyya. Manussā āgantvā ‘mayhaṃ idaṃ gahitaṃ, mayhaṃ idaṃ gahita’nti viravasahassaṃ uṭṭhāpeyyuṃ. Rājā bhiyyoso mattāya kuddho nānappakārena taṃ bandhanāgāre kilametvā ghātāpetvā ‘gacchatha naṃ susāne chaḍḍetvā saṅkhalikā āharathā’ti vadeyya. Evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ.

    ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਹਿ ਕੇਨਚਿਦੇવ ਕਮ੍ਮੇਨ ਰਾਜਾਨਂ ਆਰਾਧੇਤ੍વਾ ਠਾਨਨ੍ਤਰਂ ਲਦ੍ਧਕਾਲੋ વਿਯ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸਾਪਿ ਕੇਨਚਿਦੇવ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮੇਨ ਸਗ੍ਗੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕਾਲੋ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਜਨਪਦਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਸਨ੍ਤਕਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੇ ਕਸ੍ਸਚਿ ਕਿਞ੍ਚਿ વਤ੍ਤੁਂ ਅવਿਸਹਨਕਾਲੋ વਿਯ ਇਮਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਸਗ੍ਗੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ વਿਪਚ੍ਚਨੋਕਾਸਂ ਅਲਭਨਕਾਲੋ। ਤਸ੍ਸ ਏਕਦਿવਸਂ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਰਾਜવਲ੍ਲਭਤਰੇ વਿਰਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਤੇਨ ਕੁਦ੍ਧੇਨ ਨਂ ਪੋਥਾਪੇਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਆਰੋਚੇਤ੍વਾ ਬਨ੍ਧਨਾਗਾਰੇ ਬਨ੍ਧਾਪਿਤਕਾਲੋ વਿਯ ਇਮਸ੍ਸ ਸਗ੍ਗਤੋ ਚવਿਤ੍વਾ ਨਿਰਯੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕਾਲੋ। ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ‘ਮਯ੍ਹਂ ਇਦਂ ਗਹਿਤਂ, ਮਯ੍ਹਂ ਇਦਂ ਗਹਿਤ’ਨ੍ਤਿ વਿਰવਕਾਲੋ વਿਯ ਤਸ੍ਮਿਂ ਨਿਰਯੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇ ਸਬ੍ਬਾਕੁਸਲਕਮ੍ਮਾਨਂ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ਗਹਣਕਾਲੋ। ਸੁਸਾਨੇ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਸਙ੍ਖਲਿਕਾਨਂ ਆਹਰਣਕਾਲੋ વਿਯ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਕਮ੍ਮੇ ਖੀਣੇ ਇਤਰਸ੍ਸ ਇਤਰਸ੍ਸ વਿਪਾਕੇਨ ਨਿਰਯਤੋ ਸੀਸਂ ਅਨੁਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਸਕਲਕਪ੍ਪਂ ਨਿਰਯਮ੍ਹਿ ਪਚ੍ਚਨਕਾਲੋ। ਕਪ੍ਪਟ੍ਠਿਤਿਕਕਮ੍ਮਞ੍ਹਿ ਕਤ੍વਾ ਏਕਕਪ੍ਪਂ ਨਿਰਯਮ੍ਹਿ ਪਚ੍ਚਨਕਸਤ੍ਤਾ ਨੇવ ਏਕੋ, ਨ ਦ੍વੇ, ਨ ਸਤਂ, ਨ ਸਹਸ੍ਸਂ। ਏવਂ ਪਚ੍ਚਨਕਸਤ੍ਤਾ ਕਿਰ ਗਣਨਪਥਂ વੀਤਿવਤ੍ਤਾ।

    Tassa hi purisassa hi kenacideva kammena rājānaṃ ārādhetvā ṭhānantaraṃ laddhakālo viya puthujjanassāpi kenacideva puññakammena sagge nibbattakālo. Tasmiṃ janapadaṃ bhinditvā manussānaṃ santakaṃ gaṇhante kassaci kiñci vattuṃ avisahanakālo viya imasmimpi sagge nibbatte akusalassa vipaccanokāsaṃ alabhanakālo. Tassa ekadivasaṃ ekasmiṃ rājavallabhatare virajjhitvā tena kuddhena naṃ pothāpetvā rañño ārocetvā bandhanāgāre bandhāpitakālo viya imassa saggato cavitvā niraye nibbattakālo. Manussānaṃ ‘mayhaṃ idaṃ gahitaṃ, mayhaṃ idaṃ gahita’nti viravakālo viya tasmiṃ niraye nibbatte sabbākusalakammānaṃ sannipatitvā gahaṇakālo. Susāne chaḍḍetvā saṅkhalikānaṃ āharaṇakālo viya ekekasmiṃ kamme khīṇe itarassa itarassa vipākena nirayato sīsaṃ anukkhipitvā sakalakappaṃ nirayamhi paccanakālo. Kappaṭṭhitikakammañhi katvā ekakappaṃ nirayamhi paccanakasattā neva eko, na dve, na sataṃ, na sahassaṃ. Evaṃ paccanakasattā kira gaṇanapathaṃ vītivattā.

    ਅਤ੍ਥੇਕਚ੍ਚਾਨਿ ਕਲ੍ਯਾਣਾਨਿ ਕਮ੍ਮਸਮਾਦਾਨਾਨਿ ਗਤਿવਿਪਤ੍ਤਿਪਟਿਬਾਲ਼੍ਹਾਨਿ ਨ વਿਪਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏવਂ ਯੋਜਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਇਧੇਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਬਹੂਨਿ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਾਨਿ ਗਤਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ ਠਿਤਸ੍ਸ વਿਪਚ੍ਚੇਯੁਂ। ਸੋ ਪਨ ਏਕੇਨ ਪਾਪਕਮ੍ਮੇਨ ਗਤਿવਿਪਤ੍ਤਿਯਂ ਨਿਰਯੇ વਾ ਅਸੁਰਕਾਯੇ વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ। ਤਾਦਿਸੇ ਚ ਠਾਨੇ ਕੁਸਲਂ વਿਪਾਕਂ ਦਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਏਕਨ੍ਤਂ ਅਕੁਸਲਮੇવ ਸਕ੍ਕੋਤੀਤਿ। ਏવਮਸ੍ਸ ਤਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਗਤਿવਿਪਤ੍ਤਿਪਟਿਬਾਲ਼੍ਹਾਨਿ ਨ વਿਪਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।

    Atthekaccāni kalyāṇāni kammasamādānāni gativipattipaṭibāḷhāni na vipaccantītiādīsupi evaṃ yojanā veditabbā. Idhekaccassa bahūni kalyāṇakammāni honti. Tāni gatisampattiyaṃ ṭhitassa vipacceyuṃ. So pana ekena pāpakammena gativipattiyaṃ niraye vā asurakāye vā nibbatto. Tādise ca ṭhāne kusalaṃ vipākaṃ dātuṃ na sakkoti, ekantaṃ akusalameva sakkotīti. Evamassa tāni kammāni gativipattipaṭibāḷhāni na vipaccantīti pajānāti.

    ਅਪਰਸ੍ਸਾਪਿ ਬਹੂਨਿ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਾਨਿ ਉਪਧਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ ਠਿਤਸ੍ਸ વਿਪਚ੍ਚੇਯ੍ਯੁਂ। ਸੋ ਪਨ ਏਕੇਨ ਪਾਪਕਮ੍ਮੇਨ ਉਪਧਿવਿਪਤ੍ਤਿਯਂ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣੋ ਹੋਤਿ ਪਿਸਾਚਸਦਿਸੋ। ਸੋ ਸਚੇਪਿ ਰਾਜਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ ਪਿਤੁਅਚ੍ਚਯੇਨ ‘ਕਿਂ ਇਮਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਿਰੀਕਸ੍ਸ ਰਜ੍ਜੇਨਾ’ਤਿ ਰਜ੍ਜਂ ਨ ਲਭਤਿ। ਸੇਨਾਪਤਿਗੇਹਾਦੀਸੁ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋਪਿ ਸੇਨਾਪਤਿਟ੍ਠਾਨਾਦੀਨਿ ਨ ਲਭਤਿ।

    Aparassāpi bahūni kalyāṇakammāni honti. Tāni upadhisampattiyaṃ ṭhitassa vipacceyyuṃ. So pana ekena pāpakammena upadhivipattiyaṃ patiṭṭhito dubbaṇṇo hoti pisācasadiso. So sacepi rājakule nibbatto pituaccayena ‘kiṃ imassa nissirīkassa rajjenā’ti rajjaṃ na labhati. Senāpatigehādīsu nibbattopi senāpatiṭṭhānādīni na labhati.

    ਇਮਸ੍ਸ ਪਨਤ੍ਥਸ੍ਸਾવਿਭਾવਤ੍ਥਂ ਦੀਪਰਾਜવਤ੍ਥੁ ਕਥੇਤਬ੍ਬਂ – ਰਾਜਾ ਕਿਰ ਪੁਤ੍ਤੇ ਜਾਤੇ ਦੇવਿਯਾ ਪਸੀਦਿਤ੍વਾ વਰਂ ਅਦਾਸਿ। ਸਾ વਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਠਪੇਸਿ। ਕੁਮਾਰੋ ਸਤ੍ਤਟ੍ਠવਸ੍ਸਕਾਲੇવ ਰਾਜਙ੍ਗਣੇ ਕੁਕ੍ਕੁਟੇ ਯੁਜ੍ਝਾਪੇਸਿ। ਏਕੋ ਕੁਕ੍ਕੁਟੋ ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾ ਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਭਿਨ੍ਦਿ। ਕੁਮਾਰਮਾਤਾ ਦੇવੀ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਨ੍ਨਰਸਸੋਲ਼ਸવਸ੍ਸਕਾਲੇ ‘ਰਜ੍ਜਂ વਾਰੇਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਰਾਜਾਨਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਹ – ‘‘ਦੇવ, ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਜਾਤਕਾਲੇ વਰੋ ਦਿਨ੍ਨੋ। ਮਯਾ ਸੋ ਗਹੇਤ੍વਾ ਠਪਿਤੋ; ਇਦਾਨਿ ਨਂ ਗਣ੍ਹਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਸਾਧੁ, ਦੇવਿ, ਗਣ੍ਹਾਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਮਯਾ, ਦੇવ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਸਨ੍ਤਿਕਾ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਲਦ੍ਧਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ । ਇਦਾਨਿ ਪਨ ਮਮ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਰਜ੍ਜਂ વਾਰੇਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਦੇવਿ, ਤવ ਪੁਤ੍ਤੋ ਅਙ੍ਗવਿਕਲੋ। ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਤਸ੍ਸ ਰਜ੍ਜਂ ਦਾਤੁ’’ਨ੍ਤਿ । ‘‘ਤੁਮ੍ਹੇ ਮਯ੍ਹਂ ਰੁਚ੍ਚਨਕવਰਂ ਅਦਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾ ਕਸ੍ਮਾ વਰਂ ਅਦਤ੍ਥਾ’’ਤਿ? ਰਾਜਾ ਅਤਿવਿਯ ਨਿਪ੍ਪੀਲ਼ਿਯਮਾਨੋ ‘‘ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਤੁਯ੍ਹਂ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਕਲਲਙ੍ਕਾਦੀਪੇ ਰਜ੍ਜਂ ਦਾਤੁਂ; ਨਾਗਦੀਪੇ ਪਨ ਛਤ੍ਤਂ ਅਸ੍ਸਾਪੇਤ੍વਾ વਸਤੂ’’ਤਿ ਨਾਗਦੀਪਂ ਪੇਸੇਸਿ। ਸੋ ਦੀਪਰਾਜਾ ਨਾਮ ਅਹੋਸਿ। ਸਚੇ ਚਕ੍ਖੁવਿਕਲੋ ਨਾਭવਿਸ੍ਸਾ ਤਿਯੋਜਨਸਤਿਕੇ ਸਕਲਤਮ੍ਬਪਣ੍ਣਿਦੀਪੇ ਸਬ੍ਬਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਪਰਿવਾਰਂ ਰਜ੍ਜਂ ਅਲਭਿਸ੍ਸਾ। ਏવਂ ਉਪਧਿવਿਪਤ੍ਤਿਪਟਿਬਾਲ਼੍ਹਾਨਿ ਨ વਿਪਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।

    Imassa panatthassāvibhāvatthaṃ dīparājavatthu kathetabbaṃ – rājā kira putte jāte deviyā pasīditvā varaṃ adāsi. Sā varaṃ gahetvā ṭhapesi. Kumāro sattaṭṭhavassakāleva rājaṅgaṇe kukkuṭe yujjhāpesi. Eko kukkuṭo uppatitvā kumārassa akkhīni bhindi. Kumāramātā devī puttassa pannarasasoḷasavassakāle ‘rajjaṃ vāressāmī’ti rājānaṃ upasaṅkamitvā āha – ‘‘deva, tumhehi kumārassa jātakāle varo dinno. Mayā so gahetvā ṭhapito; idāni naṃ gaṇhāmī’’ti. ‘‘Sādhu, devi, gaṇhāhī’’ti. ‘‘Mayā, deva, tumhākaṃ santikā kiñci aladdhaṃ nāma natthi . Idāni pana mama puttassa rajjaṃ vāremī’’ti. ‘‘Devi, tava putto aṅgavikalo. Na sakkā tassa rajjaṃ dātu’’nti . ‘‘Tumhe mayhaṃ ruccanakavaraṃ adātuṃ asakkontā kasmā varaṃ adatthā’’ti? Rājā ativiya nippīḷiyamāno ‘‘na sakkā tuyhaṃ puttassa sakalalaṅkādīpe rajjaṃ dātuṃ; nāgadīpe pana chattaṃ assāpetvā vasatū’’ti nāgadīpaṃ pesesi. So dīparājā nāma ahosi. Sace cakkhuvikalo nābhavissā tiyojanasatike sakalatambapaṇṇidīpe sabbasampattiparivāraṃ rajjaṃ alabhissā. Evaṃ upadhivipattipaṭibāḷhāni na vipaccantīti pajānāti.

    ਅਪਰਸ੍ਸਾਪਿ ਬਹੂਨਿ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਾਨਿ ਕਾਲਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ ਠਿਤਸ੍ਸ વਿਪਚ੍ਚੇਯ੍ਯੁਂ। ਸੋ ਪਨ ਏਕੇਨ ਪਾਪਕਮ੍ਮੇਨ ਕਾਲવਿਪਤ੍ਤਿਯਂ ਦੁਰਾਜਦੁਮਨੁਸ੍ਸਕਾਲੇ ਕਸਟੇ ਨਿਰੋਜੇ ਅਪ੍ਪਾਯੁਕੇ ਗਤਿਕੋਟਿਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ। ਤਾਦਿਸੇ ਚ ਕਾਲੇ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮਂ વਿਪਾਕਂ ਦਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤੀਤਿ। ਏવਂ ਕਾਲવਿਪਤ੍ਤਿਪਟਿਬਾਲ਼੍ਹਾਨਿ ਨ વਿਪਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।

    Aparassāpi bahūni kalyāṇakammāni honti. Tāni kālasampattiyaṃ ṭhitassa vipacceyyuṃ. So pana ekena pāpakammena kālavipattiyaṃ durājadumanussakāle kasaṭe niroje appāyuke gatikoṭike nibbatto. Tādise ca kāle kalyāṇakammaṃ vipākaṃ dātuṃ na sakkotīti. Evaṃ kālavipattipaṭibāḷhāni na vipaccantīti pajānāti.

    ਅਪਰਸ੍ਸਾਪਿ ਬਹੂਨਿ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਾਨਿ ਪਯੋਗਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ ਠਿਤਸ੍ਸ વਿਪਚ੍ਚੇਯ੍ਯੁਂ। ਅਯਂ ਪਨ ਪਯੋਗવਿਪਤ੍ਤਿਯਂ ਠਿਤੋ ਪਾਣਂ ਹਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਸਬ੍ਬਂ ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਂ ਪੂਰੇਤਿ। ਤਥਾ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮਜਾਤਿਕਾਨਿਪਿ ਕੁਲਾਨਿ ਆવਾਹવਿવਾਹਂ ਨ ਕਰੋਨ੍ਤਿ; ‘ਇਤ੍ਥਿਧੁਤ੍ਤੋ ਸੁਰਾਧੁਤ੍ਤੋ ਅਕ੍ਖਧੁਤ੍ਤੋ ਅਯਂ ਪਾਪਪੁਰਿਸੋ’ਤਿ ਆਰਕਾ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਨ੍ਤਿ। ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮਾਨਿ વਿਪਚ੍ਚਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਪਯੋਗવਿਪਤ੍ਤਿਪਟਿਬਾਲ਼੍ਹਾਨਿ ਨ વਿਪਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਏવਂ ਚਤਸ੍ਸੋ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯੋ ਆਗਮ੍ਮ વਿਪਾਕਦਾਯਕਂ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮਂ ਚਤੂਹਿ વਿਪਤ੍ਤੀਹਿ ਪਟਿਬਾਹਿਤਤ੍ਤਾ ਨ વਿਪਚ੍ਚਤਿ।

    Aparassāpi bahūni kalyāṇakammāni honti. Tāni payogasampattiyaṃ ṭhitassa vipacceyyuṃ. Ayaṃ pana payogavipattiyaṃ ṭhito pāṇaṃ hanti…pe… sabbaṃ dussīlyaṃ pūreti. Tathā tena saddhiṃ samajātikānipi kulāni āvāhavivāhaṃ na karonti; ‘itthidhutto surādhutto akkhadhutto ayaṃ pāpapuriso’ti ārakā parivajjenti. Kalyāṇakammāni vipaccituṃ na sakkonti. Evaṃ payogavipattipaṭibāḷhāni na vipaccantīti pajānāti. Evaṃ catasso sampattiyo āgamma vipākadāyakaṃ kalyāṇakammaṃ catūhi vipattīhi paṭibāhitattā na vipaccati.

    ਅਪਰਸ੍ਸਾਪਿ ਬਹੂਨਿ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਾਨਿ ਗਤਿવਿਪਤ੍ਤਿਯਂ ਠਿਤਸ੍ਸ ਨ વਿਪਚ੍ਚੇਯ੍ਯੁਂ। ਸੋ ਪਨ ਏਕੇਨ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮੇਨ ਗਤਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂਯੇવ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ। ਤਤ੍ਥਸ੍ਸ ਤਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ વਾਰੇਨ વਾਰੇਨ વਿਪਾਕਂ ਦੇਨ੍ਤਿ – ਕਾਲੇਨ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਪੇਨ੍ਤਿ, ਕਾਲੇਨ ਦੇવਲੋਕੇ। ਏવਂ ਗਤਿવਿਪਤ੍ਤਿਪਟਿਬਾਹਿਤਤ੍ਤਾ વਿਪਾਕਂ ਦਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾਨਿ ਗਤਿਮਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਆਗਮ੍ਮ વਿਪਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।

    Aparassāpi bahūni kalyāṇakammāni honti. Tāni gativipattiyaṃ ṭhitassa na vipacceyyuṃ. So pana ekena kalyāṇakammena gatisampattiyaṃyeva nibbatto. Tatthassa tāni kammāni upagantvā vārena vārena vipākaṃ denti – kālena manussaloke nibbattāpenti, kālena devaloke. Evaṃ gativipattipaṭibāhitattā vipākaṃ dātuṃ asakkontāni gatimampattiṃ āgamma vipaccantīti pajānāti.

    ਅਪਰਸ੍ਸਾਪਿ ਬਹੂਨਿ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਾਨਿ ਉਪਧਿવਿਪਤ੍ਤਿਯਂ ਠਿਤਸ੍ਸ ਨ વਿਪਚ੍ਚੇਯ੍ਯੁਂ। ਸੋ ਪਨ ਏਕੇਨ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮੇਨ ਉਪਧਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂਯੇવ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋ ਅਭਿਰੂਪੋ ਦਸ੍ਸਨੀਯੋ ਪਾਸਾਦਿਕੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮવਚ੍ਛਸਦਿਸੋ। ਤਸ੍ਸ ਉਪਧਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮਾਨਿ વਿਪਾਕਂ ਦੇਨ੍ਤਿ। ਸਚੇ ਰਾਜਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ ਅਞ੍ਞੇਸੁ ਜੇਟ੍ਠਕਭਾਤਿਕੇਸੁ ਸਨ੍ਤੇਸੁਪਿ ‘ਏਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਭਾવੋ ਸਮਿਦ੍ਧੋ, ਏਤਸ੍ਸ ਛਤ੍ਤੇ ਉਸ੍ਸਾਪਿਤੇ ਲੋਕਸ੍ਸ ਫਾਸੁ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ਤਮੇવ ਰਜ੍ਜੇ ਅਭਿਸਿਞ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਉਪਰਾਜਗੇਹਾਦੀਸੁ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ ਪਿਤੁਅਚ੍ਚਯੇਨ ਓਪਰਜ੍ਜਂ, ਸੇਨਾਪਤਿਟ੍ਠਾਨਂ, ਭਣ੍ਡਾਗਾਰਿਕਟ੍ਠਾਨਂ, ਸੇਟ੍ਠਿਟ੍ਠਾਨਂ ਲਭਤਿ। ਏવਂ ਉਪਧਿવਿਪਤ੍ਤਿਪਟਿਬਾਹਿਤਤ੍ਤਾ વਿਪਾਕਂ ਦਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾਨਿ ਉਪਧਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਆਗਮ੍ਮ વਿਪਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।

    Aparassāpi bahūni kalyāṇakammāni honti. Tāni upadhivipattiyaṃ ṭhitassa na vipacceyyuṃ. So pana ekena kalyāṇakammena upadhisampattiyaṃyeva patiṭṭhito abhirūpo dassanīyo pāsādiko brahmavacchasadiso. Tassa upadhisampattiyaṃ ṭhitattā kalyāṇakammāni vipākaṃ denti. Sace rājakule nibbattati aññesu jeṭṭhakabhātikesu santesupi ‘etassa attabhāvo samiddho, etassa chatte ussāpite lokassa phāsu bhavissatī’ti tameva rajje abhisiñcanti. Uparājagehādīsu nibbatto pituaccayena oparajjaṃ, senāpatiṭṭhānaṃ, bhaṇḍāgārikaṭṭhānaṃ, seṭṭhiṭṭhānaṃ labhati. Evaṃ upadhivipattipaṭibāhitattā vipākaṃ dātuṃ asakkontāni upadhisampattiṃ āgamma vipaccantīti pajānāti.

    ਅਪਰਸ੍ਸਾਪਿ ਬਹੂਨਿ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਾਨਿ ਕਾਲવਿਪਤ੍ਤਿਯਂ ਠਿਤਸ੍ਸ ਨ વਿਪਚ੍ਚੇਯ੍ਯੁਂ। ਸੋ ਪਨ ਏਕੇਨ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮੇਨ ਕਾਲਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ ਸੁਰਾਜਸੁਮਨੁਸ੍ਸਕਾਲੇ। ਤਾਦਿਸਾਯ ਕਾਲਸਮਿਦ੍ਧਿਯਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮਂ વਿਪਾਕਂ ਦੇਤਿ।

    Aparassāpi bahūni kalyāṇakammāni honti. Tāni kālavipattiyaṃ ṭhitassa na vipacceyyuṃ. So pana ekena kalyāṇakammena kālasampattiyaṃ nibbatto surājasumanussakāle. Tādisāya kālasamiddhiyā nibbattassa kalyāṇakammaṃ vipākaṃ deti.

    ਤਤ੍ਰਿਦਂ ਮਹਾਸੋਣਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁ ਕਥੇਤਬ੍ਬਂ – ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਤਿਸ੍ਸਭਯੇ ਕਿਰ ਚਿਤ੍ਤਲਪਬ੍ਬਤੇ ਦ੍વਾਦਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਹਸ੍ਸਾਨਿਂ ਪਟਿવਸਨ੍ਤਿ। ਤਥਾ ਤਿਸ੍ਸਮਹਾવਿਹਾਰੇ। ਦ੍વੀਸੁਪਿ ਮਹਾવਿਹਾਰੇਸੁ ਤਿਣ੍ਣਂ વਸ੍ਸਾਨਂ વਟ੍ਟਂ ਏਕਰਤ੍ਤਮੇવ ਮਹਾਮੂਸਿਕਾਯੋ ਖਾਦਿਤ੍વਾ ਥੁਸਮਤ੍ਤਮੇવ ਠਪੇਸੁਂ। ਚਿਤ੍ਤਲਪਬ੍ਬਤੇ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋ ‘ਤਿਸ੍ਸਮਹਾવਿਹਾਰੇ વਟ੍ਟਂ વਤ੍ਤਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ વਸਿਸ੍ਸਾਮਾ’ਤਿ વਿਹਾਰਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿ। ਤਿਸ੍ਸਮਹਾવਿਹਾਰੇਪਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋ ‘ਚਿਤ੍ਤਲਪਬ੍ਬਤੇ વਟ੍ਟਂ વਤ੍ਤਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ વਸਿਸ੍ਸਾਮਾ’ਤਿ વਿਹਾਰਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿ। ਉਭਤੋਪਿ ਏਕਿਸ੍ਸਾ ਗਮ੍ਭੀਰਕਨ੍ਦਰਾਯ ਤੀਰੇ ਸਮਾਗਤਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ વਟ੍ਟਸ੍ਸ ਖੀਣਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ‘ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕਿਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’ਤਿ ਚਤੁવੀਸਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਗਮ੍ਭੀਰਕਨ੍ਦਰવਨਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਨੀਹਾਰੇਨੇવ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਂਸੁ। ਪਚ੍ਛਾ ਭਯੇ વੂਪਸਨ੍ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋ ਸਕ੍ਕਂ ਦੇવਰਾਜਾਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਧਾਤੁਯੋ ਸਂਹਰਿਤ੍વਾ ਚੇਤਿਯਂ ਅਕਾਸਿ।

    Tatridaṃ mahāsoṇattherassa vatthu kathetabbaṃ – brāhmaṇatissabhaye kira cittalapabbate dvādasa bhikkhusahassāniṃ paṭivasanti. Tathā tissamahāvihāre. Dvīsupi mahāvihāresu tiṇṇaṃ vassānaṃ vaṭṭaṃ ekarattameva mahāmūsikāyo khāditvā thusamattameva ṭhapesuṃ. Cittalapabbate bhikkhusaṅgho ‘tissamahāvihāre vaṭṭaṃ vattissati, tattha gantvā vasissāmā’ti vihārato nikkhami. Tissamahāvihārepi bhikkhusaṅgho ‘cittalapabbate vaṭṭaṃ vattissati, tattha gantvā vasissāmā’ti vihārato nikkhami. Ubhatopi ekissā gambhīrakandarāya tīre samāgatā pucchitvā vaṭṭassa khīṇabhāvaṃ ñatvā ‘tattha gantvā kiṃ karissāmā’ti catuvīsati bhikkhusahassāni gambhīrakandaravanaṃ pavisitvā nisīditvā nisinnanīhāreneva anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyiṃsu. Pacchā bhaye vūpasante bhikkhusaṅgho sakkaṃ devarājānaṃ gahetvā dhātuyo saṃharitvā cetiyaṃ akāsi.

    ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਤਿਸ੍ਸਚੋਰੋਪਿ ਜਨਪਦਂ વਿਦ੍ਧਂਸੇਸਿ। ਸਙ੍ਘੋ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਚੋਰਂ ਪਟਿਬਾਹਤੂ’’ਤਿ ਸਕ੍ਕਸਨ੍ਤਿਕਂ ਅਟ੍ਠ ਥੇਰੇ ਪੇਸੇਸਿ। ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਰਾਜਾ ‘‘ਮਯਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਚੋਰੋ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਪਟਿਬਾਹਿਤੁਂ। ਸਙ੍ਘੋ ਪਰਸਮੁਦ੍ਦਂ ਗਚ੍ਛਤੁ। ਅਹਂ ਸਮੁਦ੍ਦਾਰਕ੍ਖਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਸਙ੍ਘੋ ਸਬ੍ਬਦਿਸਾਹਿ ਨਾਗਦੀਪਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਜਮ੍ਬੁਕੋਲਪਟ੍ਟਨੇ ਤਿਭੂਮਿਕਂ ਮਹਾਉਲ਼ੁਮ੍ਪਂ ਬਨ੍ਧਾਪੇਸਿ। ਏਕਾ ਭੂਮਿਕਾ ਉਦਕੇ ਓਸੀਦਿ। ਏਕਿਸ੍ਸਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ। ਏਕਿਸ੍ਸਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਾਨਿ ਠਪਯਿਂਸੁ। ਸਂਯੁਤ੍ਤਭਾਣਕਚੂਲ਼ਸੀવਤ੍ਥੇਰੋ, ਇਸਿਦਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰੋ, ਮਹਾਸੋਣਤ੍ਥੇਰੋਤਿ ਤਯੋ ਥੇਰਾ ਤਾਸਂ ਪਰਿਸਾਨਂ ਪਾਮੋਕ੍ਖਾ। ਤੇਸੁ ਦ੍વੇ ਥੇਰਾ ਮਹਾਸੋਣਤ੍ਥੇਰਂ ਆਹਂਸੁ – ‘‘ਆવੁਸੋ ਮਹਾਸੋਣ, ਅਭਿਰੁਹ ਮਹਾਉਲ਼ੁਮ੍ਪ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਤੁਮ੍ਹੇ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ? ‘‘ਆવੁਸੋ, ਉਦਕੇ ਮਰਣਮ੍ਪਿ ਥਲੇ ਮਰਣਮ੍ਪਿ ਏਕਮੇવ । ਨ ਮਯਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮ। ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਨ ਅਨਾਗਤੇ ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਪવੇਣੀ ਠਸ੍ਸਤਿ। ਗਚ੍ਛ ਤ੍વਂ, ਆવੁਸੋ’’ਤਿ। ‘‘ਨਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤੁਮ੍ਹੇਸੁ ਅਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇਸੁ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਯਾવਤਤਿਯਂ ਕਥੇਤ੍વਾਪਿ ਥੇਰਂ ਆਰੋਪੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾ ਨਿવਤ੍ਤਿਂਸੁ।

    Brāhmaṇatissacoropi janapadaṃ viddhaṃsesi. Saṅgho sannipatitvā mantetvā ‘‘coraṃ paṭibāhatū’’ti sakkasantikaṃ aṭṭha there pesesi. Sakko devarājā ‘‘mayā, bhante, uppanno coro na sakkā paṭibāhituṃ. Saṅgho parasamuddaṃ gacchatu. Ahaṃ samuddārakkhaṃ karissāmī’’ti. Saṅgho sabbadisāhi nāgadīpaṃ gantvā jambukolapaṭṭane tibhūmikaṃ mahāuḷumpaṃ bandhāpesi. Ekā bhūmikā udake osīdi. Ekissā bhikkhusaṅgho nisinno. Ekissā pattacīvarāni ṭhapayiṃsu. Saṃyuttabhāṇakacūḷasīvatthero, isidattatthero, mahāsoṇattheroti tayo therā tāsaṃ parisānaṃ pāmokkhā. Tesu dve therā mahāsoṇattheraṃ āhaṃsu – ‘‘āvuso mahāsoṇa, abhiruha mahāuḷumpa’’nti. ‘‘Tumhe pana, bhante’’ti? ‘‘Āvuso, udake maraṇampi thale maraṇampi ekameva . Na mayaṃ gamissāma. Taṃ nissāya pana anāgate sāsanassa paveṇī ṭhassati. Gaccha tvaṃ, āvuso’’ti. ‘‘Nāhaṃ, bhante, tumhesu agacchantesu gamissāmī’’ti yāvatatiyaṃ kathetvāpi theraṃ āropetuṃ asakkontā nivattiṃsu.

    ਅਥ ਚੂਲ਼ਸੀવਤ੍ਥੇਰੋ ਇਸਿਦਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਂ ਆਹ – ‘‘ਆવੁਸੋ ਇਸਿਦਤ੍ਤ, ਅਨਾਗਤੇ ਮਹਾਸੋਣਤ੍ਥੇਰਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਸਾਸਨਪવੇਣੀ ਠਸ੍ਸਤਿ; ਮਾ ਖੋ ਤਂ ਹਤ੍ਥਤੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤੁਮ੍ਹੇ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ? ‘‘ਅਹਂ ਮਹਾਚੇਤਿਯਂ વਨ੍ਦਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਦ੍વੇ ਥੇਰੇ ਅਨੁਸਾਸਿਤ੍વਾ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਨ੍ਤੋ ਮਹਾવਿਹਾਰਂ ਸਮ੍ਪਾਪੁਣਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਮਹਾવਿਹਾਰੋ ਸੁਞ੍ਞੋ। ਚੇਤਿਯਙ੍ਗਣੇ ਏਰਣ੍ਡਾ ਜਾਤਾ। ਚੇਤਿਯਂ ਗਚ੍ਛੇਹਿ ਪਰਿવਾਰਿਤਂ, ਸੇવਾਲੇਨ ਪਰਿਯੋਨਦ੍ਧਂ। ਥੇਰੋ ਧਰਮਾਨਕਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਨਿਪਚ੍ਚਾਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ વਿਯ ਮਹਾਚੇਤਿਯਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਿਮਦਿਸਾਯ ਸਾਲਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ‘ਏવਰੂਪਸ੍ਸ ਨਾਮ ਲਾਭਗ੍ਗਯਸਗ੍ਗਪ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਰੀਰਧਾਤੁਚੇਤਿਯਟ੍ਠਾਨਂ ਅਨਾਥਂ ਜਾਤ’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤਯਮਾਨੋ ਨਿਸੀਦਿ।

    Atha cūḷasīvatthero isidattattheraṃ āha – ‘‘āvuso isidatta, anāgate mahāsoṇattheraṃ nissāya sāsanapaveṇī ṭhassati; mā kho taṃ hatthato vissajjehī’’ti. ‘‘Tumhe pana, bhante’’ti? ‘‘Ahaṃ mahācetiyaṃ vandissāmī’’ti dve there anusāsitvā anupubbena cārikaṃ caranto mahāvihāraṃ sampāpuṇi. Tasmiṃ samaye mahāvihāro suñño. Cetiyaṅgaṇe eraṇḍā jātā. Cetiyaṃ gacchehi parivāritaṃ, sevālena pariyonaddhaṃ. Thero dharamānakabuddhassa nipaccākāraṃ dassento viya mahācetiyaṃ vanditvā pacchimadisāya sālaṃ pavisitvā olokento ‘evarūpassa nāma lābhaggayasaggappattassa sarīradhātucetiyaṭṭhānaṃ anāthaṃ jāta’nti cintayamāno nisīdi.

    ਅਥ ਅવਿਦੂਰੇ ਰੁਕ੍ਖੇ ਅਧਿવਤ੍ਥਾ ਦੇવਤਾ ਅਦ੍ਧਿਕਮਨੁਸ੍ਸਰੂਪੇਨ ਤਣ੍ਡੁਲਨਾਲ਼ਿਞ੍ਚ ਗੁਲ਼ਪਿਣ੍ਡਞ੍ਚ ਆਦਾਯ ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਕਤ੍ਥ ਗਚ੍ਛਥ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ? ‘‘ਅਹਂ ਦਕ੍ਖਿਣਦਿਸਂ, ਉਪਾਸਕਾ’’ਤਿ। ‘‘ਅਹਮ੍ਪਿ ਤਤ੍ਥੇવ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮੋ, ਸਹ ਗਚ੍ਛਾਮ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ‘‘ਅਹਂ ਦੁਬ੍ਬਲੋ; ਤવ ਗਤਿਯਾ ਗਨ੍ਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮਿ; ਤ੍વਂ ਪੁਰਤੋ ਗਚ੍ਛ, ਉਪਾਸਕਾ’’ਤਿ। ‘‘ਅਹਮ੍ਪਿ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਗਤਿਯਾ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਥੇਰਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਅਗ੍ਗਹੇਸਿ। ਤਿਸ੍ਸવਾਪਿਪਾਲ਼ਿਂ ਆਰੁਲ਼੍ਹਕਾਲੇ ਚ ਪਤ੍ਤਂ ਆਹਰਾਪੇਤ੍વਾ ਪਾਨਕਂ ਕਤ੍વਾ ਅਦਾਸਿ। ਥੇਰਸ੍ਸ ਪੀਤਮਤ੍ਤੇਯੇવ ਬਲਮਤ੍ਤਾ ਸਣ੍ਠਾਤਿ। ਦੇવਤਾ ਪਥવਿਂ ਸਙ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ વੇਣੁਨਦੀਸਨ੍ਤਿਕੇ ਏਕਂ ਛਡ੍ਡਿਤવਿਹਾਰਂ ਪਤ੍વਾ ਥੇਰਸ੍ਸ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਪਟਿਜਗ੍ਗਿਤ੍વਾ ਅਦਾਸਿ।

    Atha avidūre rukkhe adhivatthā devatā addhikamanussarūpena taṇḍulanāḷiñca guḷapiṇḍañca ādāya therassa santikaṃ gantvā ‘‘kattha gacchatha, bhante’’ti? ‘‘Ahaṃ dakkhiṇadisaṃ, upāsakā’’ti. ‘‘Ahampi tattheva gantukāmo, saha gacchāma, bhante’’ti. ‘‘Ahaṃ dubbalo; tava gatiyā gantuṃ na sakkhissāmi; tvaṃ purato gaccha, upāsakā’’ti. ‘‘Ahampi tumhākaṃ gatiyā gamissāmī’’ti therassa pattacīvaraṃ aggahesi. Tissavāpipāḷiṃ āruḷhakāle ca pattaṃ āharāpetvā pānakaṃ katvā adāsi. Therassa pītamatteyeva balamattā saṇṭhāti. Devatā pathaviṃ saṅkhipitvā veṇunadīsantike ekaṃ chaḍḍitavihāraṃ patvā therassa vasanaṭṭhānaṃ paṭijaggitvā adāsi.

    ਪੁਨਦਿવਸੇ ਥੇਰੇਨ ਮੁਖੇ ਧੋવਿਤਮਤ੍ਤੇ ਯਾਗੁਂ ਪਚਿਤ੍વਾ ਅਦਾਸਿ; ਯਾਗੁਂ ਪੀਤਸ੍ਸ ਭਤ੍ਤਂ ਪਚਿਤ੍વਾ ਉਪਨਾਮੇਸਿ। ਥੇਰੋ ‘‘ਤੁਯ੍ਹਂ ਠਪੇਹਿ, ਉਪਾਸਕਾ’’ਤਿ ਪਤ੍ਤਂ ਹਤ੍ਥੇਨ ਪਿਦਹਿ। ‘‘ਅਹਂ ਨ ਦੂਰਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਦੇવਤਾ ਥੇਰਸ੍ਸੇવ ਪਤ੍ਤੇ ਭਤ੍ਤਂ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਕਤਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਸ੍ਸ ਥੇਰਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਮਗ੍ਗਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਪਥવਿਂ ਸਙ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਜਜ੍ਜਰਨਦੀਸਨ੍ਤਿਕਂ ਨੇਤ੍વਾ ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਏਤਂ ਪਣ੍ਣਖਾਦਕਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ, ਧੂਮੋ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ। ਅਹਂ ਪੁਰਤੋ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਥੇਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਭવਨਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਥੇਰੋ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਭਯਕਾਲਂ ਪਣ੍ਣਖਾਦਕਮਨੁਸ੍ਸੇ ਨਿਸ੍ਸਾਯ વਸਿ।

    Punadivase therena mukhe dhovitamatte yāguṃ pacitvā adāsi; yāguṃ pītassa bhattaṃ pacitvā upanāmesi. Thero ‘‘tuyhaṃ ṭhapehi, upāsakā’’ti pattaṃ hatthena pidahi. ‘‘Ahaṃ na dūraṃ gamissāmī’’ti devatā therasseva patte bhattaṃ pakkhipitvā katabhattakiccassa therassa pattacīvaramādāya maggaṃ paṭipannā pathaviṃ saṅkhipitvā jajjaranadīsantikaṃ netvā ‘‘bhante, etaṃ paṇṇakhādakamanussānaṃ vasanaṭṭhānaṃ, dhūmo paññāyati. Ahaṃ purato gamissāmī’’ti theraṃ vanditvā attano bhavanaṃ agamāsi. Thero sabbampi bhayakālaṃ paṇṇakhādakamanusse nissāya vasi.

    ਇਸਿਦਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰੋਪਿ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਨ੍ਤੋ ਅਲ਼ਜਨਪਦਂ ਸਮ੍ਪਾਪੁਣਿ। ਤਤ੍ਥ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਨਾਤਿਪਕ੍ਕਾਨਿ ਮਧੁਕਫਲਾਨਿ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਿਂ ਆਦਾਯ ਤਚਂ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਅਗਮਂਸੁ। ਥੇਰੋ ‘‘ਆવੁਸੋ ਮਹਾਸੋਣ, ਭਿਕ੍ਖਾਹਾਰੋ ਪਞ੍ਞਾਯਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਆਹਰਾਪੇਤ੍વਾ ਚੀવਰਂ ਪਾਰੁਪਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਤਰੁਣਦਾਰਕਾ ਥੇਰਂ ਠਿਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘ਇਮਿਨਾ ਕੋਚਿ ਅਤ੍ਥੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ વਾਲੁਕਂ ਪੁਞ੍ਛਿਤ੍વਾ ਮਧੁਕਫਲਤ੍ਤਚਂ ਪਤ੍ਤੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਅਦਂਸੁ; ਥੇਰਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਂਸੁ। ਸਤ੍ਤਾਹਮਤ੍ਤਂ ਸੋਯੇવ ਆਹਾਰੋ ਅਹੋਸਿ।

    Isidattattheropi anupubbena cārikaṃ caranto aḷajanapadaṃ sampāpuṇi. Tattha manussā nātipakkāni madhukaphalāni bhinditvā aṭṭhiṃ ādāya tacaṃ chaḍḍetvā agamaṃsu. Thero ‘‘āvuso mahāsoṇa, bhikkhāhāro paññāyatī’’ti vatvā pattacīvaraṃ āharāpetvā cīvaraṃ pārupitvā pattaṃ nīharitvā aṭṭhāsi. Taruṇadārakā theraṃ ṭhitaṃ disvā ‘iminā koci attho bhavissatī’ti vālukaṃ puñchitvā madhukaphalattacaṃ patte pakkhipitvā adaṃsu; therā paribhuñjiṃsu. Sattāhamattaṃ soyeva āhāro ahosi.

    ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਚੋਰਿਯਸ੍ਸਰਂ ਸਮ੍ਪਾਪੁਣਿਂਸੁ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਕੁਮੁਦਾਨਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕੁਮੁਦਨਾਲੇ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਅਗਮਂਸੁ। ਥੇਰੋ ‘‘ਆવੁਸੋ ਮਹਾਸੋਣ, ਭਿਕ੍ਖਾਹਾਰੋ ਪਞ੍ਞਾਯਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਆਹਰਾਪੇਤ੍વਾ ਚੀવਰਂ ਪਾਰੁਪਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਗਾਮਦਾਰਕਾ ਕੁਮੁਦਨਾਲੇ ਸੋਧੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਅਦਂਸੁ; ਥੇਰਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਂਸੁ। ਸਤ੍ਤਾਹਮਤ੍ਤਂ ਸੋવ ਆਹਾਰੋ ਅਹੋਸਿ।

    Anupubbena coriyassaraṃ sampāpuṇiṃsu. Manussā kumudāni gahetvā kumudanāle chaḍḍetvā agamaṃsu. Thero ‘‘āvuso mahāsoṇa, bhikkhāhāro paññāyatī’’ti vatvā pattacīvaraṃ āharāpetvā cīvaraṃ pārupitvā pattaṃ nīharitvā aṭṭhāsi. Gāmadārakā kumudanāle sodhetvā patte pakkhipitvā adaṃsu; therā paribhuñjiṃsu. Sattāhamattaṃ sova āhāro ahosi.

    ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਚਰਨ੍ਤਾ ਪਣ੍ਣਖਾਦਕਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ વਸਨਟ੍ਠਾਨੇ ਏਕਂ ਗਾਮਦ੍વਾਰਂ ਸਮ੍ਪਾਪੁਣਿਂਸੁ। ਤਤ੍ਥ ਏਕਿਸ੍ਸਾ ਦਾਰਿਕਾਯ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਅਰਞ੍ਞਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾ ‘‘ਸਚੇ ਕੋਚਿ ਅਯ੍ਯੋ ਆਗਚ੍ਛਤਿ, ਕਤ੍ਥਚਿ ਗਨ੍ਤੁਂ ਮਾ ਅਦਾਸਿ; ਅਯ੍ਯਸ੍ਸ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਆਚਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਅਮ੍ਮਾ’’ਤਿ ਆਹਂਸੁ। ਸਾ ਥੇਰੇ ਦਿਸ੍વਾ ਪਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਾਪੇਸਿ। ਗੇਹੇ ਧਞ੍ਞਜਾਤਿ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। વਾਸਿਂ ਪਨ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗੁਞ੍ਜਚੋਚਰੁਕ੍ਖਤ੍ਤਚਂ ਗੁਞ੍ਜਲਤਾਪਤ੍ਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਤੋ ਕੋਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਤਯੋ ਪਿਣ੍ਡੇ ਕਤ੍વਾ ਏਕਂ ਇਸਿਦਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਏਕਂ ਮਹਾਸੋਣਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ‘ਅਤਿਰੇਕਪਿਣ੍ਡਂ ਇਸਿਦਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤੇ ਠਪੇਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਹਤ੍ਥਂ ਪਸਾਰੇਸਿ। ਹਤ੍ਥੋ ਪਰਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਮਹਾਸੋਣਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਇਸਿਦਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰੋ ‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਤਿਸ੍ਸਭਯੇ ਗੁਞ੍ਜਚੋਚਪਿਣ੍ਡੇ વਿਪਾਕਦਾਯਕਕਮ੍ਮਂ ਦੇਸਕਾਲਸਮ੍ਪਦਾਯ ਕੀવਪਮਾਣਂ વਿਪਾਕਂ ਦਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ਆਹ। ਤੇ ਤਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਅਗਮਂਸੁ। ਸਾਪਿ ਅਰਞ੍ਞਤੋ ਆਗਤਾਨਂ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿ ‘‘ਦ੍વੇ ਥੇਰਾ ਆਗਤਾ। ਤੇਸਂ ਮੇ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਉਭੋਪਿ ਥੇਰਾਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਯਂ ਮਯਂ ਲਭਾਮ, ਤੇਨ ਤੁਮ੍ਹੇ ਪਟਿਜਗ੍ਗਿਸ੍ਸਾਮ; ਇਧੇવ વਸਥਾ’’ਤਿ ਪਟਿਞ੍ਞਂ ਗਣ੍ਹਿਂਸੁ। ਥੇਰਾਪਿ ਸਬ੍ਬਭਯਕਾਲਂ ਤੇ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ વਸਿਂਸੁ।

    Anupubbena carantā paṇṇakhādakamanussānaṃ vasanaṭṭhāne ekaṃ gāmadvāraṃ sampāpuṇiṃsu. Tattha ekissā dārikāya mātāpitaro araññaṃ gacchantā ‘‘sace koci ayyo āgacchati, katthaci gantuṃ mā adāsi; ayyassa vasanaṭṭhānaṃ ācikkheyyāsi, ammā’’ti āhaṃsu. Sā there disvā pattaṃ gahetvā nisīdāpesi. Gehe dhaññajāti nāma natthi. Vāsiṃ pana gahetvā guñjacocarukkhattacaṃ guñjalatāpattehi saddhiṃ ekato koṭṭetvā tayo piṇḍe katvā ekaṃ isidattattherassa ekaṃ mahāsoṇattherassa patte ṭhapetvā ‘atirekapiṇḍaṃ isidattattherassa patte ṭhapessāmī’ti hatthaṃ pasāresi. Hattho parivattitvā mahāsoṇattherassa patte patiṭṭhāpesi. Isidattatthero ‘brāhmaṇatissabhaye guñjacocapiṇḍe vipākadāyakakammaṃ desakālasampadāya kīvapamāṇaṃ vipākaṃ dassatī’ti āha. Te taṃ paribhuñjitvā vasanaṭṭhānaṃ agamaṃsu. Sāpi araññato āgatānaṃ mātāpitūnaṃ ācikkhi ‘‘dve therā āgatā. Tesaṃ me vasanaṭṭhānaṃ ācikkhita’’nti. Te ubhopi therānaṃ santikaṃ gantvā vanditvā ‘‘bhante, yaṃ mayaṃ labhāma, tena tumhe paṭijaggissāma; idheva vasathā’’ti paṭiññaṃ gaṇhiṃsu. Therāpi sabbabhayakālaṃ te upanissāya vasiṃsu.

    ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਤਿਸ੍ਸਚੋਰੇ ਮਤੇ ਪਿਤੁਮਹਾਰਾਜਾ ਛਤ੍ਤਂ ਉਸ੍ਸਾਪੇਸਿ। ‘ਭਯਂ વੂਪਸਨ੍ਤਂ, ਜਨਪਦੋ ਸਮ੍ਪੁਣ੍ਣੋ’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਪਰਸਮੁਦ੍ਦਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋ ਨਾવਾਯ ਮਹਾਤਿਤ੍ਥਪਟ੍ਟਨੇ ਓਰੁਯ੍ਹ ‘ਮਹਾਸੋਣਤ੍ਥੇਰੋ ਕਹਂ વਸਤੀ’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਥੇਰੋ ਪਞ੍ਚਸਤਭਿਕ੍ਖੁਪਰਿવਾਰੋ ਕਾਲਕਗਾਮੇ ਮਣ੍ਡਲਾਰਾਮવਿਹਾਰਂ ਸਮ੍ਪਾਪੁਣਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਕਾਲਕਗਾਮੇ ਸਤ੍ਤਮਤ੍ਤਾਨਿ ਕੁਲਸਤਾਨਿ ਪਟਿવਸਨ੍ਤਿ। ਰਤ੍ਤਿਭਾਗੇ ਦੇવਤਾ ਆਹਿਣ੍ਡਿਤ੍વਾ ‘‘ਮਹਾਸੋਣਤ੍ਥੇਰੋ ਪਞ੍ਚਭਿਕ੍ਖੁਸਤਪਰਿવਾਰੋ ਮਣ੍ਡਲਾਰਾਮવਿਹਾਰਂ ਪਤ੍ਤੋ। ਏਕੇਕੋ ਨવਹਤ੍ਥਸਾਟਕੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕੇਕਕਹਾਪਣਗ੍ਘਨਕਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਦੇਤੂ’’ਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਅવੋਚੁਂ। ਪੁਨਦਿવਸੇ ਚ ਥੇਰਾ ਕਾਲਕਗਾਮਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪવਿਸਿਂਸੁ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਯਾਗੁਂ ਅਦਂਸੁ। ਮਣ੍ਡਲਾਰਾਮવਾਸੀ ਤਿਸ੍ਸਭੂਤਿਤ੍ਥੇਰੋ ਸਙ੍ਘਤ੍ਥੇਰੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕੋ ਮਹਾਉਪਾਸਕੋ ਤਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਮਹਾਸੋਣਤ੍ਥੇਰੋ ਨਾਮ ਕਤਰੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ ਥੇਰੋ ਨવਕੋ ਹੋਤਿ ਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ। ਥੇਰੋ ਹਤ੍ਥਂ ਪਸਾਰੇਤ੍વਾ ‘‘ਮਹਾਸੋਣੋ ਨਾਮ ਏਸ, ਉਪਾਸਕਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਉਪਾਸਕੋ ਤਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਥੇਰੋ ਨ ਦੇਤਿ। ਤਿਸ੍ਸਭੂਤਿਤ੍ਥੇਰੋ ‘‘ਆવੁਸੋ ਸੋਣ, ਯਥਾ ਤ੍વਂ ਨ ਜਾਨਾਸਿ, ਮਯਮ੍ਪਿ ਏવਮੇવ ਨ ਜਾਨਾਮ; ਪੁਞ੍ਞવਨ੍ਤਾਨਂ ਦੇવਤਾ ਪਰਿਪਾਚੇਨ੍ਤਿ; ਪਤ੍ਤਂ ਦੇਹਿ, ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਨਂ ਸਙ੍ਗਹਂ ਕਰੋਹੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਥੇਰੋ ਪਤ੍ਤਂ ਅਦਾਸਿ। ਮਹਾਉਪਾਸਕੋ ਪਤ੍ਤਂ ਆਦਾਯ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕਹਾਪਣਗ੍ਘਨਕਸ੍ਸ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸ੍ਸ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਨવਹਤ੍ਥਸਾਟਕਂ ਆਧਾਰਕਂ ਕਤ੍વਾ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਥੇਰਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥੇ ਠਪੇਸਿ; ਅਪਰੋਪਿ ਉਪਾਸਕੋ ਥੇਰਸ੍ਸਾਤਿ ਸਤ੍ਤ ਸਾਟਕਸਤਾਨਿ ਸਤ੍ਤ ਚ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸਤਾਨਿ ਥੇਰਸ੍ਸੇવ ਅਦਂਸੁ।

    Brāhmaṇatissacore mate pitumahārājā chattaṃ ussāpesi. ‘Bhayaṃ vūpasantaṃ, janapado sampuṇṇo’ti sutvā parasamuddato bhikkhusaṅgho nāvāya mahātitthapaṭṭane oruyha ‘mahāsoṇatthero kahaṃ vasatī’ti pucchitvā therassa santikaṃ agamāsi. Thero pañcasatabhikkhuparivāro kālakagāme maṇḍalārāmavihāraṃ sampāpuṇi. Tasmiṃ samaye kālakagāme sattamattāni kulasatāni paṭivasanti. Rattibhāge devatā āhiṇḍitvā ‘‘mahāsoṇatthero pañcabhikkhusataparivāro maṇḍalārāmavihāraṃ patto. Ekeko navahatthasāṭakena saddhiṃ ekekakahāpaṇagghanakaṃ piṇḍapātaṃ detū’’ti manusse avocuṃ. Punadivase ca therā kālakagāmaṃ piṇḍāya pavisiṃsu. Manussā nisīdāpetvā yāguṃ adaṃsu. Maṇḍalārāmavāsī tissabhūtitthero saṅghatthero hutvā nisīdi. Eko mahāupāsako taṃ vanditvā ‘‘bhante, mahāsoṇatthero nāma kataro’’ti pucchi. Tena samayena thero navako hoti pariyante nisinno. Thero hatthaṃ pasāretvā ‘‘mahāsoṇo nāma esa, upāsakā’’ti āha. Upāsako taṃ vanditvā pattaṃ gaṇhāti. Thero na deti. Tissabhūtitthero ‘‘āvuso soṇa, yathā tvaṃ na jānāsi, mayampi evameva na jānāma; puññavantānaṃ devatā paripācenti; pattaṃ dehi, sabrahmacārīnaṃ saṅgahaṃ karohī’’ti āha. Thero pattaṃ adāsi. Mahāupāsako pattaṃ ādāya gantvā kahāpaṇagghanakassa piṇḍapātassa pūretvā navahatthasāṭakaṃ ādhārakaṃ katvā āharitvā therassa hatthe ṭhapesi; aparopi upāsako therassāti satta sāṭakasatāni satta ca piṇḍapātasatāni therasseva adaṃsu.

    ਥੇਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਸਂવਿਭਾਗਂ ਕਤ੍વਾ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਮਹਾવਿਹਾਰਂ ਪਾਪੁਣਿਤ੍વਾ ਮੁਖਂ ਧੋવਿਤ੍વਾ ਮਹਾਬੋਧਿਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਮਹਾਚੇਤਿਯਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਥੂਪਾਰਾਮੇ ਠਿਤੋ ਚੀવਰਂ ਪਾਰੁਪਿਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਪਰਿવਾਰੋ ਦਕ੍ਖਿਣਦ੍વਾਰੇਨ ਨਗਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਦ੍વਾਰਤੋ ਯਾવ વਲ਼ਞ੍ਜਨਕਸਾਲਾ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਅਨ੍ਤਰੇ ਸਟ੍ਠਿਕਹਾਪਣਗ੍ਘਨਕਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਲਭਿ। ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਪਨ ਸਕ੍ਕਾਰਸ੍ਸ ਪਮਾਣਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਏવਂ ਕਾਲવਿਪਤ੍ਤਿਯਂ ਮਧੁਕਫਲਤ੍ਤਚੋਪਿ ਕੁਮੁਦਨਾਲ਼ਿਪਿ ਦੁਲ੍ਲਭਾ ਜਾਤਾ। ਕਾਲਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ ਏવਰੂਪੋ ਮਹਾਲਾਭੋ ਉਦਪਾਦਿ।

    Thero bhikkhusaṅghassa saṃvibhāgaṃ katvā anupubbena mahāvihāraṃ pāpuṇitvā mukhaṃ dhovitvā mahābodhiṃ vanditvā mahācetiyaṃ vanditvā thūpārāme ṭhito cīvaraṃ pārupitvā bhikkhusaṅghaparivāro dakkhiṇadvārena nagaraṃ pavisitvā dvārato yāva vaḷañjanakasālā etasmiṃ antare saṭṭhikahāpaṇagghanakaṃ piṇḍapātaṃ labhi. Tato paṭṭhāya pana sakkārassa pamāṇaṃ natthi. Evaṃ kālavipattiyaṃ madhukaphalattacopi kumudanāḷipi dullabhā jātā. Kālasampattiyaṃ evarūpo mahālābho udapādi.

    વਤ੍ਤਬ੍ਬਕਨਿਗ੍ਰੋਧਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸਾਪਿ ਸਾਮਣੇਰਕਾਲੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਤਿਸ੍ਸਭਯਂ ਉਦਪਾਦਿ। ਸਾਮਣੇਰੋ ਚ ਉਪਜ੍ਝਾਯੋ ਚਸ੍ਸ ਪਰਸਮੁਦ੍ਦਂ ਨਾਗਮਿਂਸੁ; ‘ਪਣ੍ਣਖਾਦਕਮਨੁਸ੍ਸੇ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ વਸਿਸ੍ਸਾਮਾ’ਤਿ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਾਭਿਮੁਖਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਸਾਮਣੇਰੋ ਸਤ੍ਤਾਹਮਤ੍ਤਂ ਅਨਾਹਾਰੋ ਹੁਤ੍વਾ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਗਾਮਟ੍ਠਾਨੇ ਤਾਲਰੁਕ੍ਖੇ ਤਾਲਪਕ੍ਕਂ ਦਿਸ੍વਾ ਉਪਜ੍ਝਾਯਂ ਆਹ – ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਥੋਕਂ ਆਗਮੇਥ; ਤਾਲਪਕ੍ਕਂ ਪਾਤੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਦੁਬ੍ਬਲੋਸਿ ਤ੍વਂ, ਸਾਮਣੇਰ, ਮਾ ਅਭਿਰੁਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਅਭਿਰੁਹਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੁਦ੍ਦਕવਾਸਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਾਲਂ ਆਰੁਯ੍ਹ ਤਾਲਪਿਣ੍ਡਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤੁਂ ਆਰਭਿ। વਾਸਿਫਲਂ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਭੂਮਿਯਂ ਪਤਿ।

    Vattabbakanigrodhattherassāpi sāmaṇerakāle brāhmaṇatissabhayaṃ udapādi. Sāmaṇero ca upajjhāyo cassa parasamuddaṃ nāgamiṃsu; ‘paṇṇakhādakamanusse upanissāya vasissāmā’ti paccantābhimukhā ahesuṃ. Sāmaṇero sattāhamattaṃ anāhāro hutvā ekasmiṃ gāmaṭṭhāne tālarukkhe tālapakkaṃ disvā upajjhāyaṃ āha – ‘‘bhante, thokaṃ āgametha; tālapakkaṃ pātessāmī’’ti. ‘‘Dubbalosi tvaṃ, sāmaṇera, mā abhiruhī’’ti. ‘‘Abhiruhissāmi, bhante’’ti khuddakavāsiṃ gahetvā tālaṃ āruyha tālapiṇḍaṃ chindituṃ ārabhi. Vāsiphalaṃ nikkhamitvā bhūmiyaṃ pati.

    ਥੇਰੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਅਯਂ ਕਿਲਨ੍ਤੋવ ਰੁਕ੍ਖਂ ਆਰੁਲ਼੍ਹੋ; ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਇਦਾਨਿ ਕਰਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਸਾਮਣੇਰੋ ਤਾਲਪਣ੍ਣਂ ਫਾਲੇਤ੍વਾ ਫਾਲੇਤ੍વਾ વਾਸਿਦਣ੍ਡਕੇ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਘਟ੍ਟੇਨ੍ਤੋ ਘਟ੍ਟੇਨ੍ਤੋ ਭੂਮਿਯਂ ਪਾਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਸਾਧੁ વਤਸ੍ਸ ਸਚੇ વਾਸਿਫਲਂ ਏਤ੍ਥ ਪવੇਸੇਯ੍ਯਾਥਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਥੇਰੋ ‘ਉਪਾਯਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਸਾਮਣੇਰੋ’ਤਿ વਾਸਿਫਲਂ ਪવੇਸੇਤ੍વਾ ਅਦਾਸਿ। ਸੋ વਾਸਿਂ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਤਾਲਫਲਾਨਿ ਪਾਤੇਸਿ। ਥੇਰੋ વਾਸਿਂ ਪਾਤਾਪੇਤ੍વਾ ਪવਟ੍ਟਿਤ੍વਾ ਗਤਂ ਤਾਲਫਲਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਸਾਮਣੇਰਂ ਓਤਿਣ੍ਣਕਾਲੇ ਆਹ ‘‘ਸਾਮਣੇਰ, ਤ੍વਂ ਦੁਬ੍ਬਲੋ, ਇਦਂ ਤਾવ ਖਾਦਾਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਨਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਅਖਾਦਿਤੇ ਖਾਦਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વਾਸਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਾਲਫਲਾਨਿ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਤਾਲਮਿਞ੍ਜਂ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਥੇਰਸ੍ਸ ਦਤ੍વਾ ਸਯਂ ਖਾਦਿ। ਯਾવ ਤਾਲਫਲਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ, ਤਾવ ਤਤ੍ਥੇવ વਸਿਤ੍વਾ ਫਲੇਸੁ ਖੀਣੇਸੁ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਪਣ੍ਣਖਾਦਕਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ વਸਨਟ੍ਠਾਨੇ ਏਕਂ ਛਡ੍ਡਿਤવਿਹਾਰਂ ਪવਿਸਿਂਸੁ। ਸਾਮਣੇਰੋ ਥੇਰਸ੍ਸ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਪਟਿਜਗ੍ਗਿ। ਥੇਰੋ ਸਾਮਣੇਰਸ੍ਸ ਓવਾਦਂ ਦਤ੍વਾ વਿਹਾਰਂ ਪਾવਿਸਿ। ਸਾਮਣੇਰੋ ‘ਅਨਾਯਤਨੇ ਨਟ੍ਠਾਨਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਾਨਂ ਪਮਾਣਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਉਪਟ੍ਠਾਨਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਚੇਤਿਯਙ੍ਗਣਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਪ੍ਪਹਰਿਤਂ ਕਰੋਤਿ; ਸਤ੍ਤਾਹਮਤ੍ਤਂ ਨਿਰਾਹਾਰਤਾਯ ਪવੇਧਮਾਨੋ ਪਤਿਤ੍વਾ ਨਿਪਨ੍ਨਕੋવ ਤਿਣਾਨਿ ਉਦ੍ਧਰਤਿ। ਏਕਚ੍ਚੇ ਚ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਅਰਞ੍ਞੇ ਚਰਨ੍ਤਾ ਮਧੁਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਦਾਰੂਨਿ ਚੇવ ਸਾਕਪਣ੍ਣਞ੍ਚ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਿਣਚਲਨਸਞ੍ਞਾਯ ‘ਮਿਗੋ ਨੁ ਖੋ ਏਸੋ’ਤਿ ਸਾਮਣੇਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਕਰੋਸਿ, ਸਾਮਣੇਰਾ’’ਤਿ ਆਹਂਸੁ। ‘‘ਤਿਣਗਣ੍ਠਿਂ ਗਣ੍ਹਾਮਿ, ਉਪਾਸਕਾ’’ਤਿ। ‘‘ਅਞ੍ਞੋਪਿ ਕੋਚਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ? ‘‘ਆਮ, ਉਪਾਸਕਾ, ਉਪਜ੍ਝਾਯੋ ਮੇ ਅਨ੍ਤੋਗਬ੍ਭੇ’’ਤਿ। ‘‘ਮਹਾਥੇਰਸ੍ਸ ਦਤ੍વਾ ਖਾਦੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਸਾਮਣੇਰਸ੍ਸ ਮਧੁਂ ਦਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ‘‘ਮਯਂ ਸਾਖਾਭਙ੍ਗਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮ। ਏਤਾਯ ਸਞ੍ਞਾਯ ਥੇਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਅਯ੍ਯਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਗਮਂਸੁ।

    Thero cintesi ‘‘ayaṃ kilantova rukkhaṃ āruḷho; kiṃ nu kho idāni karissatī’’ti sāmaṇero tālapaṇṇaṃ phāletvā phāletvā vāsidaṇḍake bandhitvā ghaṭṭento ghaṭṭento bhūmiyaṃ pātetvā ‘‘bhante, sādhu vatassa sace vāsiphalaṃ ettha paveseyyāthā’’ti āha. Thero ‘upāyasampanno sāmaṇero’ti vāsiphalaṃ pavesetvā adāsi. So vāsiṃ ukkhipitvā tālaphalāni pātesi. Thero vāsiṃ pātāpetvā pavaṭṭitvā gataṃ tālaphalaṃ bhinditvā sāmaṇeraṃ otiṇṇakāle āha ‘‘sāmaṇera, tvaṃ dubbalo, idaṃ tāva khādāhī’’ti. ‘‘Nāhaṃ, bhante, tumhehi akhādite khādissāmī’’ti vāsiṃ gahetvā tālaphalāni bhinditvā pattaṃ nīharitvā tālamiñjaṃ pakkhipitvā therassa datvā sayaṃ khādi. Yāva tālaphalāni ahesuṃ, tāva tattheva vasitvā phalesu khīṇesu anupubbena paṇṇakhādakamanussānaṃ vasanaṭṭhāne ekaṃ chaḍḍitavihāraṃ pavisiṃsu. Sāmaṇero therassa vasanaṭṭhānaṃ paṭijaggi. Thero sāmaṇerassa ovādaṃ datvā vihāraṃ pāvisi. Sāmaṇero ‘anāyatane naṭṭhānaṃ attabhāvānaṃ pamāṇaṃ natthi, buddhānaṃ upaṭṭhānaṃ karissāmī’ti cetiyaṅgaṇaṃ gantvā appaharitaṃ karoti; sattāhamattaṃ nirāhāratāya pavedhamāno patitvā nipannakova tiṇāni uddharati. Ekacce ca manussā araññe carantā madhuṃ labhitvā dārūni ceva sākapaṇṇañca gahetvā tiṇacalanasaññāya ‘migo nu kho eso’ti sāmaṇerassa santikaṃ gantvā ‘‘kiṃ karosi, sāmaṇerā’’ti āhaṃsu. ‘‘Tiṇagaṇṭhiṃ gaṇhāmi, upāsakā’’ti. ‘‘Aññopi koci atthi, bhante’’ti? ‘‘Āma, upāsakā, upajjhāyo me antogabbhe’’ti. ‘‘Mahātherassa datvā khādeyyāsi, bhante’’ti sāmaṇerassa madhuṃ datvā attano vasanaṭṭhānaṃ ācikkhitvā ‘‘mayaṃ sākhābhaṅgaṃ karontā gamissāma. Etāya saññāya theraṃ gahetvā āgaccheyyāsi, ayyā’’ti vatvā agamaṃsu.

    ਸਾਮਣੇਰੋ ਮਧੁਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਬਹਿ ਠਤ੍વਾ ‘‘વਨ੍ਦਾਮਿ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਆਹ। ਥੇਰੋ ‘ਸਾਮਣੇਰੋ ਜਿਘਚ੍ਛਾਯ ਅਨੁਡਯ੍ਹਮਾਨੋ ਆਗਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ਪੁਨਪਿ ‘‘વਨ੍ਦਾਮਿ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਕਸ੍ਮਾ, ਸਾਮਣੇਰ, ਦੁਬ੍ਬਲਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਸੁਖੇਨ ਨਿਪਜ੍ਜਿਤੁਂ ਨ ਦੇਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਦ੍વਾਰਂ વਿવਰਿਤੁਂ ਸਾਰੁਪ੍ਪਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ? ਥੇਰੋ ਉਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਦ੍વਾਰਂ વਿવਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਤੇ, ਸਾਮਣੇਰ, ਲਦ੍ਧਂ’’ਤਿ ਆਹ। ਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਮਧੁ ਦਿਨ੍ਨਂ, ਖਾਦਿਤੁਂ ਸਾਰੁਪ੍ਪਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ? ‘‘ਸਾਮਣੇਰ, ਏવਮੇવ ਖਾਦਿਤੁਂ ਕਿਲਮਿਸ੍ਸਾਮ, ਪਾਨਕਂ ਕਤ੍વਾ ਪਿવਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ਸਾਮਣੇਰੋ ਪਾਨਕਂ ਕਤ੍વਾ ਅਦਾਸਿ। ਅਥ ਨਂ ਥੇਰੋ ‘‘ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਪੁਚ੍ਛਸਿ, ਸਾਮਣੇਰਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਸਯਮੇવ ਆਚਿਕ੍ਖਿਂਸੁ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ‘‘ਸਾਮਣੇਰ, ਪਾਤੋવ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾ ਕਿਲਮਿਸ੍ਸਾਮ; ਅਜ੍ਜੇવ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਗਣ੍ਹਾਪੇਤ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿ। ਤੇ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ વਸਨਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਅવਿਦੂਰੇ ਨਿਪਜ੍ਜਿਂਸੁ।

    Sāmaṇero madhuṃ gahetvā therassa santikaṃ gantvā bahi ṭhatvā ‘‘vandāmi, bhante’’ti āha. Thero ‘sāmaṇero jighacchāya anuḍayhamāno āgato bhavissatī’ti tuṇhī ahosi. So punapi ‘‘vandāmi, bhante’’ti āha. ‘‘Kasmā, sāmaṇera, dubbalabhikkhūnaṃ sukhena nipajjituṃ na desī’’ti? ‘‘Dvāraṃ vivarituṃ sāruppaṃ, bhante’’ti? Thero uṭṭhahitvā dvāraṃ vivaritvā ‘‘kiṃ te, sāmaṇera, laddhaṃ’’ti āha. Manussehi madhu dinnaṃ, khādituṃ sāruppaṃ, bhante’’ti? ‘‘Sāmaṇera, evameva khādituṃ kilamissāma, pānakaṃ katvā pivissāmā’’ti. Sāmaṇero pānakaṃ katvā adāsi. Atha naṃ thero ‘‘manussānaṃ vasanaṭṭhānaṃ pucchasi, sāmaṇerā’’ti āha. Sayameva ācikkhiṃsu, bhante’’ti. ‘‘Sāmaṇera, pātova gacchantā kilamissāma; ajjeva gamissāmā’’ti pattacīvaraṃ gaṇhāpetvā nikkhami. Te gantvā manussānaṃ vasanaṭṭhānassa avidūre nipajjiṃsu.

    ਸਾਮਣੇਰੋ ਰਤ੍ਤਿਭਾਗੇ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘ਮਯਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਗਾਮਨ੍ਤੇ ਅਰੁਣਂ ਨਾਮ ਨ ਉਟ੍ਠਾਪਿਤਪੁਬ੍ਬ’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਪਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਰੁਣਂ ਉਟ੍ਠਾਪੇਤੁਂ ਅਰਞ੍ਞਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਮਹਾਥੇਰੋ ਸਾਮਣੇਰਂ ਨਿਪਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨੇ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ‘ਮਨੁਸ੍ਸਖਾਦਕੇਹਿ ਗਹਿਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ। ਸਾਮਣੇਰੋ ਅਰਞ੍ਞੇ ਅਰੁਣਂ ਉਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤੇਨ ਉਦਕਞ੍ਚ ਦਨ੍ਤਕਟ੍ਠਞ੍ਚ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਗਮਿ। ‘‘ਸਾਮਣੇਰ, ਕੁਹਿਂ ਗਤੋਸਿ? ਮਹਲ੍ਲਕਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਤੇ વਿਤਕ੍ਕੋ ਉਪ੍ਪਾਦਿਤੋ; ਦਣ੍ਡਕਮ੍ਮਂ ਆਹਰਾ’’ਤਿ। ‘‘ਆਹਰਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ਥੇਰੋ ਮੁਖਂ ਧੋવਿਤ੍વਾ ਚੀવਰਂ ਪਾਰੁਪਿ। ਉਭੋਪਿ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਅਗਮਂਸੁ। ਮਨੁਸ੍ਸਾਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਿਭੋਗਂ ਕਨ੍ਦਮੂਲਫਲਪਣ੍ਣਂ ਅਦਂਸੁ। ਥੇਰੋਪਿ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ વਿਹਾਰਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਸਾਮਣੇਰੋ ਉਦਕਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਪਾਦੇ ਧੋવਾਮਿ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਸਾਮਣੇਰ, ਤ੍વਂ ਰਤ੍ਤਿਂ ਕੁਹਿਂ ਗਤੋ? ਅਮ੍ਹਾਕਂ વਿਤਕ੍ਕਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸੀ’’ਤਿ। ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਗਾਮਨ੍ਤੇ ਮੇ ਅਰੁਣਂ ਨ ਉਟ੍ਠਾਪਿਤਪੁਬ੍ਬਂ; ਅਰੁਣੁਟ੍ਠਾਪਨਤ੍ਥਾਯ ਅਰਞ੍ਞਂ ਅਗਮਾਸਿ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਸਾਮਣੇਰ, ਨ ਤੁਯ੍ਹਂ ਦਣ੍ਡਕਮ੍ਮਂ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਂ ਅਮ੍ਹਾਕਮੇવ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਥੇਰੋ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਠਾਨੇ વਸਿ; ਸਾਮਣੇਰਸ੍ਸ ਚ ਸਞ੍ਞਂ ਅਦਾਸਿ ‘‘ਮਯਂ ਤਾવ ਮਹਲ੍ਲਕਾ; ‘ਇਦਂ ਨਾਮ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਜਾਨਿਤੁਂ। ਤੁવਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਰਕ੍ਖੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ। ਥੇਰੋ ਕਿਰ ਅਨਾਗਾਮੀ। ਤਂ ਅਪਰਭਾਗੇ ਮਨੁਸ੍ਸਖਾਦਕਾ ਖਾਦਿਂਸੁ। ਸਾਮਣੇਰੋ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਰਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਭਯੇ વੂਪਸਨ੍ਤੇ ਤਥਾਰੂਪੇ ਠਾਨੇ ਉਪਜ੍ਝਂ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਿਪਿਟਕਧਰੋ ਹੁਤ੍વਾ વਤ੍ਤਬ੍ਬਕਨਿਗ੍ਰੋਧਤ੍ਥੇਰੋ ਨਾਮ ਜਾਤੋ।

    Sāmaṇero rattibhāge cintesi – ‘mayā pabbajitakālato paṭṭhāya gāmante aruṇaṃ nāma na uṭṭhāpitapubba’nti. So pattaṃ gahetvā aruṇaṃ uṭṭhāpetuṃ araññaṃ agamāsi. Mahāthero sāmaṇeraṃ nipannaṭṭhāne apassanto ‘manussakhādakehi gahito bhavissatī’ti cintesi. Sāmaṇero araññe aruṇaṃ uṭṭhāpetvā pattena udakañca dantakaṭṭhañca gahetvā āgami. ‘‘Sāmaṇera, kuhiṃ gatosi? Mahallakabhikkhūnaṃ te vitakko uppādito; daṇḍakammaṃ āharā’’ti. ‘‘Āharissāmi, bhante’’ti. Thero mukhaṃ dhovitvā cīvaraṃ pārupi. Ubhopi manussānaṃ vasanaṭṭhānaṃ agamaṃsu. Manussāpi attano paribhogaṃ kandamūlaphalapaṇṇaṃ adaṃsu. Theropi paribhuñjitvā vihāraṃ agamāsi. Sāmaṇero udakaṃ āharitvā ‘‘pāde dhovāmi, bhante’’ti āha. ‘‘Sāmaṇera, tvaṃ rattiṃ kuhiṃ gato? Amhākaṃ vitakkaṃ uppādesī’’ti. ‘‘Bhante, gāmante me aruṇaṃ na uṭṭhāpitapubbaṃ; aruṇuṭṭhāpanatthāya araññaṃ agamāsi’’nti. ‘‘Sāmaṇera, na tuyhaṃ daṇḍakammaṃ anucchavikaṃ amhākameva anucchavika’’nti vatvā thero tasmiṃyeva ṭhāne vasi; sāmaṇerassa ca saññaṃ adāsi ‘‘mayaṃ tāva mahallakā; ‘idaṃ nāma bhavissatī’ti na sakkā jānituṃ. Tuvaṃ attānaṃ rakkheyyāsī’’ti. Thero kira anāgāmī. Taṃ aparabhāge manussakhādakā khādiṃsu. Sāmaṇero attānaṃ rakkhitvā bhaye vūpasante tathārūpe ṭhāne upajjhaṃ gāhāpetvā upasampanno buddhavacanaṃ uggahetvā tipiṭakadharo hutvā vattabbakanigrodhatthero nāma jāto.

    ਪਿਤੁਮਹਾਰਾਜਾ ਰਜ੍ਜਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿ। ਪਰਸਮੁਦ੍ਦਾ ਆਗਤਾਗਤਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ‘‘ਕਹਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਕਨਿਗ੍ਰੋਧਤ੍ਥੇਰੋ, ਕਹਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਕਨਿਗ੍ਰੋਧਤ੍ਥੇਰੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਅਗਮਂਸੁ। ਮਹਾਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋ ਥੇਰਂ ਪਰਿવਾਰੇਸਿ। ਸੋ ਮਹਾਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਪਰਿવੁਤੋ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਮਹਾવਿਹਾਰਂ ਪਤ੍વਾ ਮਹਾਬੋਧਿਂ ਮਹਾਚੇਤਿਯਂ ਥੂਪਾਰਾਮਞ੍ਚ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਨਗਰਂ ਪਾਯਾਸਿ। ਯਾવ ਦਕ੍ਖਿਣਦ੍વਾਰਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਨવਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਤਿਚੀવਰਂ ਉਪਪਜ੍ਜਿ; ਅਨ੍ਤੋਨਗਰਂ ਪવਿਟ੍ਠਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਮਹਾਸਕ੍ਕਾਰੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ। ਇਤਿ ਕਾਲવਿਪਤ੍ਤਿਯਂ ਤਾਲਫਲਕਨ੍ਦਮੂਲਪਣ੍ਣਮ੍ਪਿ ਦੁਲ੍ਲਭਂ ਜਾਤਂ। ਕਾਲਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ ਏવਰੂਪੋ ਮਹਾਲਾਭੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋਤਿ। ਏવਂ ਕਾਲવਿਪਤ੍ਤਿਪਟਿਬਾਹਿਤਤ੍ਤਾ વਿਪਾਕਂ ਦਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾਨਿ ਕਾਲਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਆਗਮ੍ਮ વਿਪਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।

    Pitumahārājā rajjaṃ paṭipajji. Parasamuddā āgatāgatā bhikkhū ‘‘kahaṃ vattabbakanigrodhatthero, kahaṃ vattabbakanigrodhatthero’’ti pucchitvā tassa santikaṃ agamaṃsu. Mahābhikkhusaṅgho theraṃ parivāresi. So mahābhikkhusaṅghaparivuto anupubbena mahāvihāraṃ patvā mahābodhiṃ mahācetiyaṃ thūpārāmañca vanditvā nagaraṃ pāyāsi. Yāva dakkhiṇadvārā gacchantasseva navasu ṭhānesu ticīvaraṃ upapajji; antonagaraṃ paviṭṭhakālato paṭṭhāya mahāsakkāro uppajji. Iti kālavipattiyaṃ tālaphalakandamūlapaṇṇampi dullabhaṃ jātaṃ. Kālasampattiyaṃ evarūpo mahālābho uppannoti. Evaṃ kālavipattipaṭibāhitattā vipākaṃ dātuṃ asakkontāni kālasampattiṃ āgamma vipaccantīti pajānāti.

    ਅਪਰਸ੍ਸਾਪਿ ਬਹੂਨਿ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਾਨਿ ਪਯੋਗવਿਪਤ੍ਤਿਯਂ ਠਿਤਸ੍ਸ ਨ વਿਪਚ੍ਚੇਯ੍ਯੁਂ। ਸੋ ਪਨ ਏਕੇਨ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮੇਨ ਸਮ੍ਮਾਪਯੋਗੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋ ਤੀਣਿ ਸੁਚਰਿਤਾਨਿ ਪੂਰੇਤਿ, ਪਞ੍ਚਸੀਲਂ ਦਸਸੀਲਂ ਰਕ੍ਖਤਿ। ਕਾਲਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਸ੍ਸ ਰਾਜਾਨੋ ਸਬ੍ਬਾਲਙ੍ਕਾਰਪਤਿਮਣ੍ਡਿਤਾ ਰਾਜਕਞ੍ਞਾਯੋ ‘ਏਤਸ੍ਸ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਾ’ਤਿ ਪੇਸੇਨ੍ਤਿ, ਯਾਨવਾਹਨਮਣਿਸੁવਣ੍ਣਰਜਤਾਦਿਭੇਦਂ ਤਂ ਤਂ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਂ ‘ਏਤਸ੍ਸ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕ’ਨ੍ਤਿ ਪੇਸੇਨ੍ਤਿ ।

    Aparassāpi bahūni kalyāṇakammāni honti. Tāni payogavipattiyaṃ ṭhitassa na vipacceyyuṃ. So pana ekena kalyāṇakammena sammāpayoge patiṭṭhito tīṇi sucaritāni pūreti, pañcasīlaṃ dasasīlaṃ rakkhati. Kālasampattiyaṃ nibbattassa rājāno sabbālaṅkārapatimaṇḍitā rājakaññāyo ‘etassa anucchavikā’ti pesenti, yānavāhanamaṇisuvaṇṇarajatādibhedaṃ taṃ taṃ paṇṇākāraṃ ‘etassa anucchavika’nti pesenti .

    ਪਬ੍ਬਜ੍ਜੂਪਗਤੋਪਿ ਮਹਾਯਸੋ ਹੋਤਿ ਮਹਾਨੁਭਾવੋ। ਤਤ੍ਰਿਦਂ વਤ੍ਥੁ – ਕੂਟਕਣ੍ਣਰਾਜਾ ਕਿਰ ਗਿਰਿਗਾਮਕਣ੍ਣવਾਸਿਕਂ ਚੂਲ਼ਸੁਧਮ੍ਮਤ੍ਥੇਰਂ ਮਮਾਯਤਿ। ਸੋ ਉਪ੍ਪਲવਾਪਿਯਂ વਸਮਾਨੋ ਥੇਰਂ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਸਿ। ਥੇਰੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਾਲਾਰਾਮવਿਹਾਰੇ વਸਤਿ। ਰਾਜਾ ਥੇਰਸ੍ਸ ਮਾਤਰਂ ਪੁਚ੍ਛਿ – ‘‘ਕਿਂ ਥੇਰੋ ਪਿਯਾਯਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਕਨ੍ਦਂ ਮਹਾਰਾਜਾ’’ਤਿ। ਰਾਜਾ ਕਨ੍ਦਂ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ વਿਹਾਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਥੇਰਸ੍ਸ ਦਦਮਾਨੋ ਮੁਖਂ ਉਲ੍ਲੋਕੇਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿ। ਸੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਚ ਬਹਿਪਰਿવੇਣੇ ਦੇવਿਂ ਪੁਚ੍ਛਿ – ‘‘ਕੀਦਿਸੋ ਥੇਰੋ’’ਤਿ? ‘‘ਤ੍વਂ ਪੁਰਿਸੋ ਹੁਤ੍વਾ ਉਲ੍ਲੋਕੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਸਿ; ਅਹਂ ਕਥਂ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮਿ? ਨਾਹਂ ਜਾਨਾਮਿ ਕੀਦਿਸੋ’’ਤਿ। ਰਾਜਾ ‘ਮਮ ਰਟ੍ਠੇ ਬਲਿਕਾਰਗਹਪਤਿਪੁਤ੍ਤਂ ਉਲ੍ਲੋਕੇਤੁਂ ਨ વਿਸਹਾਮਿ। ਮਹਨ੍ਤਂ વਤ ਭੋ ਬੁਦ੍ਧਸਾਸਨਂ ਨਾਮਾ’ਤਿ ਅਪ੍ਫੋਟੇਸਿ। ਤਿਪਿਟਕਚੂਲ਼ਨਾਗਤ੍ਥੇਰਮ੍ਪਿ ਮਮਾਯਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗੁਲਿਯਂ ਏਕਾ ਪਿਲ਼ਕਾ ਉਟ੍ਠਹਿ। ਰਾਜਾ ‘ਥੇਰਂ ਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ વਿਹਾਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਬਲવਪੇਮੇਨ ਅਙ੍ਗੁਲਿਂ ਮੁਖੇਨ ਗਣ੍ਹਿ। ਅਨ੍ਤੋਮੁਖੇਯੇવ ਪਿਲ਼ਕਾ ਭਿਨ੍ਨਾ, ਪੁਬ੍ਬਲੋਹਿਤਂ ਅਨੁਟ੍ਠੁਭਿਤ੍વਾ ਥੇਰੇ ਸਿਨੇਹੇਨ ਅਮਤਂ વਿਯ ਅਜ੍ਝੋਹਰਿ। ਸੋਯੇવ ਥੇਰੋ ਅਪਰਭਾਗੇ ਮਰਣਮਞ੍ਚੇ ਨਿਪਜ੍ਜਿ। ਰਾਜਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਸੁਚਿਕਪਲ੍ਲਕਂ ਸੀਸੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ‘ਧਮ੍ਮਸਕਟਸ੍ਸ ਅਕ੍ਖੋ ਭਿਜ੍ਜਤਿ ਅਕ੍ਖੋ ਭਿਜ੍ਜਤੀ’ਤਿ ਪਰਿਦੇવਮਾਨੋ વਿਚਰਿ। ਪਥવਿਸ੍ਸਰਸ੍ਸ ਅਸੁਚਿਕਪਲ੍ਲਕਂ ਸੀਸੇਨ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ વਿਚਰਣਂ ਨਾਮ ਕਸ੍ਸ ਗਤਮਗ੍ਗੋ? ਸਮ੍ਮਾਪਯੋਗਸ੍ਸ ਗਤਮਗ੍ਗੋਤਿ। ਏવਂ ਪਯੋਗવਿਪਤ੍ਤਿਪਟਿਬਾਹਿਤਤ੍ਤਾ વਿਪਾਕਂ ਦਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾਨਿ ਪਯੋਗਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਆਗਮ੍ਮ વਿਪਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਏવਂ ਚਤੂਹਿ વਿਪਤ੍ਤੀਹਿ ਪਟਿਬਾਹਿਤਂ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮਂ વਿਪਾਕਂ ਅਦਤ੍વਾ ਚਤਸ੍ਸੋ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯੋ ਆਗਮ੍ਮ ਦੇਤਿ।

    Pabbajjūpagatopi mahāyaso hoti mahānubhāvo. Tatridaṃ vatthu – kūṭakaṇṇarājā kira girigāmakaṇṇavāsikaṃ cūḷasudhammattheraṃ mamāyati. So uppalavāpiyaṃ vasamāno theraṃ pakkosāpesi. Thero āgantvā mālārāmavihāre vasati. Rājā therassa mātaraṃ pucchi – ‘‘kiṃ thero piyāyatī’’ti? ‘‘Kandaṃ mahārājā’’ti. Rājā kandaṃ gāhāpetvā vihāraṃ gantvā therassa dadamāno mukhaṃ ulloketuṃ nāsakkhi. So nikkhamitvā ca bahipariveṇe deviṃ pucchi – ‘‘kīdiso thero’’ti? ‘‘Tvaṃ puriso hutvā ulloketuṃ na sakkosi; ahaṃ kathaṃ sakkhissāmi? Nāhaṃ jānāmi kīdiso’’ti. Rājā ‘mama raṭṭhe balikāragahapatiputtaṃ ulloketuṃ na visahāmi. Mahantaṃ vata bho buddhasāsanaṃ nāmā’ti apphoṭesi. Tipiṭakacūḷanāgattherampi mamāyati. Tassa aṅguliyaṃ ekā piḷakā uṭṭhahi. Rājā ‘theraṃ passissāmī’ti vihāraṃ gantvā balavapemena aṅguliṃ mukhena gaṇhi. Antomukheyeva piḷakā bhinnā, pubbalohitaṃ anuṭṭhubhitvā there sinehena amataṃ viya ajjhohari. Soyeva thero aparabhāge maraṇamañce nipajji. Rājā gantvā asucikapallakaṃ sīse ṭhapetvā ‘dhammasakaṭassa akkho bhijjati akkho bhijjatī’ti paridevamāno vicari. Pathavissarassa asucikapallakaṃ sīsena ukkhipitvā vicaraṇaṃ nāma kassa gatamaggo? Sammāpayogassa gatamaggoti. Evaṃ payogavipattipaṭibāhitattā vipākaṃ dātuṃ asakkontāni payogasampattiṃ āgamma vipaccantīti pajānāti. Evaṃ catūhi vipattīhi paṭibāhitaṃ kalyāṇakammaṃ vipākaṃ adatvā catasso sampattiyo āgamma deti.

    ਤਤ੍ਰਿਦਂ ਭੂਤਮਤ੍ਥਂ ਕਤ੍વਾ ਓਪਮ੍ਮਂ – ਏਕੋ ਕਿਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਏਕਸ੍ਸ ਅਮਚ੍ਚਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੇਨ ਕੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਤਂ ਬਨ੍ਧਨਾਗਾਰੇ ਬਨ੍ਧਾਪੇਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਞਾਤਕਾ ਰਞ੍ਞੋ ਕੁਦ੍ਧਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅવਤ੍વਾ ਚਣ੍ਡਕੋਪੇ વਿਗਤੇ ਰਾਜਾਨਂ ਤਸ੍ਸ ਨਿਰਪਰਾਧਭਾવਂ ਜਾਨਾਪੇਸੁਂ। ਰਾਜਾ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਠਾਨਨ੍ਤਰਂ ਪਟਿਪਾਕਤਿਕਂ ਅਕਾਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਤਤੋ ਤਤੋ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾਨਂ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਾਨਂ ਪਮਾਣਂ ਨਾਹੋਸਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿਂਸੁ। ਤਤ੍ਥ ਰਞ੍ਞੋ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕੇਨ ਕੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਬਨ੍ਧਨਾਗਾਰੇ ਬਨ੍ਧਾਪਿਤਕਾਲੋ વਿਯ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸ ਨਿਰਯੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕਾਲੋ। ਅਥਸ੍ਸ ਞਾਤਕੇਹਿ ਰਾਜਾਨਂ ਸਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਠਾਨਨ੍ਤਰਸ੍ਸ ਪਟਿਪਾਕਤਿਕਕਰਣਕਾਲੋ વਿਯ ਤਸ੍ਸ ਸਗ੍ਗੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕਾਲੋ। ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਂ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤੁਂ ਅਸਮਤ੍ਥਕਾਲੋ વਿਯ ਚਤਸ੍ਸੋ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯੋ ਆਗਮ੍ਮ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮਾਨਂ ਦੇવਲੋਕਤੋ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕਂ, ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕਤੋ ਦੇવਲੋਕਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਸੁਖਟ੍ਠਾਨਤੋ ਸੁਖਟ੍ਠਾਨਮੇવ ਨੇਤ੍વਾ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਮ੍ਪਿ ਸੁਖવਿਪਾਕਂ ਦਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸਮ੍ਪਾਪਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।

    Tatridaṃ bhūtamatthaṃ katvā opammaṃ – eko kira mahārājā ekassa amaccassa appamattena kujjhitvā taṃ bandhanāgāre bandhāpesi. Tassa ñātakā rañño kuddhabhāvaṃ ñatvā kiñci avatvā caṇḍakope vigate rājānaṃ tassa niraparādhabhāvaṃ jānāpesuṃ. Rājā muñcitvā tassa ṭhānantaraṃ paṭipākatikaṃ akāsi. Athassa tato tato āgacchantānaṃ paṇṇākārānaṃ pamāṇaṃ nāhosi. Manussā sampaṭicchituṃ nāsakkhiṃsu. Tattha rañño appamattakena kujjhitvā tassa bandhanāgāre bandhāpitakālo viya puthujjanassa niraye nibbattakālo. Athassa ñātakehi rājānaṃ saññāpetvā ṭhānantarassa paṭipākatikakaraṇakālo viya tassa sagge nibbattakālo. Paṇṇākāraṃ sampaṭicchituṃ asamatthakālo viya catasso sampattiyo āgamma kalyāṇakammānaṃ devalokato manussalokaṃ, manussalokato devalokanti evaṃ sukhaṭṭhānato sukhaṭṭhānameva netvā kappasatasahassampi sukhavipākaṃ datvā nibbānasampāpanaṃ veditabbaṃ.

    ਏવਂ ਤਾવ ਪਾਲ਼ਿવਸੇਨੇવ ਦੁਤਿਯਂ ਬਲਂ ਦੀਪੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ‘‘ਅਹੋਸਿ ਕਮ੍ਮਂ ਅਹੋਸਿ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕੋ’’ਤਿ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੨੩੪) ਇਮਿਨਾ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਨਯੇਨਾਪਿ ਦੀਪੇਤਬ੍ਬਂ। ਤਤ੍ਥ ‘ਅਹੋਸਿ ਕਮ੍ਮ’ਨ੍ਤਿ ਅਤੀਤੇ ਆਯੂਹਿਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਅਤੀਤੇਯੇવ ਅਹੋਸਿ। ਯੇਨ ਪਨ ਅਤੀਤੇ વਿਪਾਕੋ ਦਿਨ੍ਨੋ, ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘ਅਹੋਸਿ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕੋ’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮવੇਦਨੀਯਾਦੀਸੁ ਪਨ ਬਹੂਸੁਪਿ ਆਯੂਹਿਤੇਸੁ ਏਕਂ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮવੇਦਨੀਯਂ વਿਪਾਕਂ ਦੇਤਿ, ਸੇਸਾਨਿ ਅવਿਪਾਕਾਨਿ। ਏਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜવੇਦਨੀਯਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਆਕਡ੍ਢਤਿ, ਸੇਸਾਨਿ ਅવਿਪਾਕਾਨਿ। ਏਕੇਨਾਨਨ੍ਤਰਿਯੇਨ ਨਿਰਯੇ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ, ਸੇਸਾਨਿ ਅવਿਪਾਕਾਨਿ। ਅਟ੍ਠਸੁ ਸਮਾਪਤ੍ਤੀਸੁ ਏਕਾਯ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ, ਸੇਸਾ ਅવਿਪਾਕਾ। ਇਦਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘ਨਾਹੋਸਿ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕੋ’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯੋ ਪਨ ਬਹੁਮ੍ਪਿ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਏਤਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕੋ ‘ਨਾਹੋਸਿ’ ਨਾਮ। ਯਂ ਅਤੀਤੇ ਆਯੂਹਿਤਂ ਏਤਰਹਿ વਿਪਾਕਂ ਦੇਤਿ ਤਂ ‘ਅਹੋਸਿ ਕਮ੍ਮਂ ਅਤ੍ਥਿ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕੋ’ ਨਾਮ। ਯਂ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવ ਅવਿਪਾਕਤਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ ਤਂ ‘ਅਹੋਸਿ ਕਮ੍ਮਂ ਨਤ੍ਥਿ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕੋ’ ਨਾਮ। ਯਂ ਅਤੀਤੇ ਆਯੂਹਿਤਂ ਅਨਾਗਤੇ વਿਪਾਕਂ ਦਸ੍ਸਤਿ ਤਂ ‘ਅਹੋਸਿ ਕਮ੍ਮਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕੋ’ ਨਾਮ। ਯਂ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨ ਅવਿਪਾਕਤਂ ਆਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ ਤਂ ‘ਅਹੋਸਿ ਕਮ੍ਮਂ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕੋ’ ਨਾਮ।

    Evaṃ tāva pāḷivaseneva dutiyaṃ balaṃ dīpetvā puna ‘‘ahosi kammaṃ ahosi kammavipāko’’ti (paṭi. ma. 1.234) iminā paṭisambhidānayenāpi dīpetabbaṃ. Tattha ‘ahosi kamma’nti atīte āyūhitaṃ kammaṃ atīteyeva ahosi. Yena pana atīte vipāko dinno, taṃ sandhāya ‘ahosi kammavipāko’ti vuttaṃ. Diṭṭhadhammavedanīyādīsu pana bahūsupi āyūhitesu ekaṃ diṭṭhadhammavedanīyaṃ vipākaṃ deti, sesāni avipākāni. Ekaṃ upapajjavedanīyaṃ paṭisandhiṃ ākaḍḍhati, sesāni avipākāni. Ekenānantariyena niraye upapajjati, sesāni avipākāni. Aṭṭhasu samāpattīsu ekāya brahmaloke nibbattati, sesā avipākā. Idaṃ sandhāya ‘nāhosi kammavipāko’ti vuttaṃ. Yo pana bahumpi kusalākusalaṃ kammaṃ katvā kalyāṇamittaṃ nissāya arahattaṃ pāpuṇāti, etassa kammavipāko ‘nāhosi’ nāma. Yaṃ atīte āyūhitaṃ etarahi vipākaṃ deti taṃ ‘ahosi kammaṃ atthi kammavipāko’ nāma. Yaṃ purimanayeneva avipākataṃ āpajjati taṃ ‘ahosi kammaṃ natthi kammavipāko’ nāma. Yaṃ atīte āyūhitaṃ anāgate vipākaṃ dassati taṃ ‘ahosi kammaṃ bhavissati kammavipāko’ nāma. Yaṃ purimanayena avipākataṃ āpajjissati taṃ ‘ahosi kammaṃ na bhavissati kammavipāko’ nāma.

    ਯਂ ਏਤਰਹਿ ਆਯੂਹਿਤਂ ਏਤਰਹਿਯੇવ વਿਪਾਕਂ ਦੇਤਿ ਤਂ ‘ਅਤ੍ਥਿ ਕਮ੍ਮਂ ਅਤ੍ਥਿ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕੋ’ ਨਾਮ। ਯਂ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવ ਅવਿਪਾਕਤਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ ਤਂ ‘ਅਤ੍ਥਿ ਕਮ੍ਮਂ ਨਤ੍ਥਿ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕੋ’ ਨਾਮ। ਯਂ ਏਤਰਹਿ ਆਯੂਹਿਤਂ ਅਨਾਗਤੇ વਿਪਾਕਂ ਦਸ੍ਸਤਿ ਤਂ ‘ਅਤ੍ਥਿ ਕਮ੍ਮਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕੋ’ ਨਾਮ। ਯਂ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવ ਅવਿਪਾਕਤਂ ਆਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ ਤਂ ‘ਅਤ੍ਥਿ ਕਮ੍ਮਂ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕੋ’ ਨਾਮ।

    Yaṃ etarahi āyūhitaṃ etarahiyeva vipākaṃ deti taṃ ‘atthi kammaṃ atthi kammavipāko’ nāma. Yaṃ purimanayeneva avipākataṃ āpajjati taṃ ‘atthi kammaṃ natthi kammavipāko’ nāma. Yaṃ etarahi āyūhitaṃ anāgate vipākaṃ dassati taṃ ‘atthi kammaṃ bhavissati kammavipāko’ nāma. Yaṃ purimanayeneva avipākataṃ āpajjissati taṃ ‘atthi kammaṃ na bhavissati kammavipāko’ nāma.

    ਯਂ ਸਯਮ੍ਪਿ ਅਨਾਗਤਂ, વਿਪਾਕੋਪਿਸ੍ਸ ਅਨਾਗਤੋ ਤਂ ‘ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਕਮ੍ਮਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕੋ’ ਨਾਮ। ਯਂ ਸਯਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવ ਅવਿਪਾਕਤਂ ਆਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ ਤਂ ‘ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਕਮ੍ਮਂ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕੋ’ ਨਾਮ।

    Yaṃ sayampi anāgataṃ, vipākopissa anāgato taṃ ‘bhavissati kammaṃ bhavissati kammavipāko’ nāma. Yaṃ sayaṃ bhavissati, purimanayeneva avipākataṃ āpajjissati taṃ ‘bhavissati kammaṃ na bhavissati kammavipāko’ nāma.

    ਇਦਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸਾਤਿ ਇਦਂ ਸਬ੍ਬੇਹਿਪਿ ਏਤੇਹਿ ਆਕਾਰੇਹਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਰવਿਪਾਕਨ੍ਤਰਜਾਨਨਞਾਣਂ ਅਕਮ੍ਪਿਯਟ੍ਠੇਨ ਦੁਤਿਯਬਲਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ।

    Idaṃ tathāgatassāti idaṃ sabbehipi etehi ākārehi tathāgatassa kammantaravipākantarajānanañāṇaṃ akampiyaṭṭhena dutiyabalaṃ veditabbanti.

    ਦੁਤਿਯਬਲਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ।

    Dutiyabalaniddesavaṇṇanā.

    ਤਤਿਯਬਲਨਿਦ੍ਦੇਸੋ

    Tatiyabalaniddeso

    ੮੧੧. ਤਤਿਯਬਲਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਮਗ੍ਗੋਤਿ વਾ ਪਟਿਪਦਾਤਿ વਾ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸੇવੇਤਂ ਨਾਮਂ। ਨਿਰਯਗਾਮਿਨੀਤਿਆਦੀਸੁ ਨਿਰਸ੍ਸਾਦਟ੍ਠੇਨ ਨਿਰਤਿਅਤ੍ਥੇਨ ਚ ਨਿਰਯੋ। ਉਦ੍ਧਂ ਅਨੁਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਿਰਿਯਂ ਅਞ੍ਚਿਤਾਤਿ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਾ; ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਾਯੇવ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿ। ਪੇਤਤਾਯ ਪੇਤ੍ਤਿ; ਇਤੋ ਪੇਚ੍ਚ ਗਤਭਾવੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪੇਤ੍ਤਿਯੇવ ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯੋ। ਮਨਸ੍ਸ ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਤਾਯ ਮਨੁਸ੍ਸਾ; ਮਨੁਸ੍ਸਾવ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੋ। ਦਿਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਕਾਮਗੁਣੇਹਿ ਅਧਿਮਤ੍ਤਾਯ વਾ ਠਾਨਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਦੇવਾ; ਦੇવਾવ ਦੇવਲੋਕੋ। વਾਨਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਤਣ੍ਹਾ; ਤਂ ਤਤ੍ਥ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਨਿਰਯਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਨਿਰਯਗਾਮੀ। ਇਦਂ ਮਗ੍ਗਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਟਿਪਦਾ ਪਨ ਨਿਰਯਗਾਮਿਨੀ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਸੇਸਪਦੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਇਦਂ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਪਟਿਪਦਂ ਤਥਾਗਤੋ ਪਜਾਨਾਤਿ।

    811. Tatiyabalaniddese maggoti vā paṭipadāti vā kammassevetaṃ nāmaṃ. Nirayagāminītiādīsu nirassādaṭṭhena niratiatthena ca nirayo. Uddhaṃ anugantvā tiriyaṃ añcitāti tiracchānā; tiracchānāyeva tiracchānayoni. Petatāya petti; ito pecca gatabhāvenāti attho. Pettiyeva pettivisayo. Manassa ussannatāya manussā; manussāva manussaloko. Dibbanti pañcahi kāmaguṇehi adhimattāya vā ṭhānasampattiyāti devā; devāva devaloko. Vānaṃ vuccati taṇhā; taṃ tattha natthīti nibbānaṃ. Nirayaṃ gacchatīti nirayagāmī. Idaṃ maggaṃ sandhāya vuttaṃ. Paṭipadā pana nirayagāminī nāma hoti. Sesapadesupi eseva nayo. Idaṃ sabbampi paṭipadaṃ tathāgato pajānāti.

    ਕਥਂ ? ਸਕਲਗਾਮવਾਸਿਕੇਸੁਪਿ ਹਿ ਏਕਤੋ ਏਕਂ ਸੂਕਰਂ વਾ ਮਿਗਂ વਾ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਨ੍ਤੇਸੁ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਚੇਤਨਾ ਪਰਸ੍ਸ ਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਰਮ੍ਮਣਾવ ਹੋਤਿ। ਤਂ ਪਨ ਕਮ੍ਮਂ ਤੇਸਂ ਆਯੂਹਨਕ੍ਖਣੇਯੇવ ਨਾਨਾ ਹੋਤਿ। ਤੇਸੁ ਹਿ ਏਕੋ ਆਦਰੇਨ ਛਨ੍ਦਜਾਤੋ ਕਰੋਤਿ। ਏਕੋ ‘ਏਹਿ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਕਰੋਹੀ’ਤਿ ਪਰੇਹਿ ਨਿਪ੍ਪੀਲ਼ਿਤਤ੍ਤਾ ਕਰੋਤਿ। ਏਕੋ ਸਮਾਨਚ੍ਛਨ੍ਦੋ વਿਯ ਹੁਤ੍વਾ ਅਪ੍ਪਟਿਬਾਹਿਯਮਾਨੋ વਿਚਰਤਿ। ਤੇਸੁ ਏਕੋ ਤੇਨੇવ ਕਮ੍ਮੇਨ ਨਿਰਯੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ, ਏਕੋ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਯਂ, ਏਕੋ ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯੇ। ਤਂ ਤਥਾਗਤੋ ਆਯੂਹਨਕ੍ਖਣੇਯੇવ ‘ਇਮਿਨਾ ਨੀਹਾਰੇਨ ਆਯੂਹਿਤਤ੍ਤਾ ਏਸ ਨਿਰਯੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਸ੍ਸਤਿ , ਏਸ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਯਂ, ਏਸ ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯੇ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ । ਨਿਰਯੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਮਾਨਮ੍ਪਿ ‘ਏਸ ਅਟ੍ਠਸੁ ਮਹਾਨਿਰਯੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਸ੍ਸਤਿ, ਏਸ ਸੋਲ਼ਸਸੁ ਉਸ੍ਸਦਨਿਰਯੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਯਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਮਾਨਮ੍ਪਿ ‘ਏਸ ਅਪਾਦਕੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਏਸ ਦ੍વਿਪਾਦਕੋ, ਏਸ ਚਤੁਪ੍ਪਾਦਕੋ, ਏਸ ਬਹੁਪ੍ਪਾਦਕੋ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਮਾਨਮ੍ਪਿ ‘ਏਸ ਨਿਜ੍ਝਾਮਤਣ੍ਹਿਕੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਏਸ ਖੁਪ੍ਪਿਪਾਸਿਕੋ, ਏਸ ਪਰਦਤ੍ਤੂਪਜੀવੀ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਤੇਸੁ ਚ ਕਮ੍ਮੇਸੁ ‘ਇਦਂ ਕਮ੍ਮਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਆਕਡ੍ਢਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਤਿ, ਦੁਬ੍ਬਲਂ ਦਿਨ੍ਨਾਯ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਾ ਉਪਧਿવੇਪਕ੍ਕਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।

    Kathaṃ ? Sakalagāmavāsikesupi hi ekato ekaṃ sūkaraṃ vā migaṃ vā jīvitā voropentesu sabbesampi cetanā parassa jīvitindriyārammaṇāva hoti. Taṃ pana kammaṃ tesaṃ āyūhanakkhaṇeyeva nānā hoti. Tesu hi eko ādarena chandajāto karoti. Eko ‘ehi tvampi karohī’ti parehi nippīḷitattā karoti. Eko samānacchando viya hutvā appaṭibāhiyamāno vicarati. Tesu eko teneva kammena niraye nibbattati, eko tiracchānayoniyaṃ, eko pettivisaye. Taṃ tathāgato āyūhanakkhaṇeyeva ‘iminā nīhārena āyūhitattā esa niraye nibbattissati , esa tiracchānayoniyaṃ, esa pettivisaye’ti pajānāti . Niraye nibbattamānampi ‘esa aṭṭhasu mahānirayesu nibbattissati, esa soḷasasu ussadanirayesu nibbattissatī’ti pajānāti. Tiracchānayoniyaṃ nibbattamānampi ‘esa apādako bhavissati, esa dvipādako, esa catuppādako, esa bahuppādako’ti pajānāti. Pettivisaye nibbattamānampi ‘esa nijjhāmataṇhiko bhavissati, esa khuppipāsiko, esa paradattūpajīvī’ti pajānāti. Tesu ca kammesu ‘idaṃ kammaṃ paṭisandhiṃ ākaḍḍhituṃ na sakkhissati, dubbalaṃ dinnāya paṭisandhiyā upadhivepakkaṃ bhavissatīti pajānāti.

    ਤਥਾ ਸਕਲਗਾਮવਾਸਿਕੇਸੁ ਏਕਤੋ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਦਦਮਾਨੇਸੁ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਚੇਤਨਾ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਾਰਮ੍ਮਣਾવ ਹੋਤਿ। ਤਂ ਪਨ ਕਮ੍ਮਂ ਤੇਸਂ ਆਯੂਹਨਕ੍ਖਣੇਯੇવ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨ ਨਾਨਾ ਹੋਤਿ। ਤੇਸੁ ਕੇਚਿ ਦੇવਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਕੇਚਿ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇ। ਤਂ ਤਥਾਗਤੋ ਆਯੂਹਨਕ੍ਖਣੇਯੇવ ‘ਇਮਿਨਾ ਨੀਹਾਰੇਨ ਆਯੂਹਿਤਤ੍ਤਾ ਏਸ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਸ੍ਸਤਿ, ਏਸ ਦੇવਲੋਕੇ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਦੇવਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਮਾਨਾਨਮ੍ਪਿ ‘ਏਸ ਪਰਨਿਮ੍ਮਿਤવਸવਤ੍ਤੀਸੁ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਸ੍ਸਤਿ, ਏਸ ਨਿਮ੍ਮਾਨਰਤੀਸੁ, ਏਸ ਤੁਸਿਤੇਸੁ, ਏਸ ਯਾਮੇਸੁ, ਏਸ ਤਾવਤਿਂਸੇਸੁ, ਏਸ ਚਾਤੁਮਹਾਰਾਜਿਕੇਸੁ, ਏਸ ਭੁਮ੍ਮਦੇવੇਸੁ; ਏਸ ਪਨ ਜੇਟ੍ਠਕਦੇવਰਾਜਾ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਸ੍ਸਤਿ, ਏਸ ਏਤਸ੍ਸ ਦੁਤਿਯਂ વਾ ਤਤਿਯਂ વਾ ਠਾਨਨ੍ਤਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਪਰਿਚਾਰਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਮਾਨਾਨਮ੍ਪਿ ‘ਏਸ ਖਤ੍ਤਿਯਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਸ੍ਸਤਿ, ਏਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕੁਲੇ, ਏਸ વੇਸ੍ਸਕੁਲੇ, ਏਸ ਸੁਦ੍ਦਕੁਲੇ; ਏਸ ਪਨ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਰਾਜਾ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਸ੍ਸਤਿ, ਏਸ ਏਤਸ੍ਸ ਦੁਤਿਯਂ વਾ ਤਤਿਯਂ વਾ ਠਾਨਨ੍ਤਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਪਰਿਚਾਰਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ । ਤੇਸੁ ਚ ਕਮ੍ਮੇਸੁ ‘ਇਦਂ ਕਮ੍ਮਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਆਕਡ੍ਢਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਤਿ, ਦੁਬ੍ਬਲਂ ਦਿਨ੍ਨਾਯ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਾ ਉਪਧਿવੇਪਕ੍ਕਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।

    Tathā sakalagāmavāsikesu ekato piṇḍapātaṃ dadamānesu sabbesampi cetanā piṇḍapātārammaṇāva hoti. Taṃ pana kammaṃ tesaṃ āyūhanakkhaṇeyeva purimanayena nānā hoti. Tesu keci devaloke nibbattissanti, keci manussaloke. Taṃ tathāgato āyūhanakkhaṇeyeva ‘iminā nīhārena āyūhitattā esa manussaloke nibbattissati, esa devaloke’ti pajānāti. Devaloke nibbattamānānampi ‘esa paranimmitavasavattīsu nibbattissati, esa nimmānaratīsu, esa tusitesu, esa yāmesu, esa tāvatiṃsesu, esa cātumahārājikesu, esa bhummadevesu; esa pana jeṭṭhakadevarājā hutvā nibbattissati, esa etassa dutiyaṃ vā tatiyaṃ vā ṭhānantaraṃ karonto paricārako hutvā nibbattissatī’ti pajānāti. Manussesu nibbattamānānampi ‘esa khattiyakule nibbattissati, esa brāhmaṇakule, esa vessakule, esa suddakule; esa pana manussesu rājā hutvā nibbattissati, esa etassa dutiyaṃ vā tatiyaṃ vā ṭhānantaraṃ karonto paricārako hutvā nibbattissatī’ti pajānāti . Tesu ca kammesu ‘idaṃ kammaṃ paṭisandhiṃ ākaḍḍhituṃ na sakkhissati, dubbalaṃ dinnāya paṭisandhiyā upadhivepakkaṃ bhavissatī’ti pajānāti.

    ਤਥਾ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਨ੍ਤੇਸੁਯੇવ ਯੇਨ ਨੀਹਾਰੇਨ વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਆਰਦ੍ਧਾ, ‘ਏਸ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਤਿ, ਏਸ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਤਿ, ਏਸ ਅਨਾਗਾਮੀਯੇવ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਏਸ ਸਕਦਾਗਾਮੀਯੇવ, ਏਸ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋਯੇવ; ਏਸ ਪਨ ਮਗ੍ਗਂ વਾ ਫਲਂ વਾ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਤਿ, ਲਕ੍ਖਣਾਰਮ੍ਮਣਾਯ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯਮੇવ ਠਸ੍ਸਤਿ; ਏਸ ਪਚ੍ਚਯਪਰਿਗ੍ਗਹੇਯੇવ, ਏਸ ਨਾਮਰੂਪਪਰਿਗ੍ਗਹੇਯੇવ, ਏਸ ਅਰੂਪਪਰਿਗ੍ਗਹੇਯੇવ, ਏਸ ਰੂਪਪਰਿਗ੍ਗਹੇਯੇવ ਠਸ੍ਸਤਿ, ਏਸ ਮਹਾਭੂਤਮਤ੍ਤਮੇવ વવਤ੍ਥਾਪੇਸ੍ਸਤਿ, ਏਸ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।

    Tathā vipassanaṃ paṭṭhapentesuyeva yena nīhārena vipassanā āraddhā, ‘esa arahattaṃ pāpuṇissati, esa arahattaṃ pattuṃ na sakkhissati, esa anāgāmīyeva bhavissati, esa sakadāgāmīyeva, esa sotāpannoyeva; esa pana maggaṃ vā phalaṃ vā sacchikātuṃ na sakkhissati, lakkhaṇārammaṇāya vipassanāyameva ṭhassati; esa paccayapariggaheyeva, esa nāmarūpapariggaheyeva, esa arūpapariggaheyeva, esa rūpapariggaheyeva ṭhassati, esa mahābhūtamattameva vavatthāpessati, esa kiñci sallakkhetuṃ na sakkhissatī’ti pajānāti.

    ਕਸਿਣਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੇਸੁਪਿ ‘ਏਤਸ੍ਸ ਪਰਿਕਮ੍ਮਮਤ੍ਤਮੇવ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਤਿ; ਏਸ ਪਨ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤੁਂ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਪ੍ਪਨਂ ਪਾਪੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਤਿ; ਏਸ ਅਪ੍ਪਨਂ ਪਾਪੇਤ੍વਾ ਝਾਨਂ ਪਾਦਕਂ ਕਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤੀਤਿ।

    Kasiṇaparikammaṃ karontesupi ‘etassa parikammamattameva bhavissati, nimittaṃ uppādetuṃ na sakkhissati; esa pana nimittaṃ uppādetuṃ sakkhissati, appanaṃ pāpetuṃ na sakkhissati; esa appanaṃ pāpetvā jhānaṃ pādakaṃ katvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā arahattaṃ gaṇhissatī’ti pajānātīti.

    ਤਤਿਯਬਲਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ।

    Tatiyabalaniddesavaṇṇanā.

    ਚਤੁਤ੍ਥਬਲਨਿਦ੍ਦੇਸੋ

    Catutthabalaniddeso

    ੮੧੨. ਚਤੁਤ੍ਥਬਲਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਖਨ੍ਧਨਾਨਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ‘ਅਯਂ ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਨਾਮ…ਪੇ॰… ਅਯਂ વਿਞ੍ਞਾਣਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਨਾਮਾ’ਤਿ ਏવਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਨਾਨਾਕਰਣਂ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਤੇਸੁਪਿ ‘ਏਕવਿਧੇਨ ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧੋ…ਪੇ॰… ਏਕਾਦਸવਿਧੇਨ ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧੋ। ਏਕવਿਧੇਨ વੇਦਨਾਕ੍ਖਨ੍ਧੋ…ਪੇ॰… ਬਹੁવਿਧੇਨ વੇਦਨਾਕ੍ਖਨ੍ਧੋ…ਪੇ॰… ਏਕવਿਧੇਨ ਸਞ੍ਞਾਕ੍ਖਨ੍ਧੋ…ਪੇ॰… ਏਕવਿਧੇਨ ਸਙ੍ਖਾਰਕ੍ਖਨ੍ਧੋ…ਪੇ॰… ਏਕવਿਧੇਨ વਿਞ੍ਞਾਣਕ੍ਖਨ੍ਧੋ…ਪੇ॰… ਬਹੁવਿਧੇਨ વਿਞ੍ਞਾਣਕ੍ਖਨ੍ਧੋ’ਤਿ ਏવਂ ਏਕੇਕਸ੍ਸ ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਨਾਨਤ੍ਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਆਯਤਨਨਾਨਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ‘ਇਦਂ ਚਕ੍ਖਾਯਤਨਂ ਨਾਮ…ਪੇ॰… ਇਦਂ ਧਮ੍ਮਾਯਤਨਂ ਨਾਮ। ਤਤ੍ਥ ਦਸਾਯਤਨਾ ਕਾਮਾવਚਰਾ, ਦ੍વੇ ਚਤੁਭੂਮਕਾ’ਤਿ ਏવਂ ਆਯਤਨਨਾਨਤ੍ਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਧਾਤੁਨਾਨਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ‘ਅਯਂ ਚਕ੍ਖੁਧਾਤੁ ਨਾਮ…ਪੇ॰… ਅਯਂ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁ ਨਾਮ। ਤਤ੍ਥ ਸੋਲ਼ਸ ਧਾਤੁਯੋ ਕਾਮਾવਚਰਾ, ਦ੍વੇ ਚਤੁਭੂਮਕਾ’ਤਿ ਏવਂ ਧਾਤੁਨਾਨਤ੍ਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ।

    812. Catutthabalaniddese khandhanānattanti ‘ayaṃ rūpakkhandho nāma…pe… ayaṃ viññāṇakkhandho nāmā’ti evaṃ pañcannaṃ khandhānaṃ nānākaraṇaṃ pajānāti. Tesupi ‘ekavidhena rūpakkhandho…pe… ekādasavidhena rūpakkhandho. Ekavidhena vedanākkhandho…pe… bahuvidhena vedanākkhandho…pe… ekavidhena saññākkhandho…pe… ekavidhena saṅkhārakkhandho…pe… ekavidhena viññāṇakkhandho…pe… bahuvidhena viññāṇakkhandho’ti evaṃ ekekassa khandhassa nānattaṃ pajānāti. Āyatananānattanti ‘idaṃ cakkhāyatanaṃ nāma…pe… idaṃ dhammāyatanaṃ nāma. Tattha dasāyatanā kāmāvacarā, dve catubhūmakā’ti evaṃ āyatananānattaṃ pajānāti. Dhātunānattanti ‘ayaṃ cakkhudhātu nāma…pe… ayaṃ manoviññāṇadhātu nāma. Tattha soḷasa dhātuyo kāmāvacarā, dve catubhūmakā’ti evaṃ dhātunānattaṃ pajānāti.

    ਪੁਨ ਅਨੇਕਧਾਤੁਨਾਨਾਧਾਤੁਲੋਕਨਾਨਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਨ ਕੇવਲਂ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਕਸਙ੍ਖਾਰਲੋਕਸ੍ਸੇવ ਨਾਨਤ੍ਤਂ ਤਥਾਗਤੋ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਅਨੁਪਾਦਿਨ੍ਨਕਸਙ੍ਖਾਰਲੋਕਸ੍ਸਾਪਿ ਨਾਨਤ੍ਤਂ ਤਥਾਗਤੋ ਪਜਾਨਾਤਿਯੇવਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਗਹਿਤਂ। ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾ ਹਿ ਦ੍વੇ ਚ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਕਸਙ੍ਖਾਰਲੋਕਸ੍ਸਾਪਿ ਨਾਨਤ੍ਤਂ ਏਕਦੇਸਤੋવ ਜਾਨਨ੍ਤਿ ਨੋ ਨਿਪ੍ਪਦੇਸਤੋ, ਅਨੁਪਾਦਿਨ੍ਨਕਲੋਕਸ੍ਸ ਪਨ ਨਾਨਤ੍ਤਂ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੁਦ੍ਧੋ ਪਨ ‘ਇਮਾਯ ਨਾਮ ਧਾਤੁਯਾ ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਾਯ ਇਮਸ੍ਸ ਨਾਮ ਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਖਨ੍ਧੋ ਸੇਤੋ ਹੋਤਿ, ਇਮਸ੍ਸ ਕਾਲ਼ਕੋ, ਇਮਸ੍ਸ ਮਟ੍ਟੋ; ਇਮਸ੍ਸ ਬਹਲਤ੍ਤਚੋ, ਇਮਸ੍ਸ ਤਨੁਤ੍ਤਚੋ; ਇਮਾਯ ਨਾਮ ਧਾਤੁਯਾ ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਾਯ ਇਮਸ੍ਸ ਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਂ વਣ੍ਣਸਣ੍ਠਾਨਾਦਿવਸੇਨ ਏવਰੂਪਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ; ਇਮਾਯ ਪਨ ਧਾਤੁਯਾ ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਾਯ ਇਮਸ੍ਸ ਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪੁਪ੍ਫਂ ਨੀਲਕਂ ਹੋਤਿ, ਪੀਤਕਂ, ਲੋਹਿਤਕਂ, ਓਦਾਤਂ, ਸੁਗਨ੍ਧਂ , ਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧਂ ਹੋਤਿ; ਇਮਾਯ ਨਾਮ ਧਾਤੁਯਾ ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਾਯ ਫਲਂ ਖੁਦ੍ਦਕਂ ਹੋਤਿ, ਮਹਨ੍ਤਂ, ਦੀਘਂ, ਰਸ੍ਸਂ, વਟ੍ਟਂ, ਸੁਸਣ੍ਠਾਨਂ, ਦੁਸ੍ਸਣ੍ਠਾਨਂ, ਮਟ੍ਠਂ, ਫਰੁਸਂ, ਸੁਗਨ੍ਧਂ, ਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧਂ, ਮਧੁਰਂ, ਤਿਤ੍ਤਕਂ, ਅਮ੍ਬਿਲਂ, ਕਟੁਕਂ, ਕਸਾવਂ ਹੋਤਿ; ਇਮਾਯ ਨਾਮ ਧਾਤੁਯਾ ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਾਯ ਇਮਸ੍ਸ ਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਕਣ੍ਟਕੋ ਤਿਖਿਣੋ ਹੋਤਿ, ਅਤਿਖਿਣੋ, ਉਜੁਕੋ, ਕੁਟਿਲੋ, ਤਮ੍ਬੋ, ਕਾਲ਼ਕੋ, ਨੀਲੋ, ਓਦਾਤੋ ਹੋਤੀ’ਤਿ ਏવਂ ਅਨੁਪਾਦਿਨ੍ਨਕਸਙ੍ਖਾਰਲੋਕਸ੍ਸ ਨਾਨਤ੍ਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੁਦ੍ਧਾਨਂਯੇવ ਹਿ ਏਤਂ ਬਲਂ, ਨ ਅਞ੍ਞੇਸਨ੍ਤਿ।

    Puna anekadhātunānādhātulokanānattanti idaṃ na kevalaṃ upādinnakasaṅkhāralokasseva nānattaṃ tathāgato pajānāti, anupādinnakasaṅkhāralokassāpi nānattaṃ tathāgato pajānātiyevāti dassetuṃ gahitaṃ. Paccekabuddhā hi dve ca aggasāvakā upādinnakasaṅkhāralokassāpi nānattaṃ ekadesatova jānanti no nippadesato, anupādinnakalokassa pana nānattaṃ na jānanti. Sabbaññubuddho pana ‘imāya nāma dhātuyā ussannāya imassa nāma rukkhassa khandho seto hoti, imassa kāḷako, imassa maṭṭo; imassa bahalattaco, imassa tanuttaco; imāya nāma dhātuyā ussannāya imassa rukkhassa pattaṃ vaṇṇasaṇṭhānādivasena evarūpaṃ nāma hoti; imāya pana dhātuyā ussannāya imassa rukkhassa pupphaṃ nīlakaṃ hoti, pītakaṃ, lohitakaṃ, odātaṃ, sugandhaṃ , duggandhaṃ hoti; imāya nāma dhātuyā ussannāya phalaṃ khuddakaṃ hoti, mahantaṃ, dīghaṃ, rassaṃ, vaṭṭaṃ, susaṇṭhānaṃ, dussaṇṭhānaṃ, maṭṭhaṃ, pharusaṃ, sugandhaṃ, duggandhaṃ, madhuraṃ, tittakaṃ, ambilaṃ, kaṭukaṃ, kasāvaṃ hoti; imāya nāma dhātuyā ussannāya imassa rukkhassa kaṇṭako tikhiṇo hoti, atikhiṇo, ujuko, kuṭilo, tambo, kāḷako, nīlo, odāto hotī’ti evaṃ anupādinnakasaṅkhāralokassa nānattaṃ pajānāti. Sabbaññubuddhānaṃyeva hi etaṃ balaṃ, na aññesanti.

    ਚਤੁਤ੍ਥਬਲਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ।

    Catutthabalaniddesavaṇṇanā.

    ਪਞ੍ਚਮਬਲਨਿਦ੍ਦੇਸੋ

    Pañcamabalaniddeso

    ੮੧੩. ਪਞ੍ਚਮਬਲਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਹੀਨਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕਾਤਿ ਹੀਨਜ੍ਝਾਸਯਾ। ਪਣੀਤਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕਾਤਿ ਕਲ੍ਯਾਣਜ੍ਝਾਸਯਾ। ਸੇવਨ੍ਤੀਤਿ ਨਿਸ੍ਸਯਨ੍ਤਿ ਅਲ੍ਲੀਯਨ੍ਤਿ। ਭਜਨ੍ਤੀਤਿ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤਿ। ਪਯਿਰੁਪਾਸਨ੍ਤੀਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤਿ। ਸਚੇ ਹਿ ਆਚਰਿਯੁਪਜ੍ਝਾਯਾ ਨ ਸੀਲવਨ੍ਤੋ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਸਦ੍ਧਿવਿਹਾਰਿਕਾ ਸੀਲવਨ੍ਤੋ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਚਰਿਯੁਪਜ੍ਝਾਯੇਪਿ ਨ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤਿ, ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਦਿਸੇ ਸਾਰੁਪ੍ਪਭਿਕ੍ਖੂਯੇવ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤਿ। ਸਚੇ ਆਚਰਿਯੁਪਜ੍ਝਾਯਾ ਸਾਰੁਪ੍ਪਭਿਕ੍ਖੂ, ਇਤਰੇ ਅਸਾਰੁਪ੍ਪਾ, ਤੇਪਿ ਨ ਆਚਰਿਯੁਪਜ੍ਝਾਯੇ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤਿ, ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਦਿਸੇ ਹੀਨਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕੇ ਏવ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤਿ।

    813. Pañcamabalaniddese hīnādhimuttikāti hīnajjhāsayā. Paṇītādhimuttikāti kalyāṇajjhāsayā. Sevantīti nissayanti allīyanti. Bhajantīti upasaṅkamanti. Payirupāsantīti punappunaṃ upasaṅkamanti. Sace hi ācariyupajjhāyā na sīlavanto honti, saddhivihārikā sīlavanto honti, te attano ācariyupajjhāyepi na upasaṅkamanti, attanā sadise sāruppabhikkhūyeva upasaṅkamanti. Sace ācariyupajjhāyā sāruppabhikkhū, itare asāruppā, tepi na ācariyupajjhāye upasaṅkamanti, attanā sadise hīnādhimuttike eva upasaṅkamanti.

    ਏવਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨਂ ਪਨ ਨ ਕੇવਲਂ ਏਤਰਹੇવ, ਅਤੀਤਾਨਾਗਤੇਪੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਅਤੀਤਮ੍ਪਿ ਅਦ੍ਧਾਨਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਂ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવ। ਇਦਂ ਪਨ ਦੁਸ੍ਸੀਲਾਨਂ ਦੁਸ੍ਸੀਲਸੇવਨਮੇવ, ਸੀਲવਨ੍ਤਾਨਂ ਸੀਲવਨ੍ਤਸੇવਨਮੇવ, ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞਾਨਂ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞਸੇવਨਮੇવ, ਪਞ੍ਞવਨ੍ਤਾਨਂ ਪਞ੍ਞવਨ੍ਤਸੇવਨਮੇવ ਕੋ ਨਿਯਾਮੇਤੀਤਿ? ਅਜ੍ਝਾਸਯਧਾਤੁ ਨਿਯਾਮੇਤਿ। ਸਮ੍ਬਹੁਲਾ ਕਿਰ ਭਿਕ੍ਖੂ ਏਕਂ ਗਾਮਂ ਗਣਭਿਕ੍ਖਾਚਾਰਂ ਚਰਨ੍ਤਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਬਹੁਭਤ੍ਤਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਾਨਿ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ‘‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਯਥਾਸਭਾਗੇਨ ਪਰਿਭੁਞ੍ਞਥਾ’’ਤਿ ਦਤ੍વਾ ਉਯ੍ਯੋਜੇਸੁਂ। ਭਿਕ੍ਖੂਪਿ ਆਹਂਸੁ ‘‘ਆવੁਸੋ, ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਧਾਤੁਸਂਯੁਤ੍ਤਕਮ੍ਮੇ ਪਯੋਜੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਤਿਪਿਟਕਚੂਲ਼ਾਭਯਤ੍ਥੇਰੋਪਿ ਨਾਗਦੀਪੇ ਚੇਤਿਯਂ વਨ੍ਦਨਾਯ ਪਞ੍ਚਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਗਾਮੇ ਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਨਿਮਨ੍ਤਿਤੋ। ਥੇਰੇਨ ਚ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕੋ ਅਸਾਰੁਪ੍ਪਭਿਕ੍ਖੁ ਅਤ੍ਥਿ। ਧੁਰવਿਹਾਰੇਪਿ ਏਕੋ ਅਸਾਰੁਪ੍ਪਭਿਕ੍ਖੁ ਅਤ੍ਥਿ। ਦ੍વੀਸੁ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਸੁ ਗਾਮਂ ਓਸਰਨ੍ਤੇਸੁ ਤੇ ਉਭੋਪਿ ਜਨਾ, ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਆਗਨ੍ਤੁਕੇਨ ਨੇવਾਸਿਕੋ ਨੇવਾਸਿਕੇਨ વਾ ਆਗਨ੍ਤੁਕੋ ਨ ਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬੋ, ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪਿ, ਏਕਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਹਸਿਤ੍વਾ ਹਸਿਤ੍વਾ ਕਥਯਮਾਨਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਂਸੁ। ਥੇਰੋ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਧਾਤੁਸਂਯੁਤ੍ਤਂ ਕਥਿਤ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ।

    Evaṃ upasaṅkamanaṃ pana na kevalaṃ etaraheva, atītānāgatepīti dassetuṃ atītampi addhānantiādimāha. Taṃ uttānatthameva. Idaṃ pana dussīlānaṃ dussīlasevanameva, sīlavantānaṃ sīlavantasevanameva, duppaññānaṃ duppaññasevanameva, paññavantānaṃ paññavantasevanameva ko niyāmetīti? Ajjhāsayadhātu niyāmeti. Sambahulā kira bhikkhū ekaṃ gāmaṃ gaṇabhikkhācāraṃ caranti. Manussā bahubhattaṃ āharitvā pattāni pūretvā ‘‘tumhākaṃ yathāsabhāgena paribhuññathā’’ti datvā uyyojesuṃ. Bhikkhūpi āhaṃsu ‘‘āvuso, manussā dhātusaṃyuttakamme payojentī’’ti. Tipiṭakacūḷābhayattheropi nāgadīpe cetiyaṃ vandanāya pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ gacchanto ekasmiṃ gāme manussehi nimantito. Therena ca saddhiṃ eko asāruppabhikkhu atthi. Dhuravihārepi eko asāruppabhikkhu atthi. Dvīsu bhikkhusaṅghesu gāmaṃ osarantesu te ubhopi janā, kiñcāpi āgantukena nevāsiko nevāsikena vā āgantuko na diṭṭhapubbo, evaṃ santepi, ekato hutvā hasitvā hasitvā kathayamānā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Thero disvā ‘‘sammāsambuddhena jānitvā dhātusaṃyuttaṃ kathita’’nti āha.

    ਏવਂ ‘ਅਜ੍ਝਾਸਯਧਾਤੁ ਨਿਯਾਮੇਤੀ’ਤਿ વਤ੍વਾ ਧਾਤੁਸਂਯੁਤ੍ਤੇਨ ਅਯਮੇવਤ੍ਥੋ ਦੀਪੇਤਬ੍ਬੋ। ਗਿਜ੍ਝਕੂਟਪਬ੍ਬਤਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਗਿਲਾਨਸੇਯ੍ਯਾਯ ਨਿਪਨ੍ਨੋ ਭਗવਾ ਆਰਕ੍ਖਣਤ੍ਥਾਯ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ વਸਨ੍ਤੇਸੁ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਾਦੀਸੁ ਏਕਮੇਕਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਿਸਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਪਸ੍ਸਥ ਨੋ ਤੁਮ੍ਹੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਬਹੁਲੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਖੋ ਏਤੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਮਹਾਪਞ੍ਞਾ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੯੯) ਸਬ੍ਬਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ।

    Evaṃ ‘ajjhāsayadhātu niyāmetī’ti vatvā dhātusaṃyuttena ayamevattho dīpetabbo. Gijjhakūṭapabbatasmiñhi gilānaseyyāya nipanno bhagavā ārakkhaṇatthāya parivāretvā vasantesu sāriputtamoggallānādīsu ekamekaṃ attano attano parisāya saddhiṃ caṅkamantaṃ oloketvā bhikkhū āmantesi ‘‘passatha no tumhe, bhikkhave, sāriputtaṃ sambahulehi bhikkhūhi saddhiṃ caṅkamanta’’nti? ‘‘Evaṃ, bhante’’ti. ‘‘Sabbe kho ete, bhikkhave, bhikkhū mahāpaññā’’ti (saṃ. ni. 2.99) sabbaṃ vitthāretabbanti.

    ਪਞ੍ਚਮਬਲਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ।

    Pañcamabalaniddesavaṇṇanā.

    ਛਟ੍ਠਬਲਨਿਦ੍ਦੇਸੋ

    Chaṭṭhabalaniddeso

    ੮੧੪. ਛਟ੍ਠਬਲਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਆਸਯਨ੍ਤਿ ਯਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਾ ਆਸਯਨ੍ਤਿ ਨਿવਸਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਤੇਸਂ ਨਿવਾਸਟ੍ਠਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ વਾ ਯਥਾਭੂਤਂ ਞਾਣਂ વਾ। ਅਨੁਸਯਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਹੀਨਾਨੁਸਯਿਤਂ ਕਿਲੇਸਂ। ਚਰਿਤਨ੍ਤਿ ਕਾਯਾਦੀਹਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਂ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਂ। ਅਧਿਮੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਝਾਸਯਂ। ਅਪ੍ਪਰਜਕ੍ਖੇਤਿਆਦੀਸੁ ਪਞ੍ਞਾਮਯੇ ਅਕ੍ਖਿਮ੍ਹਿ ਅਪ੍ਪਂ ਪਰਿਤ੍ਤਂ ਰਾਗਦੋਸਮੋਹਰਜਂ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਰਜਕ੍ਖਾ। ਤਸ੍ਸੇવ ਮਹਨ੍ਤਤਾਯ ਮਹਾਰਜਕ੍ਖਾ। ਉਭਯੇਨਾਪਿ ਮਨ੍ਦਕਿਲੇਸੇ ਮਹਾਕਿਲੇਸੇ ਚ ਸਤ੍ਤੇ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਯੇਸਂ ਸਦ੍ਧਾਦੀਨਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਤਿਕ੍ਖਾਨਿ, ਤੇ ਤਿਕ੍ਖਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾ। ਯੇਸਂ ਤਾਨਿ ਮੁਦੂਨਿ, ਤੇ ਮੁਦਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾ। ਯੇਸਂ ਆਸਯਾਦਯੋ ਕੋਟ੍ਠਾਸਾ ਸੁਨ੍ਦਰਾ, ਤੇ ਸ੍વਾਕਾਰਾ। વਿਪਰੀਤਾ ਦ੍વਾਕਾਰਾ। ਯੇ ਕਥਿਤਕਾਰਣਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਨ੍ਤਿ, ਸੁਖੇਨ ਸਕ੍ਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ વਿਞ੍ਞਾਪੇਤੁਂ, ਤੇ ਸੁવਿਞ੍ਞਾਪਯਾ। વਿਪਰੀਤਾ ਦੁવਿਞ੍ਞਾਪਯਾ। ਯੇ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਪਟਿવੇਧਸ੍ਸ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਾ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ, ਤੇ ਭਬ੍ਬਾ। વਿਪਰੀਤਾ ਅਭਬ੍ਬਾ।

    814. Chaṭṭhabalaniddese āsayanti yattha sattā āsayanti nivasanti, taṃ tesaṃ nivāsaṭṭhānaṃ diṭṭhigataṃ vā yathābhūtaṃ ñāṇaṃ vā. Anusayanti appahīnānusayitaṃ kilesaṃ. Caritanti kāyādīhi abhisaṅkhataṃ kusalākusalaṃ. Adhimuttanti ajjhāsayaṃ. Apparajakkhetiādīsu paññāmaye akkhimhi appaṃ parittaṃ rāgadosamoharajaṃ etesanti apparajakkhā. Tasseva mahantatāya mahārajakkhā. Ubhayenāpi mandakilese mahākilese ca satte dasseti. Yesaṃ saddhādīni indriyāni tikkhāni, te tikkhindriyā. Yesaṃ tāni mudūni, te mudindriyā. Yesaṃ āsayādayo koṭṭhāsā sundarā, te svākārā. Viparītā dvākārā. Ye kathitakāraṇaṃ sallakkhenti, sukhena sakkā honti viññāpetuṃ, te suviññāpayā. Viparītā duviññāpayā. Ye ariyamaggapaṭivedhassa anucchavikā upanissayasampannā, te bhabbā. Viparītā abhabbā.

    ੮੧੫. ਏવਂ ਛਟ੍ਠਬਲਸ੍ਸ ਮਾਤਿਕਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਯਥਾਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਭਾਜੇਨ੍ਤੋ ਕਤਮੋ ਚ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਆਸਯੋਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋਤਿਆਦੀਨਂ ਅਤ੍ਥੋ ਹੇਟ੍ਠਾ ਨਿਕ੍ਖੇਪਕਣ੍ਡવਣ੍ਣਨਾਯਂ (ਧ॰ ਸ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧੧੦੫) વੁਤ੍ਤੋਯੇવ। ਇਤਿ ਭવਦਿਟ੍ਠਿਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਾ વਾਤਿ ਏવਂ ਸਸ੍ਸਤਦਿਟ੍ਠਿਂ વਾ ਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਾ। ਸਸ੍ਸਤਦਿਟ੍ਠਿ ਹਿ ਏਤ੍ਥ ਭવਦਿਟ੍ਠੀਤਿ વੁਤ੍ਤਾ; ਉਚ੍ਛੇਦਦਿਟ੍ਠਿ ਚ વਿਭવਦਿਟ੍ਠੀਤਿ। ਸਬ੍ਬਦਿਟ੍ਠੀਨਞ੍ਹਿ ਸਸ੍ਸਤੁਚ੍ਛੇਦਦਿਟ੍ਠੀ ਹਿ ਸਙ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕਾ ਸਤ੍ਤਾ ਇਮਾવ ਦ੍વੇ ਦਿਟ੍ਠਿਯੋ ਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ – ‘‘ਦ੍વਯਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤੋ ਖੋ ਪਨਾਯਂ, ਕਚ੍ਚਾਨ, ਲੋਕੋ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ – ਅਤ੍ਥਿਤਞ੍ਚੇવ ਨਤ੍ਥਿਤਞ੍ਚਾ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੫)। ਏਤ੍ਥ ਹਿ ਅਤ੍ਥਿਤਾਤਿ ਸਸ੍ਸਤਂ, ਨਤ੍ਥਿਤਾਤਿ ਉਚ੍ਛੇਦੋ। ਅਯਂ ਤਾવ વਟ੍ਟਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਾਨਂ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸਤ੍ਤਾਨਂ ਆਸਯੋ।

    815. Evaṃ chaṭṭhabalassa mātikaṃ ṭhapetvā idāni yathāpaṭipāṭiyā bhājento katamo ca sattānaṃ āsayotiādimāha. Tattha sassato lokotiādīnaṃ attho heṭṭhā nikkhepakaṇḍavaṇṇanāyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 1105) vuttoyeva. Iti bhavadiṭṭhisannissitā vāti evaṃ sassatadiṭṭhiṃ vā sannissitā. Sassatadiṭṭhi hi ettha bhavadiṭṭhīti vuttā; ucchedadiṭṭhi ca vibhavadiṭṭhīti. Sabbadiṭṭhīnañhi sassatucchedadiṭṭhī hi saṅgahitattā sabbepi diṭṭhigatikā sattā imāva dve diṭṭhiyo sannissitā honti. Vuttampi cetaṃ – ‘‘dvayasannissito kho panāyaṃ, kaccāna, loko yebhuyyena – atthitañceva natthitañcā’’ti (saṃ. ni. 2.15). Ettha hi atthitāti sassataṃ, natthitāti ucchedo. Ayaṃ tāva vaṭṭasannissitānaṃ puthujjanasattānaṃ āsayo.

    ਇਦਾਨਿ વਿવਟ੍ਟਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਾਨਂ ਸੁਦ੍ਧਸਤ੍ਤਾਨਂ ਆਸਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਏਤੇ વਾ ਪਨ ਉਭੋ ਅਨ੍ਤੇ ਅਨੁਪਗਮ੍ਮਾਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਏਤੇ વਾ ਪਨਾਤਿ ਏਤੇਯੇવ। ਉਭੋ ਅਨ੍ਤੇਤਿ ਸਸ੍ਸਤੁਚ੍ਛੇਦਸਙ੍ਖਾਤੇ ਦ੍વੇ ਅਨ੍ਤੇ। ਅਨੁਪਗਮ੍ਮਾਤਿ ਅਨਲ੍ਲੀਯਿਤ੍વਾ। ਇਦਪ੍ਪਚ੍ਚਯਤਾ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੂਤਿ ਇਦਪ੍ਪਚ੍ਚਯਤਾਯ ਚੇવ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਧਮ੍ਮੇਸੁ ਚ। ਅਨੁਲੋਮਿਕਾ ਖਨ੍ਤੀਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਂ। ਯਥਾਭੂਤਂ વਾ ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਮਗ੍ਗਞਾਣਂ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਯਾ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦੇ ਚੇવ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਧਮ੍ਮੇਸੁ ਚ ਏਤੇ ਉਭੋ ਸਸ੍ਸਤੁਚ੍ਛੇਦਅਨ੍ਤੇ ਅਨੁਪਗਨ੍ਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਪਟਿਲਦ੍ਧਾ, ਯਞ੍ਚ ਤਤੋ ਉਤ੍ਤਰਿਮਗ੍ਗਞਾਣਂ – ਅਯਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਆਸਯੋ, ਅਯਂ વਟ੍ਟਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਾਨਞ੍ਚ વਿવਟ੍ਟਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਾਨਞ੍ਚ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਆਸਯੋ, ਇਦਂ વਸਨਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ ਆਚਰਿਯਾਨਂ ਸਮਾਨਤ੍ਥਕਥਾ।

    Idāni vivaṭṭasannissitānaṃ suddhasattānaṃ āsayaṃ dassetuṃ ete vā pana ubho ante anupagammātiādi vuttaṃ. Tattha ete vā panāti eteyeva. Ubho anteti sassatucchedasaṅkhāte dve ante. Anupagammāti anallīyitvā. Idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesūti idappaccayatāya ceva paṭiccasamuppannadhammesu ca. Anulomikā khantīti vipassanāñāṇaṃ. Yathābhūtaṃ vā ñāṇanti maggañāṇaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – yā paṭiccasamuppāde ceva paṭiccasamuppannadhammesu ca ete ubho sassatucchedaante anupagantvā vipassanā paṭiladdhā, yañca tato uttarimaggañāṇaṃ – ayaṃ sattānaṃ āsayo, ayaṃ vaṭṭasannissitānañca vivaṭṭasannissitānañca sabbesampi sattānaṃ āsayo, idaṃ vasanaṭṭhānanti. Ayaṃ ācariyānaṃ samānatthakathā.

    વਿਤਣ੍ਡવਾਦੀ ਪਨਾਹ – ‘ਮਗ੍ਗੋ ਨਾਮ વਾਸਂ વਿਦ੍ਧਂਸੇਨ੍ਤੋ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਨਨੁ ਤ੍વਂ ਮਗ੍ਗੋ વਾਸੋਤਿ વਦੇਸੀ’ਤਿ? ਸੋ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ ‘ਤ੍વਂ ਅਰਿਯવਾਸਭਾਣਕੋ ਹੋਸਿ ਨ ਹੋਸੀ’ਤਿ? ਸਚੇ ਪਨ ‘ਨ ਹੋਮੀ’ਤਿ વਦਤਿ, ‘ਅਭਾਣਕਤਾਯ ਨ ਜਾਨਾਸੀ’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ। ਸਚੇ ‘ਭਾਣਕੋਸ੍ਮੀ’ਤਿ વਦਤਿ, ‘ਸੁਤ੍ਤਂ ਆਹਰਾ’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ। ਸਚੇ ਆਹਰਤਿ, ਇਚ੍ਚੇਤਂ ਕੁਸਲਂ; ਨੋ ਚੇ ਆਹਰਤਿ ਸਯਂ ਆਹਰਿਤਬ੍ਬਂ – ‘‘ਦਸਯਿਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਿਯવਾਸਾ, ਯੇ ਅਰਿਯਾ ਆવਸਿਂਸੁ વਾ ਆવਸਨ੍ਤਿ વਾ ਆવਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਾ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੧੦.੧੯)। ਏਤਞ੍ਹਿ ਸੁਤ੍ਤਂ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ વਾਸਭਾવਂ ਦੀਪੇਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਸੁਕਥਿਤਮੇવੇਤਨ੍ਤਿ। ਇਦਂ ਪਨ ਭਗવਾ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਆਸਯਂ ਜਾਨਨ੍ਤੋ ਇਮੇਸਞ੍ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾਨਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਮਗ੍ਗਞਾਣਾਨਂ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਕ੍ਖਣੇਪਿ ਜਾਨਾਤਿ ਏવ। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ –

    Vitaṇḍavādī panāha – ‘maggo nāma vāsaṃ viddhaṃsento gacchati, nanu tvaṃ maggo vāsoti vadesī’ti? So vattabbo ‘tvaṃ ariyavāsabhāṇako hosi na hosī’ti? Sace pana ‘na homī’ti vadati, ‘abhāṇakatāya na jānāsī’ti vattabbo. Sace ‘bhāṇakosmī’ti vadati, ‘suttaṃ āharā’ti vattabbo. Sace āharati, iccetaṃ kusalaṃ; no ce āharati sayaṃ āharitabbaṃ – ‘‘dasayime, bhikkhave, ariyavāsā, ye ariyā āvasiṃsu vā āvasanti vā āvasissanti vā’’ti (a. ni. 10.19). Etañhi suttaṃ maggassa vāsabhāvaṃ dīpeti. Tasmā sukathitamevetanti. Idaṃ pana bhagavā sattānaṃ āsayaṃ jānanto imesañca diṭṭhigatānaṃ vipassanāñāṇamaggañāṇānaṃ appavattikkhaṇepi jānāti eva. Vuttampi cetaṃ –

    ‘‘ਕਾਮਂ ਸੇવਨ੍ਤਞ੍ਞੇવ ਜਾਨਾਤਿ ‘ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਾਮਗਰੁਕੋ ਕਾਮਾਸਯੋ ਕਾਮਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ’ਤਿ। ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਂ ਸੇવਨ੍ਤਞ੍ਞੇવ ਜਾਨਾਤਿ ‘ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਗਰੁਕੋ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਸਯੋ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ’ਤਿ। ਬ੍ਯਾਪਾਦਂ…ਪੇ॰… ਅਬ੍ਯਾਪਾਦਂ… ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਂ…ਪੇ॰… ਆਲੋਕਸਞ੍ਞਂ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਂ ਸੇવਨ੍ਤਞ੍ਞੇવ ਜਾਨਾਤਿ ਸੇવਨ੍ਤਞ੍ਞੇવ ਜਾਨਾਤਿ ‘ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਆਲੋਕਸਞ੍ਞਾਗਰੁਕੋ ਆਲੋਕਸਞ੍ਞਾਸਯੋ ਆਲੋਕਸਞ੍ਞਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੧੧੩)।

    ‘‘Kāmaṃ sevantaññeva jānāti ‘ayaṃ puggalo kāmagaruko kāmāsayo kāmādhimutto’ti. Nekkhammaṃ sevantaññeva jānāti ‘ayaṃ puggalo nekkhammagaruko nekkhammāsayo nekkhammādhimutto’ti. Byāpādaṃ…pe… abyāpādaṃ… thinamiddhaṃ…pe… ālokasaññaṃ nekkhammaṃ sevantaññeva jānāti sevantaññeva jānāti ‘ayaṃ puggalo ālokasaññāgaruko ālokasaññāsayo ālokasaññādhimutto’’ti (paṭi. ma. 1.113).

    ੮੧੬. ਅਨੁਸਯਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਕਾਮਰਾਗੋ ਚ ਸੋ ਅਪ੍ਪਹੀਨਟ੍ਠੇਨ ਅਨੁਸਯੋ ਚਾਤਿ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ। ਸੇਸਪਦੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਯਂ ਲੋਕੇ ਪਿਯਰੂਪਨ੍ਤਿ ਯਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇ ਪਿਯਜਾਤਿਕਂ। ਸਾਤਰੂਪਨ੍ਤਿ ਸਾਤਜਾਤਿਕਂ ਅਸ੍ਸਾਦਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਇਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣਂ। ਏਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤੀਤਿ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਇਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣੇ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਪ੍ਪਹੀਨਟ੍ਠੇਨ ਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤਿ। ਯਥਾ ਨਾਮ ਉਦਕੇ ਨਿਮੁਗ੍ਗਸ੍ਸ ਹੇਟ੍ਠਾ ਚ ਉਪਰਿ ਚ ਸਮਨ੍ਤਭਾਗੇ ਚ ਉਦਕਮੇવ ਹੋਤਿ, ਏવਮੇવ ਇਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣੇ ਰਾਗੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਨਾਮ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਆਚਿਣ੍ਣਸਮਾਚਿਣ੍ਣਾ। ਤਥਾ ਅਨਿਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣੇ ਪਟਿਘੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿ। ਇਤਿ ਇਮੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੂਤਿ ਏવਂ ਇਮੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਕਾਮਰਾਗਪਟਿਘવਨ੍ਤੇਸੁ ਇਟ੍ਠਾਨਿਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣਧਮ੍ਮੇਸੁ। ਅવਿਜ੍ਜਾਨੁਪਤਿਤਾਤਿ ਕਾਮਰਾਗਪਟਿਘਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਆਰਮ੍ਮਣਕਰਣવਸੇਨ ਅવਿਜ੍ਜਾ ਅਨੁਪਤਿਤਾ। ਤਦੇਕਟ੍ਠੋਤਿ ਤਾਯ ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਕਟ੍ਠવਸੇਨ ਏਕਟ੍ਠੋ। ਮਾਨੋ ਚ ਦਿਟ੍ਠਿ ਚ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਚਾਤਿ ਨવવਿਧੋ ਮਾਨੋ, ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿવਿਧਾ ਦਿਟ੍ਠਿ, ਅਟ੍ਠવਤ੍ਥੁਕਾ ਚ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ। ਭવਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੇਨੇવ ਸਙ੍ਗਹਿਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    816. Anusayaniddese kāmarāgo ca so appahīnaṭṭhena anusayo cāti kāmarāgānusayo. Sesapadesupi eseva nayo. Yaṃ loke piyarūpanti yaṃ imasmiṃ loke piyajātikaṃ. Sātarūpanti sātajātikaṃ assādapadaṭṭhānaṃ iṭṭhārammaṇaṃ. Ettha sattānaṃ rāgānusayo anusetīti etasmiṃ iṭṭhārammaṇe sattānaṃ appahīnaṭṭhena rāgānusayo anuseti. Yathā nāma udake nimuggassa heṭṭhā ca upari ca samantabhāge ca udakameva hoti, evameva iṭṭhārammaṇe rāguppatti nāma sattānaṃ āciṇṇasamāciṇṇā. Tathā aniṭṭhārammaṇe paṭighuppatti. Iti imesu dvīsu dhammesūti evaṃ imesu dvīsu kāmarāgapaṭighavantesu iṭṭhāniṭṭhārammaṇadhammesu. Avijjānupatitāti kāmarāgapaṭighasampayuttā hutvā ārammaṇakaraṇavasena avijjā anupatitā. Tadekaṭṭhoti tāya avijjāya sampayuttekaṭṭhavasena ekaṭṭho. Māno ca diṭṭhi ca vicikicchā cāti navavidho māno, dvāsaṭṭhividhā diṭṭhi, aṭṭhavatthukā ca vicikicchā. Bhavarāgānusayo panettha kāmarāgānusayeneva saṅgahitoti veditabbo.

    ੮੧੭. ਚਰਿਤਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਤੇਰਸ ਚੇਤਨਾ ਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰੋ, ਦ੍વਾਦਸ ਅਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰੋ, ਚਤਸ੍ਸੋ ਆਨੇਞ੍ਜਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰੋ। ਤਤ੍ਥ ਕਾਮਾવਚਰੋ ਪਰਿਤ੍ਤਭੂਮਕੋ, ਇਤਰੋ ਮਹਾਭੂਮਕੋ। ਤੀਸੁਪਿ વਾ ਏਤੇਸੁ ਯੋ ਕੋਚਿ ਅਪ੍ਪવਿਪਾਕੋ ਪਰਿਤ੍ਤਭੂਮਕੋ, ਬਹੁવਿਪਾਕੋ ਮਹਾਭੂਮਕੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    817. Caritaniddese terasa cetanā puññābhisaṅkhāro, dvādasa apuññābhisaṅkhāro, catasso āneñjābhisaṅkhāro. Tattha kāmāvacaro parittabhūmako, itaro mahābhūmako. Tīsupi vā etesu yo koci appavipāko parittabhūmako, bahuvipāko mahābhūmakoti veditabbo.

    ੮੧੮. ਅਧਿਮੁਤ੍ਤਿਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਹੇਟ੍ਠਾ ਪਕਾਸਿਤੋવ। ਕਸ੍ਮਾ ਪਨਾਯਂ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਾਪਿ ਪੁਨ ਗਹਿਤਾਤਿ? ਅਯਞ੍ਹਿ ਹੇਟ੍ਠਾ ਪਾਟਿਯੇਕ੍ਕਂ ਬਲਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ ਗਹਿਤਾ, ਇਧ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਤਿਕ੍ਖਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮੁਦਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ।

    818. Adhimuttiniddeso heṭṭhā pakāsitova. Kasmā panāyaṃ adhimutti heṭṭhā vuttāpi puna gahitāti? Ayañhi heṭṭhā pāṭiyekkaṃ baladassanavasena gahitā, idha sattānaṃ tikkhindriyamudindriyabhāvadassanatthaṃ.

    ੮੧੯. ਮਹਾਰਜਕ੍ਖਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਉਸ੍ਸਦਗਤਾਨੀਤਿ વੇਪੁਲ੍ਲਗਤਾਨਿ। ਪਹਾਨਕ੍ਕਮવਸੇਨ ਚੇਸ ਉਪ੍ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਕਤੋ।

    819. Mahārajakkhaniddese ussadagatānīti vepullagatāni. Pahānakkamavasena cesa uppaṭipāṭiyā niddeso kato.

    ੮੨੦. ਅਨੁਸ੍ਸਦਗਤਾਨੀਤਿ ਅવੇਪੁਲ੍ਲਗਤਾਨਿਂ। ਤਿਕ੍ਖਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮੁਦਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਨਾਮ ਕਥਿਤਾਨਿ। ਉਪ੍ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਪਨੇਤ੍ਥ ਪਯੋਜਨਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।

    820. Anussadagatānīti avepullagatāniṃ. Tikkhindriyamudindriyaniddese upanissayaindriyāni nāma kathitāni. Uppaṭipāṭiyā niddese panettha payojanaṃ heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ.

    ੮੨੩. ਤਥਾ ਦ੍વਾਕਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸਾਦੀਸੁ ਪਾਪਾਸਯਾਤਿ ਅਕੁਸਲਾਸਯਾ। ਪਾਪਚਰਿਤਾਤਿ ਅਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਪਰਿਪੂਰਕਾ। ਪਾਪਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕਾਤਿ ਸਕ੍ਕਾਯਾਭਿਰਤਾ વਟ੍ਟਜ੍ਝਾਸਯਾ।

    823. Tathā dvākāraniddesādīsu pāpāsayāti akusalāsayā. Pāpacaritāti apuññābhisaṅkhāraparipūrakā. Pāpādhimuttikāti sakkāyābhiratā vaṭṭajjhāsayā.

    ੮੨੪. ਸ੍વਾਕਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਯਸ੍ਮਾ ਕਲ੍ਯਾਣਕੋ ਨਾਮ ਅਨੁਸਯੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਕਲ੍ਯਾਣਾਨੁਸਯਾਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤવਿਪਰਿਯਾਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।

    824. Svākāraniddese yasmā kalyāṇako nāma anusayo natthi, tasmā kalyāṇānusayāti na vuttaṃ. Sesaṃ vuttavipariyāyena veditabbaṃ.

    ੮੨੬. ਭਬ੍ਬਾਭਬ੍ਬਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਕਮ੍ਮਾવਰਣੇਨਾਤਿ ਪਞ੍ਚવਿਧੇਨ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਕਮ੍ਮੇਨ। ਕਿਲੇਸਾવਰਣੇਨਾਤਿ ਨਿਯਤਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਯਾ। વਿਪਾਕਾવਰਣੇਨਾਤਿ ਅਹੇਤੁਕਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਾ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਦੁਹੇਤੁਕਾਨਮ੍ਪਿ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਪਟਿવੇਧੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਦੁਹੇਤੁਕਪਟਿਸਨ੍ਧਿਪਿ વਿਪਾਕਾવਰਣਮੇવਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਾਤਿ ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਸੁ ਸਦ੍ਧਾਰਹਿਤਾ। ਅਚ੍ਛਨ੍ਦਿਕਾਤਿ ਕਤ੍ਤੁਕਮ੍ਯਤਾਕੁਸਲਚ੍ਛਨ੍ਦਰਹਿਤਾ। ਉਤ੍ਤਰਕੁਰੁਕਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਅਚ੍ਛਨ੍ਦਿਕਟ੍ਠਾਨਂ ਪવਿਟ੍ਠਾ। ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞਾਤਿ ਭવਙ੍ਗਪਞ੍ਞਾਯ ਪਰਿਹੀਨਾ। ਭવਙ੍ਗਪਞ੍ਞਾਯ ਪਨ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾਯਪਿ ਯਸ੍ਸ ਭવਙ੍ਗਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਸ੍ਸ ਪਾਦਕਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਸੋ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞੋਯੇવ ਨਾਮ। ਅਭਬ੍ਬਾ ਨਿਯਾਮਂ ਓਕ੍ਕਮਿਤੁਂ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਸਮ੍ਮਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਸਮ੍ਮਤ੍ਤਨਿਯਾਮਸਙ੍ਖਾਤਂ ਮਗ੍ਗਂ ਓਕ੍ਕਮਿਤੁਂ ਅਭਬ੍ਬਾ।

    826. Bhabbābhabbaniddese kammāvaraṇenāti pañcavidhena ānantariyakammena. Kilesāvaraṇenāti niyatamicchādiṭṭhiyā. Vipākāvaraṇenāti ahetukapaṭisandhiyā. Yasmā pana duhetukānampi ariyamaggapaṭivedho natthi, tasmā duhetukapaṭisandhipi vipākāvaraṇamevāti veditabbā. Assaddhāti buddhādīsu saddhārahitā. Acchandikāti kattukamyatākusalacchandarahitā. Uttarakurukā manussā acchandikaṭṭhānaṃ paviṭṭhā. Duppaññāti bhavaṅgapaññāya parihīnā. Bhavaṅgapaññāya pana paripuṇṇāyapi yassa bhavaṅgaṃ lokuttarassa pādakaṃ na hoti, so duppaññoyeva nāma. Abhabbā niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattanti kusalesu dhammesu sammattaniyāmasaṅkhātaṃ maggaṃ okkamituṃ abhabbā.

    ੮੨੭. ਨ ਕਮ੍ਮਾવਰਣੇਨਾਤਿਆਦੀਨਿ વੁਤ੍ਤવਿਪਰਿਯਾਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਇਦਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਞਾਣਾਨਂ ਭਾਜਨੀਯਂ – ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਰੋਪਰਿਯਤ੍ਤਿਞਾਣਸ੍ਸ ਚ ਆਸਯਾਨੁਸਯਞਾਣਸ੍ਸ ਚ। ਏਤ੍ਥ ਹਿ ਆਸਯਾਨੁਸਯਞਾਣੇਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਰੋਪਰਿਯਤ੍ਤਿਞਾਣਮ੍ਪਿ ਭਾਜਿਤਂ। ਇਤਿ ਇਮਾਨਿ ਦ੍વੇ ਞਾਣਾਨਿ ਏਕਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਏਕਂ ਬਲਞਾਣਂ ਨਾਮ ਜਾਤਨ੍ਤਿ।

    827. Na kammāvaraṇenātiādīni vuttavipariyāyena veditabbāni. Idaṃ dvinnaṃ ñāṇānaṃ bhājanīyaṃ – indriyaparopariyattiñāṇassa ca āsayānusayañāṇassa ca. Ettha hi āsayānusayañāṇena indriyaparopariyattiñāṇampi bhājitaṃ. Iti imāni dve ñāṇāni ekato hutvā ekaṃ balañāṇaṃ nāma jātanti.

    ਛਟ੍ਠਬਲਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ।

    Chaṭṭhabalaniddesavaṇṇanā.

    ਸਤ੍ਤਮਬਲਨਿਦ੍ਦੇਸੋ

    Sattamabalaniddeso

    ੮੨੮. ਸਤ੍ਤਮਬਲਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਝਾਯਤੀਤਿ ਝਾਯੀ। ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਝਾਯੀਤਿ ਝਾਯਿਨੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਜਨਾ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮਚਤੁਕ੍ਕੇ ਤਾવ ਪਠਮੋ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਲਾਭੀ ਸਮਾਨੋਯੇવ ‘ਨ ਲਾਭੀਮ੍ਹੀ’ਤਿ, ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਸਮਾਨਂਯੇવ ‘ਨ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨ’ਨ੍ਤਿ ਸਞ੍ਞੀ ਹੋਤਿ। ਅਯਂ ਅਪ੍ਪਗੁਣਜ੍ਝਾਨਲਾਭੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਦੁਤਿਯੋ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਲਾਭੀਯੇવ ‘ਲਾਭੀਮ੍ਹੀ’ਤਿ, ਅਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਸਮਾਨਂਯੇવ ‘ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨ’ਨ੍ਤਿ ਸਞ੍ਞੀ ਹੋਤਿ। ਅਯਂ ਨਿਦ੍ਦਾਝਾਯੀ ਨਾਮ। ਨਿਦ੍ਦਾਯਿਤ੍વਾ ਪਟਿਬੁਦ੍ਧੋ ਏવਂ ਮਞ੍ਞਤਿ। ਤਤਿਯੋ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਲਾਭੀ ਸਮਾਨੋ ‘ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਲਾਭੀਮ੍ਹੀ’ਤਿ, ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਮੇવ ਸਮਾਨਂ ‘ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨ’ਨ੍ਤਿ ਸਞ੍ਞੀ ਹੋਤਿ। ਅਯਂ ਪਗੁਣਜ੍ਝਾਨਲਾਭੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਚਤੁਤ੍ਥੋ ਅਲਾਭੀਯੇવ ‘ਅਲਾਭੀਮ੍ਹੀ’ਤਿ, ਅਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂਯੇવ ‘ਅਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨ’ਨ੍ਤਿ ਸਞ੍ਞੀ ਹੋਤਿ। ਏવਮੇਤ੍ਥ ਦ੍વੇ ਜਨਾ ਅਜ੍ਝਾਯਿਨੋવ ਝਾਯੀਨਂ ਅਨ੍ਤੋ ਪવਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਝਾਯੀਤਿ વੁਤ੍ਤਾ।

    828. Sattamabalaniddese jhāyatīti jhāyī. Cattāro jhāyīti jhāyino cattāro janā vuccanti. Tattha paṭhamacatukke tāva paṭhamo samāpattilābhī samānoyeva ‘na lābhīmhī’ti, kammaṭṭhānaṃ samānaṃyeva ‘na kammaṭṭhāna’nti saññī hoti. Ayaṃ appaguṇajjhānalābhīti veditabbo. Dutiyo samāpattiyā alābhīyeva ‘lābhīmhī’ti, akammaṭṭhānaṃ samānaṃyeva ‘kammaṭṭhāna’nti saññī hoti. Ayaṃ niddājhāyī nāma. Niddāyitvā paṭibuddho evaṃ maññati. Tatiyo samāpattilābhī samāno ‘samāpattilābhīmhī’ti, kammaṭṭhānameva samānaṃ ‘kammaṭṭhāna’nti saññī hoti. Ayaṃ paguṇajjhānalābhīti veditabbo. Catuttho alābhīyeva ‘alābhīmhī’ti, akammaṭṭhānaṃyeva ‘akammaṭṭhāna’nti saññī hoti. Evamettha dve janā ajjhāyinova jhāyīnaṃ anto paviṭṭhattā jhāyīti vuttā.

    ਦੁਤਿਯਚਤੁਕ੍ਕੇ ਸਸਙ੍ਖਾਰੇਨ ਸਪ੍ਪਯੋਗੇਨ ਸਮਾਧਿਪਾਰਿਬਨ੍ਧਿਕਧਮ੍ਮੇ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭੇਨ੍ਤੋ ਦਨ੍ਧਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਤਿ ਨਾਮ। ਏਕਂ ਦ੍વੇ ਚਿਤ੍ਤવਾਰੇ ਠਤ੍વਾ ਸਹਸਾ વੁਟ੍ਠਹਨ੍ਤਾ ਖਿਪ੍ਪਂ વੁਟ੍ਠਹਤਿ ਨਾਮ। ਸੁਖੇਨੇવ ਪਨ ਸਮਾਧਿਪਾਰਿਬਨ੍ਧਿਕਧਮ੍ਮੇ ਸੋਧੇਨ੍ਤੋ ਖਿਪ੍ਪਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਤਿ ਨਾਮ। ਯਥਾਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇਨ ਅવੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਕਾਲਂ ਅਤਿਨਾਮੇਤ੍વਾ વੁਟ੍ਠਹਨ੍ਤੋ ਦਨ੍ਧਂ વੁਟ੍ਠਾਤਿ ਨਾਮ। ਇਤਰੇ ਦ੍વੇਪਿ ਇਮਿਨਾવ ਨਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋਪਿ ਜਨਾ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਲਾਭਿਨੋવ।

    Dutiyacatukke sasaṅkhārena sappayogena samādhipāribandhikadhamme vikkhambhento dandhaṃ samāpajjati nāma. Ekaṃ dve cittavāre ṭhatvā sahasā vuṭṭhahantā khippaṃ vuṭṭhahati nāma. Sukheneva pana samādhipāribandhikadhamme sodhento khippaṃ samāpajjati nāma. Yathāparicchedena avuṭṭhahitvā kālaṃ atināmetvā vuṭṭhahanto dandhaṃ vuṭṭhāti nāma. Itare dvepi imināva nayena veditabbā. Ime cattāropi janā samāpattilābhinova.

    ਤਤਿਯਚਤੁਕ੍ਕੇ ‘ਇਦਂ ਝਾਨਂ ਪਞ੍ਚਙ੍ਗਿਕਂ, ਇਦਂ ਚਤੁਰਙ੍ਗਿਕ’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਅਙ੍ਗવવਤ੍ਥਾਨਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇ ਛੇਕੋ ਸਮਾਧਿਸ੍ਮਿਂ ਸਮਾਧਿਕੁਸਲੋ ਨਾਮ। ਨੀવਰਣਾਨਿ ਪਨ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭੇਤ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤਮਞ੍ਜੂਸਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਠਪੇਤੁਂ ਅਛੇਕੋ ਨੋ ਸਮਾਧਿਸ੍ਮਿਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਕੁਸਲੋ ਨਾਮ। ਇਤਰੇਪਿ ਤਯੋ ਇਮਿਨਾવ ਨਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਇਮੇਪਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਲਾਭਿਨੋਯੇવ।

    Tatiyacatukke ‘idaṃ jhānaṃ pañcaṅgikaṃ, idaṃ caturaṅgika’nti evaṃ aṅgavavatthānaparicchede cheko samādhismiṃ samādhikusalo nāma. Nīvaraṇāni pana vikkhambhetvā cittamañjūsāya cittaṃ ṭhapetuṃ acheko no samādhismiṃ samāpattikusalo nāma. Itarepi tayo imināva nayena veditabbā. Imepi cattāro samāpattilābhinoyeva.

    ਇਦਾਨਿ ਯਾਨਿ ਝਾਨਾਨਿ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਇਮੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ‘ਝਾਯੀ’ ਨਾਮ ਜਾਤਾ, ਤਾਨਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਝਾਨਾਨੀਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਝਾਨਾਨਿ ਤਯੋ ਚ વਿਮੋਕ੍ਖਾ ਅਤ੍ਥਤੋ ਹੇਟ੍ਠਾ ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਹਟ੍ਠਕਥਾਯਮੇવ (ਧ॰ ਸ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧੬੦, ੨੪੮) ਪਕਾਸਿਤਾ। ਸੇਸਾਨਮ੍ਪਿ વਿਮੋਕ੍ਖਟ੍ਠੋ ਤਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਪਿਚੇਤ੍ਥ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਸਤ੍ਤ ਅਪ੍ਪਿਤਪ੍ਪਿਤਕ੍ਖਣੇ ਪਚ੍ਚਨੀਕਧਮ੍ਮੇਹਿ વਿਮੁਚ੍ਚਨਤੋ ਚ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਚ ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਨਤੋ વਿਮੋਕ੍ਖੋ ਨਾਮ। ਅਟ੍ਠਮੋ ਪਨ ਸਬ੍ਬਸੋ ਸਞ੍ਞਾવੇਦਯਿਤੇਹਿ વਿਮੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਅਪਗਤવਿਮੋਕ੍ਖੋ ਨਾਮ। ਸਮਾਧੀਸੁ ਚਤੁਕ੍ਕਨਯਪਞ੍ਚਕਨਯੇਸੁ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਸਮਾਧਿ ਸવਿਤਕ੍ਕਸવਿਚਾਰੋ ਨਾਮ। ਪਞ੍ਚਕਨਯੇ ਦੁਤਿਯਜ੍ਝਾਨਸਮਾਧਿ ਅવਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰਮਤ੍ਤਸਮਾਧਿ ਨਾਮ। ਚਤੁਕ੍ਕਨਯੇਪਿ ਪਞ੍ਚਕਨਯੇਪਿ ਉਪਰਿ ਤੀਸੁ ਝਾਨੇਸੁ ਸਮਾਧਿ ਅવਿਤਕ੍ਕ ਅવਿਚਾਰਸਮਾਧਿ ਨਾਮ। ਸਮਾਪਤ੍ਤੀਸੁ ਹਿ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ‘ਸਮਾਧੀ’ਤਿਪਿ ਨਾਮਂ ‘ਸਮਾਪਤ੍ਤੀ’ਤਿਪਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਚਿਤ੍ਤੇਕਗ੍ਗਤਾਸਬ੍ਭਾવਤੋ। ਨਿਰੋਧਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਤਦਭਾવਤੋ ਨ ਸਮਾਧੀਤਿ ਨਾਮਂ।

    Idāni yāni jhānāni nissāya ime puggalā ‘jhāyī’ nāma jātā, tāni dassetuṃ cattāri jhānānītiādimāha. Tattha cattāri jhānāni tayo ca vimokkhā atthato heṭṭhā dhammasaṅgahaṭṭhakathāyameva (dha. sa. aṭṭha. 160, 248) pakāsitā. Sesānampi vimokkhaṭṭho tattha vuttanayeneva veditabbo. Apicettha paṭipāṭiyā satta appitappitakkhaṇe paccanīkadhammehi vimuccanato ca ārammaṇe ca adhimuccanato vimokkho nāma. Aṭṭhamo pana sabbaso saññāvedayitehi vimuttattā apagatavimokkho nāma. Samādhīsu catukkanayapañcakanayesu paṭhamajjhānasamādhi savitakkasavicāro nāma. Pañcakanaye dutiyajjhānasamādhi avitakkavicāramattasamādhi nāma. Catukkanayepi pañcakanayepi upari tīsu jhānesu samādhi avitakka avicārasamādhi nāma. Samāpattīsu hi paṭipāṭiyā aṭṭhannaṃ samāpattīnaṃ ‘samādhī’tipi nāmaṃ ‘samāpattī’tipi. Kasmā? Cittekaggatāsabbhāvato. Nirodhasamāpattiyā tadabhāvato na samādhīti nāmaṃ.

    ਹਾਨਭਾਗਿਯੋ ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਅਪ੍ਪਗੁਣੇਹਿ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਾਦੀਹਿ વੁਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸ ਸਞ੍ਞਾਮਨਸਿਕਾਰਾਨਂ ਕਾਮਾਦਿਅਨੁਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨਂ। વਿਸੇਸਭਾਗਿਯੋ ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਪਗੁਣੇਹਿ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਾਦੀਹਿ વੁਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸ ਸਞ੍ਞਾਮਨਸਿਕਾਰਾਨਂ ਦੁਤਿਯਜ੍ਝਾਨਾਦਿਅਨੁਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨਂ। વੋਦਾਨਮ੍ਪਿ વੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਗੁਣવੋਦਾਨਂ વੁਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ ਕਥਿਤਂ। ਹੇਟ੍ਠਿਮਂ ਹੇਟ੍ਠਿਮਞ੍ਹਿ ਪਗੁਣਜ੍ਝਾਨਂ ਉਪਰਿਮਸ੍ਸ ਉਪਰਿਮਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ વੋਦਾਨਮ੍ਪਿ વੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਮ੍ਹਾ ਤਮ੍ਹਾ ਸਮਾਧਿਮ੍ਹਾ વੁਟ੍ਠਾਨਮ੍ਪਿ વੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਭવਙ੍ਗવੁਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ ਕਥਿਤਂ। ਭવਙ੍ਗੇਨ ਹਿ ਸਬ੍ਬਜ੍ਝਾਨੇਹਿ વੁਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਤਿ। ਨਿਰੋਧਤੋ ਪਨ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾવ વੁਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ। ਇਦਂ ਪਾਲ਼ਿਮੁਤ੍ਤਕવੁਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮਾਤਿ।

    Hānabhāgiyo dhammoti appaguṇehi paṭhamajjhānādīhi vuṭṭhitassa saññāmanasikārānaṃ kāmādianupakkhandanaṃ. Visesabhāgiyo dhammoti paguṇehi paṭhamajjhānādīhi vuṭṭhitassa saññāmanasikārānaṃ dutiyajjhānādianupakkhandanaṃ. Vodānampi vuṭṭhānanti iminā paguṇavodānaṃ vuṭṭhānaṃ nāma kathitaṃ. Heṭṭhimaṃ heṭṭhimañhi paguṇajjhānaṃ uparimassa uparimassa padaṭṭhānaṃ hoti. Tasmā vodānampi vuṭṭhānanti vuttaṃ. Tamhā tamhā samādhimhā vuṭṭhānampi vuṭṭhānanti iminā bhavaṅgavuṭṭhānaṃ nāma kathitaṃ. Bhavaṅgena hi sabbajjhānehi vuṭṭhānaṃ hoti. Nirodhato pana phalasamāpattiyāva vuṭṭhahanti. Idaṃ pāḷimuttakavuṭṭhānaṃ nāmāti.

    ਸਤ੍ਤਮਬਲਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ।

    Sattamabalaniddesavaṇṇanā.

    ਅਟ੍ਠਮਬਲਾਦਿਨਿਦ੍ਦੇਸੋ

    Aṭṭhamabalādiniddeso

    ੮੨੯. ਅਟ੍ਠਮਬਲਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਅਨੇਕવਿਹਿਤਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਨ੍ਤਿਆਦਿ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਮੇવ। ਨવਮਬਲਨਿਦ੍ਦੇਸੇਪਿ ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਾਤਿਆਦਿ ਸਬ੍ਬਂ ਤਤ੍ਥੇવ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਂ।

    829. Aṭṭhamabalaniddese anekavihitaṃ pubbenivāsantiādi sabbampi visuddhimagge vitthāritameva. Navamabalaniddesepi dibbena cakkhunātiādi sabbaṃ tattheva vitthāritaṃ.

    ਨવਮਬਲਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ।

    Navamabalaniddesavaṇṇanā.

    ਦਸਮਬਲਨਿਦ੍ਦੇਸੋ

    Dasamabalaniddeso

    ੮੩੧. ਦਸਮਬਲਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਫਲਸਮਾਧਿਂ। ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਫਲਞਾਣਂ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવ। ਅਯਂ ਤਾવੇਤ੍ਥ ਆਚਰਿਯਾਨਂ ਸਮਾਨਤ੍ਥਕਥਾ। ਪਰવਾਦੀ ਪਨਾਹ – ‘‘ਦਸਬਲਞਾਣਂ ਨਾਮ ਪਾਟਿਯੇਕ੍ਕਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞਾਣਸ੍ਸੇવਾਯਂ ਪਭੇਦੋ’’ਤਿ। ਤਂ ਨ ਤਥਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਅਞ੍ਞਮੇવ ਹਿ ਦਸਬਲਞਾਣਂ, ਅਞ੍ਞਂ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞਾਣਂ। ਦਸਬਲਞਾਣਞ੍ਹਿ ਸਕਸਕਕਿਚ੍ਚਮੇવ ਜਾਨਾਤਿ। ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞਾਣਂ ਪਨ ਤਮ੍ਪਿ ਤਤੋ ਅવਸੇਸਮ੍ਪਿ ਜਾਨਾਤਿ। ਦਸਬਲਞਾਣੇਸੁਪਿ ਹਿ ਪਠਮਂ ਕਾਰਣਾਕਾਰਣਮੇવ ਜਾਨਾਤਿ, ਦੁਤਿਯਂ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਰવਿਪਾਕਨ੍ਤਰਮੇવ, ਤਤਿਯਂ ਕਮ੍ਮਪਰਿਚ੍ਛੇਦਮੇવ, ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਧਾਤੁਨਾਨਤ੍ਤਕਰਣਮੇવ, ਪਞ੍ਚਮਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਮੇવ, ਛਟ੍ਠਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਤਿਕ੍ਖਮੁਦੁਭਾવਮੇવ, ਸਤ੍ਤਮਂ ਝਾਨਾਦੀਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਤੇਸਂ ਸਂਕਿਲੇਸਾਦਿਮੇવ, ਅਟ੍ਠਮਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવੁਤ੍ਥਖਨ੍ਧਸਨ੍ਤਤਿਮੇવ, ਨવਮਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਚੁਤਿਪਟਿਸਨ੍ਧਿਮੇવ, ਦਸਮਂ ਸਚ੍ਚਪਰਿਚ੍ਛੇਦਮੇવ। ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞਾਣਂ ਪਨ ਏਤੇਹਿ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਞ੍ਚ ਤਤੋ ਉਤ੍ਤਰਿਤਰਞ੍ਚ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਏਤੇਸਂ ਪਨ ਕਿਚ੍ਚਂ ਨ ਸਬ੍ਬਂ ਕਰੋਤਿ। ਤਞ੍ਹਿ ਝਾਨਂ ਹੁਤ੍વਾ ਅਪ੍ਪੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਇਦ੍ਧਿ ਹੁਤ੍વਾ વਿਕੁਬ੍ਬਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਮਗ੍ਗੋ ਹੁਤ੍વਾ ਕਿਲੇਸੇ ਖੇਪੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ।

    831. Dasamabalaniddese cetovimuttinti phalasamādhiṃ. Paññāvimuttinti phalañāṇaṃ. Sesaṃ sabbattha uttānatthameva. Ayaṃ tāvettha ācariyānaṃ samānatthakathā. Paravādī panāha – ‘‘dasabalañāṇaṃ nāma pāṭiyekkaṃ natthi, sabbaññutañāṇassevāyaṃ pabhedo’’ti. Taṃ na tathā daṭṭhabbaṃ. Aññameva hi dasabalañāṇaṃ, aññaṃ sabbaññutañāṇaṃ. Dasabalañāṇañhi sakasakakiccameva jānāti. Sabbaññutañāṇaṃ pana tampi tato avasesampi jānāti. Dasabalañāṇesupi hi paṭhamaṃ kāraṇākāraṇameva jānāti, dutiyaṃ kammantaravipākantarameva, tatiyaṃ kammaparicchedameva, catutthaṃ dhātunānattakaraṇameva, pañcamaṃ sattānaṃ ajjhāsayādhimuttimeva, chaṭṭhaṃ indriyānaṃ tikkhamudubhāvameva, sattamaṃ jhānādīhi saddhiṃ tesaṃ saṃkilesādimeva, aṭṭhamaṃ pubbenivutthakhandhasantatimeva, navamaṃ sattānaṃ cutipaṭisandhimeva, dasamaṃ saccaparicchedameva. Sabbaññutañāṇaṃ pana etehi jānitabbañca tato uttaritarañca pajānāti. Etesaṃ pana kiccaṃ na sabbaṃ karoti. Tañhi jhānaṃ hutvā appetuṃ na sakkoti, iddhi hutvā vikubbituṃ na sakkoti, maggo hutvā kilese khepetuṃ na sakkoti.

    ਅਪਿਚ ਪਰવਾਦੀ ਏવਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬੋ – ‘‘ਦਸਬਲਞਾਣਂ ਨਾਮ ਏਤਂ ਸવਿਤਕ੍ਕਸવਿਚਾਰਂ, ਅવਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰਮਤ੍ਤਂ, ਅવਿਤਕ੍ਕਾવਿਚਾਰਂ, ਕਾਮਾવਚਰਂ, ਰੂਪਾવਚਰਂ, ਅਰੂਪਾવਚਰਂ, ਲੋਕਿਯਂ, ਲੋਕੁਤ੍ਤਰ’’ਨ੍ਤਿ? ਜਾਨਨ੍ਤੋ ‘‘ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਸਤ੍ਤ ਞਾਣਾਨਿ ਸવਿਤਕ੍ਕਸવਿਚਾਰਾਨੀ’’ਤਿ વਕ੍ਖਤਿ; ਤਤੋ ‘‘ਪਰਾਨਿ ਦ੍વੇ ਞਾਣਾਨਿ ਅવਿਤਕ੍ਕਾવਿਚਾਰਾਨੀ’’ਤਿ વਕ੍ਖਤਿ; ‘‘ਆਸવਕ੍ਖਯਞਾਣਂ ਸਿਯਾ ਸવਿਤਕ੍ਕਸવਿਚਾਰਂ, ਸਿਯਾ ਅવਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰਮਤ੍ਤਂ, ਸਿਯਾ ਅવਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰ’’ਨ੍ਤਿ વਕ੍ਖਤਿ। ਤਥਾ ‘‘ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਸਤ੍ਤ ਕਾਮਾવਚਰਾਨਿ, ਤਤੋ ਦ੍વੇ ਰੂਪਾવਚਰਾਨਿ, ਅવਸਾਨੇ ਏਕਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰ’’ਨ੍ਤਿ વਕ੍ਖਤਿ; ‘‘ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞਾਣਂ ਪਨ ਸવਿਤਕ੍ਕਸવਿਚਾਰਮੇવ, ਕਾਮਾવਚਰਮੇવ, ਲੋਕਿਯਮੇવਾ’’ਤਿ વਕ੍ਖਤਿ। ਇਤਿ ਅਞ੍ਞਦੇવ ਦਸਬਲਞਾਣਂ, ਅਞ੍ਞਂ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞਾਣਨ੍ਤਿ।

    Apica paravādī evaṃ pucchitabbo – ‘‘dasabalañāṇaṃ nāma etaṃ savitakkasavicāraṃ, avitakkavicāramattaṃ, avitakkāvicāraṃ, kāmāvacaraṃ, rūpāvacaraṃ, arūpāvacaraṃ, lokiyaṃ, lokuttara’’nti? Jānanto ‘‘paṭipāṭiyā satta ñāṇāni savitakkasavicārānī’’ti vakkhati; tato ‘‘parāni dve ñāṇāni avitakkāvicārānī’’ti vakkhati; ‘‘āsavakkhayañāṇaṃ siyā savitakkasavicāraṃ, siyā avitakkavicāramattaṃ, siyā avitakkavicāra’’nti vakkhati. Tathā ‘‘paṭipāṭiyā satta kāmāvacarāni, tato dve rūpāvacarāni, avasāne ekaṃ lokuttara’’nti vakkhati; ‘‘sabbaññutañāṇaṃ pana savitakkasavicārameva, kāmāvacarameva, lokiyamevā’’ti vakkhati. Iti aññadeva dasabalañāṇaṃ, aññaṃ sabbaññutañāṇanti.

    ਸਮ੍ਮੋਹવਿਨੋਦਨਿਯਾ વਿਭਙ੍ਗਟ੍ਠਕਥਾਯ

    Sammohavinodaniyā vibhaṅgaṭṭhakathāya

    ਞਾਣવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Ñāṇavibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.




    Next: ੧੭. ਖੁਦ੍ਦਕવਤ੍ਥੁવਿਭਙ੍ਗੋ • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo




    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / વਿਭਙ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Vibhaṅgapāḷi / ੧੬. ਞਾਣવਿਭਙ੍ਗੋ • 16. Ñāṇavibhaṅgo

    ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / વਿਭਙ੍ਗ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ੧੬. ਞਾਣવਿਭਙ੍ਗੋ • 16. Ñāṇavibhaṅgo

    ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / વਿਭਙ੍ਗ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Vibhaṅga-anuṭīkā / ੧੬. ਞਾਣવਿਭਙ੍ਗੋ • 16. Ñāṇavibhaṅgo


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact