| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
१०. दसमसङ्घादिसेससिक्खापदं
10. Dasamasaṅghādisesasikkhāpadaṃ
७२७. दसमे एवाचाराति एत्थ निग्गहितलोपवसेन सन्धीति आह ‘‘एवंआचारा’’ति। ‘‘यादिसो’’तिआदिना एवंसद्दस्स निदस्सनादीसु (अभिधानप्पदीपिकायं ११८६ गाथायं) एकादससु अत्थेसु उपमत्थं दस्सेति। सब्बत्थाति ‘‘एवंसद्दा एवंसिलोका’’ति सब्बेसु पदेसु। उञ्ञायाति एत्थ ओकारविपरीतो उकारोति आह ‘‘अवञ्ञाया’’ति। ‘‘नीचं कत्वा जाननाया’’ति इमिना अवसद्दो नीचत्थो, ञाधातु अवबोधनत्थोति दस्सेति। ‘‘परिभवञ्ञाया’’ति वत्तब्बे उत्तरपदलोपवसेन ‘‘परिभवेना’’ति वुत्तन्ति आह ‘‘परिभवित्वा जाननेना’’ति। अक्खन्तियाति एत्थ सहनखन्तियेवाधिप्पेता, नेव अनुलोमखन्ति, न दिट्ठिनिज्झानक्खन्तीति दस्सेन्तो आह ‘‘असहनताया’’ति। वेभस्सियाति एत्थ विसेसेन भासेति ओभासेतीति विभासो आनुभावो, विभासो इमस्स सङ्घस्स अत्थीति विभस्सो सङ्घो, बह्वत्थे च अतिसयत्थे च सपच्चयो होति। कस्मा? मन्तुपच्चयत्थत्ता ‘‘लोमसो’’तिआदीसु (जा॰ १.१४.५७) विय, बहुआनुभावो अतिसयआनुभावो सङ्घोति वुत्तं होति, संयोगपरत्ता आकारस्स रस्सो। विभस्सस्स भावो वेभस्सियं, बहुआनुभावो अतिसयआनुभावोयेव। इति इममत्थं दस्सेन्तो आह ‘‘बलवभस्सभावेना’’ति। तत्थ बलवइति पदेन मन्तुअत्थे पवत्तस्स सप्पच्चयस्स बह्वत्थञ्च अतिसयत्थञ्च दस्सेति, भावइति पदेन णियपच्चयस्स भावत्थं, एनइति पदेन निस्सक्कवचनस्स करणत्थे पवत्तभावं दस्सेति। तमेवत्थमाविकरोन्तो आह ‘‘अत्तनो बलवप्पकासनेना’’ति। तत्थ अत्तनोति अत्तसङ्खातस्स सङ्घस्स। बलवप्पकासनेनाति बहुआनुभावप्पकासनेन, अतिसयआनुभावप्पकासनेन वा। बलवप्पकासनं नाम अत्थतो परेसं समुत्रासनमेवाति आह ‘‘समुत्रासनेनाति अत्थो’’ति। दुब्बलभावेनाति एत्थ भावइतिपदेन ण्यपच्चयस्स भावत्थं, एनइतिपदेन निस्सक्कवचनस्स करणत्थं दस्सेतीति दट्ठब्बं। सब्बत्थाति ‘‘उञ्ञाया’’तिआदीसु सब्बेसु पदेसु। चसद्दो लुत्तनिद्दिट्ठोति आह ‘‘एवं समुच्चयत्थो दट्ठब्बो’’ति। विविच्चथाति एत्थ वीत्यूपसग्गो विनासद्दत्थो, विचधातु सत्तत्थोति आह ‘‘विना होथा’’ति। दसमं।
727. Dasame evācārāti ettha niggahitalopavasena sandhīti āha ‘‘evaṃācārā’’ti. ‘‘Yādiso’’tiādinā evaṃsaddassa nidassanādīsu (abhidhānappadīpikāyaṃ 1186 gāthāyaṃ) ekādasasu atthesu upamatthaṃ dasseti. Sabbatthāti ‘‘evaṃsaddā evaṃsilokā’’ti sabbesu padesu. Uññāyāti ettha okāraviparīto ukāroti āha ‘‘avaññāyā’’ti. ‘‘Nīcaṃ katvā jānanāyā’’ti iminā avasaddo nīcattho, ñādhātu avabodhanatthoti dasseti. ‘‘Paribhavaññāyā’’ti vattabbe uttarapadalopavasena ‘‘paribhavenā’’ti vuttanti āha ‘‘paribhavitvā jānanenā’’ti. Akkhantiyāti ettha sahanakhantiyevādhippetā, neva anulomakhanti, na diṭṭhinijjhānakkhantīti dassento āha ‘‘asahanatāyā’’ti. Vebhassiyāti ettha visesena bhāseti obhāsetīti vibhāso ānubhāvo, vibhāso imassa saṅghassa atthīti vibhasso saṅgho, bahvatthe ca atisayatthe ca sapaccayo hoti. Kasmā? Mantupaccayatthattā ‘‘lomaso’’tiādīsu (jā. 1.14.57) viya, bahuānubhāvo atisayaānubhāvo saṅghoti vuttaṃ hoti, saṃyogaparattā ākārassa rasso. Vibhassassa bhāvo vebhassiyaṃ, bahuānubhāvo atisayaānubhāvoyeva. Iti imamatthaṃ dassento āha ‘‘balavabhassabhāvenā’’ti. Tattha balavaiti padena mantuatthe pavattassa sappaccayassa bahvatthañca atisayatthañca dasseti, bhāvaiti padena ṇiyapaccayassa bhāvatthaṃ, enaiti padena nissakkavacanassa karaṇatthe pavattabhāvaṃ dasseti. Tamevatthamāvikaronto āha ‘‘attano balavappakāsanenā’’ti. Tattha attanoti attasaṅkhātassa saṅghassa. Balavappakāsanenāti bahuānubhāvappakāsanena, atisayaānubhāvappakāsanena vā. Balavappakāsanaṃ nāma atthato paresaṃ samutrāsanamevāti āha ‘‘samutrāsanenāti attho’’ti. Dubbalabhāvenāti ettha bhāvaitipadena ṇyapaccayassa bhāvatthaṃ, enaitipadena nissakkavacanassa karaṇatthaṃ dassetīti daṭṭhabbaṃ. Sabbatthāti ‘‘uññāyā’’tiādīsu sabbesu padesu. Casaddo luttaniddiṭṭhoti āha ‘‘evaṃ samuccayattho daṭṭhabbo’’ti. Viviccathāti ettha vītyūpasaggo vināsaddattho, vicadhātu sattatthoti āha ‘‘vinā hothā’’ti. Dasamaṃ.
अनन्तरा पक्खिपित्वाति सम्बन्धो। महाविभङ्गतो आहरितानि इमानि तीणि सिक्खापदानीति योजना। नव पठमापत्तिका वेदितब्बाति सम्बन्धो। सब्बेपि धम्माति योजना। एत्थाति ‘‘उद्दिट्ठा खो’’तिआदिपाठे। तं पनाति पक्खमानत्तं पनाति।
Anantarā pakkhipitvāti sambandho. Mahāvibhaṅgato āharitāni imāni tīṇi sikkhāpadānīti yojanā. Nava paṭhamāpattikā veditabbāti sambandho. Sabbepi dhammāti yojanā. Etthāti ‘‘uddiṭṭhā kho’’tiādipāṭhe. Taṃ panāti pakkhamānattaṃ panāti.
इति समन्तपासादिकाय विनयसंवण्णनाय
Iti samantapāsādikāya vinayasaṃvaṇṇanāya
भिक्खुनिविभङ्गे
Bhikkhunivibhaṅge
सत्तरसकवण्णनाय योजना समत्ता।
Sattarasakavaṇṇanāya yojanā samattā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / भिक्खुनीविभङ्ग • Bhikkhunīvibhaṅga / १०. दसमसङ्घादिसेससिक्खापदं • 10. Dasamasaṅghādisesasikkhāpadaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / भिक्खुनीविभङ्ग-अट्ठकथा • Bhikkhunīvibhaṅga-aṭṭhakathā / १०. दसमसङ्घादिसेससिक्खापदवण्णना • 10. Dasamasaṅghādisesasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ९. नवमसङ्घादिसेससिक्खापदवण्णना • 9. Navamasaṅghādisesasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / ६. छट्ठसङ्घादिसेससिक्खापदवण्णना • 6. Chaṭṭhasaṅghādisesasikkhāpadavaṇṇanā
