| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
๑๒. สตฺตสติกกฺขนฺธกํ
12. Sattasatikakkhandhakaṃ
ทสวตฺถุกถา
Dasavatthukathā
๔๔๗. สตฺตสติกกฺขนฺธเก วเฑฺฒนฺติ กฎสินฺติ เอตฺถ กฎสีสโทฺท สุสานภูมิวาจโกติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ปุนปฺปุนํ กเฬวรํ นิกฺขิปมานา ภูมิํ วเฑฺฒนฺตี’’ติฯ ตตฺถ กเฬวรนฺติ เทหํฯ ตญฺหิ กเฬ องฺคปจฺจงฺคานํ อวยเว สมฺปิเณฺฑตฺวา วริยติ อิจฺฉิยตีติ กเฬวรนฺติ วุจฺจติฯ เอวํ โฆรํ กฎสิํ วเฑฺฒนฺตาว ปุนพฺภวํ อาทิยนฺตีติ โยชนาฯ
447. Sattasatikakkhandhake vaḍḍhenti kaṭasinti ettha kaṭasīsaddo susānabhūmivācakoti dassento āha ‘‘punappunaṃ kaḷevaraṃ nikkhipamānā bhūmiṃ vaḍḍhentī’’ti. Tattha kaḷevaranti dehaṃ. Tañhi kaḷe aṅgapaccaṅgānaṃ avayave sampiṇḍetvā variyati icchiyatīti kaḷevaranti vuccati. Evaṃ ghoraṃ kaṭasiṃ vaḍḍhentāva punabbhavaṃ ādiyantīti yojanā.
๔๕๔. ปาปกํ โน อาวุโส กตนฺติ เอตฺถ โนสโทฺท อมฺหสทฺทการิโย, ฉฎฺฐีกตฺตา จ โหตีติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อาวุโส อเมฺหหิ ปาปกํ กต’’นฺติฯ
454.Pāpakaṃno āvuso katanti ettha nosaddo amhasaddakāriyo, chaṭṭhīkattā ca hotīti dassento āha ‘‘āvuso amhehi pāpakaṃ kata’’nti.
๔๕๕. ‘‘ปิยวจน’’นฺติ อิมินา กตเมน ตฺวํ ภูมิ-วิหาเรนาติ เอตฺถ ภูมิสโทฺท ปิยวาจโก รุฬฺหีสโทฺทติ ทเสฺสติฯ ‘‘อามเนฺตตี’’ติ อิมินา อาลปนปทนฺติ ทเสฺสติฯ อาวุโส ภูมีติ อโตฺถฯ กุลฺลวิหาโร นาม เมตฺตาวิหาโร, โส จ เหฎฺฐิมฌานตฺตเย ยุตฺตตฺตา อุตฺตานวิหาโรติ อาห ‘‘อุตฺตานวิหาเรนา’’ติฯ
455. ‘‘Piyavacana’’nti iminā katamena tvaṃ bhūmi-vihārenāti ettha bhūmisaddo piyavācako ruḷhīsaddoti dasseti. ‘‘Āmantetī’’ti iminā ālapanapadanti dasseti. Āvuso bhūmīti attho. Kullavihāro nāma mettāvihāro, so ca heṭṭhimajhānattaye yuttattā uttānavihāroti āha ‘‘uttānavihārenā’’ti.
๔๕๗. สาวตฺถิยาติ สาวตฺถินคเรฯ สุตฺตวิภเงฺคติ ปทภาชนีเยฯ ปฎิกฺขิตฺตภาวํ วิตฺถาเรโนฺต อาห ‘‘ตตฺร หี’’ติอาทิฯ ตตฺราติ สุตฺตวิภเงฺค, ปฎิกฺขิตฺตํ โหตีติ สมฺพโนฺธฯ ตตฺราติ ‘‘สนฺนิธิการเก อสนฺนิธิการกสญฺญี’’ติอาทิวจเนฯ เอเก อาจริยา เอวํ มญฺญนฺตีติ โยชนาฯ กินฺติ มญฺญนฺตีติ อาห ‘‘โย ปน ภิกฺขู’’ติอาทิฯ อโลณกํ ยมฺปิ อามิสนฺติ โยชนาฯ เตนาติ ปุเรปริคฺคหิตโลเณนฯ ตนฺติ อามิสํฯ ตทหุปฎิคฺคหิตเมวาติ ตสฺมิํ อหนิ ปฎิคฺคหิตเมวฯ ตสฺมาติ ยสฺมา ตทหุปฎิคฺคหิตเมว, ตสฺมาฯ วทโตติ วทนฺตสฺส, ภควโต วจเนนาติ สมฺพโนฺธฯ เอตฺถาติ อโลณกามิสปริภุญฺชเน, ทุกฺกเฎน ภวิตพฺพํ อิติ มญฺญนฺตีติ โยชนาฯ เตติ เอเก อาจริยาฯ ทุกฺกเฎนปีติ ปิสเทฺทน ปเคว ปาจิตฺติเยนาติ ทเสฺสติฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ เอตฺถาติ ยาวชีวิกยาวกาลิเกสุฯ ยาวชีวิกํ น ตทหุปฎิคฺคหิตํ, ยาวกาลิกเมว ตทหุปฎิคฺคหิตนฺติ โยชนาฯ ตทหุปฎิคฺคหิตญฺจ ยาวกาลิกนฺติ สมฺพโนฺธฯ ตํ ทุกฺกฎํ ตุเมฺห ยทิ มญฺญถาติ โยชนาฯ ยาวชีวิกมิสฺสนฺติ โลณสงฺขาเตน ยาวชีวิเกน สํสฎฺฐํฯ พฺยญฺชนมตฺตนฺติ วิกาเล น กปฺปตีติ พฺยญฺชนมตฺตํฯ
457.Sāvatthiyāti sāvatthinagare. Suttavibhaṅgeti padabhājanīye. Paṭikkhittabhāvaṃ vitthārento āha ‘‘tatra hī’’tiādi. Tatrāti suttavibhaṅge, paṭikkhittaṃ hotīti sambandho. Tatrāti ‘‘sannidhikārake asannidhikārakasaññī’’tiādivacane. Eke ācariyā evaṃ maññantīti yojanā. Kinti maññantīti āha ‘‘yo pana bhikkhū’’tiādi. Aloṇakaṃ yampi āmisanti yojanā. Tenāti purepariggahitaloṇena. Tanti āmisaṃ. Tadahupaṭiggahitamevāti tasmiṃ ahani paṭiggahitameva. Tasmāti yasmā tadahupaṭiggahitameva, tasmā. Vadatoti vadantassa, bhagavato vacanenāti sambandho. Etthāti aloṇakāmisaparibhuñjane, dukkaṭena bhavitabbaṃ iti maññantīti yojanā. Teti eke ācariyā. Dukkaṭenapīti pisaddena pageva pācittiyenāti dasseti. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Etthāti yāvajīvikayāvakālikesu. Yāvajīvikaṃ na tadahupaṭiggahitaṃ, yāvakālikameva tadahupaṭiggahitanti yojanā. Tadahupaṭiggahitañca yāvakālikanti sambandho. Taṃ dukkaṭaṃ tumhe yadi maññathāti yojanā. Yāvajīvikamissanti loṇasaṅkhātena yāvajīvikena saṃsaṭṭhaṃ. Byañjanamattanti vikāle na kappatīti byañjanamattaṃ.
เอตฺถาติ ‘‘ยาวกาลิเกน ภิกฺขเว’’ติอาทิวจเน (มหาว. ๓๐๕) ตทหุปฎิคฺคหิตํ ยาวชีวิกนฺติ โยชนาฯ ยาวกาลิกสฺส คติ วิย คติ เอตสฺสาติ ยาวกาลิกคติกํฯ ตสฺมา ทุกฺกฎํ น โหตีติ สมฺพโนฺธฯ เอตฺถาติ ปุเรปฎิคฺคหิตโลเณน อามิสปริภุญฺชเนฯ ตทหุปฎิคฺคหิตํ ยาวกาลิเกน สมฺภินฺนรสํ ยาวชีวิกนฺติ โยชนาฯ ตนฺติ ยถาวุตฺตํ ยาวชีวิกํ, วิกาลโภชนปาจิตฺติยา เอว การณํ โหตีติ โยชนาฯ เอวนฺติ ตถา, อชฺช ปฎิคฺคหิตมฺปิ ยาวชีวิกนฺติ สมฺพโนฺธฯ อปรชฺชุ ปฎิคฺคหิเตน ยาวกาลิเกนาติ โยชนาฯ ตนฺติ ยาวชีวิเกน สมฺมิสฺสํ ยาวกาลิกํ, อชานโนฺตปีติ สมฺพโนฺธฯ อิทนฺติ ยถาวุตฺตํ ยาวกาลิกํฯ ตโตติ สนฺนิธิโภชนปาจิตฺติยโตฯ หีติ สจฺจํฯ ‘‘สาวตฺถิยา สุตฺตวิภเงฺค’’ติ อิทํ พฺยากรณํ ปริสุทฺธนฺติ โยชนาฯ
Etthāti ‘‘yāvakālikena bhikkhave’’tiādivacane (mahāva. 305) tadahupaṭiggahitaṃ yāvajīvikanti yojanā. Yāvakālikassa gati viya gati etassāti yāvakālikagatikaṃ. Tasmā dukkaṭaṃ na hotīti sambandho. Etthāti purepaṭiggahitaloṇena āmisaparibhuñjane. Tadahupaṭiggahitaṃ yāvakālikena sambhinnarasaṃ yāvajīvikanti yojanā. Tanti yathāvuttaṃ yāvajīvikaṃ, vikālabhojanapācittiyā eva kāraṇaṃ hotīti yojanā. Evanti tathā, ajja paṭiggahitampi yāvajīvikanti sambandho. Aparajju paṭiggahitena yāvakālikenāti yojanā. Tanti yāvajīvikena sammissaṃ yāvakālikaṃ, ajānantopīti sambandho. Idanti yathāvuttaṃ yāvakālikaṃ. Tatoti sannidhibhojanapācittiyato. Hīti saccaṃ. ‘‘Sāvatthiyā suttavibhaṅge’’ti idaṃ byākaraṇaṃ parisuddhanti yojanā.
‘‘ราชคเห อุโปสถสํยุเตฺต’’ติ อิทํ วจนํ วุตฺตนฺติ สมฺพโนฺธฯ อุโปสถสํยุเตฺตติ อุโปสเถน สมฺพเนฺธ อุโปสถกฺขนฺธเกฯ กิํ สนฺธาย วุตฺตนฺติ อาห ‘‘น ภิกฺขเว…เป.… ทุกฺกฎสฺสาติ (มหาว. ๑๔๑) เอตํ สนฺธายา’’ติฯ อติสาเรติ อติกฺกมิตฺวา สรเณ คมเน ปวตฺตเนติ อโตฺถฯ นิมิตฺตเตฺถ เจตํ ภุมฺมํฯ ‘‘จเมฺปยฺยเก วินยวตฺถุสฺมิ’’นฺติ อิทํ วุตฺตนฺติ สมฺพโนฺธฯ ‘‘จเมฺปยฺยกฺขนฺธเก อาคต’’นฺติ อิมินา จเมฺปเยฺย อาคตํ จเมฺปยฺยกนฺติ วจนตฺถํ ทเสฺสติฯ
‘‘Rājagahe uposathasaṃyutte’’ti idaṃ vacanaṃ vuttanti sambandho. Uposathasaṃyutteti uposathena sambandhe uposathakkhandhake. Kiṃ sandhāya vuttanti āha ‘‘na bhikkhave…pe… dukkaṭassāti (mahāva. 141) etaṃ sandhāyā’’ti. Atisāreti atikkamitvā saraṇe gamane pavattaneti attho. Nimittatthe cetaṃ bhummaṃ. ‘‘Campeyyake vinayavatthusmi’’nti idaṃ vuttanti sambandho. ‘‘Campeyyakkhandhake āgata’’nti iminā campeyye āgataṃ campeyyakanti vacanatthaṃ dasseti.
ธมฺมิกนฺติ ภูเตน ปวตฺตํฯ สุตฺตวิภเงฺค หิ ยสฺมา อาคตนฺติ สมฺพโนฺธฯ ทสาเยวาติ ทสายเมว, อาธาเร เจตํ ภุมฺมํฯ วิทตฺถิมตฺตาติ วิทตฺถิปมาณาฯ ทสาย วินาติ ทสํ วเชฺชตฺวาฯ ตํ ปมาณนฺติ วิทตฺถิตฺตยสงฺขาตํ ตํ ปมาณํ กโรนฺตสฺส วุตฺตปาจิตฺติยํ อาปชฺชตีติ สมฺพโนฺธฯ ‘‘ตํ อติกฺกามยโต เฉทนกํ ปาจิตฺติย’’นฺติ (ปาจิ. ๕๓๓) อิทํ วจนํ อาคตเมว โหตีติ โยชนาฯ สพฺพตฺถาติ สพฺพสฺมิํ สตฺตสติกกฺขนฺธเกฯ
Dhammikanti bhūtena pavattaṃ. Suttavibhaṅge hi yasmā āgatanti sambandho. Dasāyevāti dasāyameva, ādhāre cetaṃ bhummaṃ. Vidatthimattāti vidatthipamāṇā. Dasāya vināti dasaṃ vajjetvā. Taṃ pamāṇanti vidatthittayasaṅkhātaṃ taṃ pamāṇaṃ karontassa vuttapācittiyaṃ āpajjatīti sambandho. ‘‘Taṃ atikkāmayato chedanakaṃ pācittiya’’nti (pāci. 533) idaṃ vacanaṃ āgatameva hotīti yojanā. Sabbatthāti sabbasmiṃ sattasatikakkhandhake.
อิติ สมนฺตปาสาทิกาย วินยสํวณฺณนาย
Iti samantapāsādikāya vinayasaṃvaṇṇanāya
สตฺตสติกกฺขนฺธกวณฺณนาย
Sattasatikakkhandhakavaṇṇanāya
โยชนา สมตฺตาฯ
Yojanā samattā.
ทฺวิวคฺคสงฺคหาติ มหาวคฺคจูฬวคฺควเสน ทฺวีหิ วเคฺคหิ สงฺคหิตาฯ ทฺวาวีสติปเภทนาติ มหาวเคฺค ทส, จูฬวเคฺค ทฺวาทสาติ เอวํ ทฺวาวีสติปการาฯ ปญฺจกฺขนฺธทุกฺขปฺปหายิโนติ ปญฺจกฺขนฺธสงฺขาตํ ทุกฺขํ ปชหนสีลสฺส, ภควโตติ สมฺพโนฺธฯ อาสาปีติ อิจฺฉาปิฯ อยํ ปเนตฺถ โยชนา-ปญฺจกฺขนฺธทุกฺขปฺปหายิโน ภควโต สาสเน ทฺวิวคฺคสงฺคหา ทฺวาวีสติปเภทนา เย ขนฺธกา ภควตา วุตฺตา, เตสํ ขนฺธกานํ เอสา วณฺณนา อนฺตรายํ วินา ยถา สิทฺธา, เอวํ ตถา ปาณีนํ กลฺยาณา อาสาปิ สิชฺฌนฺตูติฯ
Dvivaggasaṅgahāti mahāvaggacūḷavaggavasena dvīhi vaggehi saṅgahitā. Dvāvīsatipabhedanāti mahāvagge dasa, cūḷavagge dvādasāti evaṃ dvāvīsatipakārā. Pañcakkhandhadukkhappahāyinoti pañcakkhandhasaṅkhātaṃ dukkhaṃ pajahanasīlassa, bhagavatoti sambandho. Āsāpīti icchāpi. Ayaṃ panettha yojanā-pañcakkhandhadukkhappahāyino bhagavato sāsane dvivaggasaṅgahā dvāvīsatipabhedanā ye khandhakā bhagavatā vuttā, tesaṃ khandhakānaṃ esā vaṇṇanā antarāyaṃ vinā yathā siddhā, evaṃ tathā pāṇīnaṃ kalyāṇā āsāpi sijjhantūti.
อิติ สมนฺตปาสาทิกาย วินยสํวณฺณนาย
Iti samantapāsādikāya vinayasaṃvaṇṇanāya
จูฬวคฺคสํวณฺณนาย
Cūḷavaggasaṃvaṇṇanāya
โยชนา สมตฺตาฯ
Yojanā samattā.
ชาทิลญฺฉิตนาเมน, เนกานํ วาจิโต มยา;
Jādilañchitanāmena, nekānaṃ vācito mayā;
จูฬวคฺคขนฺธกสฺส, สมโตฺต โยชนานโยติฯ
Cūḷavaggakhandhakassa, samatto yojanānayoti.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / จูฬวคฺคปาฬิ • Cūḷavaggapāḷi
๑. ปฐมภาณวาโร • 1. Paṭhamabhāṇavāro
๒. ทุติยภาณวาโร • 2. Dutiyabhāṇavāro
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / จูฬวคฺค-อฎฺฐกถา • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / ทสวตฺถุกถา • Dasavatthukathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ทสวตฺถุกถาวณฺณนา • Dasavatthukathāvaṇṇanā
