| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi |
೩೪. ದಾಸವತ್ಥುಕಥಾ
34. Dāsavatthukathā
೯೭. ದಾಸಾತಿ ಚೇಟಕಾ। ತೇ ಹಿ ಸಾಮಿಕೇಹಿ ದುಕ್ಖೇ ವಾ ದುಟ್ಠಕಮ್ಮೇ ವಾ ಅಸೀಯನ್ತಿ ಖಿಪೀಯನ್ತೀತಿ ದಾಸಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ತತ್ಥಾತಿ ಚತೂಸು ದಾಸೇಸು। ‘‘ಘರದಾಸಿಯಾ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅನ್ತೋಗೇಹೇ ಘರದಾಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಜಾತೋ ಅನ್ತೋಜಾತೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಧನಂ ದತ್ವಾ ಕೀತೋ ಧನಕ್ಕೀತೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಧನಕ್ಕೀತೋ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿ। ಧನೇನ ಕೀತೋ ಧನಕ್ಕೀತೋತಿ ವಚನತ್ಥೋಪಿ ಯುತ್ತೋಯೇವ। ದಾಸಚಾರಿತ್ತನ್ತಿ ದೇಸಕಾಲವಸೇನ ದಾಸಾನಂ ಚಾರಿತ್ತಂ। ತತ್ಥ ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ದೇಸೇ, ಕಾಲೇ ವಾ।
97.Dāsāti ceṭakā. Te hi sāmikehi dukkhe vā duṭṭhakamme vā asīyanti khipīyantīti dāsāti vuccanti. Tatthāti catūsu dāsesu. ‘‘Gharadāsiyā putto’’ti iminā antogehe gharadāsiyā kucchimhi jāto antojātoti vacanatthaṃ dasseti. Dhanaṃ datvā kīto dhanakkītoti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘dhanakkīto nāmā’’tiādi. Dhanena kīto dhanakkītoti vacanatthopi yuttoyeva. Dāsacārittanti desakālavasena dāsānaṃ cārittaṃ. Tattha tatthāti tasmiṃ tasmiṃ dese, kāle vā.
ಕರಮರಾನೀತೋ ನಾಮಾತಿ ಏತ್ಥ ಕರಮರೋತಿ ವನ್ದಿ। ಸೋ ಹಿ ಸತ್ತೂನಂ ಕರೇನ ಹತ್ಥೇನ ಮರಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಕರಮರೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಕರಮರಭಾವೇನ ಆನೀತೋ ಕರಮರಾನೀತೋ। ತಿರೋರಟ್ಠಾ ಆಹರನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಉಪಲಾಪೇತ್ವಾ ವಾತಿ ಪಲೋಭೇತ್ವಾ ವಾ। ತತೋತಿ ಕಸ್ಮಾಚಿ ಗಾಮತೋ। ಮನುಸ್ಸಾ ಏವ ಮಾನುಸ್ಸಕಾನಿ। ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾನಂ ಸಾಧಾರಣಭಾವೇನ ಸಾಮಞ್ಞಭಾವತೋ ನಪುಂಸಕಲಿಙ್ಗವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಪಿಸದ್ದೇನ ನ ಕೇವಲಂ ಧನಾನಿಯೇವ ಆಹರನ್ತಿ, ಅಥ ಖೋ ಮಾನುಸ್ಸಕಾನಿಪೀತಿ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತಿ। ತತ್ಥಾತಿ ಮಾನುಸ್ಸಕೇಸು। ಏವರೂಪೋ ಕರಮರಾನೀತೋ ದಾಸೋ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋತಿ ಯೋಜನಾ। ಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣೇನಾತಿ ಬನ್ಧನಾಗಾರಸೋಧನಕಾಲೇ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸಾಧಾರಣೇನ।
Karamarānīto nāmāti ettha karamaroti vandi. So hi sattūnaṃ karena hatthena maritabbattā karamaroti vuccati. Karamarabhāvena ānīto karamarānīto. Tiroraṭṭhā āharantīti sambandho. Upalāpetvāvāti palobhetvā vā. Tatoti kasmāci gāmato. Manussā eva mānussakāni. Itthipurisānaṃ sādhāraṇabhāvena sāmaññabhāvato napuṃsakaliṅgavasena vuttaṃ. Pisaddena na kevalaṃ dhanāniyeva āharanti, atha kho mānussakānipīti sampiṇḍeti. Tatthāti mānussakesu. Evarūpo karamarānīto dāso na pabbājetabboti yojanā. Sabbasādhāraṇenāti bandhanāgārasodhanakāle sabbesaṃ sādhāraṇena.
ದಾಸಬ್ಯನ್ತಿ ದಾಸಸ್ಸ ಭಾವೋ ದಾಸಬ್ಯಂ, ತಂ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ದಾಸಭಾವ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಸಯಮೇವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಾಮಂಸದ್ದೋ ಸಯಮತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಭುಜಿಸ್ಸಿತ್ಥಿಯೋತಿ ರಞ್ಞೋ ಭುಜಿಸ್ಸಿತ್ಥಿಯೋ। ವಣ್ಣದಾಸೀಹೀತಿ ನಗರಸೋಭಿನೀಹಿ। ತಾ ಹಿ ವಣ್ಣಸಮ್ಪನ್ನದಾಸಿಭಾವತೋ ವಣ್ಣದಾಸೀತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ತಾಸನ್ತಿ ಭುಜಿಸ್ಸಿತ್ಥೀನಂ। ಪಣ್ಣನ್ತಿ ದಾಸಿಪಣ್ಣಂ। ಭಟಿಪುತ್ತಕಗಣಾದೀನನ್ತಿ ಆದಿಸದ್ದೇನ ಮಲ್ಲಪುತ್ತಗಣಾದಯೋ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಇಮಿನಾ ಬಹುಸಾಮಿಕದಾಸಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ತೇಹೀತಿ ಭಟಿಪುತ್ತಕಗಣಾದೀಹಿ। ಅದಿನ್ನಾ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬಾತಿ ಬಹೂಸು ಸಾಮಿಕೇಸು ಏಕೇನಪಿ ಅದಿನ್ನಾ ನ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬಾ। ತೇಪೀತಿ ಆರಾಮಿಕದಾಸೇಪಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಆರಾಮಿಕದಾಸಪಬ್ಬಾಜನೇ ಅಟ್ಠಕಥಾವಾದಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯ’’ನ್ತಿಆದಿ। ‘‘ತಕ್ಕ’’ನ್ತಿ ಪದಂ ‘‘ಆಸಿತ್ತಕ’’ಇತಿ ಪದೇ ಕಮ್ಮಂ। ‘‘ಸೀಸೇ’’ತಿ ಪದಂ ‘‘ಆಸಿತ್ತಕ’’ಇತಿ ಪದೇ ಆಧಾರೋ। ಕೇಸುಚಿ ಜನಪದೇಸು ದೇಸಚಾರಿತ್ತವಸೇನ ಸೀಸೇ ತಕ್ಕಸ್ಸ ಆಸಿಞ್ಚನಂ ದಾಸಾನಂ ಭುಜಿಸ್ಸಕರಣನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ‘‘ಆರಾಮಿಕಂ ದೇಮಾ’’ತಿ ವಚನಂ ದಾಸಾನಂ ಭುಜಿಸ್ಸವಚನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಯೇನ ಕೇನಚಿ ವೋಹಾರೇನಾತಿ ‘‘ಆರಾಮಿಕಂ ದೇಮಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಆರಾಮಿಕದಾಸಂ ದೇಮಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಂ ದೇಮಾ’’ತಿ ವಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ವೋಹಾರೇನ। ದ್ವೀಸು ಅಟ್ಠಕಥಾವಾದೇಸು ಕುರುನ್ದಿವಾದಸ್ಸ ಪಚ್ಛಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸೋಯೇವ ಪಮಾಣನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ದುಗ್ಗತಮನುಸ್ಸಾತಿ ದುಕ್ಖಂ ಗತಮನುಸ್ಸಾ। ಏತೇತಿ ದುಗ್ಗತಮನುಸ್ಸೇ। ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ದಾಸಭಾವಂ ಉಪಗತಕಾಲೇ ಜಾತಂ ಪುತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಅಥ ಪನ ಮಾತಾಪಿತರೋ ದಾಸಭಾವಂ ಉಪಗತಾ, ನ ಪುತ್ತೋ, ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸಾ’’ತಿಪದಂ ‘‘ಞಾತಕಾ ವಾ ಉಪಟ್ಠಾಕಾ ವಾ’’ತಿಪದೇಸು ಸಾಮಿಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ‘‘ದೇನ್ತೀ’’ತಿ ಪದೇ ಸಮ್ಪದಾನಂ। ಅಸ್ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ। ಇಮನ್ತಿ ದಾಸಂ। ಅಭಿರಮಿಸ್ಸತೀತಿ ಭಿಕ್ಖುಭಾವೇ ಅಭಿರಮಿಸ್ಸತಿ। ವಿಬ್ಭಮಿಸ್ಸತೀತಿ ವಿನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಗಿಹಿಭಾವಂ ಭಮಿಸ್ಸತಿ। ಇತಿ ವತ್ವಾ ದೇನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ನಿಸ್ಸಾಮಿಕದಾಸೋತಿ ಪರಿಗ್ಗಾಹಕಸಾಮಿಕವಿರಹಿತೋ ದಾಸೋ । ನಿಸ್ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ದಾಸಸ್ಸ ರಾಜಾ ಸಾಮೀ, ತಸ್ಮಾ ರಞ್ಞಾ ಅಪರಿಗ್ಗಹಿತೇ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತಾನಂ ಭುಜಿಸ್ಸಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಪರಿಗ್ಗಹಿತೇ ರಾಜಾನಂ ಕಾರಾಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಅಜಾನನ್ತೋತಿ ಅತ್ತನೋ ದಾಸಭಾವಮಜಾನನ್ತೋ।
Dāsabyanti dāsassa bhāvo dāsabyaṃ, taṃ. Tena vuttaṃ ‘‘dāsabhāva’’nti. ‘‘Sayamevā’’ti iminā sāmaṃsaddo sayamatthe nipātoti dasseti. Bhujissitthiyoti rañño bhujissitthiyo. Vaṇṇadāsīhīti nagarasobhinīhi. Tā hi vaṇṇasampannadāsibhāvato vaṇṇadāsīti vuccanti. Tāsanti bhujissitthīnaṃ. Paṇṇanti dāsipaṇṇaṃ. Bhaṭiputtakagaṇādīnanti ādisaddena mallaputtagaṇādayo saṅgaṇhāti. Iminā bahusāmikadāsaṃ dasseti. Tehīti bhaṭiputtakagaṇādīhi. Adinnā na pabbājetabbāti bahūsu sāmikesu ekenapi adinnā na pabbājetabbā. Tepīti ārāmikadāsepi. Imasmiṃ ārāmikadāsapabbājane aṭṭhakathāvādaṃ dassento āha ‘‘mahāpaccariya’’ntiādi. ‘‘Takka’’nti padaṃ ‘‘āsittaka’’iti pade kammaṃ. ‘‘Sīse’’ti padaṃ ‘‘āsittaka’’iti pade ādhāro. Kesuci janapadesu desacārittavasena sīse takkassa āsiñcanaṃ dāsānaṃ bhujissakaraṇanti adhippāyo. ‘‘Ārāmikaṃ demā’’ti vacanaṃ dāsānaṃ bhujissavacananti vuttaṃ hoti. Yena kenaci vohārenāti ‘‘ārāmikaṃ demā’’ti vā ‘‘ārāmikadāsaṃ demā’’ti vā ‘‘kappiyakārakaṃ demā’’ti vā yena kenaci vohārena. Dvīsu aṭṭhakathāvādesu kurundivādassa pacchā vuttattā soyeva pamāṇanti daṭṭhabbaṃ. Duggatamanussāti dukkhaṃ gatamanussā. Eteti duggatamanusse. Taṃ pabbājetuṃ na vaṭṭatīti mātāpitūnaṃ dāsabhāvaṃ upagatakāle jātaṃ puttaṃ sandhāya vuttaṃ. Atha pana mātāpitaro dāsabhāvaṃ upagatā, na putto, taṃ pabbājetuṃ vaṭṭati. ‘‘Bhikkhussā’’tipadaṃ ‘‘ñātakā vā upaṭṭhākā vā’’tipadesu sāmisambandho, ‘‘dentī’’ti pade sampadānaṃ. Assāti bhikkhussa. Imanti dāsaṃ. Abhiramissatīti bhikkhubhāve abhiramissati. Vibbhamissatīti vinivattetvā gihibhāvaṃ bhamissati. Iti vatvā dentīti sambandho. Nissāmikadāsoti pariggāhakasāmikavirahito dāso . Nissāmikassa dāsassa rājā sāmī, tasmā raññā apariggahite attanāva attānaṃ bhujissaṃ kātuṃ vaṭṭati. Pariggahite rājānaṃ kārāpetuṃ vaṭṭati. Ajānantoti attano dāsabhāvamajānanto.
ಅನುರಾಧಪುರಾತಿ ಅನುರಾಧನಗರತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಸೋತಿ ಪುತ್ತೋ। ಇಧಾತಿ ರೋಹಣೇ। ಮಾತರಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಆಗಮ್ಮಾತಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ। ಅತಿಚ್ಛಥಾತಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಇಚ್ಛಥ, ಇಧ ಕಿಞ್ಚಿ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ನತ್ಥಿ, ಇದಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಠಾತುಮಿಚ್ಛಥಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತೇತಿ ಘರಸಾಮಿಕಾ। ಚತೂಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತಾ ವಸಾಪೇಸುನ್ತಿ ಯೋಜನಾ।
Anurādhapurāti anurādhanagarato nikkhamitvāti sambandho. Soti putto. Idhāti rohaṇe. Mātaraṃ pucchitvāti sambandho. Āgammāti āgantvā. Aticchathāti atikkamitvā icchatha, idha kiñci deyyadhammaṃ natthi, idaṃ atikkamitvā aññattha ṭhātumicchathāti vuttaṃ hoti. Teti gharasāmikā. Catūhi paccayehi paṭijaggantā vasāpesunti yojanā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಗ್ಗಪಾಳಿ • Mahāvaggapāḷi / ೩೪. ದಾಸವತ್ಥು • 34. Dāsavatthu
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ದಾಸವತ್ಥುಕಥಾ • Dāsavatthukathā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ರಾಜಭಟಾದಿವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Rājabhaṭādivatthukathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ಇಣಾಯಿಕದಾಸವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Iṇāyikadāsavatthukathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ದಾಸವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Dāsavatthukathāvaṇṇanā
