| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi |
12. සත්‌තසතිකක්‌ඛන්‌ධකං
12. Sattasatikakkhandhakaṃ
දසවත්‌ථුකථා
Dasavatthukathā
447. සත්‌තසතිකක්‌ඛන්‌ධකෙ වඩ්‌ඪෙන්‌ති කටසින්‌ති එත්‌ථ කටසීසද්‌දො සුසානභූමිවාචකොති දස්‌සෙන්‌තො ආහ ‘‘පුනප්‌පුනං කළෙවරං නික්‌ඛිපමානා භූමිං වඩ්‌ඪෙන්‌තී’’ති. තත්‌ථ කළෙවරන්‌ති දෙහං. තඤ්‌හි කළෙ අඞ්‌ගපච්‌චඞ්‌ගානං අවයවෙ සම්‌පිණ්‌ඩෙත්‌වා වරියති ඉච්‌ඡියතීති කළෙවරන්‌ති වුච්‌චති. එවං ඝොරං කටසිං වඩ්‌ඪෙන්‌තාව පුනබ්‌භවං ආදියන්‌තීති යොජනා.
447. Sattasatikakkhandhake vaḍḍhenti kaṭasinti ettha kaṭasīsaddo susānabhūmivācakoti dassento āha ‘‘punappunaṃ kaḷevaraṃ nikkhipamānā bhūmiṃ vaḍḍhentī’’ti. Tattha kaḷevaranti dehaṃ. Tañhi kaḷe aṅgapaccaṅgānaṃ avayave sampiṇḍetvā variyati icchiyatīti kaḷevaranti vuccati. Evaṃ ghoraṃ kaṭasiṃ vaḍḍhentāva punabbhavaṃ ādiyantīti yojanā.
454. පාපකං නො ආවුසො කතන්‌ති එත්‌ථ නොසද්‌දො අම්‌හසද්‌දකාරියො, ඡට්‌ඨීකත්‌තා ච හොතීති දස්‌සෙන්‌තො ආහ ‘‘ආවුසො අම්‌හෙහි පාපකං කත’’න්‌ති.
454.Pāpakaṃno āvuso katanti ettha nosaddo amhasaddakāriyo, chaṭṭhīkattā ca hotīti dassento āha ‘‘āvuso amhehi pāpakaṃ kata’’nti.
455. ‘‘පියවචන’’න්‌ති ඉමිනා කතමෙන ත්‌වං භූමි-විහාරෙනාති එත්‌ථ භූමිසද්‌දො පියවාචකො රුළ්‌හීසද්‌දොති දස්‌සෙති. ‘‘ආමන්‌තෙතී’’ති ඉමිනා ආලපනපදන්‌ති දස්‌සෙති. ආවුසො භූමීති අත්‌ථො. කුල්‌ලවිහාරො නාම මෙත්‌තාවිහාරො, සො ච හෙට්‌ඨිමඣානත්‌තයෙ යුත්‌තත්‌තා උත්‌තානවිහාරොති ආහ ‘‘උත්‌තානවිහාරෙනා’’ති.
455. ‘‘Piyavacana’’nti iminā katamena tvaṃ bhūmi-vihārenāti ettha bhūmisaddo piyavācako ruḷhīsaddoti dasseti. ‘‘Āmantetī’’ti iminā ālapanapadanti dasseti. Āvuso bhūmīti attho. Kullavihāro nāma mettāvihāro, so ca heṭṭhimajhānattaye yuttattā uttānavihāroti āha ‘‘uttānavihārenā’’ti.
457. සාවත්‌ථියාති සාවත්‌ථිනගරෙ. සුත්‌තවිභඞ්‌ගෙති පදභාජනීයෙ. පටික්‌ඛිත්‌තභාවං විත්‌ථාරෙන්‌තො ආහ ‘‘තත්‍ර හී’’තිආදි. තත්‍රාති සුත්‌තවිභඞ්‌ගෙ, පටික්‌ඛිත්‌තං හොතීති සම්‌බන්‌ධො. තත්‍රාති ‘‘සන්‌නිධිකාරකෙ අසන්‌නිධිකාරකසඤ්‌ඤී’’තිආදිවචනෙ. එකෙ ආචරියා එවං මඤ්‌ඤන්‌තීති යොජනා. කින්‌ති මඤ්‌ඤන්‌තීති ආහ ‘‘යො පන භික්‌ඛූ’’තිආදි. අලොණකං යම්‌පි ආමිසන්‌ති යොජනා. තෙනාති පුරෙපරිග්‌ගහිතලොණෙන. තන්‌ති ආමිසං. තදහුපටිග්‌ගහිතමෙවාති තස්‌මිං අහනි පටිග්‌ගහිතමෙව. තස්‌මාති යස්‌මා තදහුපටිග්‌ගහිතමෙව, තස්‌මා. වදතොති වදන්‌තස්‌ස, භගවතො වචනෙනාති සම්‌බන්‌ධො. එත්‌ථාති අලොණකාමිසපරිභුඤ්‌ජනෙ, දුක්‌කටෙන භවිතබ්‌බං ඉති මඤ්‌ඤන්‌තීති යොජනා. තෙති එකෙ ආචරියා. දුක්‌කටෙනපීති පිසද්‌දෙන පගෙව පාචිත්‌තියෙනාති දස්‌සෙති. හීති සච්‌චං, යස්‌මා වා. එත්‌ථාති යාවජීවිකයාවකාලිකෙසු. යාවජීවිකං න තදහුපටිග්‌ගහිතං, යාවකාලිකමෙව තදහුපටිග්‌ගහිතන්‌ති යොජනා. තදහුපටිග්‌ගහිතඤ්‌ච යාවකාලිකන්‌ති සම්‌බන්‌ධො. තං දුක්‌කටං තුම්‌හෙ යදි මඤ්‌ඤථාති යොජනා. යාවජීවිකමිස්‌සන්‌ති ලොණසඞ්‌ඛාතෙන යාවජීවිකෙන සංසට්‌ඨං. බ්‍යඤ්‌ජනමත්‌තන්‌ති විකාලෙ න කප්‌පතීති බ්‍යඤ්‌ජනමත්‌තං.
457.Sāvatthiyāti sāvatthinagare. Suttavibhaṅgeti padabhājanīye. Paṭikkhittabhāvaṃ vitthārento āha ‘‘tatra hī’’tiādi. Tatrāti suttavibhaṅge, paṭikkhittaṃ hotīti sambandho. Tatrāti ‘‘sannidhikārake asannidhikārakasaññī’’tiādivacane. Eke ācariyā evaṃ maññantīti yojanā. Kinti maññantīti āha ‘‘yo pana bhikkhū’’tiādi. Aloṇakaṃ yampi āmisanti yojanā. Tenāti purepariggahitaloṇena. Tanti āmisaṃ. Tadahupaṭiggahitamevāti tasmiṃ ahani paṭiggahitameva. Tasmāti yasmā tadahupaṭiggahitameva, tasmā. Vadatoti vadantassa, bhagavato vacanenāti sambandho. Etthāti aloṇakāmisaparibhuñjane, dukkaṭena bhavitabbaṃ iti maññantīti yojanā. Teti eke ācariyā. Dukkaṭenapīti pisaddena pageva pācittiyenāti dasseti. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Etthāti yāvajīvikayāvakālikesu. Yāvajīvikaṃ na tadahupaṭiggahitaṃ, yāvakālikameva tadahupaṭiggahitanti yojanā. Tadahupaṭiggahitañca yāvakālikanti sambandho. Taṃ dukkaṭaṃ tumhe yadi maññathāti yojanā. Yāvajīvikamissanti loṇasaṅkhātena yāvajīvikena saṃsaṭṭhaṃ. Byañjanamattanti vikāle na kappatīti byañjanamattaṃ.
එත්‌ථාති ‘‘යාවකාලිකෙන භික්‌ඛවෙ’’තිආදිවචනෙ (මහාව. 305) තදහුපටිග්‌ගහිතං යාවජීවිකන්‌ති යොජනා. යාවකාලිකස්‌ස ගති විය ගති එතස්‌සාති යාවකාලිකගතිකං. තස්‌මා දුක්‌කටං න හොතීති සම්‌බන්‌ධො. එත්‌ථාති පුරෙපටිග්‌ගහිතලොණෙන ආමිසපරිභුඤ්‌ජනෙ. තදහුපටිග්‌ගහිතං යාවකාලිකෙන සම්‌භින්‌නරසං යාවජීවිකන්‌ති යොජනා. තන්‌ති යථාවුත්‌තං යාවජීවිකං, විකාලභොජනපාචිත්‌තියා එව කාරණං හොතීති යොජනා. එවන්‌ති තථා, අජ්‌ජ පටිග්‌ගහිතම්‌පි යාවජීවිකන්‌ති සම්‌බන්‌ධො. අපරජ්‌ජු පටිග්‌ගහිතෙන යාවකාලිකෙනාති යොජනා. තන්‌ති යාවජීවිකෙන සම්‌මිස්‌සං යාවකාලිකං, අජානන්‌තොපීති සම්‌බන්‌ධො. ඉදන්‌ති යථාවුත්‌තං යාවකාලිකං. තතොති සන්‌නිධිභොජනපාචිත්‌තියතො. හීති සච්‌චං. ‘‘සාවත්‌ථියා සුත්‌තවිභඞ්‌ගෙ’’ති ඉදං බ්‍යාකරණං පරිසුද්‌ධන්‌ති යොජනා.
Etthāti ‘‘yāvakālikena bhikkhave’’tiādivacane (mahāva. 305) tadahupaṭiggahitaṃ yāvajīvikanti yojanā. Yāvakālikassa gati viya gati etassāti yāvakālikagatikaṃ. Tasmā dukkaṭaṃ na hotīti sambandho. Etthāti purepaṭiggahitaloṇena āmisaparibhuñjane. Tadahupaṭiggahitaṃ yāvakālikena sambhinnarasaṃ yāvajīvikanti yojanā. Tanti yathāvuttaṃ yāvajīvikaṃ, vikālabhojanapācittiyā eva kāraṇaṃ hotīti yojanā. Evanti tathā, ajja paṭiggahitampi yāvajīvikanti sambandho. Aparajju paṭiggahitena yāvakālikenāti yojanā. Tanti yāvajīvikena sammissaṃ yāvakālikaṃ, ajānantopīti sambandho. Idanti yathāvuttaṃ yāvakālikaṃ. Tatoti sannidhibhojanapācittiyato. Hīti saccaṃ. ‘‘Sāvatthiyā suttavibhaṅge’’ti idaṃ byākaraṇaṃ parisuddhanti yojanā.
‘‘රාජගහෙ උපොසථසංයුත්‌තෙ’’ති ඉදං වචනං වුත්‌තන්‌ති සම්‌බන්‌ධො. උපොසථසංයුත්‌තෙති උපොසථෙන සම්‌බන්‌ධෙ උපොසථක්‌ඛන්‌ධකෙ. කිං සන්‌ධාය වුත්‌තන්‌ති ආහ ‘‘න භික්‌ඛවෙ…පෙ.… දුක්‌කටස්‌සාති (මහාව. 141) එතං සන්‌ධායා’’ති. අතිසාරෙති අතික්‌කමිත්‌වා සරණෙ ගමනෙ පවත්‌තනෙති අත්‌ථො. නිමිත්‌තත්‌ථෙ චෙතං භුම්‌මං. ‘‘චම්‌පෙය්‍යකෙ විනයවත්‌ථුස්‌මි’’න්‌ති ඉදං වුත්‌තන්‌ති සම්‌බන්‌ධො. ‘‘චම්‌පෙය්‍යක්‌ඛන්‌ධකෙ ආගත’’න්‌ති ඉමිනා චම්‌පෙය්‍යෙ ආගතං චම්‌පෙය්‍යකන්‌ති වචනත්‌ථං දස්‌සෙති.
‘‘Rājagahe uposathasaṃyutte’’ti idaṃ vacanaṃ vuttanti sambandho. Uposathasaṃyutteti uposathena sambandhe uposathakkhandhake. Kiṃ sandhāya vuttanti āha ‘‘na bhikkhave…pe… dukkaṭassāti (mahāva. 141) etaṃ sandhāyā’’ti. Atisāreti atikkamitvā saraṇe gamane pavattaneti attho. Nimittatthe cetaṃ bhummaṃ. ‘‘Campeyyake vinayavatthusmi’’nti idaṃ vuttanti sambandho. ‘‘Campeyyakkhandhake āgata’’nti iminā campeyye āgataṃ campeyyakanti vacanatthaṃ dasseti.
ධම්‌මිකන්‌ති භූතෙන පවත්‌තං. සුත්‌තවිභඞ්‌ගෙ හි යස්‌මා ආගතන්‌ති සම්‌බන්‌ධො. දසායෙවාති දසායමෙව, ආධාරෙ චෙතං භුම්‌මං. විදත්‌ථිමත්‌තාති විදත්‌ථිපමාණා. දසාය විනාති දසං වජ්‌ජෙත්‌වා. තං පමාණන්‌ති විදත්‌ථිත්‌තයසඞ්‌ඛාතං තං පමාණං කරොන්‌තස්‌ස වුත්‌තපාචිත්‌තියං ආපජ්‌ජතීති සම්‌බන්‌ධො. ‘‘තං අතික්‌කාමයතො ඡෙදනකං පාචිත්‌තිය’’න්‌ති (පාචි. 533) ඉදං වචනං ආගතමෙව හොතීති යොජනා. සබ්‌බත්‌ථාති සබ්‌බස්‌මිං සත්‌තසතිකක්‌ඛන්‌ධකෙ.
Dhammikanti bhūtena pavattaṃ. Suttavibhaṅge hi yasmā āgatanti sambandho. Dasāyevāti dasāyameva, ādhāre cetaṃ bhummaṃ. Vidatthimattāti vidatthipamāṇā. Dasāya vināti dasaṃ vajjetvā. Taṃ pamāṇanti vidatthittayasaṅkhātaṃ taṃ pamāṇaṃ karontassa vuttapācittiyaṃ āpajjatīti sambandho. ‘‘Taṃ atikkāmayato chedanakaṃ pācittiya’’nti (pāci. 533) idaṃ vacanaṃ āgatameva hotīti yojanā. Sabbatthāti sabbasmiṃ sattasatikakkhandhake.
ඉති සමන්‌තපාසාදිකාය විනයසංවණ්‌ණනාය
Iti samantapāsādikāya vinayasaṃvaṇṇanāya
සත්‌තසතිකක්‌ඛන්‌ධකවණ්‌ණනාය
Sattasatikakkhandhakavaṇṇanāya
යොජනා සමත්‌තා.
Yojanā samattā.
ද්‌විවග්‌ගසඞ්‌ගහාති මහාවග්‌ගචූළවග්‌ගවසෙන ද්‌වීහි වග්‌ගෙහි සඞ්‌ගහිතා. ද්‌වාවීසතිපභෙදනාති මහාවග්‌ගෙ දස, චූළවග්‌ගෙ ද්‌වාදසාති එවං ද්‌වාවීසතිපකාරා. පඤ්‌චක්‌ඛන්‌ධදුක්‌ඛප්‌පහායිනොති පඤ්‌චක්‌ඛන්‌ධසඞ්‌ඛාතං දුක්‌ඛං පජහනසීලස්‌ස, භගවතොති සම්‌බන්‌ධො. ආසාපීති ඉච්‌ඡාපි. අයං පනෙත්‌ථ යොජනා-පඤ්‌චක්‌ඛන්‌ධදුක්‌ඛප්‌පහායිනො භගවතො සාසනෙ ද්‌විවග්‌ගසඞ්‌ගහා ද්‌වාවීසතිපභෙදනා යෙ ඛන්‌ධකා භගවතා වුත්‌තා, තෙසං ඛන්‌ධකානං එසා වණ්‌ණනා අන්‌තරායං විනා යථා සිද්‌ධා, එවං තථා පාණීනං කල්‍යාණා ආසාපි සිජ්‌ඣන්‌තූති.
Dvivaggasaṅgahāti mahāvaggacūḷavaggavasena dvīhi vaggehi saṅgahitā. Dvāvīsatipabhedanāti mahāvagge dasa, cūḷavagge dvādasāti evaṃ dvāvīsatipakārā. Pañcakkhandhadukkhappahāyinoti pañcakkhandhasaṅkhātaṃ dukkhaṃ pajahanasīlassa, bhagavatoti sambandho. Āsāpīti icchāpi. Ayaṃ panettha yojanā-pañcakkhandhadukkhappahāyino bhagavato sāsane dvivaggasaṅgahā dvāvīsatipabhedanā ye khandhakā bhagavatā vuttā, tesaṃ khandhakānaṃ esā vaṇṇanā antarāyaṃ vinā yathā siddhā, evaṃ tathā pāṇīnaṃ kalyāṇā āsāpi sijjhantūti.
ඉති සමන්‌තපාසාදිකාය විනයසංවණ්‌ණනාය
Iti samantapāsādikāya vinayasaṃvaṇṇanāya
චූළවග්‌ගසංවණ්‌ණනාය
Cūḷavaggasaṃvaṇṇanāya
යොජනා සමත්‌තා.
Yojanā samattā.
ජාදිලඤ්‌ඡිතනාමෙන, නෙකානං වාචිතො මයා;
Jādilañchitanāmena, nekānaṃ vācito mayā;
චූළවග්‌ගඛන්‌ධකස්‌ස, සමත්‌තො යොජනානයොති.
Cūḷavaggakhandhakassa, samatto yojanānayoti.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / චූළවග්‌ගපාළි • Cūḷavaggapāḷi
1. පඨමභාණවාරො • 1. Paṭhamabhāṇavāro
2. දුතියභාණවාරො • 2. Dutiyabhāṇavāro
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / චූළවග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / දසවත්‌ථුකථා • Dasavatthukathā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / දසවත්‌ථුකථාවණ්‌ණනා • Dasavatthukathāvaṇṇanā
