| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਾਚਿਤ੍ਯਾਦਿਯੋਜਨਾਪਾਲ਼ਿ • Pācityādiyojanāpāḷi |
੩੪. ਦਾਸવਤ੍ਥੁਕਥਾ
34. Dāsavatthukathā
੯੭. ਦਾਸਾਤਿ ਚੇਟਕਾ। ਤੇ ਹਿ ਸਾਮਿਕੇਹਿ ਦੁਕ੍ਖੇ વਾ ਦੁਟ੍ਠਕਮ੍ਮੇ વਾ ਅਸੀਯਨ੍ਤਿ ਖਿਪੀਯਨ੍ਤੀਤਿ ਦਾਸਾਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਚਤੂਸੁ ਦਾਸੇਸੁ। ‘‘ਘਰਦਾਸਿਯਾ ਪੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਨ੍ਤੋਗੇਹੇ ਘਰਦਾਸਿਯਾ ਕੁਚ੍ਛਿਮ੍ਹਿ ਜਾਤੋ ਅਨ੍ਤੋਜਾਤੋਤਿ વਚਨਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਧਨਂ ਦਤ੍વਾ ਕੀਤੋ ਧਨਕ੍ਕੀਤੋਤਿ વਚਨਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਧਨਕ੍ਕੀਤੋ ਨਾਮਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਧਨੇਨ ਕੀਤੋ ਧਨਕ੍ਕੀਤੋਤਿ વਚਨਤ੍ਥੋਪਿ ਯੁਤ੍ਤੋਯੇવ। ਦਾਸਚਾਰਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦੇਸਕਾਲવਸੇਨ ਦਾਸਾਨਂ ਚਾਰਿਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਦੇਸੇ, ਕਾਲੇ વਾ।
97.Dāsāti ceṭakā. Te hi sāmikehi dukkhe vā duṭṭhakamme vā asīyanti khipīyantīti dāsāti vuccanti. Tatthāti catūsu dāsesu. ‘‘Gharadāsiyā putto’’ti iminā antogehe gharadāsiyā kucchimhi jāto antojātoti vacanatthaṃ dasseti. Dhanaṃ datvā kīto dhanakkītoti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘dhanakkīto nāmā’’tiādi. Dhanena kīto dhanakkītoti vacanatthopi yuttoyeva. Dāsacārittanti desakālavasena dāsānaṃ cārittaṃ. Tattha tatthāti tasmiṃ tasmiṃ dese, kāle vā.
ਕਰਮਰਾਨੀਤੋ ਨਾਮਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਰਮਰੋਤਿ વਨ੍ਦਿ। ਸੋ ਹਿ ਸਤ੍ਤੂਨਂ ਕਰੇਨ ਹਤ੍ਥੇਨ ਮਰਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਕਰਮਰੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਕਰਮਰਭਾવੇਨ ਆਨੀਤੋ ਕਰਮਰਾਨੀਤੋ। ਤਿਰੋਰਟ੍ਠਾ ਆਹਰਨ੍ਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਉਪਲਾਪੇਤ੍વਾ વਾਤਿ ਪਲੋਭੇਤ੍વਾ વਾ। ਤਤੋਤਿ ਕਸ੍ਮਾਚਿ ਗਾਮਤੋ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਏવ ਮਾਨੁਸ੍ਸਕਾਨਿ। ਇਤ੍ਥਿਪੁਰਿਸਾਨਂ ਸਾਧਾਰਣਭਾવੇਨ ਸਾਮਞ੍ਞਭਾવਤੋ ਨਪੁਂਸਕਲਿਙ੍ਗવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਿਸਦ੍ਦੇਨ ਨ ਕੇવਲਂ ਧਨਾਨਿਯੇવ ਆਹਰਨ੍ਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਮਾਨੁਸ੍ਸਕਾਨਿਪੀਤਿ ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡੇਤਿ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਮਾਨੁਸ੍ਸਕੇਸੁ। ਏવਰੂਪੋ ਕਰਮਰਾਨੀਤੋ ਦਾਸੋ ਨ ਪਬ੍ਬਾਜੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਸਬ੍ਬਸਾਧਾਰਣੇਨਾਤਿ ਬਨ੍ਧਨਾਗਾਰਸੋਧਨਕਾਲੇ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਸਾਧਾਰਣੇਨ।
Karamarānīto nāmāti ettha karamaroti vandi. So hi sattūnaṃ karena hatthena maritabbattā karamaroti vuccati. Karamarabhāvena ānīto karamarānīto. Tiroraṭṭhā āharantīti sambandho. Upalāpetvāvāti palobhetvā vā. Tatoti kasmāci gāmato. Manussā eva mānussakāni. Itthipurisānaṃ sādhāraṇabhāvena sāmaññabhāvato napuṃsakaliṅgavasena vuttaṃ. Pisaddena na kevalaṃ dhanāniyeva āharanti, atha kho mānussakānipīti sampiṇḍeti. Tatthāti mānussakesu. Evarūpo karamarānīto dāso na pabbājetabboti yojanā. Sabbasādhāraṇenāti bandhanāgārasodhanakāle sabbesaṃ sādhāraṇena.
ਦਾਸਬ੍ਯਨ੍ਤਿ ਦਾਸਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਦਾਸਬ੍ਯਂ, ਤਂ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਦਾਸਭਾવ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਸਯਮੇવਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਾਮਂਸਦ੍ਦੋ ਸਯਮਤ੍ਥੇ ਨਿਪਾਤੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਭੁਜਿਸ੍ਸਿਤ੍ਥਿਯੋਤਿ ਰਞ੍ਞੋ ਭੁਜਿਸ੍ਸਿਤ੍ਥਿਯੋ। વਣ੍ਣਦਾਸੀਹੀਤਿ ਨਗਰਸੋਭਿਨੀਹਿ। ਤਾ ਹਿ વਣ੍ਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨਦਾਸਿਭਾવਤੋ વਣ੍ਣਦਾਸੀਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਤਾਸਨ੍ਤਿ ਭੁਜਿਸ੍ਸਿਤ੍ਥੀਨਂ। ਪਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਦਾਸਿਪਣ੍ਣਂ। ਭਟਿਪੁਤ੍ਤਕਗਣਾਦੀਨਨ੍ਤਿ ਆਦਿਸਦ੍ਦੇਨ ਮਲ੍ਲਪੁਤ੍ਤਗਣਾਦਯੋ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਬਹੁਸਾਮਿਕਦਾਸਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤੇਹੀਤਿ ਭਟਿਪੁਤ੍ਤਕਗਣਾਦੀਹਿ। ਅਦਿਨ੍ਨਾ ਨ ਪਬ੍ਬਾਜੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਬਹੂਸੁ ਸਾਮਿਕੇਸੁ ਏਕੇਨਪਿ ਅਦਿਨ੍ਨਾ ਨ ਪਬ੍ਬਾਜੇਤਬ੍ਬਾ। ਤੇਪੀਤਿ ਆਰਾਮਿਕਦਾਸੇਪਿ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਆਰਾਮਿਕਦਾਸਪਬ੍ਬਾਜਨੇ ਅਟ੍ਠਕਥਾવਾਦਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਮਹਾਪਚ੍ਚਰਿਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ‘‘ਤਕ੍ਕ’’ਨ੍ਤਿ ਪਦਂ ‘‘ਆਸਿਤ੍ਤਕ’’ਇਤਿ ਪਦੇ ਕਮ੍ਮਂ। ‘‘ਸੀਸੇ’’ਤਿ ਪਦਂ ‘‘ਆਸਿਤ੍ਤਕ’’ਇਤਿ ਪਦੇ ਆਧਾਰੋ। ਕੇਸੁਚਿ ਜਨਪਦੇਸੁ ਦੇਸਚਾਰਿਤ੍ਤવਸੇਨ ਸੀਸੇ ਤਕ੍ਕਸ੍ਸ ਆਸਿਞ੍ਚਨਂ ਦਾਸਾਨਂ ਭੁਜਿਸ੍ਸਕਰਣਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ‘‘ਆਰਾਮਿਕਂ ਦੇਮਾ’’ਤਿ વਚਨਂ ਦਾਸਾਨਂ ਭੁਜਿਸ੍ਸવਚਨਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਯੇਨ ਕੇਨਚਿ વੋਹਾਰੇਨਾਤਿ ‘‘ਆਰਾਮਿਕਂ ਦੇਮਾ’’ਤਿ વਾ ‘‘ਆਰਾਮਿਕਦਾਸਂ ਦੇਮਾ’’ਤਿ વਾ ‘‘ਕਪ੍ਪਿਯਕਾਰਕਂ ਦੇਮਾ’’ਤਿ વਾ ਯੇਨ ਕੇਨਚਿ વੋਹਾਰੇਨ। ਦ੍વੀਸੁ ਅਟ੍ਠਕਥਾવਾਦੇਸੁ ਕੁਰੁਨ੍ਦਿવਾਦਸ੍ਸ ਪਚ੍ਛਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸੋਯੇવ ਪਮਾਣਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਦੁਗ੍ਗਤਮਨੁਸ੍ਸਾਤਿ ਦੁਕ੍ਖਂ ਗਤਮਨੁਸ੍ਸਾ। ਏਤੇਤਿ ਦੁਗ੍ਗਤਮਨੁਸ੍ਸੇ। ਤਂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਦਾਸਭਾવਂ ਉਪਗਤਕਾਲੇ ਜਾਤਂ ਪੁਤ੍ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਥ ਪਨ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਦਾਸਭਾવਂ ਉਪਗਤਾ, ਨ ਪੁਤ੍ਤੋ, ਤਂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ‘‘ਭਿਕ੍ਖੁਸ੍ਸਾ’’ਤਿਪਦਂ ‘‘ਞਾਤਕਾ વਾ ਉਪਟ੍ਠਾਕਾ વਾ’’ਤਿਪਦੇਸੁ ਸਾਮਿਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ, ‘‘ਦੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪਦੇ ਸਮ੍ਪਦਾਨਂ। ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸ੍ਸ। ਇਮਨ੍ਤਿ ਦਾਸਂ। ਅਭਿਰਮਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁਭਾવੇ ਅਭਿਰਮਿਸ੍ਸਤਿ। વਿਬ੍ਭਮਿਸ੍ਸਤੀਤਿ વਿਨਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਗਿਹਿਭਾવਂ ਭਮਿਸ੍ਸਤਿ। ਇਤਿ વਤ੍વਾ ਦੇਨ੍ਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਨਿਸ੍ਸਾਮਿਕਦਾਸੋਤਿ ਪਰਿਗ੍ਗਾਹਕਸਾਮਿਕવਿਰਹਿਤੋ ਦਾਸੋ । ਨਿਸ੍ਸਾਮਿਕਸ੍ਸ ਦਾਸਸ੍ਸ ਰਾਜਾ ਸਾਮੀ, ਤਸ੍ਮਾ ਰਞ੍ਞਾ ਅਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤੇ ਅਤ੍ਤਨਾવ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਭੁਜਿਸ੍ਸਂ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤੇ ਰਾਜਾਨਂ ਕਾਰਾਪੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਅਜਾਨਨ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦਾਸਭਾવਮਜਾਨਨ੍ਤੋ।
Dāsabyanti dāsassa bhāvo dāsabyaṃ, taṃ. Tena vuttaṃ ‘‘dāsabhāva’’nti. ‘‘Sayamevā’’ti iminā sāmaṃsaddo sayamatthe nipātoti dasseti. Bhujissitthiyoti rañño bhujissitthiyo. Vaṇṇadāsīhīti nagarasobhinīhi. Tā hi vaṇṇasampannadāsibhāvato vaṇṇadāsīti vuccanti. Tāsanti bhujissitthīnaṃ. Paṇṇanti dāsipaṇṇaṃ. Bhaṭiputtakagaṇādīnanti ādisaddena mallaputtagaṇādayo saṅgaṇhāti. Iminā bahusāmikadāsaṃ dasseti. Tehīti bhaṭiputtakagaṇādīhi. Adinnā na pabbājetabbāti bahūsu sāmikesu ekenapi adinnā na pabbājetabbā. Tepīti ārāmikadāsepi. Imasmiṃ ārāmikadāsapabbājane aṭṭhakathāvādaṃ dassento āha ‘‘mahāpaccariya’’ntiādi. ‘‘Takka’’nti padaṃ ‘‘āsittaka’’iti pade kammaṃ. ‘‘Sīse’’ti padaṃ ‘‘āsittaka’’iti pade ādhāro. Kesuci janapadesu desacārittavasena sīse takkassa āsiñcanaṃ dāsānaṃ bhujissakaraṇanti adhippāyo. ‘‘Ārāmikaṃ demā’’ti vacanaṃ dāsānaṃ bhujissavacananti vuttaṃ hoti. Yena kenaci vohārenāti ‘‘ārāmikaṃ demā’’ti vā ‘‘ārāmikadāsaṃ demā’’ti vā ‘‘kappiyakārakaṃ demā’’ti vā yena kenaci vohārena. Dvīsu aṭṭhakathāvādesu kurundivādassa pacchā vuttattā soyeva pamāṇanti daṭṭhabbaṃ. Duggatamanussāti dukkhaṃ gatamanussā. Eteti duggatamanusse. Taṃ pabbājetuṃ na vaṭṭatīti mātāpitūnaṃ dāsabhāvaṃ upagatakāle jātaṃ puttaṃ sandhāya vuttaṃ. Atha pana mātāpitaro dāsabhāvaṃ upagatā, na putto, taṃ pabbājetuṃ vaṭṭati. ‘‘Bhikkhussā’’tipadaṃ ‘‘ñātakā vā upaṭṭhākā vā’’tipadesu sāmisambandho, ‘‘dentī’’ti pade sampadānaṃ. Assāti bhikkhussa. Imanti dāsaṃ. Abhiramissatīti bhikkhubhāve abhiramissati. Vibbhamissatīti vinivattetvā gihibhāvaṃ bhamissati. Iti vatvā dentīti sambandho. Nissāmikadāsoti pariggāhakasāmikavirahito dāso . Nissāmikassa dāsassa rājā sāmī, tasmā raññā apariggahite attanāva attānaṃ bhujissaṃ kātuṃ vaṭṭati. Pariggahite rājānaṃ kārāpetuṃ vaṭṭati. Ajānantoti attano dāsabhāvamajānanto.
ਅਨੁਰਾਧਪੁਰਾਤਿ ਅਨੁਰਾਧਨਗਰਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਸੋਤਿ ਪੁਤ੍ਤੋ। ਇਧਾਤਿ ਰੋਹਣੇ। ਮਾਤਰਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਆਗਮ੍ਮਾਤਿ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ। ਅਤਿਚ੍ਛਥਾਤਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਇਚ੍ਛਥ, ਇਧ ਕਿਞ੍ਚਿ ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਇਦਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਠਾਤੁਮਿਚ੍ਛਥਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤੇਤਿ ਘਰਸਾਮਿਕਾ। ਚਤੂਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਪਟਿਜਗ੍ਗਨ੍ਤਾ વਸਾਪੇਸੁਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ।
Anurādhapurāti anurādhanagarato nikkhamitvāti sambandho. Soti putto. Idhāti rohaṇe. Mātaraṃ pucchitvāti sambandho. Āgammāti āgantvā. Aticchathāti atikkamitvā icchatha, idha kiñci deyyadhammaṃ natthi, idaṃ atikkamitvā aññattha ṭhātumicchathāti vuttaṃ hoti. Teti gharasāmikā. Catūhi paccayehi paṭijaggantā vasāpesunti yojanā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Mahāvaggapāḷi / ੩੪. ਦਾਸવਤ੍ਥੁ • 34. Dāsavatthu
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ਦਾਸવਤ੍ਥੁਕਥਾ • Dāsavatthukathā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ਰਾਜਭਟਾਦਿવਤ੍ਥੁਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Rājabhaṭādivatthukathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ਇਣਾਯਿਕਦਾਸવਤ੍ਥੁਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Iṇāyikadāsavatthukathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ਦਾਸવਤ੍ਥੁਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Dāsavatthukathāvaṇṇanā
