Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਮਾਨવਤ੍ਥੁ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
੨. ਚਿਤ੍ਤਲਤਾવਗ੍ਗੋ
2. Cittalatāvaggo
੧. ਦਾਸਿવਿਮਾਨવਣ੍ਣਨਾ
1. Dāsivimānavaṇṇanā
ਦੁਤਿਯવਗ੍ਗੇ ਅਪਿ ਸਕ੍ਕੋવ ਦੇવਿਨ੍ਦੋਤਿ ਦਾਸਿવਿਮਾਨਂ। ਤਸ੍ਸ ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਭਗવਤਿ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੇ ਸਾવਤ੍ਥਿવਾਸੀ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਉਪਾਸਕੋ ਸਮ੍ਬਹੁਲੇਹਿ ਉਪਾਸਕੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯਂ વਿਹਾਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਰਿਸਾਯ વੁਟ੍ਠਿਤਾਯ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ‘‘ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਨਿਚ੍ਚਭਤ੍ਤਾਨਿ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਅਥ ਨਂ ਭਗવਾ ਤਦਨੁਚ੍ਛવਿਕਂ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਕਥੇਤ੍વਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਸਿ। ਸੋ ‘‘ਮਯਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਨਿਚ੍ਚਭਤ੍ਤਾਨਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾਨਿ। ਸ੍વੇ ਪਟ੍ਠਾਯ ਅਯ੍ਯਾ ਮਮ ਗੇਹਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਭਤ੍ਤੁਦ੍ਦੇਸਕਸ੍ਸ ਆਰੋਚੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗੇਹਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦਾਸਿਯਾ ਤਮਤ੍ਥਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਤਯਾ ਨਿਚ੍ਚਕਾਲਂ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਾਯ ਭવਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਸਾ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿ। ਪਕਤਿਯਾવ ਸਾ ਸਦ੍ਧਾਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਪੁਞ੍ਞਕਾਮਾ ਸੀਲવਤੀ, ਤਸ੍ਮਾ ਦਿવਸੇ ਦਿવਸੇ ਕਾਲਸ੍ਸੇવ ਉਟ੍ਠਾਯ ਪਣੀਤਂ ਅਨ੍ਨਪਾਨਂ ਪਟਿਯਾਦੇਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਨਿਸੀਦਨਟ੍ਠਾਨਂ ਸੁਸਮ੍ਮਟ੍ਠਂ ਸੁਪਰਿਭਣ੍ਡਕਂ ਕਤ੍વਾ ਆਸਨਾਨਿ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਉਪਗਤੇ ਤਤ੍ਥ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਗਨ੍ਧਪੁਪ੍ਫਧੂਪਦੀਪੇਹਿ ਪੂਜੇਤ੍વਾ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਪਰਿવਿਸਤਿ।
Dutiyavagge api sakkova devindoti dāsivimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavati jetavane viharante sāvatthivāsī aññataro upāsako sambahulehi upāsakehi saddhiṃ sāyanhasamayaṃ vihāraṃ gantvā dhammaṃ sutvā parisāya vuṭṭhitāya bhagavantaṃ upasaṅkamitvā ‘‘ito paṭṭhāya ahaṃ, bhante, saṅghassa cattāri niccabhattāni dassāmī’’ti āha. Atha naṃ bhagavā tadanucchavikaṃ dhammakathaṃ kathetvā vissajjesi. So ‘‘mayā, bhante, saṅghassa cattāri niccabhattāni paññattāni. Sve paṭṭhāya ayyā mama gehaṃ āgacchantū’’ti bhattuddesakassa ārocetvā attano gehaṃ gantvā dāsiyā tamatthaṃ ācikkhitvā ‘‘tattha tayā niccakālaṃ appamattāya bhavitabba’’nti āha. Sā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchi. Pakatiyāva sā saddhāsampannā puññakāmā sīlavatī, tasmā divase divase kālasseva uṭṭhāya paṇītaṃ annapānaṃ paṭiyādetvā bhikkhūnaṃ nisīdanaṭṭhānaṃ susammaṭṭhaṃ suparibhaṇḍakaṃ katvā āsanāni paññāpetvā bhikkhū upagate tattha nisīdāpetvā vanditvā gandhapupphadhūpadīpehi pūjetvā sakkaccaṃ parivisati.
ਅਥੇਕਦਿવਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਕਤਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚੇ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਏવਮਾਹ ‘‘ਕਥਂ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਇਤੋ ਜਾਤਿਆਦਿਦੁਕ੍ਖਤੋ ਪਰਿਮੁਤ੍ਤਿ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਭਿਕ੍ਖੂ ਤਸ੍ਸਾ ਸਰਣਾਨਿ ਚ ਪਞ੍ਚ ਸੀਲਾਨਿ ਚ ਦਤ੍વਾ ਕਾਯਸਭਾવਂ ਪਕਾਸੇਤ੍વਾ ਪਟਿਕੂਲਮਨਸਿਕਾਰੇ ਨਿਯੋਜੇਸੁਂ, ਅਪਰੇ ਅਨਿਚ੍ਚਤਾਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਂ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਕਥੇਸੁਂ। ਸਾ ਸੋਲ਼ਸ વਸ੍ਸਾਨਿ ਸੀਲਂ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤੀ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤੀ ਏਕਦਿવਸਂ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਸਪ੍ਪਾਯਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਞਾਣਸ੍ਸ ਚ ਪਰਿਪਕ੍ਕਤ੍ਤਾ વਿਪਸ੍ਸਨਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਂ ਸਚ੍ਛਾਕਾਸਿ। ਸਾ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਕਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ ਦੇવਰਞ੍ਞੋ વਲ੍ਲਭਾ ਪਰਿਚਾਰਿਕਾ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਸਾ ਸਟ੍ਠਿਤੂਰਿਯਸਹਸ੍ਸੇਹਿ ਪਰਿਚਰਿਯਮਾਨਾ ਅਚ੍ਛਰਾਸਤਸਹਸ੍ਸਪਰਿવੁਤਾ ਮਹਨ੍ਤਂ ਦਿਬ੍ਬਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਅਨੁਭવਨ੍ਤੀ ਪਮੁਦਾ ਮੋਦਮਾਨਾ ਸਪਰਿવਾਰਾ ਉਯ੍ਯਾਨਾਦੀਸੁ વਿਚਰਤਿ। ਤਂ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਦਿਸ੍વਾ –
Athekadivasaṃ bhikkhū katabhattakicce upasaṅkamitvā vanditvā evamāha ‘‘kathaṃ nu kho, bhante, ito jātiādidukkhato parimutti hotī’’ti. Bhikkhū tassā saraṇāni ca pañca sīlāni ca datvā kāyasabhāvaṃ pakāsetvā paṭikūlamanasikāre niyojesuṃ, apare aniccatāpaṭisaṃyuttaṃ dhammakathaṃ kathesuṃ. Sā soḷasa vassāni sīlaṃ rakkhantī antarantarā yoniso manasikarontī ekadivasaṃ dhammassavanasappāyaṃ labhitvā ñāṇassa ca paripakkattā vipassanaṃ vaḍḍhetvā sotāpattiphalaṃ sacchākāsi. Sā aparena samayena kālaṃ katvā sakkassa devarañño vallabhā paricārikā hutvā nibbatti. Sā saṭṭhitūriyasahassehi paricariyamānā accharāsatasahassaparivutā mahantaṃ dibbasampattiṃ anubhavantī pamudā modamānā saparivārā uyyānādīsu vicarati. Taṃ āyasmā mahāmoggallāno heṭṭhā vuttanayeneva disvā –
੧੫੭.
157.
‘‘ਅਪਿ ਸਕ੍ਕੋવ ਦੇવਿਨ੍ਦੋ, ਰਮ੍ਮੇ ਚਿਤ੍ਤਲਤਾવਨੇ।
‘‘Api sakkova devindo, ramme cittalatāvane;
ਸਮਨ੍ਤਾ ਅਨੁਪਰਿਯਾਸਿ, ਨਾਰੀਗਣਪੁਰਕ੍ਖਤਾ।
Samantā anupariyāsi, nārīgaṇapurakkhatā;
ਓਭਾਸੇਨ੍ਤੀ ਦਿਸਾ ਸਬ੍ਬਾ, ਓਸਧੀ વਿਯ ਤਾਰਕਾ॥
Obhāsentī disā sabbā, osadhī viya tārakā.
੧੫੮.
158.
‘‘ਕੇਨ ਤੇਤਾਦਿਸੋ વਣ੍ਣੋ, ਕੇਨ ਤੇ ਇਧ ਮਿਜ੍ਝਤਿ।
‘‘Kena tetādiso vaṇṇo, kena te idha mijjhati;
ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਚ ਤੇ ਭੋਗਾ, ਯੇ ਕੇਚਿ ਮਨਸੋ ਪਿਯਾ॥
Uppajjanti ca te bhogā, ye keci manaso piyā.
੧੫੯.
159.
‘‘ਪੁਚ੍ਛਾਮਿ ਤਂ ਦੇવਿ ਮਹਾਨੁਭਾવੇ,
‘‘Pucchāmi taṃ devi mahānubhāve,
ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤਾ ਕਿਮਕਾਸਿ ਪੁਞ੍ਞਂ।
Manussabhūtā kimakāsi puññaṃ;
ਕੇਨਾਸਿ ਏવਂ ਜਲਿਤਾਨੁਭਾવਾ,
Kenāsi evaṃ jalitānubhāvā,
વਣ੍ਣੋ ਚ ਤੇ ਸਬ੍ਬਦਿਸਾ ਪਭਾਸਤੀ’’ਤਿ॥ – ਪੁਚ੍ਛਿ।
Vaṇṇo ca te sabbadisā pabhāsatī’’ti. – pucchi;
੧੬੦.
160.
‘‘ਸਾ ਦੇવਤਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੇਨ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾ।
‘‘Sā devatā attamanā, moggallānena pucchitā;
ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਟ੍ਠਾ વਿਯਾਕਾਸਿ, ਯਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਿਦਂ ਫਲਂ’’॥
Pañhaṃ puṭṭhā viyākāsi, yassa kammassidaṃ phalaṃ’’.
੧੬੧.
161.
‘‘ਅਹਂ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤਾ, ਦਾਸੀ ਅਹੋਸਿਂ ਪਰਪੇਸ੍ਸਿਯਾ ਕੁਲੇ॥
‘‘Ahaṃ manussesu manussabhūtā, dāsī ahosiṃ parapessiyā kule.
੧੬੨.
162.
‘‘ਉਪਾਸਿਕਾ ਚਕ੍ਖੁਮਤੋ, ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਯਸਸ੍ਸਿਨੋ।
‘‘Upāsikā cakkhumato, gotamassa yasassino;
ਤਸ੍ਸਾ ਮੇ ਨਿਕ੍ਕਮੋ ਆਸਿ, ਸਾਸਨੇ ਤਸ੍ਸ ਤਾਦਿਨੋ॥
Tassā me nikkamo āsi, sāsane tassa tādino.
੧੬੩.
163.
‘‘ਕਾਮਂ ਭਿਜ੍ਜਤੁਯਂ ਕਾਯੋ, ਨੇવ ਅਤ੍ਥੇਤ੍ਥ ਸਣ੍ਠਨਂ।
‘‘Kāmaṃ bhijjatuyaṃ kāyo, neva atthettha saṇṭhanaṃ;
ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ, ਮਗ੍ਗੋ ਸੋવਤ੍ਥਿਕੋ ਸਿવੋ॥
Sikkhāpadānaṃ pañcannaṃ, maggo sovatthiko sivo.
੧੬੪.
164.
‘‘ਅਕਣ੍ਟਕੋ ਅਗਹਨੋ, ਉਜੁ ਸਬ੍ਭਿ ਪવੇਦਿਤੋ।
‘‘Akaṇṭako agahano, uju sabbhi pavedito;
ਨਿਕ੍ਕਮਸ੍ਸ ਫਲਂ ਪਸ੍ਸ, ਯਥਿਦਂ ਪਾਪੁਣਿਤ੍ਥਿਕਾ॥
Nikkamassa phalaṃ passa, yathidaṃ pāpuṇitthikā.
੧੬੫.
165.
‘‘ਆਮਨ੍ਤਨਿਕਾ ਰਞ੍ਞੋਮ੍ਹਿ, ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ વਸવਤ੍ਤਿਨੋ।
‘‘Āmantanikā raññomhi, sakkassa vasavattino;
ਸਟ੍ਠਿ ਤੂਰਿਯਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਪਟਿਬੋਧਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ ਮੇ॥
Saṭṭhi tūriyasahassāni, paṭibodhaṃ karonti me.
੧੬੬.
166.
‘‘ਆਲਮ੍ਬੋ ਗਗ੍ਗਰੋ ਭੀਮੋ, ਸਾਧੁવਾਦੀ ਚ ਸਂਸਯੋ।
‘‘Ālambo gaggaro bhīmo, sādhuvādī ca saṃsayo;
ਪੋਕ੍ਖਰੋ ਚ ਸੁਫਸ੍ਸੋ ਚ, વੀਣਾਮੋਕ੍ਖਾ ਚ ਨਾਰਿਯੋ॥
Pokkharo ca suphasso ca, vīṇāmokkhā ca nāriyo.
੧੬੭.
167.
‘‘ਨਨ੍ਦਾ ਚੇવ ਸੁਨਨ੍ਦਾ ਚ, ਸੋਣਦਿਨ੍ਨਾ ਸੁਚਿਮ੍ਹਿਤਾ।
‘‘Nandā ceva sunandā ca, soṇadinnā sucimhitā;
ਅਲਮ੍ਬੁਸਾ ਮਿਸ੍ਸਕੇਸੀ ਚ, ਪੁਣ੍ਡਰੀਕਾਤਿ ਦਾਰੁਣੀ॥
Alambusā missakesī ca, puṇḍarīkāti dāruṇī.
੧੬੮.
168.
‘‘ਏਣੀਫਸ੍ਸਾ ਸੁਫਸ੍ਸਾ ਚ, ਸੁਭਦ੍ਦਾ ਮੁਦੁવਾਦਿਨੀ।
‘‘Eṇīphassā suphassā ca, subhaddā muduvādinī;
ਏਤਾ ਚਞ੍ਞਾ ਚ ਸੇਯ੍ਯਾਸੇ, ਅਚ੍ਛਰਾਨਂ ਪਬੋਧਿਕਾ॥
Etā caññā ca seyyāse, accharānaṃ pabodhikā.
੧੬੯.
169.
‘‘ਤਾ ਮਂ ਕਾਲੇਨੁਪਾਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਅਭਿਭਾਸਨ੍ਤਿ ਦੇવਤਾ।
‘‘Tā maṃ kālenupāgantvā, abhibhāsanti devatā;
ਹਨ੍ਦ ਨਚ੍ਚਾਮ ਗਾਯਾਮ, ਹਨ੍ਦ ਤਂ ਰਮਯਾਮਸੇ॥
Handa naccāma gāyāma, handa taṃ ramayāmase.
੧੭੦.
170.
‘‘ਨਯਿਦਂ ਅਕਤਪੁਞ੍ਞਾਨਂ, ਕਤਪੁਞ੍ਞਾਨਮੇવਿਦਂ।
‘‘Nayidaṃ akatapuññānaṃ, katapuññānamevidaṃ;
ਅਸੋਕਂ ਨਨ੍ਦਨਂ ਰਮ੍ਮਂ, ਤਿਦਸਾਨਂ ਮਹਾવਨਂ॥
Asokaṃ nandanaṃ rammaṃ, tidasānaṃ mahāvanaṃ.
੧੭੧.
171.
‘‘ਸੁਖਂ ਅਕਤਪੁਞ੍ਞਾਨਂ, ਇਧ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰਤ੍ਥ ਚ।
‘‘Sukhaṃ akatapuññānaṃ, idha natthi parattha ca;
ਸੁਖਞ੍ਚ ਕਤਪੁਞ੍ਞਾਨਂ, ਇਧ ਚੇવ ਪਰਤ੍ਥ ਚ॥
Sukhañca katapuññānaṃ, idha ceva parattha ca.
੧੭੨.
172.
‘‘ਤੇਸਂ ਸਹਬ੍ਯਕਾਮਾਨਂ, ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਕੁਸਲਂ ਬਹੁਂ।
‘‘Tesaṃ sahabyakāmānaṃ, kattabbaṃ kusalaṃ bahuṃ;
ਕਤਪੁਞ੍ਞਾ ਹਿ ਮੋਦਨ੍ਤਿ, ਸਗ੍ਗੇ ਭੋਗਸਮਙ੍ਗਿਨੋ’’ਤਿ॥ – ਦੇવਤਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਸਿ।
Katapuññā hi modanti, sagge bhogasamaṅgino’’ti. – devatā vissajjesi;
੧੫੭. ਤਤ੍ਥ ਅਪਿ ਸਕ੍ਕੋવ ਦੇવਿਨ੍ਦੋਤਿ ਅਪਿਸਦ੍ਦੋ ਸਮ੍ਭਾવਨਾਯਂ, ਇવਸਦ੍ਦੋ ਇਕਾਰਲੋਪਂ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤੋ ਉਪਮਾਯਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਯਥਾ ਨਾਮ ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਕ੍ਕਸਮਭਾવੋ ਤਿਸ੍ਸਾ ਦੇવਤਾਯ ਪਰਿવਾਰਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤੋ। ਕੇਚਿ ‘‘ਅਪੀਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਚਿਤ੍ਤਲਤਾવਨੇਤਿ ਚਿਤ੍ਤਾਯ ਨਾਮ ਦੇવਧੀਤਾਯ ਪੁਞ੍ਞਾਨੁਭਾવੇਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇ, ਚਿਤ੍ਤਾਨਂ વਾ વਿਚਿਤ੍ਤਪੁਪ੍ਫਫਲਾਦਿવਿਸੇਸਯੁਤ੍ਤਾਨਂ ਸਨ੍ਤਾਨਕવਲ੍ਲਿਆਦੀਨਂ ਤਤ੍ਥ ਯੇਭੁਯ੍ਯਤਾਯ ਚਿਤ੍ਤਲਤਾવਨਨ੍ਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮੇ ਦੇવੁਯ੍ਯਾਨੇ।
157. Tattha api sakkova devindoti apisaddo sambhāvanāyaṃ, ivasaddo ikāralopaṃ katvā vutto upamāyaṃ, tasmā yathā nāma sakko devānamindoti attho. Sakkasamabhāvo tissā devatāya parivārasampattidassanatthaṃ vutto. Keci ‘‘apīti nipātamatta’’nti vadanti. Cittalatāvaneti cittāya nāma devadhītāya puññānubhāvena nibbatte, cittānaṃ vā vicittapupphaphalādivisesayuttānaṃ santānakavalliādīnaṃ tattha yebhuyyatāya cittalatāvananti laddhanāme devuyyāne.
੧੬੧. ਪਰਪੇਸ੍ਸਿਯਾਤਿ ਪਰੇਸਂ ਕੁਲੇ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਿਚ੍ਚੇ ਪੇਸਨਿਯਾ, ਪਰੇਸਂ વੇਯ੍ਯਾવਚ੍ਚਕਾਰੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
161.Parapessiyāti paresaṃ kule tasmiṃ tasmiṃ kicce pesaniyā, paresaṃ veyyāvaccakārīti attho.
੧੬੨. ਤਸ੍ਸਾ ਮੇ ਨਿਕ੍ਕਮੋ ਆਸਿ, ਸਾਸਨੇ ਤਸ੍ਸ ਤਾਦਿਨੋਤਿ ਤਸ੍ਸਾ ਦਾਸਿਯਾਪਿ ਸਮਾਨਾਯ ਪਞ੍ਚਹਿ ਚਕ੍ਖੂਹਿ ਚਕ੍ਖੁਮਤੋ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਉਪਾਸਿਕਾ ਹੁਤ੍વਾ ਸੋਲ਼ਸ વਸ੍ਸਾਨਿ ਸੀਲਂ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤਿਯਾ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਮਨਸਿ ਕਰੋਨ੍ਤਿਯਾ ਮਨਸਿਕਾਰਾਨੁਭਾવੇਨ ਮੇ ਮਯ੍ਹਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੇ ਸਤ੍ਤਤਿਂਸਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਧਮ੍ਮਸਙ੍ਖਾਤੇ ਇਟ੍ਠਾਦੀਸੁ ਤਾਦਿਲਕ੍ਖਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਤਾਦਿਨੋ ਸਤ੍ਥੁ ਸਾਸਨੇ ਤਪ੍ਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨੋਯੇવ ਸਂਕਿਲੇਸਪਕ੍ਖਤੋ ਨਿਕ੍ਕਮਨੇਨ ‘‘ਨਿਕ੍ਕਮੋ’’ਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮੋ ਸਮ੍ਮਾવਾਯਾਮੋ ਆਸਿ ਅਹੋਸਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ।
162.Tassā me nikkamo āsi, sāsane tassa tādinoti tassā dāsiyāpi samānāya pañcahi cakkhūhi cakkhumato buddhassa bhagavato upāsikā hutvā soḷasa vassāni sīlaṃ rakkhantiyā kammaṭṭhānañca manasi karontiyā manasikārānubhāvena me mayhaṃ uppajjamāne sattatiṃsabodhipakkhiyadhammasaṅkhāte iṭṭhādīsu tādilakkhaṇasampattiyā tādino satthu sāsane tappariyāpannoyeva saṃkilesapakkhato nikkamanena ‘‘nikkamo’’ti laddhanāmo sammāvāyāmo āsi ahosi uppajji.
੧੬੩-੪. ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਨਿਕ੍ਕਮਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਾਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਕਾਮਂ ਭਿਜ੍ਜਤੁਯਂ ਕਾਯੋ, ਨੇવ ਅਤ੍ਥੇਤ੍ਥ ਸਣ੍ਠਨਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਯਦਿਪਿ ਮੇ ਅਯਂ ਕਾਯੋ ਭਿਜ੍ਜਤੁ વਿਨਸ੍ਸਤੁ, ਤਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਿਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਪੇਕ੍ਖਂ ਅਕਰੋਨ੍ਤੀ ਏਤ੍ਥ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਾਨੁਯੋਗੇ ਨੇવ ਅਤ੍ਥਿ, ਮੇ વੀਰਿਯਸ੍ਸ ਸਣ੍ਠਨਂ ਸਿਥਿਲੀਕਰਣਨ੍ਤਿ વੀਰਿਯਂ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜੇਨ੍ਤੀ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕਾਪੇਸਿਨ੍ਤਿ।
163-4. Tassa pana nikkamassa pubbabhāgassa pavattākāraṃ dassetuṃ ‘‘kāmaṃ bhijjatuyaṃ kāyo, neva atthettha saṇṭhananti vuttaṃ. Tassattho – yadipi me ayaṃ kāyo bhijjatu vinassatu, tattha kiñcimattampi apekkhaṃ akarontī ettha etasmiṃ kammaṭṭhānānuyoge neva atthi, me vīriyassa saṇṭhanaṃ sithilīkaraṇanti vīriyaṃ samuttejentī vipassanaṃ ussukkāpesinti.
ਇਦਾਨਿ ਤਥਾ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕਾਪੇਤ੍વਾ ਪਟਿਲਦ੍ਧਗੁਣਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੀ –
Idāni tathā vipassanaṃ ussukkāpetvā paṭiladdhaguṇaṃ dassentī –
‘‘ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ, ਮਗ੍ਗੋ ਸੋવਤ੍ਥਿਕੋ ਸਿવੋ।
‘‘Sikkhāpadānaṃ pañcannaṃ, maggo sovatthiko sivo;
ਅਕਣ੍ਟਕੋ ਅਗਹਨੋ, ਉਜੁ ਸਬ੍ਭਿ ਪવੇਦਿਤੋ।
Akaṇṭako agahano, uju sabbhi pavedito;
ਨਿਕ੍ਕਮਸ੍ਸ ਫਲਂ ਪਸ੍ਸ, ਯਥਿਦਂ ਪਾਪੁਣਿਤ੍ਥਿਕਾ’’ਤਿ॥ – ਆਹ।
Nikkamassa phalaṃ passa, yathidaṃ pāpuṇitthikā’’ti. – āha;
ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ – ਯੋ ਨਿਚ੍ਚਸੀਲવਸੇਨ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਾਨਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਂ ਸਿਕ੍ਖਾਕੋਟ੍ਠਾਸਾਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਭਾવੇਨ ਲਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਤੇਸਂ ਪਰਿਪੂਰਿਤਤ੍ਤਾ ਚ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀਭੂਤੋ, ਯਸ੍ਮਿਂ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਤਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰੇਨ ਸੋਤ੍ਥਿਭਾવਸਮ੍ਪਾਦਨਤੋ ਸੁਨ੍ਦਰਤ੍ਥਭਾવਤੋ ਚ ਸੋવਤ੍ਥਿਕੋ ਸੋਤ੍ਥਿਕੋ, ਸਂਕਿਲੇਸਧਮ੍ਮੇਹਿ ਅਨੁਪਦ੍ਦੁਤਤ੍ਤਾ ਖੇਮਪ੍ਪਤ੍ਤਿਹੇਤੁਤਾਯ ਚ ਸਿવੋ, ਰਾਗਕਣ੍ਟਕਾਦੀਨਂ ਅਭਾવੇਨ ਅਕਣ੍ਟਕੋ, ਕਿਲੇਸਦਿਟ੍ਠਿਦੁਚ੍ਚਰਿਤਗਹਨਸਮੁਚ੍ਛੇਦਨਤੋ ਅਗਹਨੋ, ਸਬ੍ਬਜਿਮ੍ਹવਙ੍ਕਕੁਟਿਲਭਾવਾਪਗਮਹੇਤੁਤਾਯ ਉਜੁ, ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਹਿ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੇਹਿ ਪਕਾਸਿਤਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਭਿ ਪવੇਦਿਤੋ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ, ਤਂ ਯਥਾ ਯੇਨ ਉਪਾਯਭੂਤੇਨ ਇਤ੍ਥਿਕਾ ਦ੍વਙ੍ਗੁਲਬਹਲਬੁਦ੍ਧਿਕਾਪਿ ਸਮਾਨਾ ਪਾਪੁਣਿਂ, ਤਸ੍ਸ ਨਿਕ੍ਕਮਸ੍ਸ ਯਥਾવੁਤ੍ਤવੀਰਿਯਸ੍ਸ ਇਦਂ ਫਲਂ ਪਸ੍ਸਾਤਿ ਸਕ੍ਕਂ ਆਲਪਤਿ।
Tatrāyaṃ saṅkhepattho – yo niccasīlavasena samādinnānaṃ pañcannaṃ sikkhāpadānaṃ sikkhākoṭṭhāsānaṃ upanissayabhāvena laddhattā tesaṃ paripūritattā ca sikkhāpadānaṃ pañcannaṃ sambandhībhūto, yasmiṃ santāne uppanno, tassa sabbākārena sotthibhāvasampādanato sundaratthabhāvato ca sovatthiko sotthiko, saṃkilesadhammehi anupaddutattā khemappattihetutāya ca sivo, rāgakaṇṭakādīnaṃ abhāvena akaṇṭako, kilesadiṭṭhiduccaritagahanasamucchedanato agahano, sabbajimhavaṅkakuṭilabhāvāpagamahetutāya uju, buddhādīhi sappurisehi pakāsitattā sabbhi pavedito ariyamaggo, taṃ yathā yena upāyabhūtena itthikā dvaṅgulabahalabuddhikāpi samānā pāpuṇiṃ, tassa nikkamassa yathāvuttavīriyassa idaṃ phalaṃ passāti sakkaṃ ālapati.
੧੬੫. ਆਮਨ੍ਤਨਿਕਾ ਰਞ੍ਞੋਮ੍ਹਿ, ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ વਸવਤ੍ਤਿਨੋਤਿ ਸਯਂવਸੀਭਾવੇਨ વਤ੍ਤਨਤੋ, ਦ੍વੀਸੁ ਦੇવਲੋਕੇਸੁ ਅਤ੍ਤਨੋ વਸਂ ਇਸ੍ਸਰਿਯਂ વਤ੍ਤੇਤੀਤਿ વਾ વਸવਤ੍ਤੀ, ਤਸ੍ਸ વਸવਤ੍ਤਿਨੋ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ ਦੇવਰਞ੍ਞੋ ਆਮਨ੍ਤਨਿਕਾ ਆਲਾਪਸਲ੍ਲਾਪਯੋਗ੍ਗਾ, ਕੀਲ਼ਨਕਾਲੇ વਾ ਤੇਨ ਆਮਨ੍ਤੇਤਬ੍ਬਾ ਅਮ੍ਹਿ, ਨਿਕ੍ਕਮਸ੍ਸ વੀਰਿਯਸ੍ਸ ਫਲਂ ਪਸ੍ਸਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਆਤਤવਿਤਤਾਦਿਭੇਦੇਨ ਪਞ੍ਚ ਤੂਰਿਯਙ੍ਗਾਨਿ ਦ੍વਾਦਸਹਿ ਪਾਣਿਭਾਗੇਹਿ ਏਕਤੋ ਪવਜ੍ਜਮਾਨਾਨਿ ਸਟ੍ਠਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਾਨਿ ਪਨ ਸਹਸ੍ਸਮਤ੍ਤਾਨਿ ਪਯਿਰੁਪਾਸਨવਸੇਨ ਉਪਟ੍ਠਿਤਾਨਿ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ ‘‘ਸਟ੍ਠਿ ਤੂਰਿਯਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਪਟਿਬੋਧਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ ਮੇ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਟਿਬੋਧਨ੍ਤਿ ਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸਾਨਂ ਪਬੋਧਨਂ।
165.Āmantanikā raññomhi, sakkassa vasavattinoti sayaṃvasībhāvena vattanato, dvīsu devalokesu attano vasaṃ issariyaṃ vattetīti vā vasavattī, tassa vasavattino sakkassa devarañño āmantanikā ālāpasallāpayoggā, kīḷanakāle vā tena āmantetabbā amhi, nikkamassa vīriyassa phalaṃ passāti yojanā. Ātatavitatādibhedena pañca tūriyaṅgāni dvādasahi pāṇibhāgehi ekato pavajjamānāni saṭṭhi honti, tāni pana sahassamattāni payirupāsanavasena upaṭṭhitāni sandhāyāha ‘‘saṭṭhi tūriyasahassāni, paṭibodhaṃ karonti me’’ti. Tattha paṭibodhanti pītisomanassānaṃ pabodhanaṃ.
੧੬੬-੮. ਆਲਮ੍ਬੋਤਿਆਦਿ ਤੂਰਿਯવਾਦਕਾਨਂ ਦੇવਪੁਤ੍ਤਾਨਂ ਏਕਦੇਸਤੋ ਨਾਮਗ੍ਗਹਣਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਤੂਰਿਯਾਨਂ ਪਨੇਤਂ ਨਾਮਗ੍ਗਹਣਂ। વੀਣਾਮੋਕ੍ਖਾਦਿਕਾ ਦੇવਧੀਤਾ। ਸੁਚਿਮ੍ਹਿਤਾਤਿ ਸੁਦ੍ਧਮਿਹਿਤਾ, ਨਾਮਮੇવ વਾ ਏਤਂ। ਮੁਦੁવਾਦਿਨੀਤਿ ਮੁਦੁਨਾવ વਦਤੀਤਿ ਮੁਦੁવਾਦਿਨੀ, ਮੁਦੁਕਂ ਅਤਿવਿਯ વਾਦਨਸੀਲਾ, ਨਾਮਮੇવ વਾ। ਸੇਯ੍ਯਾਸੇਤਿ ਸੇਯ੍ਯਤਰਾ। ਅਚ੍ਛਰਾਨਨ੍ਤਿ ਅਚ੍ਛਰਾਸੁ ਸਙ੍ਗੀਤੇ ਪਾਸਂਸਤਰਾ। ਪਬੋਧਿਕਾਤਿ ਪਬੋਧਨਕਰਾ।
166-8.Ālambotiādi tūriyavādakānaṃ devaputtānaṃ ekadesato nāmaggahaṇanti vadanti, tūriyānaṃ panetaṃ nāmaggahaṇaṃ. Vīṇāmokkhādikā devadhītā. Sucimhitāti suddhamihitā, nāmameva vā etaṃ. Muduvādinīti mudunāva vadatīti muduvādinī, mudukaṃ ativiya vādanasīlā, nāmameva vā. Seyyāseti seyyatarā. Accharānanti accharāsu saṅgīte pāsaṃsatarā. Pabodhikāti pabodhanakarā.
੧੬੯. ਕਾਲੇਨਾਤਿ ਯੁਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਕਾਲੇਨ। ਅਭਿਭਾਸਨ੍ਤੀਤਿ ਅਭਿਮੁਖਾ, ਅਭਿਰਤਾ વਾ ਹੁਤ੍વਾ ਭਾਸਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਚ ਭਾਸਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਹਨ੍ਦ ਨਚ੍ਚਾਮ ਗਾਯਾਮ, ਹਨ੍ਦ ਤਂ ਰਮਯਾਮਸੇ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
169.Kālenāti yuttappattakālena. Abhibhāsantīti abhimukhā, abhiratā vā hutvā bhāsanti. Yathā ca bhāsanti, taṃ dassetuṃ ‘‘handa naccāma gāyāma, handa taṃ ramayāmase’’ti vuttaṃ.
੧੭੦. ਇਦਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਮਯਾ ਲਦ੍ਧਟ੍ਠਾਨਂ। ਅਸੋਕਨ੍ਤਿ ਇਟ੍ਠਕਨ੍ਤਪਿਯਮਨਾਪਾਨਂਯੇવ ਰੂਪਾਦੀਨਂ ਸਮ੍ਭવਤੋ વਿਸੋਕਂ। ਤਤੋ ਏવ ਸਬ੍ਬਕਾਲਂ ਪਮੋਦਸਂવਦ੍ਧਨਤੋ ਨਨ੍ਦਨਂ। ਤਿਦਸਾਨਂ ਮਹਾવਨਨ੍ਤਿ ਤਾવਤਿਂਸਦੇવਾਨਂ ਮਹਨ੍ਤਂ ਮਹਨੀਯਞ੍ਚ ਉਯ੍ਯਾਨਂ।
170.Idanti idaṃ mayā laddhaṭṭhānaṃ. Asokanti iṭṭhakantapiyamanāpānaṃyeva rūpādīnaṃ sambhavato visokaṃ. Tato eva sabbakālaṃ pamodasaṃvaddhanato nandanaṃ. Tidasānaṃ mahāvananti tāvatiṃsadevānaṃ mahantaṃ mahanīyañca uyyānaṃ.
੧੭੧. ਏવਰੂਪਾ ਦਿਬ੍ਬਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਨਾਮ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮવਸੇਨੇવਾਤਿ ਓਦਿਸ੍ਸਕਨਯੇਨ વਤ੍વਾ ਪਨੁ ਅਨੋਦਿਸ੍ਸਕਨਯੇਨ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੀ ‘‘ਸੁਖਂ ਅਕਤਪੁਞ੍ਞਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ।
171. Evarūpā dibbasampatti nāma puññakammavasenevāti odissakanayena vatvā panu anodissakanayena dassentī ‘‘sukhaṃ akatapuññāna’’nti gāthamāha.
੧੭੨. ਪੁਨ ਅਤ੍ਤਨਾ ਲਦ੍ਧਸ੍ਸ ਦਿਬ੍ਬਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਪਰੇਹਿ ਸਾਧਾਰਣਕਾਮਤਾવਸੇਨ ਧਮ੍ਮਂ ਕਥੇਨ੍ਤੀ ‘‘ਤੇਸਂ ਸਹਬ੍ਯਕਾਮਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਓਸਾਨਗਾਥਮਾਹ। ਤੇਸਨ੍ਤਿ ਤਾવਤਿਂਸਦੇવਾਨਂ। ਸਹਬ੍ਯਕਾਮਾਨਨ੍ਤਿ ਸਹਭਾવਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤੇਹਿ, ਕਤ੍ਤੁਅਤ੍ਥੇ ਹਿ ਇਦਂ ਸਾਮਿવਚਨਂ। ਸਹ વਾਤਿ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਸਹવੋ, ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਸਹਬ੍ਯਂ ਯਥਾ વੀਰਸ੍ਸ ਭਾવੋ વੀਰਿਯਨ੍ਤਿ।
172. Puna attanā laddhassa dibbaṭṭhānassa parehi sādhāraṇakāmatāvasena dhammaṃ kathentī ‘‘tesaṃ sahabyakāmāna’’nti osānagāthamāha. Tesanti tāvatiṃsadevānaṃ. Sahabyakāmānanti sahabhāvaṃ icchantehi, kattuatthe hi idaṃ sāmivacanaṃ. Saha vāti pavattatīti sahavo, tassa bhāvo sahabyaṃ yathā vīrassa bhāvo vīriyanti.
ਏવਂ ਥੇਰੋ ਦੇવਤਾਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮੇ ਆવਿਕਤੇ ਤਸ੍ਸਾ ਸਪਰਿવਾਰਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤ੍વਾ ਦੇવਲੋਕਤੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਭਗવਤੋ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਭਗવਾ ਤਮਤ੍ਥਂ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਪਰਿਸਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸਿ। ਸਾ ਦੇਸਨਾ ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ਸਾਤ੍ਥਿਕਾ ਅਹੋਸੀਤਿ।
Evaṃ thero devatāya attano puññakamme āvikate tassā saparivārāya dhammaṃ desetvā devalokato āgantvā taṃ pavattiṃ bhagavato ārocesi. Bhagavā tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattaparisāya dhammaṃ desesi. Sā desanā sadevakassa lokassa sātthikā ahosīti.
ਦਾਸਿવਿਮਾਨવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Dāsivimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / વਿਮਾਨવਤ੍ਥੁਪਾਲ਼ਿ • Vimānavatthupāḷi / ੧. ਦਾਸਿવਿਮਾਨવਤ੍ਥੁ • 1. Dāsivimānavatthu