Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పటిసమ్భిదామగ్గ-అట్ఠకథా • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
౪౦. దస్సనవిసుద్ధిఞాణనిద్దేసవణ్ణనా
40. Dassanavisuddhiñāṇaniddesavaṇṇanā
౯౧. దస్సనవిసుద్ధిఞాణనిద్దేసే సబ్బే ధమ్మా ఏకసఙ్గహితాతి సబ్బే సఙ్ఖతాసఙ్ఖతా ధమ్మా ఏకేన సఙ్గహితా పరిచ్ఛిన్నా. తథట్ఠేనాతి భూతట్ఠేన, అత్తనో అత్తనో సభావవసేన విజ్జమానత్థేనాతి అత్థో. అనత్తట్ఠేనాతి కారకవేదకసఙ్ఖాతేన అత్తనా రహితట్ఠేన. సచ్చట్ఠేనాతి అవిసంవాదకట్ఠేన, అత్తనో సభావఞ్ఞథత్తాభావేనాతి అత్థో. పటివేధట్ఠేనాతి సభావతో ఞాణేన పటివిజ్ఝితబ్బట్ఠేన. ఇధ లోకుత్తరఞాణేన అసమ్మోహతో ఆరమ్మణతో చ పటివేధో వేదితబ్బో. అభిజాననట్ఠేనాతి లోకికేన ఞాణేన ఆరమ్మణతో, లోకుత్తరేన ఞాణేన అసమ్మోహతో ఆరమ్మణతో చ తేసం తేసం ధమ్మానం సభావతో అభిజానితబ్బట్ఠేన. ‘‘సబ్బం, భిక్ఖవే, అభిఞ్ఞేయ్య’’న్తి (సం॰ ని॰ ౪.౪౬) హి వుత్తం. పరిజాననట్ఠేనాతి వుత్తనయేనేవ లోకియలోకుత్తరేహి ఞాణేహి సభావతో అభిఞ్ఞాతానం ధమ్మానం అనిచ్చాదితో నియ్యానాదితో చ పరిచ్ఛిన్దిత్వా జానితబ్బట్ఠేన. ‘‘సబ్బం, భిక్ఖవే, పరిఞ్ఞేయ్య’’న్తి హి వుత్తం. ధమ్మట్ఠేనాతి సభావధారణాదినా ధమ్మట్ఠేన. ధాతుట్ఠేనాతి నిజ్జీవతాదినా ధాతుట్ఠేన. ఞాతట్ఠేనాతి లోకియలోకుత్తరేహి ఞాణేహి ఞాతుం సక్కుణేయ్యట్ఠేన. యథా దట్ఠుం సక్కుణేయ్యాదినా అత్థేన ‘‘దిట్ఠం సుతం ముతం విఞ్ఞాతం రూప’’న్తి వుత్తం, ఏవమిధాపి ఞాతుం సక్కుణేయ్యట్ఠో ఞాతట్ఠోతి వేదితబ్బో. సచ్ఛికిరియట్ఠేనాతి ఆరమ్మణతో పచ్చక్ఖకాతబ్బట్ఠేన. ఫుసనట్ఠేనాతి పచ్చక్ఖకతస్స ఆరమ్మణతో పునప్పునం ఫుసితబ్బట్ఠేన. అభిసమయట్ఠేనాతి లోకికేన ఞాణేన అభిసమాగన్తబ్బట్ఠేన. కిఞ్చాపి హి ‘‘తథట్ఠే పఞ్ఞా సచ్చవివట్టే ఞాణం, అభిఞ్ఞాపఞ్ఞా ఞాతట్ఠే ఞాణం, సచ్ఛికిరియాపఞ్ఞా ఫస్సనట్ఠే ఞాణ’’న్తి ఏకేకమేవ ఞాణం వుత్తం. అట్ఠకథాయఞ్చ –
91. Dassanavisuddhiñāṇaniddese sabbe dhammā ekasaṅgahitāti sabbe saṅkhatāsaṅkhatā dhammā ekena saṅgahitā paricchinnā. Tathaṭṭhenāti bhūtaṭṭhena, attano attano sabhāvavasena vijjamānatthenāti attho. Anattaṭṭhenāti kārakavedakasaṅkhātena attanā rahitaṭṭhena. Saccaṭṭhenāti avisaṃvādakaṭṭhena, attano sabhāvaññathattābhāvenāti attho. Paṭivedhaṭṭhenāti sabhāvato ñāṇena paṭivijjhitabbaṭṭhena. Idha lokuttarañāṇena asammohato ārammaṇato ca paṭivedho veditabbo. Abhijānanaṭṭhenāti lokikena ñāṇena ārammaṇato, lokuttarena ñāṇena asammohato ārammaṇato ca tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ sabhāvato abhijānitabbaṭṭhena. ‘‘Sabbaṃ, bhikkhave, abhiññeyya’’nti (saṃ. ni. 4.46) hi vuttaṃ. Parijānanaṭṭhenāti vuttanayeneva lokiyalokuttarehi ñāṇehi sabhāvato abhiññātānaṃ dhammānaṃ aniccādito niyyānādito ca paricchinditvā jānitabbaṭṭhena. ‘‘Sabbaṃ, bhikkhave, pariññeyya’’nti hi vuttaṃ. Dhammaṭṭhenāti sabhāvadhāraṇādinā dhammaṭṭhena. Dhātuṭṭhenāti nijjīvatādinā dhātuṭṭhena. Ñātaṭṭhenāti lokiyalokuttarehi ñāṇehi ñātuṃ sakkuṇeyyaṭṭhena. Yathā daṭṭhuṃ sakkuṇeyyādinā atthena ‘‘diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ rūpa’’nti vuttaṃ, evamidhāpi ñātuṃ sakkuṇeyyaṭṭho ñātaṭṭhoti veditabbo. Sacchikiriyaṭṭhenāti ārammaṇato paccakkhakātabbaṭṭhena. Phusanaṭṭhenāti paccakkhakatassa ārammaṇato punappunaṃ phusitabbaṭṭhena. Abhisamayaṭṭhenāti lokikena ñāṇena abhisamāgantabbaṭṭhena. Kiñcāpi hi ‘‘tathaṭṭhe paññā saccavivaṭṭe ñāṇaṃ, abhiññāpaññā ñātaṭṭhe ñāṇaṃ, sacchikiriyāpaññā phassanaṭṭhe ñāṇa’’nti ekekameva ñāṇaṃ vuttaṃ. Aṭṭhakathāyañca –
‘‘సమవాయే ఖణే కాలే, సమూహే హేతుదిట్ఠిసు;
‘‘Samavāye khaṇe kāle, samūhe hetudiṭṭhisu;
పటిలాభే పహానే చ, పటివేధే చ దిస్సతీ’’తి . –
Paṭilābhe pahāne ca, paṭivedhe ca dissatī’’ti . –
గాథావణ్ణనాయం అభిసమయసద్దస్స పటివేధత్థో వుత్తో, ఇధ పన యథావుత్తేన అత్థేన తేసం నానత్తం వేదితబ్బం. అట్ఠకథాయమేవ హి సో లోకియఞాణవసేన ధమ్మాభిసమయో వుత్తోతి.
Gāthāvaṇṇanāyaṃ abhisamayasaddassa paṭivedhattho vutto, idha pana yathāvuttena atthena tesaṃ nānattaṃ veditabbaṃ. Aṭṭhakathāyameva hi so lokiyañāṇavasena dhammābhisamayo vuttoti.
కామచ్ఛన్దో నానత్తన్తి విక్ఖేపసబ్భావతో నానారమ్మణత్తా చ నానాసభావోతి అత్థో. ఏవం సబ్బకిలేసా వేదితబ్బా. నేక్ఖమ్మం ఏకత్తన్తి చిత్తేకగ్గతాసబ్భావతో నానారమ్మణవిక్ఖేపాభావతో చ ఏకసభావన్తి అత్థో. ఏవం సబ్బకుసలా వేదితబ్బా. ఇధ పేయ్యాలేన సంఖిత్తానం బ్యాపాదాదీనం అకుసలానం యథావుత్తేన అత్థేన నానత్తం వేదితబ్బం. వితక్కవిచారాదీనం పన హేట్ఠిమానం హేట్ఠిమానం ఉపరిమతో ఉపరిమతో ఓళారికట్ఠేన నానత్తం వేదితబ్బం. యస్మా ఏకసఙ్గహితనానత్తేకత్తానం పటివేధో మగ్గక్ఖణే సచ్చపటివేధేన సిజ్ఝతి, తస్మా ‘‘పటివేధో’’తి పదం ఉద్ధరిత్వా సచ్చాభిసమయం దస్సేసి.
Kāmacchando nānattanti vikkhepasabbhāvato nānārammaṇattā ca nānāsabhāvoti attho. Evaṃ sabbakilesā veditabbā. Nekkhammaṃ ekattanti cittekaggatāsabbhāvato nānārammaṇavikkhepābhāvato ca ekasabhāvanti attho. Evaṃ sabbakusalā veditabbā. Idha peyyālena saṃkhittānaṃ byāpādādīnaṃ akusalānaṃ yathāvuttena atthena nānattaṃ veditabbaṃ. Vitakkavicārādīnaṃ pana heṭṭhimānaṃ heṭṭhimānaṃ uparimato uparimato oḷārikaṭṭhena nānattaṃ veditabbaṃ. Yasmā ekasaṅgahitanānattekattānaṃ paṭivedho maggakkhaṇe saccapaṭivedhena sijjhati, tasmā ‘‘paṭivedho’’ti padaṃ uddharitvā saccābhisamayaṃ dassesi.
పరిఞ్ఞా పటివేధం పటివిజ్ఝతీతి పరిఞ్ఞాభిసమయేన అభిసమేతి. ఏస నయో సేసేసు. సచ్చాభిసమయకాలస్మిఞ్హి మగ్గఞాణస్స ఏకక్ఖణే పరిఞ్ఞా, పహానం, సచ్ఛికిరియా, భావనాతి చత్తారి కిచ్చాని హోన్తి. యథా నావా అపుబ్బం అచరిమం ఏకక్ఖణే చత్తారి కిచ్చాని కరోతి, ఓరిమం తీరం పజహతి, సోతం ఛిన్దతి, భణ్డం వహతి, పారిమం తీరం అప్పేతి, ఏవమేవ మగ్గఞాణం అపుబ్బం అచరిమం ఏకక్ఖణే చత్తారి సచ్చాని అభిసమేతి, దుక్ఖం పరిఞ్ఞాభిసమయేన అభిసమేతి, సముదయం పహానాభిసమయేన అభిసమేతి, మగ్గం భావనాభిసమయేన అభిసమేతి, నిరోధం సచ్ఛికిరియాభిసమయేన అభిసమేతి. కిం వుత్తం హోతి? నిరోధం ఆరమ్మణం కత్వా కిచ్చవసేన చత్తారిపి సచ్చాని పాపుణాతి పస్సతి పటివిజ్ఝతీతి. యథా ఓరిమం తీరం పజహతి, ఏవం మగ్గఞాణం దుక్ఖం పరిజానాతి. యథా సోతం ఛిన్దతి, ఏవం సముదయం పజహతి. యథా భణ్డం వహతి, ఏవం సహజాతాదిపచ్చయతాయ మగ్గం భావేతి. యథా పారిమం తీరం అప్పేతి, ఏవం పారిమతీరభూతం నిరోధం సచ్ఛికరోతీతి ఏవం ఉపమాసంసన్దనం వేదితబ్బం.
Pariññā paṭivedhaṃ paṭivijjhatīti pariññābhisamayena abhisameti. Esa nayo sesesu. Saccābhisamayakālasmiñhi maggañāṇassa ekakkhaṇe pariññā, pahānaṃ, sacchikiriyā, bhāvanāti cattāri kiccāni honti. Yathā nāvā apubbaṃ acarimaṃ ekakkhaṇe cattāri kiccāni karoti, orimaṃ tīraṃ pajahati, sotaṃ chindati, bhaṇḍaṃ vahati, pārimaṃ tīraṃ appeti, evameva maggañāṇaṃ apubbaṃ acarimaṃ ekakkhaṇe cattāri saccāni abhisameti, dukkhaṃ pariññābhisamayena abhisameti, samudayaṃ pahānābhisamayena abhisameti, maggaṃ bhāvanābhisamayena abhisameti, nirodhaṃ sacchikiriyābhisamayena abhisameti. Kiṃ vuttaṃ hoti? Nirodhaṃ ārammaṇaṃ katvā kiccavasena cattāripi saccāni pāpuṇāti passati paṭivijjhatīti. Yathā orimaṃ tīraṃ pajahati, evaṃ maggañāṇaṃ dukkhaṃ parijānāti. Yathā sotaṃ chindati, evaṃ samudayaṃ pajahati. Yathā bhaṇḍaṃ vahati, evaṃ sahajātādipaccayatāya maggaṃ bhāveti. Yathā pārimaṃ tīraṃ appeti, evaṃ pārimatīrabhūtaṃ nirodhaṃ sacchikarotīti evaṃ upamāsaṃsandanaṃ veditabbaṃ.
దస్సనం విసుజ్ఝతీతి తంతంమగ్గవజ్ఝకిలేసతమప్పహానేన ఞాణదస్సనం విసుద్ధిభావం పాపుణాతి. దస్సనం విసుద్ధన్తి తస్స తస్స ఫలస్స ఉప్పాదక్ఖణే తస్స తస్స మగ్గఞాణస్స కిచ్చసిద్ధిప్పత్తితో ఞాణదస్సనం విసుద్ధిభావం పత్తం హోతి. సబ్బధమ్మానం ఏకసఙ్గహితాయ నానత్తేకత్తపటివేధపఞ్ఞాయ మగ్గఫలఞాణేహి సిద్ధితో అన్తే మగ్గఫలఞాణాని వుత్తాని.
Dassanaṃvisujjhatīti taṃtaṃmaggavajjhakilesatamappahānena ñāṇadassanaṃ visuddhibhāvaṃ pāpuṇāti. Dassanaṃ visuddhanti tassa tassa phalassa uppādakkhaṇe tassa tassa maggañāṇassa kiccasiddhippattito ñāṇadassanaṃ visuddhibhāvaṃ pattaṃ hoti. Sabbadhammānaṃ ekasaṅgahitāya nānattekattapaṭivedhapaññāya maggaphalañāṇehi siddhito ante maggaphalañāṇāni vuttāni.
దస్సనవిసుద్ధిఞాణనిద్దేసవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Dassanavisuddhiñāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / పటిసమ్భిదామగ్గపాళి • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ౪౦. దస్సనవిసుద్ధిఞాణనిద్దేసో • 40. Dassanavisuddhiñāṇaniddeso