Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ပဋိသမ္ဘိဒာမဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā

    ၄၀. ဒသ္သနဝိသုဒ္ဓိဉာဏနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

    40. Dassanavisuddhiñāṇaniddesavaṇṇanā

    ၉၁. ဒသ္သနဝိသုဒ္ဓိဉာဏနိဒ္ဒေသေ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ ဧကသင္ဂဟိတာတိ သဗ္ဗေ သင္ခတာသင္ခတာ ဓမ္မာ ဧကေန သင္ဂဟိတာ ပရိစ္ဆိန္နာ။ တထဋ္ဌေနာတိ ဘူတဋ္ဌေန, အတ္တနော အတ္တနော သဘာဝဝသေန ဝိဇ္ဇမာနတ္ထေနာတိ အတ္ထော။ အနတ္တဋ္ဌေနာတိ ကာရကဝေဒကသင္ခာတေန အတ္တနာ ရဟိတဋ္ဌေန။ သစ္စဋ္ဌေနာတိ အဝိသံဝာဒကဋ္ဌေန, အတ္တနော သဘာဝညထတ္တာဘာဝေနာတိ အတ္ထော။ ပဋိဝေဓဋ္ဌေနာတိ သဘာဝတော ဉာဏေန ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗဋ္ဌေန။ ဣဓ လောကုတ္တရဉာဏေန အသမ္မောဟတော အာရမ္မဏတော စ ပဋိဝေဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဘိဇာနနဋ္ဌေနာတိ လောကိကေန ဉာဏေန အာရမ္မဏတော, လောကုတ္တရေန ဉာဏေန အသမ္မောဟတော အာရမ္မဏတော စ တေသံ တေသံ ဓမ္မာနံ သဘာဝတော အဘိဇာနိတဗ္ဗဋ္ဌေန။ ‘‘သဗ္ဗံ, ဘိက္ခဝေ, အဘိညေယ္ယ’’န္တိ (သံ. နိ. ၄.၄၆) ဟိ ဝုတ္တံ။ ပရိဇာနနဋ္ဌေနာတိ ဝုတ္တနယေနေဝ လောကိယလောကုတ္တရေဟိ ဉာဏေဟိ သဘာဝတော အဘိညာတာနံ ဓမ္မာနံ အနိစ္စာဒိတော နိယ္ယာနာဒိတော စ ပရိစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ ဇာနိတဗ္ဗဋ္ဌေန။ ‘‘သဗ္ဗံ, ဘိက္ခဝေ, ပရိညေယ္ယ’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မဋ္ဌေနာတိ သဘာဝဓာရဏာဒိနာ ဓမ္မဋ္ဌေန။ ဓာတုဋ္ဌေနာတိ နိဇ္ဇီဝတာဒိနာ ဓာတုဋ္ဌေန။ ဉာတဋ္ဌေနာတိ လောကိယလောကုတ္တရေဟိ ဉာဏေဟိ ဉာတုံ သက္ကုဏေယ္ယဋ္ဌေန။ ယထာ ဒဋ္ဌုံ သက္ကုဏေယ္ယာဒိနာ အတ္ထေန ‘‘ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတံ ဝိညာတံ ရူပ’’န္တိ ဝုတ္တံ, ဧဝမိဓာပိ ဉာတုံ သက္ကုဏေယ္ယဋ္ဌော ဉာတဋ္ဌောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သစ္ဆိကိရိယဋ္ဌေနာတိ အာရမ္မဏတော ပစ္စက္ခကာတဗ္ဗဋ္ဌေန။ ဖုသနဋ္ဌေနာတိ ပစ္စက္ခကတသ္သ အာရမ္မဏတော ပုနပ္ပုနံ ဖုသိတဗ္ဗဋ္ဌေန။ အဘိသမယဋ္ဌေနာတိ လောကိကေန ဉာဏေန အဘိသမာဂန္တဗ္ဗဋ္ဌေန။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ‘‘တထဋ္ဌေ ပညာ သစ္စဝိဝဋ္ဋေ ဉာဏံ, အဘိညာပညာ ဉာတဋ္ဌေ ဉာဏံ, သစ္ဆိကိရိယာပညာ ဖသ္သနဋ္ဌေ ဉာဏ’’န္တိ ဧကေကမေဝ ဉာဏံ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာယဉ္စ –

    91. Dassanavisuddhiñāṇaniddese sabbe dhammā ekasaṅgahitāti sabbe saṅkhatāsaṅkhatā dhammā ekena saṅgahitā paricchinnā. Tathaṭṭhenāti bhūtaṭṭhena, attano attano sabhāvavasena vijjamānatthenāti attho. Anattaṭṭhenāti kārakavedakasaṅkhātena attanā rahitaṭṭhena. Saccaṭṭhenāti avisaṃvādakaṭṭhena, attano sabhāvaññathattābhāvenāti attho. Paṭivedhaṭṭhenāti sabhāvato ñāṇena paṭivijjhitabbaṭṭhena. Idha lokuttarañāṇena asammohato ārammaṇato ca paṭivedho veditabbo. Abhijānanaṭṭhenāti lokikena ñāṇena ārammaṇato, lokuttarena ñāṇena asammohato ārammaṇato ca tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ sabhāvato abhijānitabbaṭṭhena. ‘‘Sabbaṃ, bhikkhave, abhiññeyya’’nti (saṃ. ni. 4.46) hi vuttaṃ. Parijānanaṭṭhenāti vuttanayeneva lokiyalokuttarehi ñāṇehi sabhāvato abhiññātānaṃ dhammānaṃ aniccādito niyyānādito ca paricchinditvā jānitabbaṭṭhena. ‘‘Sabbaṃ, bhikkhave, pariññeyya’’nti hi vuttaṃ. Dhammaṭṭhenāti sabhāvadhāraṇādinā dhammaṭṭhena. Dhātuṭṭhenāti nijjīvatādinā dhātuṭṭhena. Ñātaṭṭhenāti lokiyalokuttarehi ñāṇehi ñātuṃ sakkuṇeyyaṭṭhena. Yathā daṭṭhuṃ sakkuṇeyyādinā atthena ‘‘diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ rūpa’’nti vuttaṃ, evamidhāpi ñātuṃ sakkuṇeyyaṭṭho ñātaṭṭhoti veditabbo. Sacchikiriyaṭṭhenāti ārammaṇato paccakkhakātabbaṭṭhena. Phusanaṭṭhenāti paccakkhakatassa ārammaṇato punappunaṃ phusitabbaṭṭhena. Abhisamayaṭṭhenāti lokikena ñāṇena abhisamāgantabbaṭṭhena. Kiñcāpi hi ‘‘tathaṭṭhe paññā saccavivaṭṭe ñāṇaṃ, abhiññāpaññā ñātaṭṭhe ñāṇaṃ, sacchikiriyāpaññā phassanaṭṭhe ñāṇa’’nti ekekameva ñāṇaṃ vuttaṃ. Aṭṭhakathāyañca –

    ‘‘သမဝာယေ ခဏေ ကာလေ၊ သမူဟေ ဟေတုဒိဋ္ဌိသု။

    ‘‘Samavāye khaṇe kāle, samūhe hetudiṭṭhisu;

    ပဋိလာဘေ ပဟာနေ စ၊ ပဋိဝေဓေ စ ဒိသ္သတီ’’တိ ။ –

    Paṭilābhe pahāne ca, paṭivedhe ca dissatī’’ti . –

    ဂာထာဝဏ္ဏနာယံ အဘိသမယသဒ္ဒသ္သ ပဋိဝေဓတ္ထော ဝုတ္တော, ဣဓ ပန ယထာဝုတ္တေန အတ္ထေန တေသံ နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဋ္ဌကထာယမေဝ ဟိ သော လောကိယဉာဏဝသေန ဓမ္မာဘိသမယော ဝုတ္တောတိ။

    Gāthāvaṇṇanāyaṃ abhisamayasaddassa paṭivedhattho vutto, idha pana yathāvuttena atthena tesaṃ nānattaṃ veditabbaṃ. Aṭṭhakathāyameva hi so lokiyañāṇavasena dhammābhisamayo vuttoti.

    ကာမစ္ဆန္ဒော နာနတ္တန္တိ ဝိက္ခေပသဗ္ဘာဝတော နာနာရမ္မဏတ္တာ စ နာနာသဘာဝောတိ အတ္ထော။ ဧဝံ သဗ္ဗကိလေသာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နေက္ခမ္မံ ဧကတ္တန္တိ စိတ္တေကဂ္ဂတာသဗ္ဘာဝတော နာနာရမ္မဏဝိက္ခေပာဘာဝတော စ ဧကသဘာဝန္တိ အတ္ထော။ ဧဝံ သဗ္ဗကုသလာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣဓ ပေယ္ယာလေန သံခိတ္တာနံ ဗ္ယာပာဒာဒီနံ အကုသလာနံ ယထာဝုတ္တေန အတ္ထေန နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိတက္ကဝိစာရာဒီနံ ပန ဟေဋ္ဌိမာနံ ဟေဋ္ဌိမာနံ ဥပရိမတော ဥပရိမတော ဩဠာရိကဋ္ဌေန နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယသ္မာ ဧကသင္ဂဟိတနာနတ္တေကတ္တာနံ ပဋိဝေဓော မဂ္ဂက္ခဏေ သစ္စပဋိဝေဓေန သိဇ္ဈတိ, တသ္မာ ‘‘ပဋိဝေဓော’’တိ ပဒံ ဥဒ္ဓရိတ္ဝာ သစ္စာဘိသမယံ ဒသ္သေသိ။

    Kāmacchando nānattanti vikkhepasabbhāvato nānārammaṇattā ca nānāsabhāvoti attho. Evaṃ sabbakilesā veditabbā. Nekkhammaṃ ekattanti cittekaggatāsabbhāvato nānārammaṇavikkhepābhāvato ca ekasabhāvanti attho. Evaṃ sabbakusalā veditabbā. Idha peyyālena saṃkhittānaṃ byāpādādīnaṃ akusalānaṃ yathāvuttena atthena nānattaṃ veditabbaṃ. Vitakkavicārādīnaṃ pana heṭṭhimānaṃ heṭṭhimānaṃ uparimato uparimato oḷārikaṭṭhena nānattaṃ veditabbaṃ. Yasmā ekasaṅgahitanānattekattānaṃ paṭivedho maggakkhaṇe saccapaṭivedhena sijjhati, tasmā ‘‘paṭivedho’’ti padaṃ uddharitvā saccābhisamayaṃ dassesi.

    ပရိညာ ပဋိဝေဓံ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ ပရိညာဘိသမယေန အဘိသမေတိ။ ဧသ နယော သေသေသု။ သစ္စာဘိသမယကာလသ္မိဉ္ဟိ မဂ္ဂဉာဏသ္သ ဧကက္ခဏေ ပရိညာ, ပဟာနံ, သစ္ဆိကိရိယာ, ဘာဝနာတိ စတ္တာရိ ကိစ္စာနိ ဟောန္တိ။ ယထာ နာဝာ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဧကက္ခဏေ စတ္တာရိ ကိစ္စာနိ ကရောတိ, ဩရိမံ တီရံ ပဇဟတိ, သောတံ ဆိန္ဒတိ, ဘဏ္ဍံ ဝဟတိ, ပာရိမံ တီရံ အပ္ပေတိ, ဧဝမေဝ မဂ္ဂဉာဏံ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဧကက္ခဏေ စတ္တာရိ သစ္စာနိ အဘိသမေတိ, ဒုက္ခံ ပရိညာဘိသမယေန အဘိသမေတိ, သမုဒယံ ပဟာနာဘိသမယေန အဘိသမေတိ, မဂ္ဂံ ဘာဝနာဘိသမယေန အဘိသမေတိ, နိရောဓံ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယေန အဘိသမေတိ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? နိရောဓံ အာရမ္မဏံ ကတ္ဝာ ကိစ္စဝသေန စတ္တာရိပိ သစ္စာနိ ပာပုဏာတိ ပသ္သတိ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ။ ယထာ ဩရိမံ တီရံ ပဇဟတိ, ဧဝံ မဂ္ဂဉာဏံ ဒုက္ခံ ပရိဇာနာတိ။ ယထာ သောတံ ဆိန္ဒတိ, ဧဝံ သမုဒယံ ပဇဟတိ။ ယထာ ဘဏ္ဍံ ဝဟတိ, ဧဝံ သဟဇာတာဒိပစ္စယတာယ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ။ ယထာ ပာရိမံ တီရံ အပ္ပေတိ, ဧဝံ ပာရိမတီရဘူတံ နိရောဓံ သစ္ဆိကရောတီတိ ဧဝံ ဥပမာသံသန္ဒနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    Pariññā paṭivedhaṃ paṭivijjhatīti pariññābhisamayena abhisameti. Esa nayo sesesu. Saccābhisamayakālasmiñhi maggañāṇassa ekakkhaṇe pariññā, pahānaṃ, sacchikiriyā, bhāvanāti cattāri kiccāni honti. Yathā nāvā apubbaṃ acarimaṃ ekakkhaṇe cattāri kiccāni karoti, orimaṃ tīraṃ pajahati, sotaṃ chindati, bhaṇḍaṃ vahati, pārimaṃ tīraṃ appeti, evameva maggañāṇaṃ apubbaṃ acarimaṃ ekakkhaṇe cattāri saccāni abhisameti, dukkhaṃ pariññābhisamayena abhisameti, samudayaṃ pahānābhisamayena abhisameti, maggaṃ bhāvanābhisamayena abhisameti, nirodhaṃ sacchikiriyābhisamayena abhisameti. Kiṃ vuttaṃ hoti? Nirodhaṃ ārammaṇaṃ katvā kiccavasena cattāripi saccāni pāpuṇāti passati paṭivijjhatīti. Yathā orimaṃ tīraṃ pajahati, evaṃ maggañāṇaṃ dukkhaṃ parijānāti. Yathā sotaṃ chindati, evaṃ samudayaṃ pajahati. Yathā bhaṇḍaṃ vahati, evaṃ sahajātādipaccayatāya maggaṃ bhāveti. Yathā pārimaṃ tīraṃ appeti, evaṃ pārimatīrabhūtaṃ nirodhaṃ sacchikarotīti evaṃ upamāsaṃsandanaṃ veditabbaṃ.

    ဒသ္သနံ ဝိသုဇ္ဈတီတိ တံတံမဂ္ဂဝဇ္ဈကိလေသတမပ္ပဟာနေန ဉာဏဒသ္သနံ ဝိသုဒ္ဓိဘာဝံ ပာပုဏာတိ။ ဒသ္သနံ ဝိသုဒ္ဓန္တိ တသ္သ တသ္သ ဖလသ္သ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ တသ္သ တသ္သ မဂ္ဂဉာဏသ္သ ကိစ္စသိဒ္ဓိပ္ပတ္တိတော ဉာဏဒသ္သနံ ဝိသုဒ္ဓိဘာဝံ ပတ္တံ ဟောတိ။ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ဧကသင္ဂဟိတာယ နာနတ္တေကတ္တပဋိဝေဓပညာယ မဂ္ဂဖလဉာဏေဟိ သိဒ္ဓိတော အန္တေ မဂ္ဂဖလဉာဏာနိ ဝုတ္တာနိ။

    Dassanaṃvisujjhatīti taṃtaṃmaggavajjhakilesatamappahānena ñāṇadassanaṃ visuddhibhāvaṃ pāpuṇāti. Dassanaṃ visuddhanti tassa tassa phalassa uppādakkhaṇe tassa tassa maggañāṇassa kiccasiddhippattito ñāṇadassanaṃ visuddhibhāvaṃ pattaṃ hoti. Sabbadhammānaṃ ekasaṅgahitāya nānattekattapaṭivedhapaññāya maggaphalañāṇehi siddhito ante maggaphalañāṇāni vuttāni.

    ဒသ္သနဝိသုဒ္ဓိဉာဏနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Dassanavisuddhiñāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ပဋိသမ္ဘိဒာမဂ္ဂပာဠိ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ၄၀. ဒသ္သနဝိသုဒ္ဓိဉာဏနိဒ္ဒေသော • 40. Dassanavisuddhiñāṇaniddeso


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact