| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
೪೦. ದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿಞಾಣನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
40. Dassanavisuddhiñāṇaniddesavaṇṇanā
೯೧. ದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿಞಾಣನಿದ್ದೇಸೇ ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಾ ಏಕಸಙ್ಗಹಿತಾತಿ ಸಬ್ಬೇ ಸಙ್ಖತಾಸಙ್ಖತಾ ಧಮ್ಮಾ ಏಕೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾ। ತಥಟ್ಠೇನಾತಿ ಭೂತಟ್ಠೇನ, ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಸಭಾವವಸೇನ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ಥೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನತ್ತಟ್ಠೇನಾತಿ ಕಾರಕವೇದಕಸಙ್ಖಾತೇನ ಅತ್ತನಾ ರಹಿತಟ್ಠೇನ। ಸಚ್ಚಟ್ಠೇನಾತಿ ಅವಿಸಂವಾದಕಟ್ಠೇನ, ಅತ್ತನೋ ಸಭಾವಞ್ಞಥತ್ತಾಭಾವೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಟಿವೇಧಟ್ಠೇನಾತಿ ಸಭಾವತೋ ಞಾಣೇನ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತಬ್ಬಟ್ಠೇನ। ಇಧ ಲೋಕುತ್ತರಞಾಣೇನ ಅಸಮ್ಮೋಹತೋ ಆರಮ್ಮಣತೋ ಚ ಪಟಿವೇಧೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅಭಿಜಾನನಟ್ಠೇನಾತಿ ಲೋಕಿಕೇನ ಞಾಣೇನ ಆರಮ್ಮಣತೋ, ಲೋಕುತ್ತರೇನ ಞಾಣೇನ ಅಸಮ್ಮೋಹತೋ ಆರಮ್ಮಣತೋ ಚ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಭಾವತೋ ಅಭಿಜಾನಿತಬ್ಬಟ್ಠೇನ। ‘‘ಸಬ್ಬಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೪೬) ಹಿ ವುತ್ತಂ। ಪರಿಜಾನನಟ್ಠೇನಾತಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರೇಹಿ ಞಾಣೇಹಿ ಸಭಾವತೋ ಅಭಿಞ್ಞಾತಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅನಿಚ್ಚಾದಿತೋ ನಿಯ್ಯಾನಾದಿತೋ ಚ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಜಾನಿತಬ್ಬಟ್ಠೇನ। ‘‘ಸಬ್ಬಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ। ಧಮ್ಮಟ್ಠೇನಾತಿ ಸಭಾವಧಾರಣಾದಿನಾ ಧಮ್ಮಟ್ಠೇನ। ಧಾತುಟ್ಠೇನಾತಿ ನಿಜ್ಜೀವತಾದಿನಾ ಧಾತುಟ್ಠೇನ। ಞಾತಟ್ಠೇನಾತಿ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರೇಹಿ ಞಾಣೇಹಿ ಞಾತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಟ್ಠೇನ। ಯಥಾ ದಟ್ಠುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಾದಿನಾ ಅತ್ಥೇನ ‘‘ದಿಟ್ಠಂ ಸುತಂ ಮುತಂ ವಿಞ್ಞಾತಂ ರೂಪ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ಏವಮಿಧಾಪಿ ಞಾತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಟ್ಠೋ ಞಾತಟ್ಠೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಟ್ಠೇನಾತಿ ಆರಮ್ಮಣತೋ ಪಚ್ಚಕ್ಖಕಾತಬ್ಬಟ್ಠೇನ। ಫುಸನಟ್ಠೇನಾತಿ ಪಚ್ಚಕ್ಖಕತಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣತೋ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಫುಸಿತಬ್ಬಟ್ಠೇನ। ಅಭಿಸಮಯಟ್ಠೇನಾತಿ ಲೋಕಿಕೇನ ಞಾಣೇನ ಅಭಿಸಮಾಗನ್ತಬ್ಬಟ್ಠೇನ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಹಿ ‘‘ತಥಟ್ಠೇ ಪಞ್ಞಾ ಸಚ್ಚವಿವಟ್ಟೇ ಞಾಣಂ, ಅಭಿಞ್ಞಾಪಞ್ಞಾ ಞಾತಟ್ಠೇ ಞಾಣಂ, ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಪಞ್ಞಾ ಫಸ್ಸನಟ್ಠೇ ಞಾಣ’’ನ್ತಿ ಏಕೇಕಮೇವ ಞಾಣಂ ವುತ್ತಂ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ –
91. Dassanavisuddhiñāṇaniddese sabbe dhammā ekasaṅgahitāti sabbe saṅkhatāsaṅkhatā dhammā ekena saṅgahitā paricchinnā. Tathaṭṭhenāti bhūtaṭṭhena, attano attano sabhāvavasena vijjamānatthenāti attho. Anattaṭṭhenāti kārakavedakasaṅkhātena attanā rahitaṭṭhena. Saccaṭṭhenāti avisaṃvādakaṭṭhena, attano sabhāvaññathattābhāvenāti attho. Paṭivedhaṭṭhenāti sabhāvato ñāṇena paṭivijjhitabbaṭṭhena. Idha lokuttarañāṇena asammohato ārammaṇato ca paṭivedho veditabbo. Abhijānanaṭṭhenāti lokikena ñāṇena ārammaṇato, lokuttarena ñāṇena asammohato ārammaṇato ca tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ sabhāvato abhijānitabbaṭṭhena. ‘‘Sabbaṃ, bhikkhave, abhiññeyya’’nti (saṃ. ni. 4.46) hi vuttaṃ. Parijānanaṭṭhenāti vuttanayeneva lokiyalokuttarehi ñāṇehi sabhāvato abhiññātānaṃ dhammānaṃ aniccādito niyyānādito ca paricchinditvā jānitabbaṭṭhena. ‘‘Sabbaṃ, bhikkhave, pariññeyya’’nti hi vuttaṃ. Dhammaṭṭhenāti sabhāvadhāraṇādinā dhammaṭṭhena. Dhātuṭṭhenāti nijjīvatādinā dhātuṭṭhena. Ñātaṭṭhenāti lokiyalokuttarehi ñāṇehi ñātuṃ sakkuṇeyyaṭṭhena. Yathā daṭṭhuṃ sakkuṇeyyādinā atthena ‘‘diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ rūpa’’nti vuttaṃ, evamidhāpi ñātuṃ sakkuṇeyyaṭṭho ñātaṭṭhoti veditabbo. Sacchikiriyaṭṭhenāti ārammaṇato paccakkhakātabbaṭṭhena. Phusanaṭṭhenāti paccakkhakatassa ārammaṇato punappunaṃ phusitabbaṭṭhena. Abhisamayaṭṭhenāti lokikena ñāṇena abhisamāgantabbaṭṭhena. Kiñcāpi hi ‘‘tathaṭṭhe paññā saccavivaṭṭe ñāṇaṃ, abhiññāpaññā ñātaṭṭhe ñāṇaṃ, sacchikiriyāpaññā phassanaṭṭhe ñāṇa’’nti ekekameva ñāṇaṃ vuttaṃ. Aṭṭhakathāyañca –
‘‘ಸಮವಾಯೇ ಖಣೇ ಕಾಲೇ, ಸಮೂಹೇ ಹೇತುದಿಟ್ಠಿಸು।
‘‘Samavāye khaṇe kāle, samūhe hetudiṭṭhisu;
ಪಟಿಲಾಭೇ ಪಹಾನೇ ಚ, ಪಟಿವೇಧೇ ಚ ದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ॥ –
Paṭilābhe pahāne ca, paṭivedhe ca dissatī’’ti . –
ಗಾಥಾವಣ್ಣನಾಯಂ ಅಭಿಸಮಯಸದ್ದಸ್ಸ ಪಟಿವೇಧತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ, ಇಧ ಪನ ಯಥಾವುತ್ತೇನ ಅತ್ಥೇನ ತೇಸಂ ನಾನತ್ತಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಮೇವ ಹಿ ಸೋ ಲೋಕಿಯಞಾಣವಸೇನ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ವುತ್ತೋತಿ।
Gāthāvaṇṇanāyaṃ abhisamayasaddassa paṭivedhattho vutto, idha pana yathāvuttena atthena tesaṃ nānattaṃ veditabbaṃ. Aṭṭhakathāyameva hi so lokiyañāṇavasena dhammābhisamayo vuttoti.
ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ ನಾನತ್ತನ್ತಿ ವಿಕ್ಖೇಪಸಬ್ಭಾವತೋ ನಾನಾರಮ್ಮಣತ್ತಾ ಚ ನಾನಾಸಭಾವೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಂ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ನೇಕ್ಖಮ್ಮಂ ಏಕತ್ತನ್ತಿ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಸಬ್ಭಾವತೋ ನಾನಾರಮ್ಮಣವಿಕ್ಖೇಪಾಭಾವತೋ ಚ ಏಕಸಭಾವನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಂ ಸಬ್ಬಕುಸಲಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಇಧ ಪೇಯ್ಯಾಲೇನ ಸಂಖಿತ್ತಾನಂ ಬ್ಯಾಪಾದಾದೀನಂ ಅಕುಸಲಾನಂ ಯಥಾವುತ್ತೇನ ಅತ್ಥೇನ ನಾನತ್ತಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಾದೀನಂ ಪನ ಹೇಟ್ಠಿಮಾನಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಾನಂ ಉಪರಿಮತೋ ಉಪರಿಮತೋ ಓಳಾರಿಕಟ್ಠೇನ ನಾನತ್ತಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಯಸ್ಮಾ ಏಕಸಙ್ಗಹಿತನಾನತ್ತೇಕತ್ತಾನಂ ಪಟಿವೇಧೋ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಸಚ್ಚಪಟಿವೇಧೇನ ಸಿಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಟಿವೇಧೋ’’ತಿ ಪದಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಾಭಿಸಮಯಂ ದಸ್ಸೇಸಿ।
Kāmacchando nānattanti vikkhepasabbhāvato nānārammaṇattā ca nānāsabhāvoti attho. Evaṃ sabbakilesā veditabbā. Nekkhammaṃ ekattanti cittekaggatāsabbhāvato nānārammaṇavikkhepābhāvato ca ekasabhāvanti attho. Evaṃ sabbakusalā veditabbā. Idha peyyālena saṃkhittānaṃ byāpādādīnaṃ akusalānaṃ yathāvuttena atthena nānattaṃ veditabbaṃ. Vitakkavicārādīnaṃ pana heṭṭhimānaṃ heṭṭhimānaṃ uparimato uparimato oḷārikaṭṭhena nānattaṃ veditabbaṃ. Yasmā ekasaṅgahitanānattekattānaṃ paṭivedho maggakkhaṇe saccapaṭivedhena sijjhati, tasmā ‘‘paṭivedho’’ti padaṃ uddharitvā saccābhisamayaṃ dassesi.
ಪರಿಞ್ಞಾ ಪಟಿವೇಧಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝತೀತಿ ಪರಿಞ್ಞಾಭಿಸಮಯೇನ ಅಭಿಸಮೇತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸು। ಸಚ್ಚಾಭಿಸಮಯಕಾಲಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಮಗ್ಗಞಾಣಸ್ಸ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಪರಿಞ್ಞಾ, ಪಹಾನಂ, ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾ, ಭಾವನಾತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಕಿಚ್ಚಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ಯಥಾ ನಾವಾ ಅಪುಬ್ಬಂ ಅಚರಿಮಂ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಚತ್ತಾರಿ ಕಿಚ್ಚಾನಿ ಕರೋತಿ, ಓರಿಮಂ ತೀರಂ ಪಜಹತಿ, ಸೋತಂ ಛಿನ್ದತಿ, ಭಣ್ಡಂ ವಹತಿ, ಪಾರಿಮಂ ತೀರಂ ಅಪ್ಪೇತಿ, ಏವಮೇವ ಮಗ್ಗಞಾಣಂ ಅಪುಬ್ಬಂ ಅಚರಿಮಂ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಅಭಿಸಮೇತಿ, ದುಕ್ಖಂ ಪರಿಞ್ಞಾಭಿಸಮಯೇನ ಅಭಿಸಮೇತಿ, ಸಮುದಯಂ ಪಹಾನಾಭಿಸಮಯೇನ ಅಭಿಸಮೇತಿ, ಮಗ್ಗಂ ಭಾವನಾಭಿಸಮಯೇನ ಅಭಿಸಮೇತಿ, ನಿರೋಧಂ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಭಿಸಮಯೇನ ಅಭಿಸಮೇತಿ। ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ನಿರೋಧಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಕಿಚ್ಚವಸೇನ ಚತ್ತಾರಿಪಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಾಪುಣಾತಿ ಪಸ್ಸತಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝತೀತಿ। ಯಥಾ ಓರಿಮಂ ತೀರಂ ಪಜಹತಿ, ಏವಂ ಮಗ್ಗಞಾಣಂ ದುಕ್ಖಂ ಪರಿಜಾನಾತಿ। ಯಥಾ ಸೋತಂ ಛಿನ್ದತಿ, ಏವಂ ಸಮುದಯಂ ಪಜಹತಿ। ಯಥಾ ಭಣ್ಡಂ ವಹತಿ, ಏವಂ ಸಹಜಾತಾದಿಪಚ್ಚಯತಾಯ ಮಗ್ಗಂ ಭಾವೇತಿ। ಯಥಾ ಪಾರಿಮಂ ತೀರಂ ಅಪ್ಪೇತಿ, ಏವಂ ಪಾರಿಮತೀರಭೂತಂ ನಿರೋಧಂ ಸಚ್ಛಿಕರೋತೀತಿ ಏವಂ ಉಪಮಾಸಂಸನ್ದನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Pariññā paṭivedhaṃ paṭivijjhatīti pariññābhisamayena abhisameti. Esa nayo sesesu. Saccābhisamayakālasmiñhi maggañāṇassa ekakkhaṇe pariññā, pahānaṃ, sacchikiriyā, bhāvanāti cattāri kiccāni honti. Yathā nāvā apubbaṃ acarimaṃ ekakkhaṇe cattāri kiccāni karoti, orimaṃ tīraṃ pajahati, sotaṃ chindati, bhaṇḍaṃ vahati, pārimaṃ tīraṃ appeti, evameva maggañāṇaṃ apubbaṃ acarimaṃ ekakkhaṇe cattāri saccāni abhisameti, dukkhaṃ pariññābhisamayena abhisameti, samudayaṃ pahānābhisamayena abhisameti, maggaṃ bhāvanābhisamayena abhisameti, nirodhaṃ sacchikiriyābhisamayena abhisameti. Kiṃ vuttaṃ hoti? Nirodhaṃ ārammaṇaṃ katvā kiccavasena cattāripi saccāni pāpuṇāti passati paṭivijjhatīti. Yathā orimaṃ tīraṃ pajahati, evaṃ maggañāṇaṃ dukkhaṃ parijānāti. Yathā sotaṃ chindati, evaṃ samudayaṃ pajahati. Yathā bhaṇḍaṃ vahati, evaṃ sahajātādipaccayatāya maggaṃ bhāveti. Yathā pārimaṃ tīraṃ appeti, evaṃ pārimatīrabhūtaṃ nirodhaṃ sacchikarotīti evaṃ upamāsaṃsandanaṃ veditabbaṃ.
ದಸ್ಸನಂ ವಿಸುಜ್ಝತೀತಿ ತಂತಂಮಗ್ಗವಜ್ಝಕಿಲೇಸತಮಪ್ಪಹಾನೇನ ಞಾಣದಸ್ಸನಂ ವಿಸುದ್ಧಿಭಾವಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ದಸ್ಸನಂ ವಿಸುದ್ಧನ್ತಿ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಫಲಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಕ್ಖಣೇ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಮಗ್ಗಞಾಣಸ್ಸ ಕಿಚ್ಚಸಿದ್ಧಿಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಞಾಣದಸ್ಸನಂ ವಿಸುದ್ಧಿಭಾವಂ ಪತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನಂ ಏಕಸಙ್ಗಹಿತಾಯ ನಾನತ್ತೇಕತ್ತಪಟಿವೇಧಪಞ್ಞಾಯ ಮಗ್ಗಫಲಞಾಣೇಹಿ ಸಿದ್ಧಿತೋ ಅನ್ತೇ ಮಗ್ಗಫಲಞಾಣಾನಿ ವುತ್ತಾನಿ।
Dassanaṃvisujjhatīti taṃtaṃmaggavajjhakilesatamappahānena ñāṇadassanaṃ visuddhibhāvaṃ pāpuṇāti. Dassanaṃ visuddhanti tassa tassa phalassa uppādakkhaṇe tassa tassa maggañāṇassa kiccasiddhippattito ñāṇadassanaṃ visuddhibhāvaṃ pattaṃ hoti. Sabbadhammānaṃ ekasaṅgahitāya nānattekattapaṭivedhapaññāya maggaphalañāṇehi siddhito ante maggaphalañāṇāni vuttāni.
ದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿಞಾಣನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Dassanavisuddhiñāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗಪಾಳಿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ೪೦. ದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿಞಾಣನಿದ್ದೇಸೋ • 40. Dassanavisuddhiñāṇaniddeso
