Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പടിസമ്ഭിദാമഗ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
൪൦. ദസ്സനവിസുദ്ധിഞാണനിദ്ദേസവണ്ണനാ
40. Dassanavisuddhiñāṇaniddesavaṇṇanā
൯൧. ദസ്സനവിസുദ്ധിഞാണനിദ്ദേസേ സബ്ബേ ധമ്മാ ഏകസങ്ഗഹിതാതി സബ്ബേ സങ്ഖതാസങ്ഖതാ ധമ്മാ ഏകേന സങ്ഗഹിതാ പരിച്ഛിന്നാ. തഥട്ഠേനാതി ഭൂതട്ഠേന, അത്തനോ അത്തനോ സഭാവവസേന വിജ്ജമാനത്ഥേനാതി അത്ഥോ. അനത്തട്ഠേനാതി കാരകവേദകസങ്ഖാതേന അത്തനാ രഹിതട്ഠേന. സച്ചട്ഠേനാതി അവിസംവാദകട്ഠേന, അത്തനോ സഭാവഞ്ഞഥത്താഭാവേനാതി അത്ഥോ. പടിവേധട്ഠേനാതി സഭാവതോ ഞാണേന പടിവിജ്ഝിതബ്ബട്ഠേന. ഇധ ലോകുത്തരഞാണേന അസമ്മോഹതോ ആരമ്മണതോ ച പടിവേധോ വേദിതബ്ബോ. അഭിജാനനട്ഠേനാതി ലോകികേന ഞാണേന ആരമ്മണതോ, ലോകുത്തരേന ഞാണേന അസമ്മോഹതോ ആരമ്മണതോ ച തേസം തേസം ധമ്മാനം സഭാവതോ അഭിജാനിതബ്ബട്ഠേന. ‘‘സബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, അഭിഞ്ഞേയ്യ’’ന്തി (സം॰ നി॰ ൪.൪൬) ഹി വുത്തം. പരിജാനനട്ഠേനാതി വുത്തനയേനേവ ലോകിയലോകുത്തരേഹി ഞാണേഹി സഭാവതോ അഭിഞ്ഞാതാനം ധമ്മാനം അനിച്ചാദിതോ നിയ്യാനാദിതോ ച പരിച്ഛിന്ദിത്വാ ജാനിതബ്ബട്ഠേന. ‘‘സബ്ബം, ഭിക്ഖവേ, പരിഞ്ഞേയ്യ’’ന്തി ഹി വുത്തം. ധമ്മട്ഠേനാതി സഭാവധാരണാദിനാ ധമ്മട്ഠേന. ധാതുട്ഠേനാതി നിജ്ജീവതാദിനാ ധാതുട്ഠേന. ഞാതട്ഠേനാതി ലോകിയലോകുത്തരേഹി ഞാണേഹി ഞാതും സക്കുണേയ്യട്ഠേന. യഥാ ദട്ഠും സക്കുണേയ്യാദിനാ അത്ഥേന ‘‘ദിട്ഠം സുതം മുതം വിഞ്ഞാതം രൂപ’’ന്തി വുത്തം, ഏവമിധാപി ഞാതും സക്കുണേയ്യട്ഠോ ഞാതട്ഠോതി വേദിതബ്ബോ. സച്ഛികിരിയട്ഠേനാതി ആരമ്മണതോ പച്ചക്ഖകാതബ്ബട്ഠേന. ഫുസനട്ഠേനാതി പച്ചക്ഖകതസ്സ ആരമ്മണതോ പുനപ്പുനം ഫുസിതബ്ബട്ഠേന. അഭിസമയട്ഠേനാതി ലോകികേന ഞാണേന അഭിസമാഗന്തബ്ബട്ഠേന. കിഞ്ചാപി ഹി ‘‘തഥട്ഠേ പഞ്ഞാ സച്ചവിവട്ടേ ഞാണം, അഭിഞ്ഞാപഞ്ഞാ ഞാതട്ഠേ ഞാണം, സച്ഛികിരിയാപഞ്ഞാ ഫസ്സനട്ഠേ ഞാണ’’ന്തി ഏകേകമേവ ഞാണം വുത്തം. അട്ഠകഥായഞ്ച –
91. Dassanavisuddhiñāṇaniddese sabbe dhammā ekasaṅgahitāti sabbe saṅkhatāsaṅkhatā dhammā ekena saṅgahitā paricchinnā. Tathaṭṭhenāti bhūtaṭṭhena, attano attano sabhāvavasena vijjamānatthenāti attho. Anattaṭṭhenāti kārakavedakasaṅkhātena attanā rahitaṭṭhena. Saccaṭṭhenāti avisaṃvādakaṭṭhena, attano sabhāvaññathattābhāvenāti attho. Paṭivedhaṭṭhenāti sabhāvato ñāṇena paṭivijjhitabbaṭṭhena. Idha lokuttarañāṇena asammohato ārammaṇato ca paṭivedho veditabbo. Abhijānanaṭṭhenāti lokikena ñāṇena ārammaṇato, lokuttarena ñāṇena asammohato ārammaṇato ca tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ sabhāvato abhijānitabbaṭṭhena. ‘‘Sabbaṃ, bhikkhave, abhiññeyya’’nti (saṃ. ni. 4.46) hi vuttaṃ. Parijānanaṭṭhenāti vuttanayeneva lokiyalokuttarehi ñāṇehi sabhāvato abhiññātānaṃ dhammānaṃ aniccādito niyyānādito ca paricchinditvā jānitabbaṭṭhena. ‘‘Sabbaṃ, bhikkhave, pariññeyya’’nti hi vuttaṃ. Dhammaṭṭhenāti sabhāvadhāraṇādinā dhammaṭṭhena. Dhātuṭṭhenāti nijjīvatādinā dhātuṭṭhena. Ñātaṭṭhenāti lokiyalokuttarehi ñāṇehi ñātuṃ sakkuṇeyyaṭṭhena. Yathā daṭṭhuṃ sakkuṇeyyādinā atthena ‘‘diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ rūpa’’nti vuttaṃ, evamidhāpi ñātuṃ sakkuṇeyyaṭṭho ñātaṭṭhoti veditabbo. Sacchikiriyaṭṭhenāti ārammaṇato paccakkhakātabbaṭṭhena. Phusanaṭṭhenāti paccakkhakatassa ārammaṇato punappunaṃ phusitabbaṭṭhena. Abhisamayaṭṭhenāti lokikena ñāṇena abhisamāgantabbaṭṭhena. Kiñcāpi hi ‘‘tathaṭṭhe paññā saccavivaṭṭe ñāṇaṃ, abhiññāpaññā ñātaṭṭhe ñāṇaṃ, sacchikiriyāpaññā phassanaṭṭhe ñāṇa’’nti ekekameva ñāṇaṃ vuttaṃ. Aṭṭhakathāyañca –
‘‘സമവായേ ഖണേ കാലേ, സമൂഹേ ഹേതുദിട്ഠിസു;
‘‘Samavāye khaṇe kāle, samūhe hetudiṭṭhisu;
പടിലാഭേ പഹാനേ ച, പടിവേധേ ച ദിസ്സതീ’’തി . –
Paṭilābhe pahāne ca, paṭivedhe ca dissatī’’ti . –
ഗാഥാവണ്ണനായം അഭിസമയസദ്ദസ്സ പടിവേധത്ഥോ വുത്തോ, ഇധ പന യഥാവുത്തേന അത്ഥേന തേസം നാനത്തം വേദിതബ്ബം. അട്ഠകഥായമേവ ഹി സോ ലോകിയഞാണവസേന ധമ്മാഭിസമയോ വുത്തോതി.
Gāthāvaṇṇanāyaṃ abhisamayasaddassa paṭivedhattho vutto, idha pana yathāvuttena atthena tesaṃ nānattaṃ veditabbaṃ. Aṭṭhakathāyameva hi so lokiyañāṇavasena dhammābhisamayo vuttoti.
കാമച്ഛന്ദോ നാനത്തന്തി വിക്ഖേപസബ്ഭാവതോ നാനാരമ്മണത്താ ച നാനാസഭാവോതി അത്ഥോ. ഏവം സബ്ബകിലേസാ വേദിതബ്ബാ. നേക്ഖമ്മം ഏകത്തന്തി ചിത്തേകഗ്ഗതാസബ്ഭാവതോ നാനാരമ്മണവിക്ഖേപാഭാവതോ ച ഏകസഭാവന്തി അത്ഥോ. ഏവം സബ്ബകുസലാ വേദിതബ്ബാ. ഇധ പേയ്യാലേന സംഖിത്താനം ബ്യാപാദാദീനം അകുസലാനം യഥാവുത്തേന അത്ഥേന നാനത്തം വേദിതബ്ബം. വിതക്കവിചാരാദീനം പന ഹേട്ഠിമാനം ഹേട്ഠിമാനം ഉപരിമതോ ഉപരിമതോ ഓളാരികട്ഠേന നാനത്തം വേദിതബ്ബം. യസ്മാ ഏകസങ്ഗഹിതനാനത്തേകത്താനം പടിവേധോ മഗ്ഗക്ഖണേ സച്ചപടിവേധേന സിജ്ഝതി, തസ്മാ ‘‘പടിവേധോ’’തി പദം ഉദ്ധരിത്വാ സച്ചാഭിസമയം ദസ്സേസി.
Kāmacchando nānattanti vikkhepasabbhāvato nānārammaṇattā ca nānāsabhāvoti attho. Evaṃ sabbakilesā veditabbā. Nekkhammaṃ ekattanti cittekaggatāsabbhāvato nānārammaṇavikkhepābhāvato ca ekasabhāvanti attho. Evaṃ sabbakusalā veditabbā. Idha peyyālena saṃkhittānaṃ byāpādādīnaṃ akusalānaṃ yathāvuttena atthena nānattaṃ veditabbaṃ. Vitakkavicārādīnaṃ pana heṭṭhimānaṃ heṭṭhimānaṃ uparimato uparimato oḷārikaṭṭhena nānattaṃ veditabbaṃ. Yasmā ekasaṅgahitanānattekattānaṃ paṭivedho maggakkhaṇe saccapaṭivedhena sijjhati, tasmā ‘‘paṭivedho’’ti padaṃ uddharitvā saccābhisamayaṃ dassesi.
പരിഞ്ഞാ പടിവേധം പടിവിജ്ഝതീതി പരിഞ്ഞാഭിസമയേന അഭിസമേതി. ഏസ നയോ സേസേസു. സച്ചാഭിസമയകാലസ്മിഞ്ഹി മഗ്ഗഞാണസ്സ ഏകക്ഖണേ പരിഞ്ഞാ, പഹാനം, സച്ഛികിരിയാ, ഭാവനാതി ചത്താരി കിച്ചാനി ഹോന്തി. യഥാ നാവാ അപുബ്ബം അചരിമം ഏകക്ഖണേ ചത്താരി കിച്ചാനി കരോതി, ഓരിമം തീരം പജഹതി, സോതം ഛിന്ദതി, ഭണ്ഡം വഹതി, പാരിമം തീരം അപ്പേതി, ഏവമേവ മഗ്ഗഞാണം അപുബ്ബം അചരിമം ഏകക്ഖണേ ചത്താരി സച്ചാനി അഭിസമേതി, ദുക്ഖം പരിഞ്ഞാഭിസമയേന അഭിസമേതി, സമുദയം പഹാനാഭിസമയേന അഭിസമേതി, മഗ്ഗം ഭാവനാഭിസമയേന അഭിസമേതി, നിരോധം സച്ഛികിരിയാഭിസമയേന അഭിസമേതി. കിം വുത്തം ഹോതി? നിരോധം ആരമ്മണം കത്വാ കിച്ചവസേന ചത്താരിപി സച്ചാനി പാപുണാതി പസ്സതി പടിവിജ്ഝതീതി. യഥാ ഓരിമം തീരം പജഹതി, ഏവം മഗ്ഗഞാണം ദുക്ഖം പരിജാനാതി. യഥാ സോതം ഛിന്ദതി, ഏവം സമുദയം പജഹതി. യഥാ ഭണ്ഡം വഹതി, ഏവം സഹജാതാദിപച്ചയതായ മഗ്ഗം ഭാവേതി. യഥാ പാരിമം തീരം അപ്പേതി, ഏവം പാരിമതീരഭൂതം നിരോധം സച്ഛികരോതീതി ഏവം ഉപമാസംസന്ദനം വേദിതബ്ബം.
Pariññā paṭivedhaṃ paṭivijjhatīti pariññābhisamayena abhisameti. Esa nayo sesesu. Saccābhisamayakālasmiñhi maggañāṇassa ekakkhaṇe pariññā, pahānaṃ, sacchikiriyā, bhāvanāti cattāri kiccāni honti. Yathā nāvā apubbaṃ acarimaṃ ekakkhaṇe cattāri kiccāni karoti, orimaṃ tīraṃ pajahati, sotaṃ chindati, bhaṇḍaṃ vahati, pārimaṃ tīraṃ appeti, evameva maggañāṇaṃ apubbaṃ acarimaṃ ekakkhaṇe cattāri saccāni abhisameti, dukkhaṃ pariññābhisamayena abhisameti, samudayaṃ pahānābhisamayena abhisameti, maggaṃ bhāvanābhisamayena abhisameti, nirodhaṃ sacchikiriyābhisamayena abhisameti. Kiṃ vuttaṃ hoti? Nirodhaṃ ārammaṇaṃ katvā kiccavasena cattāripi saccāni pāpuṇāti passati paṭivijjhatīti. Yathā orimaṃ tīraṃ pajahati, evaṃ maggañāṇaṃ dukkhaṃ parijānāti. Yathā sotaṃ chindati, evaṃ samudayaṃ pajahati. Yathā bhaṇḍaṃ vahati, evaṃ sahajātādipaccayatāya maggaṃ bhāveti. Yathā pārimaṃ tīraṃ appeti, evaṃ pārimatīrabhūtaṃ nirodhaṃ sacchikarotīti evaṃ upamāsaṃsandanaṃ veditabbaṃ.
ദസ്സനം വിസുജ്ഝതീതി തംതംമഗ്ഗവജ്ഝകിലേസതമപ്പഹാനേന ഞാണദസ്സനം വിസുദ്ധിഭാവം പാപുണാതി. ദസ്സനം വിസുദ്ധന്തി തസ്സ തസ്സ ഫലസ്സ ഉപ്പാദക്ഖണേ തസ്സ തസ്സ മഗ്ഗഞാണസ്സ കിച്ചസിദ്ധിപ്പത്തിതോ ഞാണദസ്സനം വിസുദ്ധിഭാവം പത്തം ഹോതി. സബ്ബധമ്മാനം ഏകസങ്ഗഹിതായ നാനത്തേകത്തപടിവേധപഞ്ഞായ മഗ്ഗഫലഞാണേഹി സിദ്ധിതോ അന്തേ മഗ്ഗഫലഞാണാനി വുത്താനി.
Dassanaṃvisujjhatīti taṃtaṃmaggavajjhakilesatamappahānena ñāṇadassanaṃ visuddhibhāvaṃ pāpuṇāti. Dassanaṃ visuddhanti tassa tassa phalassa uppādakkhaṇe tassa tassa maggañāṇassa kiccasiddhippattito ñāṇadassanaṃ visuddhibhāvaṃ pattaṃ hoti. Sabbadhammānaṃ ekasaṅgahitāya nānattekattapaṭivedhapaññāya maggaphalañāṇehi siddhito ante maggaphalañāṇāni vuttāni.
ദസ്സനവിസുദ്ധിഞാണനിദ്ദേസവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Dassanavisuddhiñāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / പടിസമ്ഭിദാമഗ്ഗപാളി • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ൪൦. ദസ്സനവിസുദ്ധിഞാണനിദ്ദേസോ • 40. Dassanavisuddhiñāṇaniddeso