Tipiṭaka / Tipiṭaka (English) / Dīgha Nikāya, English translation

    දීඝ නිකාය 34

    Long Discourses 34

    දසුත්තරසුත්ත

    Up to Ten

    ඒවං මේ සුතං—ඒකං සමයං භගවා චම්පායං විහරති ගග්ගරාය පෝක්ඛරණියා තීරේ මහතා භික්ඛුසඞ්ඝේන සද්ධිං පඤ්චමත්තේහි භික්ඛුසතේහි. තත්‍ර ඛෝ ආයස්මා සාරිපුත්තෝ භික්ඛූ ආමන්තේසි: “ආවුසෝ භික්ඛවේ”ති.

    So I have heard. At one time the Buddha was staying near Campā on the banks of the Gaggarā Lotus Pond together with a large Saṅgha of five hundred bhikkhus. There Sāriputta addressed the bhikkhus: “Friends, bhikkhus!”

    “ආවුසෝ”ති ඛෝ තේ භික්ඛූ ආයස්මතෝ සාරිපුත්තස්ස පච්චස්සෝසුං. ආයස්මා සාරිපුත්තෝ ඒතදවෝච:

    “Friend,” they replied. Sāriputta said this:

    “දසුත්තරං පවක්ඛාමි, ධම්මං නිබ්බානපත්තියා; දුක්ඛස්සන්තකිරියාය, සබ්බගන්ථප්පමෝචනං.

    “I will relate the teachings up to ten for attaining Nibbana, for making an end of suffering, the release from all ties.

    1. ඒකෝ ධම්මෝ

    1. Groups of One

    ඒකෝ, ආවුසෝ, ධම්මෝ බහුකාරෝ, ඒකෝ ධම්මෝ භාවේතබ්බෝ, ඒකෝ ධම්මෝ පරිඤ්ඤේය්‍යෝ, ඒකෝ ධම්මෝ පහාතබ්බෝ, ඒකෝ ධම්මෝ හානභාගියෝ, ඒකෝ ධම්මෝ විසේසභාගියෝ, ඒකෝ ධම්මෝ දුප්පටිවිජ්ඣෝ, ඒකෝ ධම්මෝ උප්පාදේතබ්බෝ, ඒකෝ ධම්මෝ අභිඤ්ඤේය්‍යෝ, ඒකෝ ධම්මෝ සච්ඡිකාතබ්බෝ.

    Friends, one thing is helpful, one thing should be developed, one thing should be completely understood, one thing should be given up, one thing makes things worse, one thing leads to distinction, one thing is hard to comprehend, one thing should be produced, one thing should be directly known, one thing should be realized.

    කතමෝ ඒකෝ ධම්මෝ බහුකාරෝ? අප්පමාදෝ කුසලේසු ධම්මේසු. අයං ඒකෝ ධම්මෝ බහුකාරෝ.

    What one thing is helpful? Diligence in skillful qualities.

    කතමෝ ඒකෝ ධම්මෝ භාවේතබ්බෝ? කායගතාසති සාතසහගතා. අයං ඒකෝ ධම්මෝ භාවේතබ්බෝ.

    What one thing should be developed? Mindfulness of the body that is full of pleasure.

    කතමෝ ඒකෝ ධම්මෝ පරිඤ්ඤේය්‍යෝ? ඵස්සෝ සාසවෝ උපාදානියෝ. අයං ඒකෝ ධම්මෝ පරිඤ්ඤේය්‍යෝ.

    What one thing should be completely understood? Contact, which is accompanied by defilements and is prone to being grasped.

    කතමෝ ඒකෝ ධම්මෝ පහාතබ්බෝ? අස්මිමානෝ. අයං ඒකෝ ධම්මෝ පහාතබ්බෝ.

    What one thing should be given up? The conceit ‘I am’.

    කතමෝ ඒකෝ ධම්මෝ හානභාගියෝ? අයෝනිසෝ මනසිකාරෝ. අයං ඒකෝ ධම්මෝ හානභාගියෝ.

    What one thing makes things worse? Irrational application of mind.

    කතමෝ ඒකෝ ධම්මෝ විසේසභාගියෝ? යෝනිසෝ මනසිකාරෝ. අයං ඒකෝ ධම්මෝ විසේසභාගියෝ.

    What one thing leads to distinction? Rational application of mind.

    කතමෝ ඒකෝ ධම්මෝ දුප්පටිවිජ්ඣෝ? ආනන්තරිකෝ චේතෝසමාධි. අයං ඒකෝ ධම්මෝ දුප්පටිවිජ්ඣෝ.

    What one thing is hard to comprehend? The heart’s immersion of immediate result.

    කතමෝ ඒකෝ ධම්මෝ උප්පාදේතබ්බෝ? අකුප්පං ඤාණං. අයං ඒකෝ ධම්මෝ උප්පාදේතබ්බෝ.

    What one thing should be produced? Unshakable knowledge.

    කතමෝ ඒකෝ ධම්මෝ අභිඤ්ඤේය්‍යෝ? සබ්බේ සත්තා ආහාරට්ඨිතිකා. අයං ඒකෝ ධම්මෝ අභිඤ්ඤේය්‍යෝ.

    What one thing should be directly known? All sentient beings are sustained by food.

    කතමෝ ඒකෝ ධම්මෝ සච්ඡිකාතබ්බෝ? අකුප්පා චේතෝවිමුත්ති. අයං ඒකෝ ධම්මෝ සච්ඡිකාතබ්බෝ.

    What one thing should be realized? The unshakable release of the heart.

    ඉති ඉමේ දස ධම්මා භූතා තච්ඡා තථා අවිතථා අනඤ්ඤථා සම්මා තථාගතේන අභිසම්බුද්ධා.

    So these ten things that are true, real, and accurate, not unreal, not otherwise were rightly awakened to by the Realized One.

    2. ද්වේ ධම්මා

    2. Groups of Two

    ද්වේ ධම්මා බහුකාරා, ද්වේ ධම්මා භාවේතබ්බා, ද්වේ ධම්මා පරිඤ්ඤේය්‍යා, ද්වේ ධම්මා පහාතබ්බා, ද්වේ ධම්මා හානභාගියා, ද්වේ ධම්මා විසේසභාගියා, ද්වේ ධම්මා දුප්පටිවිජ්ඣා, ද්වේ ධම්මා උප්පාදේතබ්බා, ද්වේ ධම්මා අභිඤ්ඤේය්‍යා, ද්වේ ධම්මා සච්ඡිකාතබ්බා.

    Two things are helpful, two things should be developed, two things should be completely understood, two things should be given up, two things make things worse, two things lead to distinction, two things are hard to comprehend, two things should be produced, two things should be directly known, two things should be realized.

    කතමේ ද්වේ ධම්මා බහුකාරා? සති ච සම්පජඤ්ඤඤ්ච. ඉමේ ද්වේ ධම්මා බහුකාරා.

    What two things are helpful? Mindfulness and situational awareness.

    කතමේ ද්වේ ධම්මා භාවේතබ්බා? සමථෝ ච විපස්සනා ච. ඉමේ ද්වේ ධම්මා භාවේතබ්බා.

    What two things should be developed? Serenity and discernment.

    කතමේ ද්වේ ධම්මා පරිඤ්ඤේය්‍යා? නාමඤ්ච රූපඤ්ච. ඉමේ ද්වේ ධම්මා පරිඤ්ඤේය්‍යා.

    What two things should be completely understood? Name and form.

    කතමේ ද්වේ ධම්මා පහාතබ්බා? අවිජ්ජා ච භවතණ්හා ච. ඉමේ ද්වේ ධම්මා පහාතබ්බා.

    What two things should be given up? Ignorance and craving for continued existence.

    කතමේ ද්වේ ධම්මා හානභාගියා? දෝවචස්සතා ච පාපමිත්තතා ච. ඉමේ ද්වේ ධම්මා හානභාගියා.

    What two things make things worse? Being hard to admonish and having bad friends.

    කතමේ ද්වේ ධම්මා විසේසභාගියා? සෝවචස්සතා ච කල්‍යාණමිත්තතා ච. ඉමේ ද්වේ ධම්මා විසේසභාගියා.

    What two things lead to distinction? Being easy to admonish and having good friends.

    කතමේ ද්වේ ධම්මා දුප්පටිවිජ්ඣා? යෝ ච හේතු යෝ ච පච්චයෝ සත්තානං සඞ්කිලේසාය, යෝ ච හේතු යෝ ච පච්චයෝ සත්තානං විසුද්ධියා. ඉමේ ද්වේ ධම්මා දුප්පටිවිජ්ඣා.

    What two things are hard to comprehend? What are the causes and reasons for the corruption of sentient beings, and what are the causes and reasons for the purification of sentient beings.

    කතමේ ද්වේ ධම්මා උප්පාදේතබ්බා? ද්වේ ඤාණානි—ඛයේ ඤාණං, අනුප්පාදේ ඤාණං. ඉමේ ද්වේ ධම්මා උප්පාදේතබ්බා.

    What two things should be produced? Two knowledges: knowledge of ending, and knowledge of non-arising.

    කතමේ ද්වේ ධම්මා අභිඤ්ඤේය්‍යා? ද්වේ ධාතුයෝ—සඞ්ඛතා ච ධාතු අසඞ්ඛතා ච ධාතු. ඉමේ ද්වේ ධම්මා අභිඤ්ඤේය්‍යා.

    What two things should be directly known? Two elements: the conditioned element and the unconditioned element.

    කතමේ ද්වේ ධම්මා සච්ඡිකාතබ්බා? විජ්ජා ච විමුත්ති ච. ඉමේ ද්වේ ධම්මා සච්ඡිකාතබ්බා.

    What two things should be realized? Knowledge and freedom.

    ඉති ඉමේ වීසති ධම්මා භූතා තච්ඡා තථා අවිතථා අනඤ්ඤථා සම්මා තථාගතේන අභිසම්බුද්ධා.

    So these twenty things that are true, real, and accurate, not unreal, not otherwise were rightly awakened to by the Realized One.

    3. තයෝ ධම්මා

    3. Groups of Three

    තයෝ ධම්මා බහුකාරා, තයෝ ධම්මා භාවේතබ්බා …පේ… තයෝ ධම්මා සච්ඡිකාතබ්බා.

    Three things are helpful, etc.

    කතමේ තයෝ ධම්මා බහුකාරා? සප්පුරිසසංසේවෝ, සද්ධම්මස්සවනං, ධම්මානුධම්මප්පටිපත්ති. ඉමේ තයෝ ධම්මා බහුකාරා.

    What three things are helpful? Associating with good people, listening to the true teaching, and practicing in line with the teaching.

    කතමේ තයෝ ධම්මා භාවේතබ්බා? තයෝ සමාධී—සවිතක්කෝ සවිචාරෝ සමාධි, අවිතක්කෝ විචාරමත්තෝ සමාධි, අවිතක්කෝ අවිචාරෝ සමාධි. ඉමේ තයෝ ධම්මා භාවේතබ්බා.

    What three things should be developed? Three kinds of immersion. Immersion with placing the mind and keeping it connected. Immersion without placing the mind, but just keeping it connected. Immersion without placing the mind or keeping it connected.

    කතමේ තයෝ ධම්මා පරිඤ්ඤේය්‍යා? තිස්සෝ වේදනා—සුඛා වේදනා, දුක්ඛා වේදනා, අදුක්ඛමසුඛා වේදනා. ඉමේ තයෝ ධම්මා පරිඤ්ඤේය්‍යා.

    What three things should be completely understood? Three feelings: pleasant, painful, and neutral.

    කතමේ තයෝ ධම්මා පහාතබ්බා? තිස්සෝ තණ්හා—කාමතණ්හා, භවතණ්හා, විභවතණ්හා. ඉමේ තයෝ ධම්මා පහාතබ්බා.

    What three things should be given up? Three cravings: craving for sensual pleasures, craving for continued existence, and craving to end existence.

    කතමේ තයෝ ධම්මා හානභාගියා? තීණි අකුසලමූලානි—ලෝභෝ අකුසලමූලං, දෝසෝ අකුසලමූලං, මෝහෝ අකුසලමූලං. ඉමේ තයෝ ධම්මා හානභාගියා.

    What three things make things worse? Three unskillful roots: greed, hate, and delusion.

    කතමේ තයෝ ධම්මා විසේසභාගියා? තීණි කුසලමූලානි—අලෝභෝ කුසලමූලං, අදෝසෝ කුසලමූලං, අමෝහෝ කුසලමූලං. ඉමේ තයෝ ධම්මා විසේසභාගියා.

    What three things lead to distinction? Three skillful roots: non-greed, non-hate, and non-delusion.

    කතමේ තයෝ ධම්මා දුප්පටිවිජ්ඣා? තිස්සෝ නිස්සරණියා ධාතුයෝ—කාමානමේතං නිස්සරණං යදිදං නේක්ඛම්මං, රූපානමේතං නිස්සරණං යදිදං අරූපං, යං ඛෝ පන කිඤ්චි භූතං සඞ්ඛතං පටිච්චසමුප්පන්නං, නිරෝධෝ තස්ස නිස්සරණං. ඉමේ තයෝ ධම්මා දුප්පටිවිජ්ඣා.

    What three things are hard to comprehend? Three elements of escape. Renunciation is the escape from sensual pleasures. The formless is the escape from form. Cessation is the escape from whatever is created, conditioned, and dependently originated.

    කතමේ තයෝ ධම්මා උප්පාදේතබ්බා? තීණි ඤාණානි—අතීතංසේ ඤාණං, අනාගතංසේ ඤාණං, පච්චුප්පන්නංසේ ඤාණං. ඉමේ තයෝ ධම්මා උප්පාදේතබ්බා.

    What three things should be produced? Three knowledges: knowledge regarding the past portion, the future portion, and the present portion.

    කතමේ තයෝ ධම්මා අභිඤ්ඤේය්‍යා? තිස්සෝ ධාතුයෝ—කාමධාතු, රූපධාතු, අරූපධාතු. ඉමේ තයෝ ධම්මා අභිඤ්ඤේය්‍යා.

    What three things should be directly known? Three elements: sensuality, form, and formlessness.

    කතමේ තයෝ ධම්මා සච්ඡිකාතබ්බා? තිස්සෝ විජ්ජා—පුබ්බේනිවාසානුස්සතිඤාණං විජ්ජා, සත්තානං චුතූපපාතේ ඤාණං විජ්ජා, ආසවානං ඛයේ ඤාණං විජ්ජා. ඉමේ තයෝ ධම්මා සච්ඡිකාතබ්බා.

    What three things should be realized? Three knowledges: recollection of past lives, knowledge of the death and rebirth of sentient beings, and knowledge of the ending of defilements.

    ඉති ඉමේ තිංස ධම්මා භූතා තච්ඡා තථා අවිතථා අනඤ්ඤථා සම්මා තථාගතේන අභිසම්බුද්ධා.

    So these thirty things that are true, real, and accurate, not unreal, not otherwise were rightly awakened to by the Realized One.

    4. චත්තාරෝ ධම්මා

    4. Groups of Four

    චත්තාරෝ ධම්මා බහුකාරා, චත්තාරෝ ධම්මා භාවේතබ්බා …පේ… චත්තාරෝ ධම්මා සච්ඡිකාතබ්බා.

    Four things are helpful, etc.

    කතමේ චත්තාරෝ ධම්මා බහුකාරා? චත්තාරි චක්කානි—පතිරූපදේසවාසෝ, සප්පුරිසූපනිස්සයෝ, අත්තසම්මාපණිධි, පුබ්බේ ච කතපුඤ්ඤතා. ඉමේ චත්තාරෝ ධම්මා බහුකාරා.

    What four things are helpful? Four situations: living in a suitable region, relying on good people, being rightly resolved in oneself, and past merit.

    කතමේ චත්තාරෝ ධම්මා භාවේතබ්බා? චත්තාරෝ සතිපට්ඨානා—ඉධාවුසෝ, භික්ඛු කායේ කායානුපස්සී විහරති ආතාපී සම්පජානෝ සතිමා විනේය්‍ය ලෝකේ අභිජ්ඣාදෝමනස්සං. වේදනාසු …පේ… චිත්තේ … ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති ආතාපී සම්පජානෝ සතිමා විනේය්‍ය ලෝකේ අභිජ්ඣාදෝමනස්සං. ඉමේ චත්තාරෝ ධම්මා භාවේතබ්බා.

    What four things should be developed? The four kinds of mindfulness meditation. A bhikkhu meditates by observing an aspect of the body—keen, aware, and mindful, rid of covetousness and displeasure for the world. They meditate observing an aspect of feelings … mind … principles—keen, aware, and mindful, rid of covetousness and displeasure for the world.

    කතමේ චත්තාරෝ ධම්මා පරිඤ්ඤේය්‍යා? චත්තාරෝ ආහාරා—කබළීකාරෝ ආහාරෝ ඕළාරිකෝ වා සුඛුමෝ වා, ඵස්සෝ දුතියෝ, මනෝසඤ්චේතනා තතියා, විඤ්ඤාණං චතුත්ථං. ඉමේ චත්තාරෝ ධම්මා පරිඤ්ඤේය්‍යා.

    What four things should be completely understood? Four foods: solid food, whether coarse or fine; contact is the second, mental intention the third, and consciousness the fourth.

    කතමේ චත්තාරෝ ධම්මා පහාතබ්බා? චත්තාරෝ ඕඝා—කාමෝඝෝ, භවෝඝෝ, දිට්ඨෝඝෝ, අවිජ්ජෝඝෝ. ඉමේ චත්තාරෝ ධම්මා පහාතබ්බා.

    What four things should be given up? Four floods: sensuality, desire for rebirth, views, and ignorance.

    කතමේ චත්තාරෝ ධම්මා හානභාගියා? චත්තාරෝ යෝගා—කාමයෝගෝ, භවයෝගෝ, දිට්ඨියෝගෝ, අවිජ්ජායෝගෝ. ඉමේ චත්තාරෝ ධම්මා හානභාගියා.

    What four things make things worse? Four yokes: the yokes of sensuality, desire for rebirth, views, and ignorance.

    කතමේ චත්තාරෝ ධම්මා විසේසභාගියා? චත්තාරෝ විසංයෝගා—කාමයෝගවිසංයෝගෝ, භවයෝගවිසංයෝගෝ, දිට්ඨියෝගවිසංයෝගෝ, අවිජ්ජායෝගවිසංයෝගෝ. ඉමේ චත්තාරෝ ධම්මා විසේසභාගියා.

    What four things lead to distinction? Four kinds of unyoking: unyoking from the yokes of sensuality, desire for rebirth, views, and ignorance.

    කතමේ චත්තාරෝ ධම්මා දුප්පටිවිජ්ඣා? චත්තාරෝ සමාධී—හානභාගියෝ සමාධි, ඨිතිභාගියෝ සමාධි, විසේසභාගියෝ සමාධි, නිබ්බේධභාගියෝ සමාධි. ඉමේ චත්තාරෝ ධම්මා දුප්පටිවිජ්ඣා.

    What four things are hard to comprehend? Four kinds of immersion: immersion liable to decline, stable immersion, immersion that leads to distinction, and immersion that leads to penetration.

    කතමේ චත්තාරෝ ධම්මා උප්පාදේතබ්බා? චත්තාරි ඤාණානි—ධම්මේ ඤාණං, අන්වයේ ඤාණං, පරියේ ඤාණං, සම්මුතියා ඤාණං. ඉමේ චත්තාරෝ ධම්මා උප්පාදේතබ්බා.

    What four things should be produced? Four knowledges: knowledge of the present phenomena, inferential knowledge, knowledge of others’ minds, and conventional knowledge.

    කතමේ චත්තාරෝ ධම්මා අභිඤ්ඤේය්‍යා? චත්තාරි අරියසච්චානි—දුක්ඛං අරියසච්චං, දුක්ඛසමුදයං අරියසච්චං, දුක්ඛනිරෝධං අරියසච්චං, දුක්ඛනිරෝධගාමිනී පටිපදා අරියසච්චං. ඉමේ චත්තාරෝ ධම්මා අභිඤ්ඤේය්‍යා.

    What four things should be directly known? The four noble truths: suffering, the origin of suffering, the cessation of suffering, and the practice that leads to the cessation of suffering.

    කතමේ චත්තාරෝ ධම්මා සච්ඡිකාතබ්බා? චත්තාරි සාමඤ්ඤඵලානි—සෝතාපත්තිඵලං, සකදාගාමිඵලං, අනාගාමිඵලං, අරහත්තඵලං. ඉමේ චත්තාරෝ ධම්මා සච්ඡිකාතබ්බා.

    What four things should be realized? Four fruits of the ascetic life: stream-entry, once-return, non-return, and perfection.

    ඉති ඉමේ චත්තාරීසධම්මා භූතා තච්ඡා තථා අවිතථා අනඤ්ඤථා සම්මා තථාගතේන අභිසම්බුද්ධා.

    So these forty things that are true, real, and accurate, not unreal, not otherwise were rightly awakened to by the Realized One.

    5. පඤ්ච ධම්මා

    5. Groups of Five

    පඤ්ච ධම්මා බහුකාරා …පේ… පඤ්ච ධම්මා සච්ඡිකාතබ්බා.

    Five things are helpful, etc.

    කතමේ පඤ්ච ධම්මා බහුකාරා? පඤ්ච පධානියඞ්ගානි—ඉධාවුසෝ, භික්ඛු සද්ධෝ හෝති, සද්දහති තථාගතස්ස බෝධිං: ‘ඉතිපි සෝ භගවා අරහං සම්මාසම්බුද්ධෝ විජ්ජාචරණසම්පන්නෝ සුගතෝ ලෝකවිදූ අනුත්තරෝ පුරිසදම්මසාරථි සත්ථා දේවමනුස්සානං බුද්ධෝ භගවා(අ)ති. අප්පාබාධෝ හෝති අප්පාතඞ්කෝ සමවේපාකිනියා ගහණියා සමන්නාගතෝ නාතිසීතාය නාච්චුණ්හාය මජ්ඣිමාය පධානක්ඛමාය. අසඨෝ හෝති අමායාවී යථාභූතමත්තානං ආවීකත්තා සත්ථරි වා විඤ්ඤූසු වා සබ්‍රහ්මචාරීසු. ආරද්ධවීරියෝ විහරති අකුසලානං ධම්මානං පහානාය, කුසලානං ධම්මානං උපසම්පදාය, ථාමවා දළ්හපරක්කමෝ අනික්ඛිත්තධුරෝ කුසලේසු ධම්මේසු. පඤ්ඤවා හෝති උදයත්ථගාමිනියා පඤ්ඤාය සමන්නාගතෝ අරියාය නිබ්බේධිකාය සම්මා දුක්ඛක්ඛයගාමිනියා. ඉමේ පඤ්ච ධම්මා බහුකාරා.

    What five things are helpful? Five factors that support meditation. A bhikkhu has faith in the Realized One’s awakening: ‘That Blessed One is perfected, a fully awakened Buddha, accomplished in knowledge and conduct, holy, knower of the world, supreme guide for those who wish to train, teacher of gods and humans, awakened, blessed.’ They are rarely ill or unwell. Their stomach digests well, being neither too hot nor too cold, but just right, and fit for meditation. They’re not devious or deceitful. They reveal themselves honestly to the Teacher or sensible spiritual companions. They live with energy roused up for giving up unskillful qualities and embracing skillful qualities. They’re strong, staunchly vigorous, not slacking off when it comes to developing skillful qualities. They’re wise. They have the wisdom of arising and passing away which is noble, penetrative, and leads to the complete ending of suffering.

    කතමේ පඤ්ච ධම්මා භාවේතබ්බා? පඤ්චඞ්ගිකෝ සම්මාසමාධි—පීතිඵරණතා, සුඛඵරණතා, චේතෝඵරණතා, ආලෝකඵරණතා, පච්චවේක්ඛණනිමිත්තං. ඉමේ පඤ්ච ධම්මා භාවේතබ්බා.

    What five things should be developed? Right immersion with five factors: pervasion with rapture, pervasion with pleasure, pervasion with mind, pervasion with light, and the foundation for reviewing.

    කතමේ පඤ්ච ධම්මා පරිඤ්ඤේය්‍යා? පඤ්චුපාදානක්ඛන්ධා—රූපුපාදානක්ඛන්ධෝ, වේදනුපාදානක්ඛන්ධෝ, සඤ්ඤුපාදානක්ඛන්ධෝ, සඞ්ඛාරුපාදානක්ඛන්ධෝ විඤ්ඤාණුපාදානක්ඛන්ධෝ. ඉමේ පඤ්ච ධම්මා පරිඤ්ඤේය්‍යා.

    What five things should be completely understood? Five grasping aggregates: form, feeling, perception, choices, and consciousness.

    කතමේ පඤ්ච ධම්මා පහාතබ්බා? පඤ්ච නීවරණානි—කාමච්ඡන්දනීවරණං, බ්‍යාපාදනීවරණං, ථිනමිද්ධනීවරණං, උද්ධච්චකුක්කුච්චනීවරණං, විචිකිච්ඡානීවරණං. ඉමේ පඤ්ච ධම්මා පහාතබ්බා.

    What five things should be given up? Five hindrances: sensual desire, ill will, dullness and drowsiness, restlessness and remorse, and doubt.

    කතමේ පඤ්ච ධම්මා හානභාගියා? පඤ්ච චේතෝඛිලා—ඉධාවුසෝ, භික්ඛු සත්ථරි කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති නාධිමුච්චති න සම්පසීදති. යෝ සෝ, ආවුසෝ, භික්ඛු සත්ථරි කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති නාධිමුච්චති න සම්පසීදති, තස්ස චිත්තං න නමති ආතප්පාය අනුයෝගාය සාතච්චාය පධානාය. යස්ස චිත්තං න නමති ආතප්පාය අනුයෝගාය සාතච්චාය පධානාය. අයං පඨමෝ චේතෝඛිලෝ. පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛු ධම්මේ කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති …පේ… සඞ්ඝේ කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති …පේ… සික්ඛාය කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති …පේ… සබ්‍රහ්මචාරීසු කුපිතෝ හෝති අනත්තමනෝ ආහතචිත්තෝ ඛිලජාතෝ, යෝ සෝ, ආවුසෝ, භික්ඛු සබ්‍රහ්මචාරීසු කුපිතෝ හෝති අනත්තමනෝ ආහතචිත්තෝ ඛිලජාතෝ, තස්ස චිත්තං න නමති ආතප්පාය අනුයෝගාය සාතච්චාය පධානාය. යස්ස චිත්තං න නමති ආතප්පාය අනුයෝගාය සාතච්චාය පධානාය. අයං පඤ්චමෝ චේතෝඛිලෝ. ඉමේ පඤ්ච ධම්මා හානභාගියා.

    What five things make things worse? Five kinds of emotional barrenness. Firstly, a bhikkhu has doubts about the Teacher. They’re uncertain, undecided, and lacking confidence. This being so, their mind doesn’t incline toward keenness, commitment, persistence, and striving. This is the first kind of emotional barrenness. Furthermore, a bhikkhu has doubts about the teaching … the Saṅgha … the training … A bhikkhu is angry and upset with their spiritual companions, resentful and closed off. This being so, their mind doesn’t incline toward keenness, commitment, persistence, and striving. This is the fifth kind of emotional barrenness.

    කතමේ පඤ්ච ධම්මා විසේසභාගියා? පඤ්චින්ද්‍රියානි—සද්ධින්ද්‍රියං, වීරියින්ද්‍රියං, සතින්ද්‍රියං, සමාධින්ද්‍රියං, පඤ්ඤින්ද්‍රියං. ඉමේ පඤ්ච ධම්මා විසේසභාගියා.

    What five things lead to distinction? Five faculties: faith, energy, mindfulness, immersion, and wisdom.

    කතමේ පඤ්ච ධම්මා දුප්පටිවිජ්ඣා? පඤ්ච නිස්සරණියා ධාතුයෝ—ඉධාවුසෝ, භික්ඛුනෝ කාමේ මනසිකරෝතෝ කාමේසු චිත්තං න පක්ඛන්දති න පසීදති න සන්තිට්ඨති න විමුච්චති. නේක්ඛම්මං ඛෝ පනස්ස මනසිකරෝතෝ නේක්ඛම්මේ චිත්තං පක්ඛන්දති පසීදති සන්තිට්ඨති විමුච්චති. තස්ස තං චිත්තං සුගතං සුභාවිතං සුවුට්ඨිතං සුවිමුත්තං විසංයුත්තං කාමේහි. යේ ච කාමපච්චයා උප්පජ්ජන්ති ආසවා විඝාතා පරිළාහා, මුත්තෝ සෝ තේහි. න සෝ තං වේදනං වේදේති. ඉදමක්ඛාතං කාමානං නිස්සරණං.

    What five things are hard to comprehend? Five elements of escape. A bhikkhu focuses on sensual pleasures, but their mind isn’t eager, confident, settled, and decided about them. But when they focus on renunciation, their mind is eager, confident, settled, and decided about it. Their mind is in a good state, well developed, well risen, well freed, and well detached from sensual pleasures. They’re freed from the distressing and feverish defilements that arise because of sensual pleasures, so they don’t experience that kind of feeling. This is how the escape from sensual pleasures is explained.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛුනෝ බ්‍යාපාදං මනසිකරෝතෝ බ්‍යාපාදේ චිත්තං න පක්ඛන්දති න පසීදති න සන්තිට්ඨති න විමුච්චති. අබ්‍යාපාදං ඛෝ පනස්ස මනසිකරෝතෝ අබ්‍යාපාදේ චිත්තං පක්ඛන්දති පසීදති සන්තිට්ඨති විමුච්චති. තස්ස තං චිත්තං සුගතං සුභාවිතං සුවුට්ඨිතං සුවිමුත්තං විසංයුත්තං බ්‍යාපාදේන. යේ ච බ්‍යාපාදපච්චයා උප්පජ්ජන්ති ආසවා විඝාතා පරිළාහා, මුත්තෝ සෝ තේහි. න සෝ තං වේදනං වේදේති. ඉදමක්ඛාතං බ්‍යාපාදස්ස නිස්සරණං.

    Take another case where a bhikkhu focuses on ill will, but their mind isn’t eager … But when they focus on good will, their mind is eager … Their mind is in a good state … well detached from ill will. They’re freed from the distressing and feverish defilements that arise because of ill will, so they don’t experience that kind of feeling. This is how the escape from ill will is explained.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛුනෝ විහේසං මනසිකරෝතෝ විහේසාය චිත්තං න පක්ඛන්දති න පසීදති න සන්තිට්ඨති න විමුච්චති. අවිහේසං ඛෝ පනස්ස මනසිකරෝතෝ අවිහේසාය චිත්තං පක්ඛන්දති පසීදති සන්තිට්ඨති විමුච්චති. තස්ස තං චිත්තං සුගතං සුභාවිතං සුවුට්ඨිතං සුවිමුත්තං විසංයුත්තං විහේසාය. යේ ච විහේසාපච්චයා උප්පජ්ජන්ති ආසවා විඝාතා පරිළාහා, මුත්තෝ සෝ තේහි. න සෝ තං වේදනං වේදේති. ඉදමක්ඛාතං විහේසාය නිස්සරණං.

    Take another case where a bhikkhu focuses on harming, but their mind isn’t eager … But when they focus on compassion, their mind is eager … Their mind is in a good state … well detached from harming. They’re freed from the distressing and feverish defilements that arise because of harming, so they don’t experience that kind of feeling. This is how the escape from harming is explained.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛුනෝ රූපේ මනසිකරෝතෝ රූපේසු චිත්තං න පක්ඛන්දති න පසීදති න සන්තිට්ඨති න විමුච්චති. අරූපං ඛෝ පනස්ස මනසිකරෝතෝ අරූපේ චිත්තං පක්ඛන්දති පසීදති සන්තිට්ඨති විමුච්චති. තස්ස තං චිත්තං සුගතං සුභාවිතං සුවුට්ඨිතං සුවිමුත්තං විසංයුත්තං රූපේහි. යේ ච රූපපච්චයා උප්පජ්ජන්ති ආසවා විඝාතා පරිළාහා, මුත්තෝ සෝ තේහි. න සෝ තං වේදනං වේදේති. ඉදමක්ඛාතං රූපානං නිස්සරණං.

    Take another case where a bhikkhu focuses on form, but their mind isn’t eager … But when they focus on the formless, their mind is eager … Their mind is in a good state … well detached from forms. They’re freed from the distressing and feverish defilements that arise because of form, so they don’t experience that kind of feeling. This is how the escape from forms is explained.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛුනෝ සක්කායං මනසිකරෝතෝ සක්කායේ චිත්තං න පක්ඛන්දති න පසීදති න සන්තිට්ඨති න විමුච්චති. සක්කායනිරෝධං ඛෝ පනස්ස මනසිකරෝතෝ සක්කායනිරෝධේ චිත්තං පක්ඛන්දති පසීදති සන්තිට්ඨති විමුච්චති. තස්ස තං චිත්තං සුගතං සුභාවිතං සුවුට්ඨිතං සුවිමුත්තං විසංයුත්තං සක්කායේන. යේ ච සක්කායපච්චයා උප්පජ්ජන්ති ආසවා විඝාතා පරිළාහා, මුත්තෝ සෝ තේහි. න සෝ තං වේදනං වේදේති. ඉදමක්ඛාතං සක්කායස්ස නිස්සරණං. ඉමේ පඤ්ච ධම්මා දුප්පටිවිජ්ඣා.

    Take a case where a bhikkhu focuses on identity, but their mind isn’t eager, confident, settled, and decided about it. But when they focus on the ending of identity, their mind is eager, confident, settled, and decided about it. Their mind is in a good state, well developed, well risen, well freed, and well detached from identity. They’re freed from the distressing and feverish defilements that arise because of identity, so they don’t experience that kind of feeling. This is how the escape from identity is explained.

    කතමේ පඤ්ච ධම්මා උප්පාදේතබ්බා? පඤ්ච ඤාණිකෝ සම්මාසමාධි: ‘අයං සමාධි පච්චුප්පන්නසුඛෝ චේව ආයතිඤ්ච සුඛවිපාකෝ(අ)ති පච්චත්තංයේව ඤාණං උප්පජ්ජති. ‘අයං සමාධි අරියෝ නිරාමිසෝ(අ)ති පච්චත්තඤ්ඤේව ඤාණං උප්පජ්ජති. ‘අයං සමාධි අකාපුරිසසේවිතෝ(අ)ති පච්චත්තංයේව ඤාණං උප්පජ්ජති. ‘අයං සමාධි සන්තෝ පණීතෝ පටිප්පස්සද්ධලද්ධෝ ඒකෝදිභාවාධිගතෝ, න සසඞ්ඛාරනිග්ගය්හවාරිතගතෝ(අ)ති පච්චත්තංයේව ඤාණං උප්පජ්ජති. ‘සෝ ඛෝ පනාහං ඉමං සමාධිං සතෝව සමාපජ්ජාමි සතෝ වුට්ඨහාමී(අ)ති පච්චත්තංයේව ඤාණං උප්පජ්ජති. ඉමේ පඤ්ච ධම්මා උප්පාදේතබ්බා.

    What five things should be produced? Right immersion with five knowledges. The following knowledges arise for you personally: ‘This immersion is blissful now, and results in bliss in the future.’ ‘This immersion is noble and not of the flesh.’ ‘This immersion is not cultivated by sinners.’ ‘This immersion is peaceful and sublime and tranquil and unified, not held in place by forceful suppression.’ ‘I mindfully enter into and emerge from this immersion.’

    කතමේ පඤ්ච ධම්මා අභිඤ්ඤේය්‍යා? පඤ්ච විමුත්තායතනානි—ඉධාවුසෝ, භික්ඛුනෝ සත්ථා ධම්මං දේසේති අඤ්ඤතරෝ වා ගරුට්ඨානියෝ සබ්‍රහ්මචාරී. යථා යථා, ආවුසෝ, භික්ඛුනෝ සත්ථා ධම්මං දේසේති, අඤ්ඤතරෝ වා ගරුට්ඨානියෝ සබ්‍රහ්මචාරී තථා තථා සෝ තස්මිං ධම්මේ අත්ථප්පටිසංවේදී ච හෝති ධම්මපටිසංවේදී ච. තස්ස අත්ථප්පටිසංවේදිනෝ ධම්මපටිසංවේදිනෝ පාමෝජ්ජං ජායති, පමුදිතස්ස පීති ජායති, පීතිමනස්ස කායෝ පස්සම්භති, පස්සද්ධකායෝ සුඛං වේදේති, සුඛිනෝ චිත්තං සමාධියති. ඉදං පඨමං විමුත්තායතනං.

    What five things should be directly known? Five opportunities for freedom. Firstly, the Teacher or a respected spiritual companion teaches Dhamma to a bhikkhu. That bhikkhu feels inspired by the meaning and the teaching in that Dhamma, no matter how the Teacher or a respected spiritual companion teaches it. Feeling inspired, joy springs up. Being joyful, rapture springs up. When the mind is full of rapture, the body becomes tranquil. When the body is tranquil, one feels bliss. And when blissful, the mind becomes immersed. This is the first opportunity for freedom.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛුනෝ න හේව ඛෝ සත්ථා ධම්මං දේසේති, අඤ්ඤතරෝ වා ගරුට්ඨානියෝ සබ්‍රහ්මචාරී, අපි ච ඛෝ යථාසුතං යථාපරියත්තං ධම්මං විත්ථාරේන පරේසං දේසේති යථා යථා, ආවුසෝ, භික්ඛු යථාසුතං යථාපරියත්තං ධම්මං විත්ථාරේන පරේසං දේසේති තථා තථා සෝ තස්මිං ධම්මේ අත්ථප්පටිසංවේදී ච හෝති ධම්මපටිසංවේදී ච. තස්ස අත්ථප්පටිසංවේදිනෝ ධම්මපටිසංවේදිනෝ පාමෝජ්ජං ජායති, පමුදිතස්ස පීති ජායති, පීතිමනස්ස කායෝ පස්සම්භති, පස්සද්ධකායෝ සුඛං වේදේති, සුඛිනෝ චිත්තං සමාධියති. ඉදං දුතියං විමුත්තායතනං.

    Furthermore, it may be that neither the Teacher nor a respected spiritual companion teaches Dhamma to a bhikkhu. But the bhikkhu teaches Dhamma in detail to others as they learned and memorized it. That bhikkhu feels inspired by the meaning and the teaching in that Dhamma, no matter how they teach it in detail to others as they learned and memorized it. Feeling inspired, joy springs up. Being joyful, rapture springs up. When the mind is full of rapture, the body becomes tranquil. When the body is tranquil, one feels bliss. And when blissful, the mind becomes immersed. This is the second opportunity for freedom.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛුනෝ න හේව ඛෝ සත්ථා ධම්මං දේසේති, අඤ්ඤතරෝ වා ගරුට්ඨානියෝ සබ්‍රහ්මචාරී, නාපි යථාසුතං යථාපරියත්තං ධම්මං විත්ථාරේන පරේසං දේසේති. අපි ච ඛෝ යථාසුතං යථාපරියත්තං ධම්මං විත්ථාරේන සජ්ඣායං කරෝති. යථා යථා, ආවුසෝ, භික්ඛු යථාසුතං යථාපරියත්තං ධම්මං විත්ථාරේන සජ්ඣායං කරෝති තථා තථා සෝ තස්මිං ධම්මේ අත්ථප්පටිසංවේදී ච හෝති ධම්මපටිසංවේදී ච. තස්ස අත්ථප්පටිසංවේදිනෝ ධම්මපටිසංවේදිනෝ පාමෝජ්ජං ජායති, පමුදිතස්ස පීති ජායති, පීතිමනස්ස කායෝ පස්සම්භති, පස්සද්ධකායෝ සුඛං වේදේති, සුඛිනෝ චිත්තං සමාධියති. ඉදං තතියං විමුත්තායතනං.

    Furthermore, it may be that neither the Teacher nor … the bhikkhu teaches Dhamma. But the bhikkhu recites the teaching in detail as they learned and memorized it. That bhikkhu feels inspired by the meaning and the teaching in that Dhamma, no matter how they recite it in detail as they learned and memorized it. Feeling inspired, joy springs up. Being joyful, rapture springs up. When the mind is full of rapture, the body becomes tranquil. When the body is tranquil, one feels bliss. And when blissful, the mind becomes immersed. This is the third opportunity for freedom.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛුනෝ න හේව ඛෝ සත්ථා ධම්මං දේසේති, අඤ්ඤතරෝ වා ගරුට්ඨානියෝ සබ්‍රහ්මචාරී, නාපි යථාසුතං යථාපරියත්තං ධම්මං විත්ථාරේන පරේසං දේසේති, නාපි යථාසුතං යථාපරියත්තං ධම්මං විත්ථාරේන සජ්ඣායං කරෝති. අපි ච ඛෝ යථාසුතං යථාපරියත්තං ධම්මං චේතසා අනුවිතක්කේති අනුවිචාරේති මනසානුපේක්ඛති. යථා යථා, ආවුසෝ, භික්ඛු යථාසුතං යථාපරියත්තං ධම්මං චේතසා අනුවිතක්කේති අනුවිචාරේති මනසානුපේක්ඛති තථා තථා සෝ තස්මිං ධම්මේ අත්ථප්පටිසංවේදී ච හෝති ධම්මපටිසංවේදී ච. තස්ස අත්ථප්පටිසංවේදිනෝ ධම්මපටිසංවේදිනෝ පාමෝජ්ජං ජායති, පමුදිතස්ස පීති ජායති, පීතිමනස්ස කායෝ පස්සම්භති, පස්සද්ධකායෝ සුඛං වේදේති, සුඛිනෝ චිත්තං සමාධියති. ඉදං චතුත්ථං විමුත්තායතනං.

    Furthermore, it may be that neither the Teacher nor … the bhikkhu teaches Dhamma … nor does the bhikkhu recite the teaching. But the bhikkhu thinks about and considers the teaching in their heart, examining it with the mind as they learned and memorized it. That bhikkhu feels inspired by the meaning and the teaching in that Dhamma, no matter how they think about and consider it in their heart, examining it with the mind as they learned and memorized it. Feeling inspired, joy springs up. Being joyful, rapture springs up. When the mind is full of rapture, the body becomes tranquil. When the body is tranquil, one feels bliss. And when blissful, the mind becomes immersed. This is the fourth opportunity for freedom.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛුනෝ න හේව ඛෝ සත්ථා ධම්මං දේසේති, අඤ්ඤතරෝ වා ගරුට්ඨානියෝ සබ්‍රහ්මචාරී, නාපි යථාසුතං යථාපරියත්තං ධම්මං විත්ථාරේන පරේසං දේසේති, නාපි යථාසුතං යථාපරියත්තං ධම්මං විත්ථාරේන සජ්ඣායං කරෝති, නාපි යථාසුතං යථාපරියත්තං ධම්මං චේතසා අනුවිතක්කේති අනුවිචාරේති මනසානුපේක්ඛති; අපි ච ඛ්වස්ස අඤ්ඤතරං සමාධිනිමිත්තං සුග්ගහිතං හෝති සුමනසිකතං සූපධාරිතං සුප්පටිවිද්ධං පඤ්ඤාය. යථා යථා, ආවුසෝ, භික්ඛුනෝ අඤ්ඤතරං සමාධිනිමිත්තං සුග්ගහිතං හෝති සුමනසිකතං සූපධාරිතං සුප්පටිවිද්ධං පඤ්ඤාය තථා තථා සෝ තස්මිං ධම්මේ අත්ථප්පටිසංවේදී ච හෝති ධම්මප්පටිසංවේදී ච. තස්ස අත්ථප්පටිසංවේදිනෝ ධම්මප්පටිසංවේදිනෝ පාමෝජ්ජං ජායති, පමුදිතස්ස පීති ජායති, පීතිමනස්ස කායෝ පස්සම්භති, පස්සද්ධකායෝ සුඛං වේදේති, සුඛිනෝ චිත්තං සමාධියති. ඉදං පඤ්චමං විමුත්තායතනං. ඉමේ පඤ්ච ධම්මා අභිඤ්ඤේය්‍යා.

    Furthermore, it may be that neither the Teacher nor … the bhikkhu teaches Dhamma … nor does the bhikkhu recite the teaching … or think about it. But a meditation subject as a foundation of immersion is properly grasped, focused on, borne in mind, and comprehended with wisdom. That bhikkhu feels inspired by the meaning and the teaching in that Dhamma, no matter how a meditation subject as a foundation of immersion is properly grasped, focused on, borne in mind, and comprehended with wisdom. Feeling inspired, joy springs up. Being joyful, rapture springs up. When the mind is full of rapture, the body becomes tranquil. When the body is tranquil, one feels bliss. And when blissful, the mind becomes immersed. This is the fifth opportunity for freedom.

    කතමේ පඤ්ච ධම්මා සච්ඡිකාතබ්බා? පඤ්ච ධම්මක්ඛන්ධා—සීලක්ඛන්ධෝ, සමාධික්ඛන්ධෝ, පඤ්ඤාක්ඛන්ධෝ, විමුත්තික්ඛන්ධෝ, විමුත්තිඤාණදස්සනක්ඛන්ධෝ. ඉමේ පඤ්ච ධම්මා සච්ඡිකාතබ්බා.

    What five things should be realized? Five spectrums of the teaching: ethics, immersion, wisdom, freedom, and knowledge and vision of freedom.

    ඉති ඉමේ පඤ්ඤාස ධම්මා භූතා තච්ඡා තථා අවිතථා අනඤ්ඤථා සම්මා තථාගතේන අභිසම්බුද්ධා.

    So these fifty things that are true, real, and accurate, not unreal, not otherwise were rightly awakened to by the Realized One.

    6. ඡ ධම්මා

    6. Groups of Six

    ඡ ධම්මා බහුකාරා …පේ… ඡ ධම්මා සච්ඡිකාතබ්බා.

    Six things are helpful, etc.

    කතමේ ඡ ධම්මා බහුකාරා? ඡ සාරණීයා ධම්මා. ඉධාවුසෝ, භික්ඛුනෝ මේත්තං කායකම්මං පච්චුපට්ඨිතං හෝති සබ්‍රහ්මචාරීසු ආවි චේව රහෝ ච, අයම්පි ධම්මෝ සාරණීයෝ පියකරණෝ ගරුකරණෝ සඞ්ගහාය අවිවාදාය සාමග්ගියා ඒකීභාවාය සංවත්තති.

    What six things are helpful? Six warm-hearted qualities. Firstly, a bhikkhu consistently treats their spiritual companions with bodily kindness, both in public and in private. This warm-hearted quality makes for fondness and respect, conducing to inclusion, harmony, and unity, without quarreling.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛුනෝ මේත්තං වචීකම්මං …පේ… ඒකීභාවාය සංවත්තති.

    Furthermore, a bhikkhu consistently treats their spiritual companions with verbal kindness.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛුනෝ මේත්තං මනෝකම්මං …පේ… ඒකීභාවාය සංවත්තති.

    Furthermore, a bhikkhu consistently treats their spiritual companions with mental kindness.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛු යේ තේ ලාභා ධම්මිකා ධම්මලද්ධා අන්තමසෝ පත්තපරියාපන්නමත්තම්පි, තථාරූපේහි ලාභේහි අප්පටිවිභත්තභෝගී හෝති සීලවන්තේහි සබ්‍රහ්මචාරීහි සාධාරණභෝගී, අයම්පි ධම්මෝ සාරණීයෝ …පේ… ඒකීභාවාය සංවත්තති.

    Furthermore, a bhikkhu shares without reservation any material possessions they have gained by legitimate means, even the food placed in the alms-bowl, using them in common with their ethical spiritual companions.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛු, යානි තානි සීලානි අඛණ්ඩානි අච්ඡිද්දානි අසබලානි අකම්මාසානි භුජිස්සානි විඤ්ඤුප්පසත්ථානි අපරාමට්ඨානි සමාධිසංවත්තනිකානි, තථාරූපේසු සීලේසු සීලසාමඤ්ඤගතෝ විහරති සබ්‍රහ්මචාරීහි ආවි චේව රහෝ ච, අයම්පි ධම්මෝ සාරණීයෝ …පේ… ඒකීභාවාය සංවත්තති.

    Furthermore, a bhikkhu lives according to the precepts shared with their spiritual companions, both in public and in private. Those precepts are unbroken, impeccable, spotless, and unmarred, liberating, praised by sensible people, not mistaken, and leading to immersion.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛු යායං දිට්ඨි අරියා නිය්‍යානිකා නිය්‍යාති තක්කරස්ස සම්මා දුක්ඛක්ඛයාය, තථාරූපාය දිට්ඨියා දිට්ඨි සාමඤ්ඤගතෝ විහරති සබ්‍රහ්මචාරීහි ආවි චේව රහෝ ච, අයම්පි ධම්මෝ සාරණීයෝ පියකරණෝ ගරුකරණෝ, සඞ්ගහාය අවිවාදාය සාමග්ගියා ඒකීභාවාය සංවත්තති. ඉමේ ඡ ධම්මා බහුකාරා.

    Furthermore, a bhikkhu lives according to the view shared with their spiritual companions, both in public and in private. That view is noble and emancipating, and leads one who practices it to the complete ending of suffering. This warm-hearted quality makes for fondness and respect, conducing to inclusion, harmony, and unity, without quarreling.

    කතමේ ඡ ධම්මා භාවේතබ්බා? ඡ අනුස්සතිට්ඨානානි—බුද්ධානුස්සති, ධම්මානුස්සති, සඞ්ඝානුස්සති, සීලානුස්සති, චාගානුස්සති, දේවතානුස්සති. ඉමේ ඡ ධම්මා භාවේතබ්බා.

    What six things should be developed? Six topics for recollection: the recollection of the Buddha, the teaching, the Saṅgha, ethics, generosity, and the deities.

    කතමේ ඡ ධම්මා පරිඤ්ඤේය්‍යා? ඡ අජ්ඣත්තිකානි ආයතනානි—චක්ඛායතනං, සෝතායතනං, ඝානායතනං, ජිව්හායතනං, කායායතනං, මනායතනං. ඉමේ ඡ ධම්මා පරිඤ්ඤේය්‍යා.

    What six things should be completely understood? Six interior sense fields: eye, ear, nose, tongue, body, and mind.

    කතමේ ඡ ධම්මා පහාතබ්බා? ඡ තණ්හාකායා—රූපතණ්හා, සද්දතණ්හා, ගන්ධතණ්හා, රසතණ්හා, ඵෝට්ඨබ්බතණ්හා, ධම්මතණ්හා. ඉමේ ඡ ධම්මා පහාතබ්බා.

    What six things should be given up? Six classes of craving: craving for sights, sounds, smells, tastes, touches, and thoughts.

    කතමේ ඡ ධම්මා හානභාගියා? ඡ අගාරවා—ඉධාවුසෝ, භික්ඛු සත්ථරි අගාරවෝ විහරති අප්පතිස්සෝ. ධම්මේ …පේ… සඞ්ඝේ … සික්ඛාය … අප්පමාදේ … පටිසන්ථාරේ අගාරවෝ විහරති අප්පතිස්සෝ. ඉමේ ඡ ධම්මා හානභාගියා.

    What six things make things worse? Six kinds of disrespect. A bhikkhu lacks respect and reverence for the Teacher, the teaching, and the Saṅgha, the training, diligence, and hospitality.

    කතමේ ඡ ධම්මා විසේසභාගියා? ඡ ගාරවා—ඉධාවුසෝ, භික්ඛු සත්ථරි සගාරවෝ විහරති සප්පතිස්සෝ. ධම්මේ …පේ… සඞ්ඝේ … සික්ඛාය … අප්පමාදේ … පටිසන්ථාරේ සගාරවෝ විහරති සප්පතිස්සෝ. ඉමේ ඡ ධම්මා විසේසභාගියා.

    What six things lead to distinction? Six kinds of respect. A bhikkhu has respect and reverence for the Teacher, the teaching, and the Saṅgha, the training, diligence, and hospitality.

    කතමේ ඡ ධම්මා දුප්පටිවිජ්ඣා? ඡ නිස්සරණියා ධාතුයෝ—ඉධාවුසෝ, භික්ඛු ඒවං වදේය්‍ය: ‘මේත්තා හි ඛෝ මේ, චේතෝවිමුත්ති භාවිතා බහුලීකතා යානීකතා වත්ථුකතා අනුට්ඨිතා පරිචිතා සුසමාරද්ධා, අථ ච පන මේ බ්‍යාපාදෝ චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨතී(අ)ති. සෝ ‘මා හේවන්(අ)තිස්ස වචනීයෝ ‘මායස්මා ඒවං අවච, මා භගවන්තං අබ්භාචික්ඛි. න හි සාධු භගවතෝ අබ්භක්ඛානං, න හි භගවා ඒවං වදේය්‍ය. අට්ඨානමේතං ආවුසෝ අනවකාසෝ යං මේත්තාය චේතෝවිමුත්තියා භාවිතාය බහුලීකතාය යානීකතාය වත්ථුකතාය අනුට්ඨිතාය පරිචිතාය සුසමාරද්ධාය. අථ ච පනස්ස බ්‍යාපාදෝ චිත්තං පරියාදාය ඨස්සතීති, නේතං ඨානං විජ්ජති. නිස්සරණං හේතං, ආවුසෝ, බ්‍යාපාදස්ස, යදිදං මේත්තාචේතෝවිමුත්තී(අ)ති.

    What six things are hard to comprehend? Six elements of escape. Take a bhikkhu who says: ‘I’ve developed the heart’s release by love. I’ve cultivated it, made it my vehicle and my basis, kept it up, consolidated it, and properly implemented it. Yet somehow ill will still occupies my mind.’ They should be told, ‘Not so, venerable! Don’t say that. Don’t misrepresent the Buddha, for misrepresentation of the Buddha is not good. And the Buddha would not say that. It’s impossible, friend, it cannot happen that the heart’s release by love has been developed and properly implemented, yet somehow ill will still occupies the mind. For it is the heart’s release by love that is the escape from ill will.’

    ඉධ පනාවුසෝ, භික්ඛු ඒවං වදේය්‍ය: ‘කරුණා හි ඛෝ මේ චේතෝවිමුත්ති භාවිතා බහුලීකතා යානීකතා වත්ථුකතා අනුට්ඨිතා පරිචිතා සුසමාරද්ධා. අථ ච පන මේ විහේසා චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨතී(අ)ති. සෝ: ‘මා හේවන්(අ)තිස්ස වචනීයෝ, ‘මායස්මා ඒවං අවච, මා භගවන්තං අබ්භාචික්ඛි …පේ… නිස්සරණං හේතං, ආවුසෝ, විහේසාය, යදිදං කරුණාචේතෝවිමුත්තී(අ)ති.

    Take another bhikkhu who says: ‘I’ve developed the heart’s release by compassion. I’ve cultivated it, made it my vehicle and my basis, kept it up, consolidated it, and properly implemented it. Yet somehow the thought of harming still occupies my mind.’ They should be told, ‘Not so, venerable! … For it is the heart’s release by compassion that is the escape from thoughts of harming.’

    ඉධ පනාවුසෝ, භික්ඛු ඒවං වදේය්‍ය: ‘මුදිතා හි ඛෝ මේ චේතෝවිමුත්ති භාවිතා …පේ… අථ ච පන මේ අරති චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨතී(අ)ති. සෝ: ‘මා හේවන්(අ)තිස්ස වචනීයෝ ‘මායස්මා ඒවං අවච …පේ… නිස්සරණං හේතං, ආවුසෝ, අරතියා, යදිදං මුදිතාචේතෝවිමුත්තී(අ)ති.

    Take another bhikkhu who says: ‘I’ve developed the heart’s release by rejoicing. … Yet somehow discontent still occupies my mind.’ They should be told, ‘Not so, venerable! … For it is the heart’s release by rejoicing that is the escape from discontent.’

    ඉධ පනාවුසෝ, භික්ඛු ඒවං වදේය්‍ය: ‘උපේක්ඛා හි ඛෝ මේ චේතෝවිමුත්ති භාවිතා …පේ… අථ ච පන මේ රාගෝ චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨතී(අ)ති. සෝ: ‘මා හේවන්(අ)තිස්ස වචනීයෝ ‘මායස්මා ඒවං අවච …පේ… නිස්සරණං හේතං, ආවුසෝ, රාගස්ස යදිදං උපේක්ඛාචේතෝවිමුත්තී(අ)ති.

    Take another bhikkhu who says: ‘I’ve developed the heart’s release by equanimity. … Yet somehow desire still occupies my mind.’ They should be told, ‘Not so, venerable! … For it is the heart’s release by equanimity that is the escape from desire.’

    ඉධ පනාවුසෝ, භික්ඛු ඒවං වදේය්‍ය: ‘අනිමිත්තා හි ඛෝ මේ චේතෝවිමුත්ති භාවිතා …පේ… අථ ච පන මේ නිමිත්තානුසාරි විඤ්ඤාණං හෝතී(අ)ති. සෝ: ‘මා හේවන්(අ)තිස්ස වචනීයෝ ‘මායස්මා ඒවං අවච …පේ… නිස්සරණං හේතං, ආවුසෝ, සබ්බනිමිත්තානං යදිදං අනිමිත්තා චේතෝවිමුත්තී(අ)ති.

    Take another bhikkhu who says: ‘I’ve developed the signless release of the heart. … Yet somehow my consciousness still follows after signs.’ They should be told, ‘Not so, venerable! … For it is the signless release of the heart that is the escape from all signs.’

    ඉධ පනාවුසෝ, භික්ඛු ඒවං වදේය්‍ය: ‘අස්මීති ඛෝ මේ විගතං, අයමහමස්මීති න සමනුපස්සාමි, අථ ච පන මේ විචිකිච්ඡාකථඞ්කථාසල්ලං චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨතී(අ)ති. සෝ: ‘මා හේවන්(අ)තිස්ස වචනීයෝ ‘මායස්මා ඒවං අවච, මා භගවන්තං අබ්භාචික්ඛි, න හි සාධු භගවතෝ අබ්භක්ඛානං, න හි භගවා ඒවං වදේය්‍ය. අට්ඨානමේතං, ආවුසෝ, අනවකාසෝ යං අස්මීති විගතේ අයමහමස්මීති අසමනුපස්සතෝ. අථ ච පනස්ස විචිකිච්ඡාකථඞ්කථාසල්ලං චිත්තං පරියාදාය ඨස්සති, නේතං ඨානං විජ්ජති. නිස්සරණං හේතං, ආවුසෝ, විචිකිච්ඡාකථඞ්කථාසල්ලස්ස, යදිදං අස්මිමානසමුග්ඝාතෝ(අ)ති. ඉමේ ඡ ධම්මා දුප්පටිවිජ්ඣා.

    Take another bhikkhu who says: ‘I’m rid of the conceit “I am”. And I don’t regard anything as “I am this”. Yet somehow the dart of doubt and indecision still occupies my mind.’ They should be told, ‘Not so, venerable! Don’t say that. Don’t misrepresent the Buddha, for misrepresentation of the Buddha is not good. And the Buddha would not say that. It’s impossible, friend, it cannot happen that the conceit “I am” has been done away with, and nothing is regarded as “I am this”, yet somehow the dart of doubt and indecision still occupy the mind. For it is the uprooting of the conceit “I am” that is the escape from the dart of doubt and indecision.’

    කතමේ ඡ ධම්මා උප්පාදේතබ්බා? ඡ සතතවිහාරා. ඉධාවුසෝ, භික්ඛු චක්ඛුනා රූපං දිස්වා නේව සුමනෝ හෝති න දුම්මනෝ, උපේක්ඛකෝ විහරති සතෝ සම්පජානෝ. සෝතේන සද්දං සුත්වා …පේ… ඝානේන ගන්ධං ඝායිත්වා … ජිව්හාය රසං සායිත්වා …

    What six things should be produced? Six consistent responses. A bhikkhu, seeing a sight with their eyes, is neither happy nor sad. They remain equanimous, mindful and aware. Hearing a sound with their ears … Smelling an odor with their nose … Tasting a flavor with their tongue …

    කායේන ඵෝට්ඨබ්බං ඵුසිත්වා … මනසා ධම්මං විඤ්ඤාය නේව සුමනෝ හෝති න දුම්මනෝ, උපේක්ඛකෝ විහරති සතෝ සම්පජානෝ. ඉමේ ඡ ධම්මා උප්පාදේතබ්බා.

    Feeling a touch with their body … Knowing a thought with their mind, they’re neither happy nor sad. They remain equanimous, mindful and aware.

    කතමේ ඡ ධම්මා අභිඤ්ඤේය්‍යා? ඡ අනුත්තරියානි—දස්සනානුත්තරියං, සවනානුත්තරියං, ලාභානුත්තරියං, සික්ඛානුත්තරියං, පාරිචරියානුත්තරියං, අනුස්සතානුත්තරියං. ඉමේ ඡ ධම්මා අභිඤ්ඤේය්‍යා.

    What six things should be directly known? Six unsurpassable things: the unsurpassable seeing, listening, acquisition, training, service, and recollection.

    කතමේ ඡ ධම්මා සච්ඡිකාතබ්බා? ඡ අභිඤ්ඤා—ඉධාවුසෝ, භික්ඛු අනේකවිහිතං ඉද්ධිවිධං පච්චනුභෝති—ඒකෝපි හුත්වා බහුධා හෝති, බහුධාපි හුත්වා ඒකෝ හෝති; ආවිභාවං තිරෝභාවං; තිරෝකුට්ටං තිරෝපාකාරං තිරෝපබ්බතං අසජ්ජමානෝ ගච්ඡති සේය්‍යථාපි ආකාසේ; පථවියාපි උම්මුජ්ජනිමුජ්ජං කරෝති සේය්‍යථාපි උදකේ; උදකේපි අභිජ්ජමානේ ගච්ඡති සේය්‍යථාපි පථවියං; ආකාසේපි පල්ලඞ්කේන කමති සේය්‍යථාපි පක්ඛී සකුණෝ; ඉමේපි චන්දිමසූරියේ ඒවංමහිද්ධිකේ ඒවංමහානුභාවේ පාණිනා පරාමසති පරිමජ්ජති; යාව බ්‍රහ්මලෝකාපි කායේන වසං වත්තේති.

    What six things should be realized? Six direct knowledges. A bhikkhu wields the many kinds of psychic power: multiplying themselves and becoming one again; appearing and disappearing; going unimpeded through a wall, a rampart, or a mountain as if through space; diving in and out of the earth as if it were water; walking on water as if it were earth; flying cross-legged through the sky like a bird; touching and stroking with the hand the sun and moon, so mighty and powerful; controlling the body as far as the Brahmā realm.

    දිබ්බාය සෝතධාතුයා විසුද්ධාය අතික්කන්තමානුසිකාය උභෝ සද්දේ සුණාති දිබ්බේ ච මානුසේ ච, යේ දූරේ සන්තිකේ ච.

    With clairaudience that is purified and superhuman, they hear both kinds of sounds, human and divine, whether near or far.

    පරසත්තානං පරපුග්ගලානං චේතසා චේතෝ පරිච්ච පජානාති, සරාගං වා චිත්තං සරාගං චිත්තන්ති පජානාති …පේ… අවිමුත්තං වා චිත්තං අවිමුත්තං චිත්තන්ති පජානාති.

    They understand the minds of other beings and individuals, having comprehended them with their own mind.

    සෝ අනේකවිහිතං පුබ්බේනිවාසං අනුස්සරති, සේය්‍යථිදං—ඒකම්පි ජාතිං …පේ… ඉති සාකාරං සෞද්දේසං අනේකවිහිතං පුබ්බේනිවාසං අනුස්සරති.

    They recollect many kinds of past lives, with features and details.

    දිබ්බේන චක්ඛුනා විසුද්ධේන අතික්කන්තමානුසකේන සත්තේ පස්සති චවමානේ උපපජ්ජමානේ හීනේ පණීතේ සුවණ්ණේ දුබ්බණ්ණේ සුගතේ දුග්ගතේ යථාකම්මූපගේ සත්තේ පජානාති …පේ…

    With clairvoyance that is purified and superhuman, they see sentient beings passing away and being reborn—inferior and superior, beautiful and ugly, in a good place or a bad place. They understand how sentient beings are reborn according to their deeds.

    ආසවානං ඛයා අනාසවං චේතෝවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨේව ධම්මේ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති. ඉමේ ඡ ධම්මා සච්ඡිකාතබ්බා.

    They realize the undefiled freedom of heart and freedom by wisdom in this very life. And they live having realized it with their own insight due to the ending of defilements.

    ඉති ඉමේ සට්ඨි ධම්මා භූතා තච්ඡා තථා අවිතථා අනඤ්ඤථා සම්මා තථාගතේන අභිසම්බුද්ධා.

    So these sixty things that are true, real, and accurate, not unreal, not otherwise were rightly awakened to by the Realized One.

    7. සත්ත ධම්මා

    7. Groups of Seven

    සත්ත ධම්මා බහුකාරා …පේ… සත්ත ධම්මා සච්ඡිකාතබ්බා.

    Seven things are helpful, etc.

    කතමේ සත්ත ධම්මා බහුකාරා? සත්ත අරියධනානි—සද්ධාධනං, සීලධනං, හිරිධනං, ඕත්තප්පධනං, සුතධනං, චාගධනං, පඤ්ඤාධනං. ඉමේ සත්ත ධම්මා බහුකාරා.

    What seven things are helpful? Seven riches of the noble ones: the riches of faith, ethics, conscience, prudence, learning, generosity, and wisdom.

    කතමේ සත්ත ධම්මා භාවේතබ්බා? සත්ත සම්බෝජ්ඣඞ්ගා—සතිසම්බෝජ්ඣඞ්ගෝ, ධම්මවිචයසම්බෝජ්ඣඞ්ගෝ, වීරියසම්බෝජ්ඣඞ්ගෝ, පීතිසම්බෝජ්ඣඞ්ගෝ, පස්සද්ධිසම්බෝජ්ඣඞ්ගෝ, සමාධිසම්බෝජ්ඣඞ්ගෝ, උපේක්ඛාසම්බෝජ්ඣඞ්ගෝ. ඉමේ සත්ත ධම්මා භාවේතබ්බා.

    What seven things should be developed? Seven awakening factors: mindfulness, investigation of principles, energy, rapture, tranquility, immersion, and equanimity.

    කතමේ සත්ත ධම්මා පරිඤ්ඤේය්‍යා? සත්ත විඤ්ඤාණට්ඨිතියෝ—සන්තාවුසෝ, සත්තා නානත්තකායා නානත්තසඤ්ඤිනෝ, සේය්‍යථාපි මනුස්සා ඒකච්චේ ච දේවා ඒකච්චේ ච විනිපාතිකා. අයං පඨමා විඤ්ඤාණට්ඨිති.

    What seven things should be completely understood? Seven planes of consciousness. There are sentient beings that are diverse in body and diverse in perception, such as human beings, some gods, and some beings in the underworld. This is the first plane of consciousness.

    සන්තාවුසෝ, සත්තා නානත්තකායා ඒකත්තසඤ්ඤිනෝ, සේය්‍යථාපි දේවා බ්‍රහ්මකායිකා පඨමාභිනිබ්බත්තා. අයං දුතියා විඤ්ඤාණට්ඨිති.

    There are sentient beings that are diverse in body and unified in perception, such as the gods reborn in Brahmā’s Host through the first jhāna. This is the second plane of consciousness.

    සන්තාවුසෝ, සත්තා ඒකත්තකායා නානත්තසඤ්ඤිනෝ, සේය්‍යථාපි දේවා ආභස්සරා. අයං තතියා විඤ්ඤාණට්ඨිති.

    There are sentient beings that are unified in body and diverse in perception, such as the gods of streaming radiance. This is the third plane of consciousness.

    සන්තාවුසෝ, සත්තා ඒකත්තකායා ඒකත්තසඤ්ඤිනෝ, සේය්‍යථාපි දේවා සුභකිණ්හා. අයං චතුත්ථී විඤ්ඤාණට්ඨිති.

    There are sentient beings that are unified in body and unified in perception, such as the gods replete with glory. This is the fourth plane of consciousness.

    සන්තාවුසෝ, සත්තා සබ්බසෝ රූපසඤ්ඤානං සමතික්කමා …පේ… ‘අනන්තෝ ආකාසෝ(අ)ති ආකාසානඤ්චායතනූපගා. අයං පඤ්චමී විඤ්ඤාණට්ඨිති.

    There are sentient beings that have gone totally beyond perceptions of form. With the ending of perceptions of impingement, not focusing on perceptions of diversity, aware that ‘space is infinite’, they have been reborn in the dimension of infinite space. This is the fifth plane of consciousness.

    සන්තාවුසෝ, සත්තා සබ්බසෝ ආකාසානඤ්චායතනං සමතික්කම්ම ‘අනන්තං විඤ්ඤාණන්(අ)ති විඤ්ඤාණඤ්චායතනූපගා. අයං ඡට්ඨී විඤ්ඤාණට්ඨිති.

    There are sentient beings that have gone totally beyond the dimension of infinite space. Aware that ‘consciousness is infinite’, they have been reborn in the dimension of infinite consciousness. This is the sixth plane of consciousness.

    සන්තාවුසෝ, සත්තා සබ්බසෝ විඤ්ඤාණඤ්චායතනං සමතික්කම්ම ‘නත්ථි කිඤ්චී(අ)ති ආකිඤ්චඤ්ඤායතනූපගා. අයං සත්තමී විඤ්ඤාණට්ඨිති. ඉමේ සත්ත ධම්මා පරිඤ්ඤේය්‍යා.

    There are sentient beings that have gone totally beyond the dimension of infinite consciousness. Aware that ‘there is nothing at all’, they have been reborn in the dimension of nothingness. This is the seventh plane of consciousness.

    කතමේ සත්ත ධම්මා පහාතබ්බා? සත්තානුසයා—කාමරාගානුසයෝ, පටිඝානුසයෝ, දිට්ඨානුසයෝ, විචිකිච්ඡානුසයෝ, මානානුසයෝ, භවරාගානුසයෝ, අවිජ්ජානුසයෝ. ඉමේ සත්ත ධම්මා පහාතබ්බා.

    What seven things should be given up? Seven underlying tendencies: sensual desire, repulsion, views, doubt, conceit, desire to be reborn, and ignorance.

    කතමේ සත්ත ධම්මා හානභාගියා? සත්ත අසද්ධම්මා—ඉධාවුසෝ, භික්ඛු අස්සද්ධෝ හෝති, අහිරිකෝ හෝති, අනෝත්තප්පී හෝති, අප්පස්සුතෝ හෝති, කුසීතෝ හෝති, මුට්ඨස්සති හෝති, දුප්පඤ්ඤෝ හෝති. ඉමේ සත්ත ධම්මා හානභාගියා.

    What seven things make things worse? Seven bad qualities: a bhikkhu is faithless, shameless, imprudent, unlearned, lazy, unmindful, and witless.

    කතමේ සත්ත ධම්මා විසේසභාගියා? සත්ත සද්ධම්මා—ඉධාවුසෝ, භික්ඛු සද්ධෝ හෝති, හිරිමා හෝති, ඕත්තප්පී හෝති, බහුස්සුතෝ හෝති, ආරද්ධවීරියෝ හෝති, උපට්ඨිතස්සති හෝති, පඤ්ඤවා හෝති. ඉමේ සත්ත ධම්මා විසේසභාගියා.

    What seven things lead to distinction? Seven good qualities: a bhikkhu is faithful, conscientious, prudent, learned, energetic, mindful, and wise.

    කතමේ සත්ත ධම්මා දුප්පටිවිජ්ඣා? සත්ත සප්පුරිසධම්මා—ඉධාවුසෝ, භික්ඛු ධම්මඤ්ඤූ ච හෝති අත්ථඤ්ඤූ ච අත්තඤ්ඤූ ච මත්තඤ්ඤූ ච කාලඤ්ඤූ ච පරිසඤ්ඤූ ච පුග්ගලඤ්ඤූ ච. ඉමේ සත්ත ධම්මා දුප්පටිවිජ්ඣා.

    What seven things are hard to comprehend? Seven aspects of the teachings of the good persons: a bhikkhu knows the teachings, knows the meaning, knows themselves, knows moderation, knows the right time, knows assemblies, and knows people.

    කතමේ සත්ත ධම්මා උප්පාදේතබ්බා? සත්ත සඤ්ඤා—අනිච්චසඤ්ඤා, අනත්තසඤ්ඤා, අසුභසඤ්ඤා, ආදීනවසඤ්ඤා, පහානසඤ්ඤා, විරාගසඤ්ඤා, නිරෝධසඤ්ඤා. ඉමේ සත්ත ධම්මා උප්පාදේතබ්බා.

    What seven things should be produced? Seven perceptions: the perception of impermanence, the perception of not-self, the perception of ugliness, the perception of drawbacks, the perception of giving up, the perception of fading away, and the perception of cessation.

    කතමේ සත්ත ධම්මා අභිඤ්ඤේය්‍යා? සත්ත නිද්දසවත්ථූනි—ඉධාවුසෝ, භික්ඛු සික්ඛාසමාදානේ තිබ්බච්ඡන්දෝ හෝති, ආයතිඤ්ච සික්ඛාසමාදානේ අවිගතපේමෝ. ධම්මනිසන්තියා තිබ්බච්ඡන්දෝ හෝති, ආයතිඤ්ච ධම්මනිසන්තියා අවිගතපේමෝ. ඉච්ඡාවිනයේ තිබ්බච්ඡන්දෝ හෝති, ආයතිඤ්ච ඉච්ඡාවිනයේ අවිගතපේමෝ. පටිසල්ලානේ තිබ්බච්ඡන්දෝ හෝති, ආයතිඤ්ච පටිසල්ලානේ අවිගතපේමෝ. වීරියාරම්භේ තිබ්බච්ඡන්දෝ හෝති, ආයතිඤ්ච වීරියාරම්භේ අවිගතපේමෝ. සතිනේපක්කේ තිබ්බච්ඡන්දෝ හෝති, ආයතිඤ්ච සතිනේපක්කේ අවිගතපේමෝ. දිට්ඨිපටිවේධේ තිබ්බච්ඡන්දෝ හෝති, ආයතිඤ්ච දිට්ඨිපටිවේධේ අවිගතපේමෝ. ඉමේ සත්ත ධම්මා අභිඤ්ඤේය්‍යා.

    What seven things should be directly known? Seven qualifications for graduation. A bhikkhu has a keen enthusiasm to undertake the training … to examine the teachings … to get rid of desires … for retreat … to rouse up energy … for mindfulness and alertness … to penetrate theoretically. And they don’t lose these desires in the future.

    කතමේ සත්ත ධම්මා සච්ඡිකාතබ්බා? සත්ත ඛීණාසවබලානි—ඉධාවුසෝ, ඛීණාසවස්ස භික්ඛුනෝ අනිච්චතෝ සබ්බේ සඞ්ඛාරා යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය සුදිට්ඨා හෝන්ති. යංපාවුසෝ, ඛීණාසවස්ස භික්ඛුනෝ අනිච්චතෝ සබ්බේ සඞ්ඛාරා යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය සුදිට්ඨා හෝන්ති, ඉදම්පි ඛීණාසවස්ස භික්ඛුනෝ බලං හෝති, යං බලං ආගම්ම ඛීණාසවෝ භික්ඛු ආසවානං ඛයං පටිජානාති: ‘ඛීණා මේ ආසවා(අ)ති.

    What seven things should be realized? Seven powers of one who has ended the defilements. Firstly, a bhikkhu with defilements ended has clearly seen with right wisdom all conditions as truly impermanent. This is a power that a bhikkhu who has ended the defilements relies on to claim: ‘My defilements have ended.’

    පුන චපරං, ආවුසෝ, ඛීණාසවස්ස භික්ඛුනෝ අඞ්ගාරකාසූපමා කාමා යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය සුදිට්ඨා හෝන්ති. යංපාවුසෝ …පේ… ‘ඛීණා මේ ආසවා(අ)ති.

    Furthermore, a bhikkhu with defilements ended has clearly seen with right wisdom that sensual pleasures are truly like a pit of glowing coals. …

    පුන චපරං, ආවුසෝ, ඛීණාසවස්ස භික්ඛුනෝ විවේකනින්නං චිත්තං හෝති විවේකපෝණං විවේකපබ්භාරං විවේකට්ඨං නේක්ඛම්මාභිරතං බ්‍යන්තීභූතං සබ්බසෝ ආසවට්ඨානියේහි ධම්මේහි. යංපාවුසෝ …පේ… ‘ඛීණා මේ ආසවා(අ)ති.

    Furthermore, the mind of a bhikkhu with defilements ended slants, slopes, and inclines to seclusion. They’re withdrawn, loving renunciation, and they’ve totally done with defiling influences. …

    පුන චපරං, ආවුසෝ, ඛීණාසවස්ස භික්ඛුනෝ චත්තාරෝ සතිපට්ඨානා භාවිතා හෝන්ති සුභාවිතා. යංපාවුසෝ …පේ… ‘ඛීණා මේ ආසවා(අ)ති.

    Furthermore, a bhikkhu with defilements ended has well developed the four kinds of mindfulness meditation. …

    පුන චපරං, ආවුසෝ, ඛීණාසවස්ස භික්ඛුනෝ පඤ්චින්ද්‍රියානි භාවිතානි හෝන්ති සුභාවිතානි. යංපාවුසෝ …පේ… ‘ඛීණා මේ ආසවා(අ)ති.

    Furthermore, a bhikkhu with defilements ended has well developed the five faculties. …

    පුන චපරං, ආවුසෝ, ඛීණාසවස්ස භික්ඛුනෝ සත්ත බෝජ්ඣඞ්ගා භාවිතා හෝන්ති සුභාවිතා. යංපාවුසෝ …පේ… ‘ඛීණා මේ ආසවා(අ)ති.

    Furthermore, a bhikkhu with defilements ended has well developed the seven awakening factors. …

    පුන චපරං, ආවුසෝ, ඛීණාසවස්ස භික්ඛුනෝ අරියෝ අට්ඨඞ්ගිකෝ මග්ගෝ භාවිතෝ හෝති සුභාවිතෝ. යංපාවුසෝ, ඛීණාසවස්ස භික්ඛුනෝ අරියෝ අට්ඨඞ්ගිකෝ මග්ගෝ භාවිතෝ හෝති සුභාවිතෝ, ඉදම්පි ඛීණාසවස්ස භික්ඛුනෝ බලං හෝති, යං බලං ආගම්ම ඛීණාසවෝ භික්ඛු ආසවානං ඛයං පටිජානාති: ‘ඛීණා මේ ආසවා(අ)ති. ඉමේ සත්ත ධම්මා සච්ඡිකාතබ්බා.

    Furthermore, a bhikkhu with defilements ended has well developed the noble eightfold path. … This is a power that a bhikkhu who has ended the defilements relies on to claim: ‘My defilements have ended.’

    ඉතිමේ සත්තති ධම්මා භූතා තච්ඡා තථා අවිතථා අනඤ්ඤථා සම්මා තථාගතේන අභිසම්බුද්ධා.

    So these seventy things that are true, real, and accurate, not unreal, not otherwise were rightly awakened to by the Realized One.

    පඨමභාණවාරෝ නිට්ඨිතෝ.

    The first recitation section is finished.

    8. අට්ඨ ධම්මා

    8. Groups of Eight

    අට්ඨ ධම්මා බහුකාරා …පේ… අට්ඨ ධම්මා සච්ඡිකාතබ්බා.

    Eight things are helpful, etc.

    කතමේ අට්ඨ ධම්මා බහුකාරා? අට්ඨ හේතූ අට්ඨ පච්චයා ආදිබ්‍රහ්මචරියිකාය පඤ්ඤාය අප්පටිලද්ධාය පටිලාභාය පටිලද්ධාය භිය්‍යෝභාවාය වේපුල්ලාය භාවනාය පාරිපූරියා සංවත්තන්ති. කතමේ අට්ඨ? ඉධාවුසෝ, භික්ඛු සත්ථාරං උපනිස්සාය විහරති අඤ්ඤතරං වා ගරුට්ඨානියං සබ්‍රහ්මචාරිං, යත්ථස්ස තිබ්බං හිරෝත්තප්පං පච්චුපට්ඨිතං හෝති පේමඤ්ච ගාරවෝ ච. අයං පඨමෝ හේතු පඨමෝ පච්චයෝ ආදිබ්‍රහ්මචරියිකාය පඤ්ඤාය අප්පටිලද්ධාය පටිලාභාය, පටිලද්ධාය භිය්‍යෝභාවාය වේපුල්ලාය භාවනාය පාරිපූරියා සංවත්තති.

    What eight things are helpful? There are eight causes and reasons that lead to acquiring the wisdom fundamental to the spiritual life, and to its increase, growth, development, and fulfillment once it has been acquired. What eight? It’s when a bhikkhu lives relying on the Teacher or a spiritual companion in a teacher’s role. And they set up a keen sense of conscience and prudence for them, with warmth and respect. This is the first cause.

    තං ඛෝ පන සත්ථාරං උපනිස්සාය විහරති අඤ්ඤතරං වා ගරුට්ඨානියං සබ්‍රහ්මචාරිං, යත්ථස්ස තිබ්බං හිරෝත්තප්පං පච්චුපට්ඨිතං හෝති පේමඤ්ච ගාරවෝ ච. තේ කාලේන කාලං උපසඞ්කමිත්වා පරිපුච්ඡති පරිපඤ්හති: ‘ඉදං, භන්තේ, කථං? ඉමස්ස කෝ අත්ථෝ(අ)ති? තස්ස තේ ආයස්මන්තෝ අවිවටඤ්චේව විවරන්ති, අනුත්තානීකතඤ්ච උත්තානීකරෝන්ති, අනේකවිහිතේසු ච කඞ්ඛාට්ඨානියේසු ධම්මේසු කඞ්ඛං පටිවිනෝදේන්ති. අයං දුතියෝ හේතු දුතියෝ පච්චයෝ ආදිබ්‍රහ්මචරියිකාය පඤ්ඤාය අප්පටිලද්ධාය පටිලාභාය, පටිලද්ධාය භිය්‍යෝභාවාය, වේපුල්ලාය භාවනාය පාරිපූරියා සංවත්තති.

    When a bhikkhu lives relying on the Teacher or a spiritual companion in a teacher’s role—with a keen sense of conscience and prudence for them, with warmth and respect—from time to time they go and ask them questions: ‘Why, sir, does it say this? What does that mean?’ Those venerables clarify what is unclear, reveal what is obscure, and dispel doubt regarding the many doubtful matters. This is the second cause.

    තං ඛෝ පන ධම්මං සුත්වා ද්වයේන වූපකාසේන සම්පාදේති—කායවූපකාසේන ච චිත්තවූපකාසේන ච. අයං තතියෝ හේතු තතියෝ පච්චයෝ ආදිබ්‍රහ්මචරියිකාය පඤ්ඤාය අප්පටිලද්ධාය පටිලාභාය, පටිලද්ධාය භිය්‍යෝභාවාය වේපුල්ලාය භාවනාය පාරිපූරියා සංවත්තති.

    After hearing that teaching they perfect withdrawal of both body and mind. This is the third cause.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛු සීලවා හෝති, පාතිමෝක්ඛසංවරසංවුතෝ විහරති ආචාරගෝචරසම්පන්නෝ, අණුමත්තේසු වජ්ජේසු භයදස්සාවී සමාදාය සික්ඛති සික්ඛාපදේසු. අයං චතුත්ථෝ හේතු චතුත්ථෝ පච්චයෝ ආදිබ්‍රහ්මචරියිකාය පඤ්ඤාය අප්පටිලද්ධාය පටිලාභාය, පටිලද්ධාය භිය්‍යෝභාවාය වේපුල්ලාය භාවනාය පාරිපූරියා සංවත්තති.

    Furthermore, a bhikkhu is ethical, restrained in the monastic code, conducting themselves well and seeking alms in suitable places. Seeing danger in the slightest fault, they keep the rules they’ve undertaken. This is the fourth cause.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛු බහුස්සුතෝ හෝති සුතධරෝ සුතසන්නිචයෝ. යේ තේ ධම්මා ආදිකල්‍යාණා මජ්ඣේකල්‍යාණා පරියෝසානකල්‍යාණා සාත්ථා සබ්‍යඤ්ජනා කේවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්‍රහ්මචරියං අභිවදන්ති, තථාරූපාස්ස ධම්මා බහුස්සුතා හෝන්ති ධාතා වචසා පරිචිතා මනසානුපේක්ඛිතා දිට්ඨියා සුප්පටිවිද්ධා. අයං පඤ්චමෝ හේතු පඤ්චමෝ පච්චයෝ ආදිබ්‍රහ්මචරියිකාය පඤ්ඤාය අප්පටිලද්ධාය පටිලාභාය, පටිලද්ධාය භිය්‍යෝභාවාය වේපුල්ලාය භාවනාය පාරිපූරියා සංවත්තති.

    Furthermore, a bhikkhu is very learned, remembering and keeping what they’ve learned. These teachings are good in the beginning, good in the middle, and good in the end, meaningful and well-phrased, describing a spiritual practice that’s entirely full and pure. They are very learned in such teachings, remembering them, reinforcing them by recitation, mentally scrutinizing them, and comprehending them theoretically. This is the fifth cause.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛු ආරද්ධවීරියෝ විහරති අකුසලානං ධම්මානං පහානාය, කුසලානං ධම්මානං උපසම්පදාය, ථාමවා දළ්හපරක්කමෝ අනික්ඛිත්තධුරෝ කුසලේසු ධම්මේසු. අයං ඡට්ඨෝ හේතු ඡට්ඨෝ පච්චයෝ ආදිබ්‍රහ්මචරියිකාය පඤ්ඤාය අප්පටිලද්ධාය පටිලාභාය, පටිලද්ධාය භිය්‍යෝභාවාය වේපුල්ලාය භාවනාය පාරිපූරියා සංවත්තති.

    Furthermore, a bhikkhu lives with energy roused up for giving up unskillful qualities and embracing skillful qualities. They are strong, staunchly vigorous, not slacking off when it comes to developing skillful qualities. This is the sixth cause.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛු සතිමා හෝති පරමේන සතිනේපක්කේන සමන්නාගතෝ. චිරකතම්පි චිරභාසිතම්පි සරිතා අනුස්සරිතා. අයං සත්තමෝ හේතු සත්තමෝ පච්චයෝ ආදිබ්‍රහ්මචරියිකාය පඤ්ඤාය අප්පටිලද්ධාය පටිලාභාය, පටිලද්ධාය භිය්‍යෝභාවාය වේපුල්ලාය භාවනාය පාරිපූරියා සංවත්තති.

    Furthermore, a bhikkhu is mindful. They have utmost mindfulness and alertness, and can remember and recall what was said and done long ago. This is the seventh cause.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛු පඤ්චසු උපාදානක්ඛන්ධේසු, උදයබ්බයානුපස්සී විහරති: ‘ඉති රූපං ඉති රූපස්ස සමුදයෝ ඉති රූපස්ස අත්ථඞ්ගමෝ; ඉති වේදනා ඉති වේදනාය සමුදයෝ ඉති වේදනාය අත්ථඞ්ගමෝ; ඉති සඤ්ඤා ඉති සඤ්ඤාය සමුදයෝ ඉති සඤ්ඤාය අත්ථඞ්ගමෝ; ඉති සඞ්ඛාරා ඉති සඞ්ඛාරානං සමුදයෝ ඉති සඞ්ඛාරානං අත්ථඞ්ගමෝ; ඉති විඤ්ඤාණං ඉති විඤ්ඤාණස්ස සමුදයෝ ඉති විඤ්ඤාණස්ස අත්ථඞ්ගමෝ(අ)ති. අයං අට්ඨමෝ හේතු අට්ඨමෝ පච්චයෝ ආදිබ්‍රහ්මචරියිකාය පඤ්ඤාය අප්පටිලද්ධාය පටිලාභාය, පටිලද්ධාය භිය්‍යෝභාවාය වේපුල්ලාය භාවනාය පාරිපූරියා සංවත්තති. ඉමේ අට්ඨ ධම්මා බහුකාරා.

    Furthermore, a bhikkhu meditates observing rise and fall in the five grasping aggregates. ‘Such is form, such is the origin of form, such is the ending of form. Such is feeling, such is the origin of feeling, such is the ending of feeling. Such is perception, such is the origin of perception, such is the ending of perception. Such are choices, such is the origin of choices, such is the ending of choices. Such is consciousness, such is the origin of consciousness, such is the ending of consciousness.’ This is the eighth cause.

    කතමේ අට්ඨ ධම්මා භාවේතබ්බා? අරියෝ අට්ඨඞ්ගිකෝ මග්ගෝ සේය්‍යථිදං—සම්මාදිට්ඨි, සම්මාසඞ්කප්පෝ, සම්මාවාචා, සම්මාකම්මන්තෝ, සම්මාආජීවෝ, සම්මාවායාමෝ, සම්මාසති, සම්මාසමාධි. ඉමේ අට්ඨ ධම්මා භාවේතබ්බා.

    What eight things should be developed? The noble eightfold path, that is: right view, right thought, right speech, right action, right livelihood, right effort, right mindfulness, and right immersion.

    කතමේ අට්ඨ ධම්මා පරිඤ්ඤේය්‍යා? අට්ඨ ලෝකධම්මා—ලාභෝ ච, අලාභෝ ච, යසෝ ච, අයසෝ ච, නින්දා ච, පසංසා ච, සුඛඤ්ච, දුක්ඛඤ්ච. ඉමේ අට්ඨ ධම්මා පරිඤ්ඤේය්‍යා.

    What eight things should be completely understood? Eight worldly conditions: gain and loss, fame and disgrace, blame and praise, pleasure and pain.

    කතමේ අට්ඨ ධම්මා පහාතබ්බා? අට්ඨ මිච්ඡත්තා—මිච්ඡාදිට්ඨි, මිච්ඡාසඞ්කප්පෝ, මිච්ඡාවාචා, මිච්ඡාකම්මන්තෝ, මිච්ඡාආජීවෝ, මිච්ඡාවායාමෝ, මිච්ඡාසති, මිච්ඡාසමාධි. ඉමේ අට්ඨ ධම්මා පහාතබ්බා.

    What eight things should be given up? Eight wrong ways: wrong view, wrong thought, wrong speech, wrong action, wrong livelihood, wrong effort, wrong mindfulness, and wrong immersion.

    කතමේ අට්ඨ ධම්මා හානභාගියා? අට්ඨ කුසීතවත්ථූනි. ඉධාවුසෝ, භික්ඛුනා කම්මං කාතබ්බං හෝති, තස්ස ඒවං හෝති: ‘කම්මං ඛෝ මේ කාතබ්බං භවිස්සති, කම්මං ඛෝ පන මේ කරෝන්තස්ස කායෝ කිලමිස්සති, හන්දාහං නිපජ්ජාමී(අ)ති. සෝ නිපජ්ජති, න වීරියං ආරභති අප්පත්තස්ස පත්තියා අනධිගතස්ස අධිගමාය අසච්ඡිකතස්ස සච්ඡිකිරියාය. ඉදං පඨමං කුසීතවත්ථු.

    What eight things make things worse? Eight grounds for laziness. Firstly, a bhikkhu has some work to do. They think: ‘I have some work to do. But while doing it my body will get tired. I’d better have a lie down.’ They lie down, and don’t rouse energy for attaining the unattained, achieving the unachieved, and realizing the unrealized. This is the first ground for laziness.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛුනා කම්මං කතං හෝති. තස්ස ඒවං හෝති: ‘අහං ඛෝ කම්මං අකාසිං, කම්මං ඛෝ පන මේ කරෝන්තස්ස කායෝ කිලන්තෝ, හන්දාහං නිපජ්ජාමී(අ)ති. සෝ නිපජ්ජති, න වීරියං ආරභති …පේ… ඉදං දුතියං කුසීතවත්ථු.

    Furthermore, a bhikkhu has done some work. They think: ‘I’ve done some work. But while working my body got tired. I’d better have a lie down.’ They lie down, and don’t rouse energy… This is the second ground for laziness.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛුනා මග්ගෝ ගන්තබ්බෝ හෝති. තස්ස ඒවං හෝති: ‘මග්ගෝ ඛෝ මේ ගන්තබ්බෝ භවිස්සති, මග්ගං ඛෝ පන මේ ගච්ඡන්තස්ස කායෝ කිලමිස්සති, හන්දාහං නිපජ්ජාමී(අ)ති. සෝ නිපජ්ජති, න වීරියං ආරභති …පේ… ඉදං තතියං කුසීතවත්ථු.

    Furthermore, a bhikkhu has to go on a journey. They think: ‘I have to go on a journey. But while walking my body will get tired. I’d better have a lie down.’ They lie down, and don’t rouse energy… This is the third ground for laziness.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛුනා මග්ගෝ ගතෝ හෝති. තස්ස ඒවං හෝති: ‘අහං ඛෝ මග්ගං අගමාසිං, මග්ගං ඛෝ පන මේ ගච්ඡන්තස්ස කායෝ කිලන්තෝ, හන්දාහං නිපජ්ජාමී(අ)ති. සෝ නිපජ්ජති, න වීරියං ආරභති …පේ… ඉදං චතුත්ථං කුසීතවත්ථු.

    Furthermore, a bhikkhu has gone on a journey. They think: ‘I’ve gone on a journey. But while walking my body got tired. I’d better have a lie down.’ They lie down, and don’t rouse energy… This is the fourth ground for laziness.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛු ගාමං වා නිගමං වා පිණ්ඩාය චරන්තෝ න ලභති ලූඛස්ස වා පණීතස්ස වා භෝජනස්ස යාවදත්ථං පාරිපූරිං. තස්ස ඒවං හෝති: ‘අහං ඛෝ ගාමං වා නිගමං වා පිණ්ඩාය චරන්තෝ නාලත්ථං ලූඛස්ස වා පණීතස්ස වා භෝජනස්ස යාවදත්ථං පාරිපූරිං, තස්ස මේ කායෝ කිලන්තෝ අකම්මඤ්ඤෝ, හන්දාහං නිපජ්ජාමී(අ)ති …පේ… ඉදං පඤ්චමං කුසීතවත්ථු.

    Furthermore, a bhikkhu has wandered for alms, but they didn’t get to fill up on as much food as they like, rough or fine. They think: ‘I’ve wandered for alms, but I didn’t get to fill up on as much food as I like, rough or fine. My body is tired and unfit for work. I’d better have a lie down.’… This is the fifth ground for laziness.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛු ගාමං වා නිගමං වා පිණ්ඩාය චරන්තෝ ලභති ලූඛස්ස වා පණීතස්ස වා භෝජනස්ස යාවදත්ථං පාරිපූරිං. තස්ස ඒවං හෝති: ‘අහං ඛෝ ගාමං වා නිගමං වා පිණ්ඩාය චරන්තෝ අලත්ථං ලූඛස්ස වා පණීතස්ස වා භෝජනස්ස යාවදත්ථං පාරිපූරිං, තස්ස මේ කායෝ ගරුකෝ අකම්මඤ්ඤෝ, මාසාචිතං මඤ්ඤේ, හන්දාහං නිපජ්ජාමී(අ)ති. සෝ නිපජ්ජති …පේ… ඉදං ඡට්ඨං කුසීතවත්ථු.

    Furthermore, a bhikkhu has wandered for alms, and they got to fill up on as much food as they like, rough or fine. They think: ‘I’ve wandered for alms, and I got to fill up on as much food as I like, rough or fine. My body is heavy, unfit for work, like I’ve just eaten a load of beans. I’d better have a lie down.’… They lie down, and don’t rouse energy… This is the sixth ground for laziness.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛුනෝ උප්පන්නෝ හෝති අප්පමත්තකෝ ආබාධෝ, තස්ස ඒවං හෝති: ‘උප්පන්නෝ ඛෝ මේ අයං අප්පමත්තකෝ ආබාධෝ අත්ථි කප්පෝ නිපජ්ජිතුං, හන්දාහං නිපජ්ජාමී(අ)ති. සෝ නිපජ්ජති …පේ… ඉදං සත්තමං කුසීතවත්ථු.

    Furthermore, a bhikkhu feels a little sick. They think: ‘I feel a little sick. Lying down would be good for me. I’d better have a lie down.’ They lie down, and don’t rouse energy… This is the seventh ground for laziness.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛු ගිලානාවුට්ඨිතෝ හෝති අචිරවුට්ඨිතෝ ගේලඤ්ඤා. තස්ස ඒවං හෝති: ‘අහං ඛෝ ගිලානාවුට්ඨිතෝ අචිරවුට්ඨිතෝ ගේලඤ්ඤා. තස්ස මේ කායෝ දුබ්බලෝ අකම්මඤ්ඤෝ, හන්දාහං නිපජ්ජාමී(අ)ති. සෝ නිපජ්ජති …පේ… ඉදං අට්ඨමං කුසීතවත්ථු. ඉමේ අට්ඨ ධම්මා හානභාගියා.

    Furthermore, a bhikkhu has recently recovered from illness. They think: ‘I’ve recently recovered from illness. My body is weak and unfit for work. I’d better have a lie down.’ They lie down, and don’t rouse energy… This is the eighth ground for laziness.

    කතමේ අට්ඨ ධම්මා විසේසභාගියා? අට්ඨ ආරම්භවත්ථූනි. ඉධාවුසෝ, භික්ඛුනා කම්මං කාතබ්බං හෝති, තස්ස ඒවං හෝති: ‘කම්මං ඛෝ මේ කාතබ්බං භවිස්සති, කම්මං ඛෝ පන මේ කරෝන්තේන න සුකරං බුද්ධානං සාසනං මනසිකාතුං, හන්දාහං වීරියං ආරභාමි අප්පත්තස්ස පත්තියා අනධිගතස්ස අධිගමාය අසච්ඡිකතස්ස සච්ඡිකිරියායා(අ)ති. සෝ වීරියං ආරභති අප්පත්තස්ස පත්තියා අනධිගතස්ස අධිගමාය අසච්ඡිකතස්ස සච්ඡිකිරියාය. ඉදං පඨමං ආරම්භවත්ථු.

    What eight things lead to distinction? Eight grounds for arousing energy. Firstly, a bhikkhu has some work to do. They think: ‘I have some work to do. While working it’s not easy to focus on the instructions of the Buddhas. I’d better preemptively rouse up energy for attaining the unattained, achieving the unachieved, and realizing the unrealized.’ They rouse energy for attaining the unattained, achieving the unachieved, and realizing the unrealized. This is the first ground for arousing energy.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛුනා කම්මං කතං හෝති. තස්ස ඒවං හෝති: ‘අහං ඛෝ කම්මං අකාසිං, කම්මං ඛෝ පනාහං කරෝන්තෝ නාසක්ඛිං බුද්ධානං සාසනං මනසිකාතුං, හන්දාහං වීරියං ආරභාමි …පේ… ඉදං දුතියං ආරම්භවත්ථු.

    Furthermore, a bhikkhu has done some work. They think: ‘I’ve done some work. While I was working I wasn’t able to focus on the instructions of the Buddhas. I’d better preemptively rouse up energy.’… This is the second ground for arousing energy.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛුනා මග්ගෝ ගන්තබ්බෝ හෝති. තස්ස ඒවං හෝති: ‘මග්ගෝ ඛෝ මේ ගන්තබ්බෝ භවිස්සති, මග්ගං ඛෝ පන මේ ගච්ඡන්තේන න සුකරං බුද්ධානං සාසනං මනසිකාතුං, හන්දාහං වීරියං ආරභාමි …පේ… ඉදං තතියං ආරම්භවත්ථු.

    Furthermore, a bhikkhu has to go on a journey. They think: ‘I have to go on a journey. While walking it’s not easy to focus on the instructions of the Buddhas. I’d better preemptively rouse up energy.’… This is the third ground for arousing energy.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛුනා මග්ගෝ ගතෝ හෝති. තස්ස ඒවං හෝති: ‘අහං ඛෝ මග්ගං අගමාසිං, මග්ගං ඛෝ පනාහං ගච්ඡන්තෝ නාසක්ඛිං බුද්ධානං සාසනං මනසිකාතුං, හන්දාහං වීරියං ආරභාමි …පේ… ඉදං චතුත්ථං ආරම්භවත්ථු.

    Furthermore, a bhikkhu has gone on a journey. They think: ‘I’ve gone on a journey. While I was walking I wasn’t able to focus on the instructions of the Buddhas. I’d better preemptively rouse up energy.’… This is the fourth ground for arousing energy.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛු ගාමං වා නිගමං වා පිණ්ඩාය චරන්තෝ න ලභති ලූඛස්ස වා පණීතස්ස වා භෝජනස්ස යාවදත්ථං පාරිපූරිං. තස්ස ඒවං හෝති: ‘අහං ඛෝ ගාමං වා නිගමං වා පිණ්ඩාය චරන්තෝ නාලත්ථං ලූඛස්ස වා පණීතස්ස වා භෝජනස්ස යාවදත්ථං පාරිපූරිං, තස්ස මේ කායෝ ලහුකෝ කම්මඤ්ඤෝ, හන්දාහං වීරියං ආරභාමි …පේ… ඉදං පඤ්චමං ආරම්භවත්ථු.

    Furthermore, a bhikkhu has wandered for alms, but they didn’t get to fill up on as much food as they like, rough or fine. They think: ‘I’ve wandered for alms, but I didn’t get to fill up on as much food as I like, rough or fine. My body is light and fit for work. I’d better preemptively rouse up energy.’… This is the fifth ground for arousing energy.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛු ගාමං වා නිගමං වා පිණ්ඩාය චරන්තෝ ලභති ලූඛස්ස වා පණීතස්ස වා භෝජනස්ස යාවදත්ථං පාරිපූරිං. තස්ස ඒවං හෝති: ‘අහං ඛෝ ගාමං වා නිගමං වා පිණ්ඩාය චරන්තෝ අලත්ථං ලූඛස්ස වා පණීතස්ස වා භෝජනස්ස යාවදත්ථං පාරිපූරිං. තස්ස මේ කායෝ බලවා කම්මඤ්ඤෝ, හන්දාහං වීරියං ආරභාමි …පේ… ඉදං ඡට්ඨං ආරම්භවත්ථු.

    Furthermore, a bhikkhu has wandered for alms, and they got to fill up on as much food as they like, rough or fine. They think: ‘I’ve wandered for alms, and I got to fill up on as much food as I like, rough or fine. My body is strong and fit for work. I’d better preemptively rouse up energy.’… This is the sixth ground for arousing energy.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛුනෝ උප්පන්නෝ හෝති අප්පමත්තකෝ ආබාධෝ. තස්ස ඒවං හෝති: ‘උප්පන්නෝ ඛෝ මේ අයං අප්පමත්තකෝ ආබාධෝ ඨානං ඛෝ පනේතං විජ්ජති, යං මේ ආබාධෝ පවඩ්ඪේය්‍ය, හන්දාහං වීරියං ආරභාමි …පේ… ඉදං සත්තමං ආරම්භවත්ථු.

    Furthermore, a bhikkhu feels a little sick. They think: ‘I feel a little sick. It’s possible this illness will worsen. I’d better preemptively rouse up energy.’… This is the seventh ground for arousing energy.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛු ගිලානා වුට්ඨිතෝ හෝති අචිරවුට්ඨිතෝ ගේලඤ්ඤා. තස්ස ඒවං හෝති: ‘අහං ඛෝ ගිලානා වුට්ඨිතෝ අචිරවුට්ඨිතෝ ගේලඤ්ඤා, ඨානං ඛෝ පනේතං විජ්ජති, යං මේ ආබාධෝ පච්චුදාවත්තේය්‍ය, හන්දාහං වීරියං ආරභාමි අප්පත්තස්ස පත්තියා අනධිගතස්ස අධිගමාය අසච්ඡිකතස්ස සච්ඡිකිරියායා(අ)ති. සෝ වීරියං ආරභති අප්පත්තස්ස පත්තියා අනධිගතස්ස අධිගමාය අසච්ඡිකතස්ස සච්ඡිකිරියාය. ඉදං අට්ඨමං ආරම්භවත්ථු. ඉමේ අට්ඨ ධම්මා විසේසභාගියා.

    Furthermore, a bhikkhu has recently recovered from illness. They think: ‘I’ve recently recovered from illness. It’s possible the illness will come back. I’d better preemptively rouse up energy for attaining the unattained, achieving the unachieved, and realizing the unrealized.’ They rouse energy for attaining the unattained, achieving the unachieved, and realizing the unrealized. This is the eighth ground for arousing energy.

    කතමේ අට්ඨ ධම්මා දුප්පටිවිජ්ඣා? අට්ඨ අක්ඛණා අසමයා බ්‍රහ්මචරියවාසාය. ඉධාවුසෝ, තථාගතෝ ච ලෝකේ උප්පන්නෝ හෝති අරහං සම්මාසම්බුද්ධෝ, ධම්මෝ ච දේසියති ඕපසමිකෝ පරිනිබ්බානිකෝ සම්බෝධගාමී සුගතප්පවේදිතෝ. අයඤ්ච පුග්ගලෝ නිරයං උපපන්නෝ හෝති. අයං පඨමෝ අක්ඛණෝ අසමයෝ බ්‍රහ්මචරියවාසාය.

    What eight things are hard to comprehend? Eight lost opportunities for spiritual practice. Firstly, a Realized One has arisen in the world. He teaches the Dhamma leading to peace, Nibbana, awakening, as proclaimed by the Holy One. But a person has been reborn in hell. This is the first lost opportunity for spiritual practice.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, තථාගතෝ ච ලෝකේ උප්පන්නෝ හෝති අරහං සම්මාසම්බුද්ධෝ, ධම්මෝ ච දේසියති ඕපසමිකෝ පරිනිබ්බානිකෝ සම්බෝධගාමී සුගතප්පවේදිතෝ. අයඤ්ච පුග්ගලෝ තිරච්ඡානයෝනිං උපපන්නෝ හෝති. අයං දුතියෝ අක්ඛණෝ අසමයෝ බ්‍රහ්මචරියවාසාය.

    Furthermore, a Realized One has arisen in the world. But a person has been reborn in the animal realm. This is the second lost opportunity for spiritual practice.

    පුන චපරං …පේ… පේත්තිවිසයං උපපන්නෝ හෝති. අයං තතියෝ අක්ඛණෝ අසමයෝ බ්‍රහ්මචරියවාසාය.

    Furthermore, a Realized One has arisen in the world. But a person has been reborn in the ghost realm. This is the third lost opportunity for spiritual practice.

    පුන චපරං …පේ… අඤ්ඤතරං දීඝායුකං දේවනිකායං උපපන්නෝ හෝති. අයං චතුත්ථෝ අක්ඛණෝ අසමයෝ බ්‍රහ්මචරියවාසාය.

    Furthermore, a Realized One has arisen in the world. But person has been reborn in one of the long-lived orders of gods. This is the fourth lost opportunity for spiritual practice.

    පුන චපරං …පේ… පච්චන්තිමේසු ජනපදේසු පච්චාජාතෝ හෝති මිලක්ඛේසු අවිඤ්ඤාතාරේසු, යත්ථ නත්ථි ගති භික්ඛූනං භික්ඛුනීනං උපාසකානං උපාසිකානං. අයං පඤ්චමෝ අක්ඛණෝ අසමයෝ බ්‍රහ්මචරියවාසාය.

    Furthermore, a Realized One has arisen in the world. But a person has been reborn in the borderlands, among strange barbarian tribes, where monks, nuns, laymen, and laywomen do not go. This is the fifth lost opportunity for spiritual practice.

    පුන චපරං …පේ… අයඤ්ච පුග්ගලෝ මජ්ඣිමේසු ජනපදේසු පච්චාජාතෝ හෝති, සෝ ච හෝති මිච්ඡාදිට්ඨිකෝ විපරීතදස්සනෝ: ‘නත්ථි දින්නං, නත්ථි යිට්ඨං, නත්ථි හුතං, නත්ථි සුකතදුක්කටානං කම්මානං ඵලං විපාකෝ, නත්ථි අයං ලෝකෝ, නත්ථි පරෝ ලෝකෝ, නත්ථි මාතා, නත්ථි පිතා, නත්ථි සත්තා ඕපපාතිකා, නත්ථි ලෝකේ සමණබ්‍රාහ්මණා සම්මග්ගතා සම්මාපටිපන්නා යේ ඉමඤ්ච ලෝකං පරඤ්ච ලෝකං සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා පවේදේන්තී(අ)ති. අයං ඡට්ඨෝ අක්ඛණෝ අසමයෝ බ්‍රහ්මචරියවාසාය.

    Furthermore, a Realized One has arisen in the world. And a person is reborn in a central country. But they have wrong view and distorted perspective: ‘There’s no meaning in giving, sacrifice, or offerings. There’s no fruit or result of good and bad deeds. There’s no afterlife. There’s no such thing as mother and father, or beings that are reborn spontaneously. And there’s no ascetic or brahmin who is well attained and practiced, and who describes the afterlife after realizing it with their own insight.’ This is the sixth lost opportunity for spiritual practice.

    පුන චපරං …පේ… අයඤ්ච පුග්ගලෝ මජ්ඣිමේසු ජනපදේසු පච්චාජාතෝ හෝති, සෝ ච හෝති දුප්පඤ්ඤෝ ජළෝ ඒළමූගෝ, නප්පටිබලෝ සුභාසිතදුබ්භාසිතානමත්ථමඤ්ඤාතුං. අයං සත්තමෝ අක්ඛණෝ අසමයෝ බ්‍රහ්මචරියවාසාය.

    Furthermore, a Realized One has arisen in the world. And a person is reborn in a central country. But they’re witless, dull, stupid, and unable to distinguish what is well said from what is poorly said. This is the seventh lost opportunity for spiritual practice.

    පුන චපරං …පේ… අයඤ්ච පුග්ගලෝ මජ්ඣිමේසු ජනපදේසු පච්චාජාතෝ හෝති, සෝ ච හෝති පඤ්ඤවා අජළෝ අනේළමූගෝ, පටිබලෝ සුභාසිතදුබ්භාසිතානමත්ථමඤ්ඤාතුං. අයං අට්ඨමෝ අක්ඛණෝ අසමයෝ බ්‍රහ්මචරියවාසාය. ඉමේ අට්ඨ ධම්මා දුප්පටිවිජ්ඣා.

    Furthermore, a Realized One has arisen in the world. But he doesn’t teach the Dhamma leading to peace, Nibbana, awakening, as announced by the Holy One. And a person is reborn in a central country. And they’re wise, bright, clever, and able to distinguish what is well said from what is poorly said. This is the eighth lost opportunity for spiritual practice.

    කතමේ අට්ඨ ධම්මා උප්පාදේතබ්බා? අට්ඨ මහාපුරිසවිතක්කා—අප්පිච්ඡස්සායං ධම්මෝ, නායං ධම්මෝ මහිච්ඡස්ස. සන්තුට්ඨස්සායං ධම්මෝ, නායං ධම්මෝ අසන්තුට්ඨස්ස. පවිවිත්තස්සායං ධම්මෝ, නායං ධම්මෝ සඞ්ගණිකාරාමස්ස. ආරද්ධවීරියස්සායං ධම්මෝ, නායං ධම්මෝ කුසීතස්ස. උපට්ඨිතසතිස්සායං ධම්මෝ, නායං ධම්මෝ මුට්ඨස්සතිස්ස. සමාහිතස්සායං ධම්මෝ, නායං ධම්මෝ අසමාහිතස්ස. පඤ්ඤවතෝ අයං ධම්මෝ, නායං ධම්මෝ දුප්පඤ්ඤස්ස. නිප්පපඤ්චස්සායං ධම්මෝ, නායං ධම්මෝ පපඤ්චාරාමස්සාති ඉමේ අට්ඨ ධම්මා උප්පාදේතබ්බා.

    What eight things should be produced? Eight thoughts of a great man. ‘This teaching is for those of few wishes, not those of many wishes. It’s for the contented, not those who lack contentment. It’s for the secluded, not those who enjoy company. It’s for the energetic, not the lazy. It’s for the mindful, not the unmindful. It’s for those with immersion, not those without immersion. It’s for the wise, not the witless. This teaching is for those who don’t enjoy proliferating, not for those who enjoy proliferating.’

    කතමේ අට්ඨ ධම්මා අභිඤ්ඤේය්‍යා? අට්ඨ අභිභායතනානි—අජ්ඣත්තං රූපසඤ්ඤී ඒකෝ බහිද්ධා රූපානි පස්සති පරිත්තානි සුවණ්ණදුබ්බණ්ණානි, ‘තානි අභිභුය්‍ය ජානාමි පස්සාමී(අ)ති—ඒවංසඤ්ඤී හෝති. ඉදං පඨමං අභිභායතනං.

    What eight things should be directly known? Eight dimensions of mastery. Perceiving form internally, someone sees visions externally, limited, both pretty and ugly. Mastering them, they perceive: ‘I know and see.’ This is the first dimension of mastery.

    අජ්ඣත්තං රූපසඤ්ඤී ඒකෝ බහිද්ධා රූපානි පස්සති අප්පමාණානි සුවණ්ණදුබ්බණ්ණානි, ‘තානි අභිභුය්‍ය ජානාමි පස්සාමී(අ)ති—ඒවංසඤ්ඤී හෝති. ඉදං දුතියං අභිභායතනං.

    Perceiving form internally, someone sees visions externally, limitless, both pretty and ugly. Mastering them, they perceive: ‘I know and see.’ This is the second dimension of mastery.

    අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී ඒකෝ බහිද්ධා රූපානි පස්සති පරිත්තානි සුවණ්ණදුබ්බණ්ණානි, ‘තානි අභිභුය්‍ය ජානාමි පස්සාමී(අ)ති—ඒවංසඤ්ඤී හෝති. ඉදං තතියං අභිභායතනං.

    Not perceiving form internally, someone sees visions externally, limited, both pretty and ugly. Mastering them, they perceive: ‘I know and see.’ This is the third dimension of mastery.

    අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී ඒකෝ බහිද්ධා රූපානි පස්සති අප්පමාණානි සුවණ්ණදුබ්බණ්ණානි, ‘තානි අභිභුය්‍ය ජානාමි පස්සාමී(අ)ති—ඒවංසඤ්ඤී හෝති. ඉදං චතුත්ථං අභිභායතනං.

    Not perceiving form internally, someone sees visions externally, limitless, both pretty and ugly. Mastering them, they perceive: ‘I know and see.’ This is the fourth dimension of mastery.

    අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී ඒකෝ බහිද්ධා රූපානි පස්සති නීලානි නීලවණ්ණානි නීලනිදස්සනානි නීලනිභාසානි. සේය්‍යථාපි නාම උමාපුප්ඵං නීලං නීලවණ්ණං නීලනිදස්සනං නීලනිභාසං, සේය්‍යථා වා පන තං වත්ථං බාරාණසේය්‍යකං උභතෝභාගවිමට්ඨං නීලං නීලවණ්ණං නීලනිදස්සනං නීලනිභාසං; ඒවමේව අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී ඒකෝ බහිද්ධා රූපානි පස්සති නීලානි නීලවණ්ණානි නීලනිදස්සනානි නීලනිභාසානි, ‘තානි අභිභුය්‍ය ජානාමි පස්සාමී(අ)ති ඒවංසඤ්ඤී හෝති. ඉදං පඤ්චමං අභිභායතනං.

    Not perceiving form internally, someone sees visions externally that are blue, with blue color, blue hue, and blue tint. They’re like a flax flower that’s blue, with blue color, blue hue, and blue tint. Or a cloth from Varanasi that’s smoothed on both sides, blue, with blue color, blue hue, and blue tint. Mastering them, they perceive: ‘I know and see.’ This is the fifth dimension of mastery.

    අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී ඒකෝ බහිද්ධා රූපානි පස්සති පීතානි පීතවණ්ණානි පීතනිදස්සනානි පීතනිභාසානි. සේය්‍යථාපි නාම කණිකාරපුප්ඵං පීතං පීතවණ්ණං පීතනිදස්සනං පීතනිභාසං, සේය්‍යථා වා පන තං වත්ථං බාරාණසේය්‍යකං උභතෝභාගවිමට්ඨං පීතං පීතවණ්ණං පීතනිදස්සනං පීතනිභාසං; ඒවමේව අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී ඒකෝ බහිද්ධා රූපානි පස්සති පීතානි පීතවණ්ණානි පීතනිදස්සනානි පීතනිභාසානි, ‘තානි අභිභුය්‍ය ජානාමි පස්සාමී(අ)ති ඒවංසඤ්ඤී හෝති. ඉදං ඡට්ඨං අභිභායතනං.

    Not perceiving form internally, someone sees visions externally that are yellow, with yellow color, yellow hue, and yellow tint. They’re like a champak flower that’s yellow, with yellow color, yellow hue, and yellow tint. Or a cloth from Varanasi that’s smoothed on both sides, yellow, with yellow color, yellow hue, and yellow tint. Mastering them, they perceive: ‘I know and see.’ This is the sixth dimension of mastery.

    අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී ඒකෝ බහිද්ධා රූපානි පස්සති ලෝහිතකානි ලෝහිතකවණ්ණානි ලෝහිතකනිදස්සනානි ලෝහිතකනිභාසානි. සේය්‍යථාපි නාම බන්ධුජීවකපුප්ඵං ලෝහිතකං ලෝහිතකවණ්ණං ලෝහිතකනිදස්සනං ලෝහිතකනිභාසං, සේය්‍යථා වා පන තං වත්ථං බාරාණසේය්‍යකං උභතෝභාගවිමට්ඨං ලෝහිතකං ලෝහිතකවණ්ණං ලෝහිතකනිදස්සනං ලෝහිතකනිභාසං; ඒවමේව අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී ඒකෝ බහිද්ධා රූපානි පස්සති ලෝහිතකානි ලෝහිතකවණ්ණානි ලෝහිතකනිදස්සනානි ලෝහිතකනිභාසානි, ‘තානි අභිභුය්‍ය ජානාමි පස්සාමී(අ)ති ඒවංසඤ්ඤී හෝති. ඉදං සත්තමං අභිභායතනං.

    Not perceiving form internally, someone sees visions externally that are red, with red color, red hue, and red tint. They’re like a scarlet mallow flower that’s red, with red color, red hue, and red tint. Or a cloth from Varanasi that’s smoothed on both sides, red, with red color, red hue, and red tint. Mastering them, they perceive: ‘I know and see.’ This is the seventh dimension of mastery.

    අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී ඒකෝ බහිද්ධා රූපානි පස්සති ඕදාතානි ඕදාතවණ්ණානි ඕදාතනිදස්සනානි ඕදාතනිභාසානි. සේය්‍යථාපි නාම ඕසධිතාරකා ඕදාතා ඕදාතවණ්ණා ඕදාතනිදස්සනා ඕදාතනිභාසා, සේය්‍යථා වා පන තං වත්ථං බාරාණසේය්‍යකං උභතෝභාගවිමට්ඨං ඕදාතං ඕදාතවණ්ණං ඕදාතනිදස්සනං ඕදාතනිභාසං; ඒවමේව අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී ඒකෝ බහිද්ධා රූපානි පස්සති ඕදාතානි ඕදාතවණ්ණානි ඕදාතනිදස්සනානි ඕදාතනිභාසානි, ‘තානි අභිභුය්‍ය ජානාමි පස්සාමී(අ)ති ඒවංසඤ්ඤී හෝති. ඉදං අට්ඨමං අභිභායතනං. ඉමේ අට්ඨ ධම්මා අභිඤ්ඤේය්‍යා.

    Not perceiving form internally, someone sees visions externally that are white, with white color, white hue, and white tint. They’re like the morning star that’s white, with white color, white hue, and white tint. Or a cloth from Varanasi that’s smoothed on both sides, white, with white color, white hue, and white tint. Mastering them, they perceive: ‘I know and see.’ This is the eighth dimension of mastery.

    කතමේ අට්ඨ ධම්මා සච්ඡිකාතබ්බා? අට්ඨ විමෝක්ඛා—රූපී රූපානි පස්සති. අයං පඨමෝ විමෝක්ඛෝ.

    What eight things should be realized? Eight liberations. Having physical form, they see visions. This is the first liberation.

    අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී ඒකෝ බහිද්ධා රූපානි පස්සති. අයං දුතියෝ විමෝක්ඛෝ.

    Not perceiving physical form internally, someone see visions externally. This is the second liberation.

    සුභන්තේව අධිමුත්තෝ හෝති. අයං තතියෝ විමෝක්ඛෝ.

    They’re focused only on beauty. This is the third liberation.

    සබ්බසෝ රූපසඤ්ඤානං සමතික්කමා පටිඝසඤ්ඤානං අත්ථඞ්ගමා නානත්තසඤ්ඤානං අමනසිකාරා ‘අනන්තෝ ආකාසෝ(අ)ති ආකාසානඤ්චායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති. අයං චතුත්ථෝ විමෝක්ඛෝ.

    Going totally beyond perceptions of form, with the ending of perceptions of impingement, not focusing on perceptions of diversity, aware that ‘space is infinite’, they enter and remain in the dimension of infinite space. This is the fourth liberation.

    සබ්බසෝ ආකාසානඤ්චායතනං සමතික්කම්ම ‘අනන්තං විඤ්ඤාණන්(අ)ති විඤ්ඤාණඤ්චායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති. අයං පඤ්චමෝ විමෝක්ඛෝ.

    Going totally beyond the dimension of infinite space, aware that ‘consciousness is infinite’, they enter and remain in the dimension of infinite consciousness. This is the fifth liberation.

    සබ්බසෝ විඤ්ඤාණඤ්චායතනං සමතික්කම්ම ‘නත්ථි කිඤ්චී(අ)ති ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති. අයං ඡට්ඨෝ විමෝක්ඛෝ.

    Going totally beyond the dimension of infinite consciousness, aware that ‘there is nothing at all’, they enter and remain in the dimension of nothingness. This is the sixth liberation.

    සබ්බසෝ ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං සමතික්කම්ම නේවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති. අයං සත්තමෝ විමෝක්ඛෝ.

    Going totally beyond the dimension of nothingness, they enter and remain in the dimension of neither perception nor non-perception. This is the seventh liberation.

    සබ්බසෝ නේවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං සමතික්කම්ම සඤ්ඤාවේදයිතනිරෝධං උපසම්පජ්ජ විහරති. අයං අට්ඨමෝ විමෝක්ඛෝ. ඉමේ අට්ඨ ධම්මා සච්ඡිකාතබ්බා.

    Going totally beyond the dimension of neither perception nor non-perception, they enter and remain in the cessation of perception and feeling. This is the eighth liberation.

    ඉති ඉමේ අසීති ධම්මා භූතා තච්ඡා තථා අවිතථා අනඤ්ඤථා සම්මා තථාගතේන අභිසම්බුද්ධා.

    So these eighty things that are true, real, and accurate, not unreal, not otherwise were rightly awakened to by the Realized One.

    9. නව ධම්මා

    9. Groups of Nine

    නව ධම්මා බහුකාරා …පේ… නව ධම්මා සච්ඡිකාතබ්බා.

    Nine things are helpful, etc.

    කතමේ නව ධම්මා බහුකාරා? නව යෝනිසෝමනසිකාරමූලකා ධම්මා, යෝනිසෝමනසිකරෝතෝ පාමෝජ්ජං ජායති, පමුදිතස්ස පීති ජායති, පීතිමනස්ස කායෝ පස්සම්භති, පස්සද්ධකායෝ සුඛං වේදේති, සුඛිනෝ චිත්තං සමාධියති, සමාහිතේ චිත්තේ යථාභූතං ජානාති පස්සති, යථාභූතං ජානං පස්සං නිබ්බින්දති, නිබ්බින්දං විරජ්ජති, විරාගා විමුච්චති. ඉමේ නව ධම්මා බහුකාරා.

    What nine things are helpful? Nine things rooted in rational application of mind. When you apply the mind rationally, joy springs up. When you’re joyful, rapture springs up. When the mind is full of rapture, the body becomes tranquil. When the body is tranquil, you feel bliss. And when you’re blissful, the mind becomes immersed. When your mind is immersed, you truly know and see. When you truly know and see, you grow disillusioned. Being disillusioned, desire fades away. When desire fades away you’re freed.

    කතමේ නව ධම්මා භාවේතබ්බා? නව පාරිසුද්ධිපධානියඞ්ගානි—සීලවිසුද්ධි පාරිසුද්ධිපධානියඞ්ගං, චිත්තවිසුද්ධි පාරිසුද්ධිපධානියඞ්ගං, දිට්ඨිවිසුද්ධි පාරිසුද්ධිපධානියඞ්ගං, කඞ්ඛාවිතරණවිසුද්ධි පාරිසුද්ධිපධානියඞ්ගං, මග්ගාමග්ගඤාණදස්සනවිසුද්ධි පාරිසුද්ධිපධානියඞ්ගං, පටිපදාඤාණදස්සනවිසුද්ධි පාරිසුද්ධිපධානියඞ්ගං, ඤාණදස්සනවිසුද්ධි පාරිසුද්ධිපධානියඞ්ගං, පඤ්ඤාවිසුද්ධි පාරිසුද්ධිපධානියඞ්ගං, විමුත්තිවිසුද්ධි පාරිසුද්ධිපධානියඞ්ගං. ඉමේ නව ධම්මා භාවේතබ්බා.

    What nine things should be developed? Nine factors of trying to be pure. The factors of trying to be pure in ethics, mind, view, overcoming doubt, knowledge and vision of the variety of paths, knowledge and vision of the practice, knowledge and vision, wisdom, and freedom.

    කතමේ නව ධම්මා පරිඤ්ඤේය්‍යා? නව සත්තාවාසා—සන්තාවුසෝ, සත්තා නානත්තකායා නානත්තසඤ්ඤිනෝ, සේය්‍යථාපි මනුස්සා ඒකච්චේ ච දේවා ඒකච්චේ ච විනිපාතිකා. අයං පඨමෝ සත්තාවාසෝ.

    What nine things should be completely understood? Nine abodes of sentient beings. There are sentient beings that are diverse in body and diverse in perception, such as human beings, some gods, and some beings in the underworld. This is the first abode of sentient beings.

    සන්තාවුසෝ, සත්තා නානත්තකායා ඒකත්තසඤ්ඤිනෝ, සේය්‍යථාපි දේවා බ්‍රහ්මකායිකා පඨමාභිනිබ්බත්තා. අයං දුතියෝ සත්තාවාසෝ.

    There are sentient beings that are diverse in body and unified in perception, such as the gods reborn in Brahmā’s Host through the first jhāna. This is the second abode of sentient beings.

    සන්තාවුසෝ, සත්තා ඒකත්තකායා නානත්තසඤ්ඤිනෝ, සේය්‍යථාපි දේවා ආභස්සරා. අයං තතියෝ සත්තාවාසෝ.

    There are sentient beings that are unified in body and diverse in perception, such as the gods of streaming radiance. This is the third abode of sentient beings.

    සන්තාවුසෝ, සත්තා ඒකත්තකායා ඒකත්තසඤ්ඤිනෝ, සේය්‍යථාපි දේවා සුභකිණ්හා. අයං චතුත්ථෝ සත්තාවාසෝ.

    There are sentient beings that are unified in body and unified in perception, such as the gods replete with glory. This is the fourth abode of sentient beings.

    සන්තාවුසෝ, සත්තා අසඤ්ඤිනෝ අප්පටිසංවේදිනෝ, සේය්‍යථාපි දේවා අසඤ්ඤසත්තා. අයං පඤ්චමෝ සත්තාවාසෝ.

    There are sentient beings that are non-percipient and do not experience anything, such as the gods who are non-percipient beings. This is the fifth abode of sentient beings.

    සන්තාවුසෝ, සත්තා සබ්බසෝ රූපසඤ්ඤානං සමතික්කමා පටිඝසඤ්ඤානං අත්ථඞ්ගමා නානත්තසඤ්ඤානං අමනසිකාරා ‘අනන්තෝ ආකාසෝ(අ)ති ආකාසානඤ්චායතනූපගා. අයං ඡට්ඨෝ සත්තාවාසෝ.

    There are sentient beings that have gone totally beyond perceptions of form. With the ending of perceptions of impingement, not focusing on perceptions of diversity, aware that ‘space is infinite’, they have been reborn in the dimension of infinite space. This is the sixth abode of sentient beings.

    සන්තාවුසෝ, සත්තා සබ්බසෝ ආකාසානඤ්චායතනං සමතික්කම්ම ‘අනන්තං විඤ්ඤාණන්(අ)ති විඤ්ඤාණඤ්චායතනූපගා. අයං සත්තමෝ සත්තාවාසෝ.

    There are sentient beings that have gone totally beyond the dimension of infinite space. Aware that ‘consciousness is infinite’, they have been reborn in the dimension of infinite consciousness. This is the seventh abode of sentient beings.

    සන්තාවුසෝ, සත්තා සබ්බසෝ විඤ්ඤාණඤ්චායතනං සමතික්කම්ම ‘නත්ථි කිඤ්චී(අ)ති ආකිඤ්චඤ්ඤායතනූපගා. අයං අට්ඨමෝ සත්තාවාසෝ.

    There are sentient beings that have gone totally beyond the dimension of infinite consciousness. Aware that ‘there is nothing at all’, they have been reborn in the dimension of nothingness. This is the eighth abode of sentient beings.

    සන්තාවුසෝ, සත්තා සබ්බසෝ ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං සමතික්කම්ම නේවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනූපගා. අයං නවමෝ සත්තාවාසෝ.

    There are sentient beings that have gone totally beyond the dimension of nothingness. They have been reborn in the dimension of neither perception nor non-perception. This is the ninth abode of sentient beings.

    ඉමේ නව ධම්මා පරිඤ්ඤේය්‍යා.

    කතමේ නව ධම්මා පහාතබ්බා? නව තණ්හාමූලකා ධම්මා—තණ්හං පටිච්ච පරියේසනා, පරියේසනං පටිච්ච ලාභෝ, ලාභං පටිච්ච විනිච්ඡයෝ, විනිච්ඡයං පටිච්ච ඡන්දරාගෝ, ඡන්දරාගං පටිච්ච අජ්ඣෝසානං, අජ්ඣෝසානං පටිච්ච පරිග්ගහෝ, පරිග්ගහං පටිච්ච මච්ඡරියං, මච්ඡරියං පටිච්ච ආරක්ඛෝ, ආරක්ඛාධිකරණං දණ්ඩාදානසත්ථාදානකලහවිග්ගහවිවාදතුවංතුවංපේසුඤ්ඤමුසාවාදා අනේකේ පාපකා අකුසලා ධම්මා සම්භවන්ති. ඉමේ නව ධම්මා පහාතබ්බා.

    What nine things should be given up? Nine things rooted in craving. Craving is a cause of seeking. Seeking is a cause of gaining material possessions. Gaining material possessions is a cause of assessing. Assessing is a cause of desire and lust. Desire and lust is a cause of attachment. Attachment is a cause of ownership. Ownership is a cause of stinginess. Stinginess is a cause of safeguarding. Owing to safeguarding, many bad, unskillful things come to be: taking up the rod and the sword, quarrels, arguments, disputes, accusations, divisive speech, and lies.

    කතමේ නව ධම්මා හානභාගියා? නව ආඝාතවත්ථූනි: ‘අනත්ථං මේ අචරී(අ)ති ආඝාතං බන්ධති, ‘අනත්ථං මේ චරතී(අ)ති ආඝාතං බන්ධති, ‘අනත්ථං මේ චරිස්සතී(අ)ති ආඝාතං බන්ධති; ‘පියස්ස මේ මනාපස්ස අනත්ථං අචරී(අ)ති ආඝාතං බන්ධති …පේ… ‘අනත්ථං චරතී(අ)ති ආඝාතං බන්ධති …පේ… ‘අනත්ථං චරිස්සතී(අ)ති ආඝාතං බන්ධති; ‘අප්පියස්ස මේ අමනාපස්ස අත්ථං අචරී(අ)ති ආඝාතං බන්ධති …පේ… ‘අත්ථං චරතී(අ)ති ආඝාතං බන්ධති …පේ… ‘අත්ථං චරිස්සතී(අ)ති ආඝාතං බන්ධති. ඉමේ නව ධම්මා හානභාගියා.

    What nine things make things worse? Nine grounds for resentment. Thinking: ‘They did wrong to me,’ you harbor resentment. Thinking: ‘They are doing wrong to me’ … ‘They will do wrong to me’ … ‘They did wrong by someone I love’ … ‘They are doing wrong by someone I love’ … ‘They will do wrong by someone I love’ … ‘They helped someone I dislike’ … ‘They are helping someone I dislike’ … Thinking: ‘They will help someone I dislike,’ you harbor resentment.

    කතමේ නව ධම්මා විසේසභාගියා? නව ආඝාතපටිවිනයා: ‘අනත්ථං මේ අචරි, තං කුතේත්ථ ලබ්භා(අ)ති ආඝාතං පටිවිනේති; ‘අනත්ථං මේ චරති, තං කුතේත්ථ ලබ්භා(අ)ති ආඝාතං පටිවිනේති; ‘අනත්ථං මේ චරිස්සති, තං කුතේත්ථ ලබ්භා(අ)ති ආඝාතං පටිවිනේති; ‘පියස්ස මේ මනාපස්ස අනත්ථං අචරි …පේ… අනත්ථං චරති …පේ… අනත්ථං චරිස්සති, තං කුතේත්ථ ලබ්භා(අ)ති ආඝාතං පටිවිනේති; ‘අප්පියස්ස මේ අමනාපස්ස අත්ථං අචරි …පේ… අත්ථං චරති …පේ… අත්ථං චරිස්සති, තං කුතේත්ථ ලබ්භා(අ)ති ආඝාතං පටිවිනේති. ඉමේ නව ධම්මා විසේසභාගියා.

    What nine things lead to distinction? Nine methods to get rid of resentment. Thinking: ‘They did wrong to me, but what can I possibly do?’ you get rid of resentment. Thinking: ‘They are doing wrong to me …’ … ‘They will do wrong to me …’ … ‘They did wrong by someone I love …’ … ‘They are doing wrong by someone I love …’ … ‘They will do wrong by someone I love …’ … ‘They helped someone I dislike …’ … ‘They are helping someone I dislike …’ … Thinking: ‘They will help someone I dislike, but what can I possibly do?’ you get rid of resentment.

    කතමේ නව ධම්මා දුප්පටිවිජ්ඣා? නව නානත්තා—ධාතුනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඵස්සනානත්තං, ඵස්සනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති වේදනානානත්තං, වේදනානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති සඤ්ඤානානත්තං, සඤ්ඤානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති සඞ්කප්පනානත්තං, සඞ්කප්පනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඡන්දනානත්තං, ඡන්දනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති පරිළාහනානත්තං, පරිළාහනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති පරියේසනානානත්තං, පරියේසනානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ලාභනානත්තං (…). ඉමේ නව ධම්මා දුප්පටිවිජ්ඣා.

    What nine things are hard to comprehend? Nine kinds of diversity. Diversity of elements gives rise to diversity of contacts. Diversity of contacts gives rise to diversity of feelings. Diversity of feelings gives rise to diversity of perceptions. Diversity of perceptions gives rise to diversity of thoughts. Diversity of thoughts gives rise to diversity of desires. Diversity of desires gives rise to diversity of passions. Diversity of passions gives rise to diversity of searches. Diversity of searches gives rise to diversity of gains.

    කතමේ නව ධම්මා උප්පාදේතබ්බා? නව සඤ්ඤා—අසුභසඤ්ඤා, මරණසඤ්ඤා, ආහාරේ පටිකූලසඤ්ඤා, සබ්බලෝකේ අනභිරතිසඤ්ඤා, අනිච්චසඤ්ඤා, අනිච්චේ දුක්ඛසඤ්ඤා, දුක්ඛේ අනත්තසඤ්ඤා, පහානසඤ්ඤා, විරාගසඤ්ඤා. ඉමේ නව ධම්මා උප්පාදේතබ්බා.

    What nine things should be produced? Nine perceptions: the perceptions of ugliness, death, repulsiveness in food, dissatisfaction with the whole world, impermanence, suffering in impermanence, not-self in suffering, giving up, and fading away.

    කතමේ නව ධම්මා අභිඤ්ඤේය්‍යා? නව අනුපුබ්බවිහාරා—ඉධාවුසෝ, භික්ඛු විවිච්චේව කාමේහි විවිච්ච අකුසලේහි ධම්මේහි සවිතක්කං සවිචාරං විවේකජං පීතිසුඛං පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. විතක්කවිචාරානං වූපසමා …පේ… දුතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. පීතියා ච විරාගා …පේ… තතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. සුඛස්ස ච පහානා …පේ… චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. සබ්බසෝ රූපසඤ්ඤානං සමතික්කමා …පේ… ආකාසානඤ්චායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති. සබ්බසෝ ආකාසානඤ්චායතනං සමතික්කම්ම ‘අනන්තං විඤ්ඤාණන්(අ)ති විඤ්ඤාණඤ්චායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති. සබ්බසෝ විඤ්ඤාණඤ්චායතනං සමතික්කම්ම ‘නත්ථි කිඤ්චී(අ)ති ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති. සබ්බසෝ ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං සමතික්කම්ම නේවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති. සබ්බසෝ නේවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං සමතික්කම්ම සඤ්ඤාවේදයිතනිරෝධං උපසම්පජ්ජ විහරති. ඉමේ නව ධම්මා අභිඤ්ඤේය්‍යා.

    What nine things should be directly known? Nine progressive meditations. A bhikkhu, quite secluded from sensual pleasures, secluded from unskillful qualities, enters and remains in the first jhāna … second jhāna … third jhāna … fourth jhāna. Going totally beyond perceptions of form, with the ending of perceptions of impingement, not focusing on perceptions of diversity, aware that ‘space is infinite’, they enter and remain in the dimension of infinite space. Going totally beyond the dimension of infinite space, aware that ‘consciousness is infinite’, they enter and remain in the dimension of infinite consciousness. Going totally beyond the dimension of infinite consciousness, aware that ‘there is nothing at all’, they enter and remain in the dimension of nothingness. Going totally beyond the dimension of nothingness, they enter and remain in the dimension of neither perception nor non-perception. Going totally beyond the dimension of neither perception nor non-perception, they enter and remain in the cessation of perception and feeling.

    කතමේ නව ධම්මා සච්ඡිකාතබ්බා? නව අනුපුබ්බනිරෝධා—පඨමං ඣානං සමාපන්නස්ස කාමසඤ්ඤා නිරුද්ධා හෝති, දුතියං ඣානං සමාපන්නස්ස විතක්කවිචාරා නිරුද්ධා හෝන්ති, තතියං ඣානං සමාපන්නස්ස පීති නිරුද්ධා හෝති, චතුත්ථං ඣානං සමාපන්නස්ස අස්සාසපස්සාස්සා නිරුද්ධා හෝන්ති, ආකාසානඤ්චායතනං සමාපන්නස්ස රූපසඤ්ඤා නිරුද්ධා හෝති, විඤ්ඤාණඤ්චායතනං සමාපන්නස්ස ආකාසානඤ්චායතනසඤ්ඤා නිරුද්ධා හෝති, ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං සමාපන්නස්ස විඤ්ඤාණඤ්චායතනසඤ්ඤා නිරුද්ධා හෝති, නේවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං සමාපන්නස්ස ආකිඤ්චඤ්ඤායතනසඤ්ඤා නිරුද්ධා හෝති, සඤ්ඤාවේදයිතනිරෝධං සමාපන්නස්ස සඤ්ඤා ච වේදනා ච නිරුද්ධා හෝන්ති. ඉමේ නව ධම්මා සච්ඡිකාතබ්බා.

    What nine things should be realized? Nine progressive cessations. For someone who has attained the first jhāna, sensual perceptions have ceased. For someone who has attained the second jhāna, the placing of the mind and keeping it connected have ceased. For someone who has attained the third jhāna, rapture has ceased. For someone who has attained the fourth jhāna, breathing has ceased. For someone who has attained the dimension of infinite space, the perception of form has ceased. For someone who has attained the dimension of infinite consciousness, the perception of the dimension of infinite space has ceased. For someone who has attained the dimension of nothingness, the perception of the dimension of infinite consciousness has ceased. For someone who has attained the dimension of neither perception nor non-perception, the perception of the dimension of nothingness has ceased. For someone who has attained the cessation of perception and feeling, perception and feeling have ceased.

    ඉති ඉමේ නවුති ධම්මා භූතා තච්ඡා තථා අවිතථා අනඤ්ඤථා සම්මා තථාගතේන අභිසම්බුද්ධා.

    So these ninety things that are true, real, and accurate, not unreal, not otherwise were rightly awakened to by the Realized One.

    10. දස ධම්මා

    10. Groups of Ten

    දස ධම්මා බහුකාරා …පේ… දස ධම්මා සච්ඡිකාතබ්බා.

    Ten things are helpful, ten things should be developed, ten things should be completely understood, ten things should be given up, ten things make things worse, ten things lead to distinction, ten things are hard to comprehend, ten things should be produced, ten things should be directly known, ten things should be realized.

    කතමේ දස ධම්මා බහුකාරා? දස නාථකරණා ධම්මා—ඉධාවුසෝ, භික්ඛු සීලවා හෝති, පාතිමෝක්ඛසංවරසංවුතෝ විහරති ආචාරගෝචරසම්පන්නෝ, අණුමත්තේසු වජ්ජේසු භයදස්සාවී සමාදාය සික්ඛති සික්ඛාපදේසු. යංපාවුසෝ, භික්ඛු සීලවා හෝති …පේ… සික්ඛති සික්ඛාපදේසු. අයම්පි ධම්මෝ නාථකරණෝ.

    What ten things are helpful? Ten qualities that serve as protector. First, a bhikkhu is ethical, restrained in the monastic code, conducting themselves well and seeking alms in suitable places. Seeing danger in the slightest fault, they keep the rules they’ve undertaken. This is a quality that serves as protector.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛු බහුස්සුතෝ …පේ… දිට්ඨියා සුප්පටිවිද්ධා. යංපාවුසෝ, භික්ඛු බහුස්සුතෝ …පේ… අයම්පි ධම්මෝ නාථකරණෝ.

    Furthermore, a bhikkhu is learned. This too is a quality that serves as protector.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛු කල්‍යාණමිත්තෝ හෝති කල්‍යාණසහායෝ කල්‍යාණසම්පවඞ්කෝ. යංපාවුසෝ, භික්ඛු …පේ… කල්‍යාණසම්පවඞ්කෝ. අයම්පි ධම්මෝ නාථකරණෝ.

    Furthermore, a bhikkhu has good friends, companions, and associates. This too is a quality that serves as protector.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛු සුවචෝ හෝති සෝවචස්සකරණේහි ධම්මේහි සමන්නාගතෝ, ඛමෝ පදක්ඛිණග්ගාහී අනුසාසනිං. යංපාවුසෝ, භික්ඛු …පේ… අනුසාසනිං. අයම්පි ධම්මෝ නාථකරණෝ.

    Furthermore, a bhikkhu is easy to admonish, having qualities that make them easy to admonish. They’re patient, and take instruction respectfully. This too is a quality that serves as protector.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛු යානි තානි සබ්‍රහ්මචාරීනං උච්චාවචානි කිඞ්කරණීයානි තත්ථ දක්ඛෝ හෝති අනලසෝ තත්‍රුපායාය වීමංසාය සමන්නාගතෝ, අලං කාතුං, අලං සංවිධාතුං. යංපාවුසෝ, භික්ඛු …පේ… අලං සංවිධාතුං. අයම්පි ධම්මෝ නාථකරණෝ.

    Furthermore, a bhikkhu is deft and tireless in a diverse spectrum of duties for their spiritual companions, understanding how to go about things in order to complete and organize the work. This too is a quality that serves as protector.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛු ධම්මකාමෝ හෝති පියසමුදාහාරෝ අභිධම්මේ අභිවිනයේ උළාරපාමෝජ්ජෝ. යංපාවුසෝ, භික්ඛු …පේ… උළාරපාමෝජ්ජෝ. අයම්පි ධම්මෝ නාථකරණෝ.

    Furthermore, a bhikkhu loves the teachings and is a delight to converse with, being full of joy in the teaching and training. This too is a quality that serves as protector.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛු සන්තුට්ඨෝ හෝති ඉතරීතරේහි චීවරපිණ්ඩපාතසේනාසනගිලානප්පච්චයභේසජ්ජපරික්ඛාරේහි. යංපාවුසෝ, භික්ඛු …පේ… අයම්පි ධම්මෝ නාථකරණෝ.

    Furthermore, a bhikkhu is content with any kind of robes, almsfood, lodgings, and medicines and supplies for the sick. This too is a quality that serves as protector.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛු ආරද්ධවීරියෝ විහරති …පේ… කුසලේසු ධම්මේසු. යංපාවුසෝ, භික්ඛු …පේ… අයම්පි ධම්මෝ නාථකරණෝ.

    Furthermore, a bhikkhu is energetic. This too is a quality that serves as protector.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛු සතිමා හෝති, පරමේන සතිනේපක්කේන සමන්නාගතෝ, චිරකතම්පි චිරභාසිතම්පි සරිතා අනුස්සරිතා. යංපාවුසෝ, භික්ඛු …පේ… අයම්පි ධම්මෝ නාථකරණෝ.

    Furthermore, a bhikkhu is mindful. They have utmost mindfulness and alertness, and can remember and recall what was said and done long ago. This too is a quality that serves as protector.

    පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛු පඤ්ඤවා හෝති උදයත්ථගාමිනියා පඤ්ඤාය සමන්නාගතෝ, අරියාය නිබ්බේධිකාය සම්මා දුක්ඛක්ඛයගාමිනියා. යංපාවුසෝ, භික්ඛු …පේ… අයම්පි ධම්මෝ නාථකරණෝ. ඉමේ දස ධම්මා බහුකාරා.

    Furthermore, a bhikkhu is wise. They have the wisdom of arising and passing away which is noble, penetrative, and leads to the complete ending of suffering. This too is a quality that serves as protector.

    කතමේ දස ධම්මා භාවේතබ්බා? දස කසිණායතනානි—පථවීකසිණමේකෝ සඤ්ජානාති උද්ධං අධෝ තිරියං අද්වයං අප්පමාණං. ආපෝකසිණමේකෝ සඤ්ජානාති …පේ… තේජෝකසිණමේකෝ සඤ්ජානාති … වායෝකසිණමේකෝ සඤ්ජානාති … නීලකසිණමේකෝ සඤ්ජානාති … පීතකසිණමේකෝ සඤ්ජානාති … ලෝහිතකසිණමේකෝ සඤ්ජානාති … ඕදාතකසිණමේකෝ සඤ්ජානාති … ආකාසකසිණමේකෝ සඤ්ජානාති … විඤ්ඤාණකසිණමේකෝ සඤ්ජානාති උද්ධං අධෝ තිරියං අද්වයං අප්පමාණං. ඉමේ දස ධම්මා භාවේතබ්බා.

    What ten things should be developed? Ten universal dimensions of meditation. Someone perceives the meditation on universal earth above, below, across, undivided and limitless. They perceive the meditation on universal water … the meditation on universal fire … the meditation on universal air … the meditation on universal blue … the meditation on universal yellow … the meditation on universal red … the meditation on universal white … the meditation on universal space … They perceive the meditation on universal consciousness above, below, across, undivided and limitless.

    කතමේ දස ධම්මා පරිඤ්ඤේය්‍යා? දසායතනානි—චක්ඛායතනං, රූපායතනං, සෝතායතනං, සද්දායතනං, ඝානායතනං, ගන්ධායතනං, ජිව්හායතනං, රසායතනං, කායායතනං, ඵෝට්ඨබ්බායතනං. ඉමේ දස ධම්මා පරිඤ්ඤේය්‍යා.

    What ten things should be completely understood? Ten sense fields: eye and sights, ear and sounds, nose and smells, tongue and tastes, body and touches.

    කතමේ දස ධම්මා පහාතබ්බා? දස මිච්ඡත්තා—මිච්ඡාදිට්ඨි, මිච්ඡාසඞ්කප්පෝ, මිච්ඡාවාචා, මිච්ඡාකම්මන්තෝ, මිච්ඡාආජීවෝ, මිච්ඡාවායාමෝ, මිච්ඡාසති, මිච්ඡාසමාධි, මිච්ඡාඤාණං, මිච්ඡාවිමුත්ති. ඉමේ දස ධම්මා පහාතබ්බා.

    What ten things should be given up? Ten wrong ways: wrong view, wrong thought, wrong speech, wrong action, wrong livelihood, wrong effort, wrong mindfulness, wrong immersion, wrong knowledge, and wrong freedom.

    කතමේ දස ධම්මා හානභාගියා? දස අකුසලකම්මපථා—පාණාතිපාතෝ, අදින්නාදානං, කාමේසුමිච්ඡාචාරෝ, මුසාවාදෝ, පිසුණා වාචා, ඵරුසා වාචා, සම්ඵප්පලාපෝ, අභිජ්ඣා, බ්‍යාපාදෝ, මිච්ඡාදිට්ඨි. ඉමේ දස ධම්මා හානභාගියා.

    What ten things make things worse? Ten ways of doing unskillful deeds: killing living creatures, stealing, and sexual misconduct; speech that’s false, divisive, harsh, or nonsensical; covetousness, ill will, and wrong view.

    කතමේ දස ධම්මා විසේසභාගියා? දස කුසලකම්මපථා—පාණාතිපාතා වේරමණී, අදින්නාදානා වේරමණී, කාමේසුමිච්ඡාචාරා වේරමණී, මුසාවාදා වේරමණී, පිසුණාය වාචාය වේරමණී, ඵරුසාය වාචාය වේරමණී, සම්ඵප්පලාපා වේරමණී, අනභිජ්ඣා, අබ්‍යාපාදෝ, සම්මාදිට්ඨි. ඉමේ දස ධම්මා විසේසභාගියා.

    What ten things lead to distinction? Ten ways of doing skillful deeds: refraining from killing living creatures, stealing, and sexual misconduct; avoiding speech that’s false, divisive, harsh, or nonsensical; contentment, good will, and right view.

    කතමේ දස ධම්මා දුප්පටිවිජ්ඣා? දස අරියවාසා—ඉධාවුසෝ, භික්ඛු පඤ්චඞ්ගවිප්පහීනෝ හෝති, ඡළඞ්ගසමන්නාගතෝ, ඒකාරක්ඛෝ, චතුරාපස්සේනෝ, පණුන්නපච්චේකසච්චෝ, සමවයසට්ඨේසනෝ, අනාවිලසඞ්කප්පෝ, පස්සද්ධකායසඞ්ඛාරෝ, සුවිමුත්තචිත්තෝ, සුවිමුත්තපඤ්ඤෝ.

    What ten things are hard to comprehend? Ten abodes of the noble ones. A bhikkhu has given up five factors, possesses six factors, has a single guard, has four supports, has eliminated idiosyncratic interpretations of the truth, has totally given up searching, has unsullied intentions, has stilled the physical process, and is well freed in mind and well freed by wisdom.

    කථඤ්චාවුසෝ, භික්ඛු පඤ්චඞ්ගවිප්පහීනෝ හෝති? ඉධාවුසෝ, භික්ඛුනෝ කාමච්ඡන්දෝ පහීනෝ හෝති, බ්‍යාපාදෝ පහීනෝ හෝති, ථිනමිද්ධං පහීනං හෝති, උද්ධච්චකුක්කුච්චං පහීනං හෝති, විචිකිච්ඡා පහීනා හෝති. ඒවං ඛෝ, ආවුසෝ, භික්ඛු පඤ්චඞ්ගවිප්පහීනෝ හෝති.

    And how has a bhikkhu given up five factors? It’s when a bhikkhu has given up sensual desire, ill will, dullness and drowsiness, restlessness and remorse, and doubt. That’s how a bhikkhu has given up five factors.

    කථඤ්චාවුසෝ, භික්ඛු ඡළඞ්ගසමන්නාගතෝ හෝති? ඉධාවුසෝ, භික්ඛු චක්ඛුනා රූපං දිස්වා නේව සුමනෝ හෝති න දුම්මනෝ, උපේක්ඛකෝ විහරති සතෝ සම්පජානෝ. සෝතේන සද්දං සුත්වා …පේ… ඝානේන ගන්ධං ඝායිත්වා … ජිව්හාය රසං සායිත්වා …

    And how does a bhikkhu possess six factors? A bhikkhu, seeing a sight with their eyes, is neither happy nor sad. They remain equanimous, mindful and aware. Hearing a sound with their ears … Smelling an odor with their nose … Tasting a flavor with their tongue …

    කායේන ඵෝට්ඨබ්බං ඵුසිත්වා … මනසා ධම්මං විඤ්ඤාය නේව සුමනෝ හෝති න දුම්මනෝ, උපේක්ඛකෝ විහරති සතෝ සම්පජානෝ. ඒවං ඛෝ, ආවුසෝ, භික්ඛු ඡළඞ්ගසමන්නාගතෝ හෝති.

    Feeling a touch with their body … Knowing a thought with their mind, they’re neither happy nor sad. They remain equanimous, mindful and aware. That’s how a bhikkhu possesses six factors.

    කථඤ්චාවුසෝ, භික්ඛු ඒකාරක්ඛෝ හෝති? ඉධාවුසෝ, භික්ඛු සතාරක්ඛේන චේතසා සමන්නාගතෝ හෝති. ඒවං ඛෝ, ආවුසෝ, භික්ඛු ඒකාරක්ඛෝ හෝති.

    And how does a bhikkhu have a single guard? It’s when a bhikkhu’s heart is guarded by mindfulness. That’s how a bhikkhu has a single guard.

    කථඤ්චාවුසෝ, භික්ඛු චතුරාපස්සේනෝ හෝති? ඉධාවුසෝ, භික්ඛු සඞ්ඛායේකං පටිසේවති, සඞ්ඛායේකං අධිවාසේති, සඞ්ඛායේකං පරිවජ්ජේති, සඞ්ඛායේකං විනෝදේති. ඒවං ඛෝ, ආවුසෝ, භික්ඛු චතුරාපස්සේනෝ හෝති.

    And how does a bhikkhu have four supports? After appraisal, a bhikkhu uses some things, endures some things, avoids some things, and gets rid of some things. That’s how a bhikkhu has four supports.

    කථඤ්චාවුසෝ, භික්ඛු පණුන්නපච්චේකසච්චෝ හෝති? ඉධාවුසෝ, භික්ඛුනෝ යානි තානි පුථුසමණබ්‍රාහ්මණානං පුථුපච්චේකසච්චානි, සබ්බානි තානි නුන්නානි හෝන්ති පණුන්නානි චත්තානි වන්තානි මුත්තානි පහීනානි පටිනිස්සට්ඨානි. ඒවං ඛෝ, ආවුසෝ, භික්ඛු පණුන්නපච්චේකසච්චෝ හෝති.

    And how has a bhikkhu eliminated idiosyncratic interpretations of the truth? Different ascetics and brahmins have different idiosyncratic interpretations of the truth. A bhikkhu has dispelled, eliminated, thrown out, rejected, let go of, given up, and relinquished all these. That’s how a bhikkhu has eliminated idiosyncratic interpretations of the truth.

    කථඤ්චාවුසෝ, භික්ඛු සමවයසට්ඨේසනෝ හෝති? ඉධාවුසෝ, භික්ඛුනෝ කාමේසනා පහීනා හෝති, භවේසනා පහීනා හෝති, බ්‍රහ්මචරියේසනා පටිප්පස්සද්ධා. ඒවං ඛෝ, ආවුසෝ, භික්ඛු සමවයසට්ඨේසනෝ හෝති.

    And how has a bhikkhu totally given up searching? It’s when they’ve given up searching for sensual pleasures, for continued existence, and for a spiritual path. That’s how a bhikkhu has totally given up searching.

    කථඤ්චාවුසෝ, භික්ඛු අනාවිලසඞ්කප්පා හෝති? ඉධාවුසෝ, භික්ඛුනෝ කාමසඞ්කප්පෝ පහීනෝ හෝති, බ්‍යාපාදසඞ්කප්පෝ පහීනෝ හෝති, විහිංසාසඞ්කප්පෝ පහීනෝ හෝති. ඒවං ඛෝ, ආවුසෝ, භික්ඛු අනාවිලසඞ්කප්පෝ හෝති.

    And how does a bhikkhu have unsullied intentions? It’s when they’ve given up sensual, malicious, and cruel intentions. That’s how a bhikkhu has unsullied intentions.

    කථඤ්චාවුසෝ, භික්ඛු පස්සද්ධකායසඞ්ඛාරෝ හෝති? ඉධාවුසෝ, භික්ඛු සුඛස්ස ච පහානා දුක්ඛස්ස ච පහානා පුබ්බේව සෝමනස්සදෝමනස්සානං අත්ථඞ්ගමා අදුක්ඛමසුඛං උපේක්ඛාසතිපාරිසුද්ධිං චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. ඒවං ඛෝ, ආවුසෝ, භික්ඛු පස්සද්ධකායසඞ්ඛාරෝ හෝති.

    And how has a bhikkhu stilled the physical process? Giving up pleasure and pain, and ending former happiness and sadness, they enter and remain in the fourth jhāna, without pleasure or pain, with pure equanimity and mindfulness. That’s how a bhikkhu has stilled the physical process.

    කථඤ්චාවුසෝ, භික්ඛු සුවිමුත්තචිත්තෝ හෝති? ඉධාවුසෝ, භික්ඛුනෝ රාගා චිත්තං විමුත්තං හෝති, දෝසා චිත්තං විමුත්තං හෝති, මෝහා චිත්තං විමුත්තං හෝති. ඒවං ඛෝ, ආවුසෝ, භික්ඛු සුවිමුත්තචිත්තෝ හෝති.

    And how is a bhikkhu well freed in mind? It’s when a bhikkhu’s mind is freed from greed, hate, and delusion. That’s how a bhikkhu is well freed in mind.

    කථඤ්චාවුසෝ, භික්ඛු සුවිමුත්තපඤ්ඤෝ හෝති? ඉධාවුසෝ, භික්ඛු ‘රාගෝ මේ පහීනෝ උච්ඡින්නමූලෝ තාලාවත්ථුකතෝ අනභාවඞ්කතෝ ආයතිං අනුප්පාදධම්මෝ(අ)ති පජානාති. ‘දෝසෝ මේ පහීනෝ …පේ… ආයතිං අනුප්පාදධම්මෝ(අ)ති පජානාති. ‘මෝහෝ මේ පහීනෝ …පේ… ආයතිං අනුප්පාදධම්මෝ(අ)ති පජානාති. ඒවං ඛෝ, ආවුසෝ, භික්ඛු සුවිමුත්තපඤ්ඤෝ හෝති. ඉමේ දස ධම්මා දුප්පටිවිජ්ඣා.

    And how is a bhikkhu well freed by wisdom? It’s when a bhikkhu understands: ‘I’ve given up greed, hate, and delusion, cut them off at the root, made them like a palm stump, obliterated them, so they’re unable to arise in the future.’ That’s how a bhikkhu’s mind is well freed by wisdom.

    කතමේ දස ධම්මා උප්පාදේතබ්බා? දස සඤ්ඤා—අසුභසඤ්ඤා, මරණසඤ්ඤා, ආහාරේ පටිකූලසඤ්ඤා, සබ්බලෝකේ අනභිරතිසඤ්ඤා, අනිච්චසඤ්ඤා, අනිච්චේ දුක්ඛසඤ්ඤා, දුක්ඛේ අනත්තසඤ්ඤා, පහානසඤ්ඤා, විරාගසඤ්ඤා, නිරෝධසඤ්ඤා. ඉමේ දස ධම්මා උප්පාදේතබ්බා.

    What ten things should be produced? Ten perceptions: the perceptions of ugliness, death, repulsiveness in food, dissatisfaction with the whole world, impermanence, suffering in impermanence, not-self in suffering, giving up, fading away, and cessation.

    කතමේ දස ධම්මා අභිඤ්ඤේය්‍යා? දස නිජ්ජරවත්ථූනි—සම්මාදිට්ඨිස්ස මිච්ඡාදිට්ඨි නිජ්ජිණ්ණා හෝති. යේ ච මිච්ඡාදිට්ඨිපච්චයා අනේකේ පාපකා අකුසලා ධම්මා සම්භවන්ති, තේ චස්ස නිජ්ජිණ්ණා හෝන්ති. සම්මාසඞ්කප්පස්ස මිච්ඡාසඞ්කප්පෝ …පේ… සම්මාවාචස්ස මිච්ඡාවාචා … සම්මාකම්මන්තස්ස මිච්ඡාකම්මන්තෝ … සම්මාආජීවස්ස මිච්ඡාආජීවෝ … සම්මාවායාමස්ස මිච්ඡාවායාමෝ … සම්මාසතිස්ස මිච්ඡාසති … සම්මාසමාධිස්ස මිච්ඡාසමාධි … සම්මාඤාණස්ස මිච්ඡාඤාණං නිජ්ජිණ්ණං හෝති. සම්මාවිමුත්තිස්ස මිච්ඡාවිමුත්ති නිජ්ජිණ්ණා හෝති. යේ ච මිච්ඡාවිමුත්තිපච්චයා අනේකේ පාපකා අකුසලා ධම්මා සම්භවන්ති, තේ චස්ස නිජ්ජිණ්ණා හෝන්ති. ඉමේ දස ධම්මා අභිඤ්ඤේය්‍යා.

    What ten things should be directly known? Ten grounds for wearing away. For one of right view, wrong view is worn away. And the many bad, unskillful qualities that arise because of wrong view are worn away. For one of right intention, wrong intention is worn away. … For one of right speech, wrong speech is worn away. … For one of right action, wrong action is worn away. … For one of right livelihood, wrong livelihood is worn away. … For one of right effort, wrong effort is worn away. … For one of right mindfulness, wrong mindfulness is worn away. … For one of right immersion, wrong immersion is worn away. … For one of right knowledge, wrong knowledge is worn away. … For one of right freedom, wrong freedom is worn away. And the many bad, unskillful qualities that arise because of wrong freedom are worn away.

    කතමේ දස ධම්මා සච්ඡිකාතබ්බා? දස අසේක්ඛා ධම්මා—අසේක්ඛා සම්මාදිට්ඨි, අසේක්ඛෝ සම්මාසඞ්කප්පෝ, අසේක්ඛා සම්මාවාචා, අසේක්ඛෝ සම්මාකම්මන්තෝ, අසේක්ඛෝ සම්මාආජීවෝ, අසේක්ඛෝ සම්මාවායාමෝ, අසේක්ඛා සම්මාසති, අසේක්ඛෝ සම්මාසමාධි, අසේක්ඛං සම්මාඤාණං, අසේක්ඛා සම්මාවිමුත්ති. ඉමේ දස ධම්මා සච්ඡිකාතබ්බා.

    What ten things should be realized? Ten qualities of an adept: an adept’s right view, right thought, right speech, right action, right livelihood, right effort, right mindfulness, right immersion, right knowledge, and right freedom.

    ඉති ඉමේ සතධම්මා භූතා තච්ඡා තථා අවිතථා අනඤ්ඤථා සම්මා තථාගතේන අභිසම්බුද්ධා”ති. ඉදමවෝචායස්මා සාරිපුත්තෝ. අත්තමනා තේ භික්ඛූ ආයස්මතෝ සාරිපුත්තස්ස භාසිතං අභිනන්දුන්ති.

    So these hundred things that are true, real, and accurate, not unreal, not otherwise were rightly awakened to by the Realized One.” This is what Venerable Sāriputta said. Satisfied, the bhikkhus approved what Sāriputta said.

    දසුත්තරසුත්තං නිට්ඨිතං ඒකාදසමං.

    පාථිකවග්ගෝ නිට්ඨිතෝ.

    තස්සුද්දානං

    පාථිකෝ ච උදුම්බරං, චක්කවත්ති අග්ගඤ්ඤකං; සම්පසාදනපාසාදං, මහාපුරිසලක්ඛණං.

    සිඞ්ගාලාටානාටියකං, සඞ්ගීති ච දසුත්තරං; ඒකාදසහි සුත්තේහි, පාථිකවග්ගෝති වුච්චති.

    පාථිකවග්ගපාළි නිට්ඨිතා.

    තීහි වග්ගේහි පටිමණ්ඩිතෝ සකලෝ

    දීඝනිකායෝ සමත්තෝ.

    The Long Discourses are completed.



    The authoritative text of the Dīgha Nikāya is the Pāli text. The English translation is provided as an aid to the study of the original Pāli text. [CREDITS »]


    © 1991-2024 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact