Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဒီဃနိကာယ • Dīghanikāya |
၁၁. ဒသုတ္တရသုတ္တံ
11. Dasuttarasuttaṃ
၃၅၀. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝာ စမ္ပာယံ ဝိဟရတိ ဂဂ္ဂရာယ ပောက္ခရဏိယာ တီရေ မဟတာ ဘိက္ခုသင္ဃေန သဒ္ဓိံ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ။ တတ္ရ ခော အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘အာဝုသော ဘိက္ခဝေ’’တိ! ‘‘အာဝုသော’’တိ ခော တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တသ္သ ပစ္စသ္သောသုံ။ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဧတဒဝောစ –
350. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā campāyaṃ viharati gaggarāya pokkharaṇiyā tīre mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi. Tatra kho āyasmā sāriputto bhikkhū āmantesi – ‘‘āvuso bhikkhave’’ti! ‘‘Āvuso’’ti kho te bhikkhū āyasmato sāriputtassa paccassosuṃ. Āyasmā sāriputto etadavoca –
‘‘ဒသုတ္တရံ ပဝက္ခာမိ၊ ဓမ္မံ နိဗ္ဗာနပတ္တိယာ။
‘‘Dasuttaraṃ pavakkhāmi, dhammaṃ nibbānapattiyā;
ဒုက္ခသ္သန္တကိရိယာယ၊ သဗ္ဗဂန္ထပ္ပမောစနံ’’။
Dukkhassantakiriyāya, sabbaganthappamocanaṃ’’.
ဧကော ဓမ္မော
Eko dhammo
၃၅၁. ‘‘ဧကော, အာဝုသော, ဓမ္မော ဗဟုကာရော, ဧကော ဓမ္မော ဘာဝေတဗ္ဗော, ဧကော ဓမ္မော ပရိညေယ္ယော, ဧကော ဓမ္မော ပဟာတဗ္ဗော, ဧကော ဓမ္မော ဟာနဘာဂိယော, ဧကော ဓမ္မော ဝိသေသဘာဂိယော, ဧကော ဓမ္မော ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈော, ဧကော ဓမ္မော ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗော, ဧကော ဓမ္မော အဘိညေယ္ယော, ဧကော ဓမ္မော သစ္ဆိကာတဗ္ဗော။
351. ‘‘Eko, āvuso, dhammo bahukāro, eko dhammo bhāvetabbo, eko dhammo pariññeyyo, eko dhammo pahātabbo, eko dhammo hānabhāgiyo, eko dhammo visesabhāgiyo, eko dhammo duppaṭivijjho, eko dhammo uppādetabbo, eko dhammo abhiññeyyo, eko dhammo sacchikātabbo.
(က) ‘‘ကတမော ဧကော ဓမ္မော ဗဟုကာရော? အပ္ပမာဒော ကုသလေသု ဓမ္မေသု။ အယံ ဧကော ဓမ္မော ဗဟုကာရော။
(Ka) ‘‘katamo eko dhammo bahukāro? Appamādo kusalesu dhammesu. Ayaṃ eko dhammo bahukāro.
(ခ) ‘‘ကတမော ဧကော ဓမ္မော ဘာဝေတဗ္ဗော? ကာယဂတာသတိ သာတသဟဂတာ။ အယံ ဧကော ဓမ္မော ဘာဝေတဗ္ဗော။
(Kha) ‘‘katamo eko dhammo bhāvetabbo? Kāyagatāsati sātasahagatā. Ayaṃ eko dhammo bhāvetabbo.
(ဂ) ‘‘ကတမော ဧကော ဓမ္မော ပရိညေယ္ယော? ဖသ္သော သာသဝော ဥပာဒာနိယော။ အယံ ဧကော ဓမ္မော ပရိညေယ္ယော။
(Ga) ‘‘katamo eko dhammo pariññeyyo? Phasso sāsavo upādāniyo. Ayaṃ eko dhammo pariññeyyo.
(ဃ) ‘‘ကတမော ဧကော ဓမ္မော ပဟာတဗ္ဗော? အသ္မိမာနော။ အယံ ဧကော ဓမ္မော ပဟာတဗ္ဗော။
(Gha) ‘‘katamo eko dhammo pahātabbo? Asmimāno. Ayaṃ eko dhammo pahātabbo.
(င) ‘‘ကတမော ဧကော ဓမ္မော ဟာနဘာဂိယော? အယောနိသော မနသိကာရော။ အယံ ဧကော ဓမ္မော ဟာနဘာဂိယော။
(Ṅa) ‘‘katamo eko dhammo hānabhāgiyo? Ayoniso manasikāro. Ayaṃ eko dhammo hānabhāgiyo.
(စ) ‘‘ကတမော ဧကော ဓမ္မော ဝိသေသဘာဂိယော? ယောနိသော မနသိကာရော။ အယံ ဧကော ဓမ္မော ဝိသေသဘာဂိယော။
(Ca) ‘‘katamo eko dhammo visesabhāgiyo? Yoniso manasikāro. Ayaṃ eko dhammo visesabhāgiyo.
(ဆ) ‘‘ကတမော ဧကော ဓမ္မော ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈော? အာနန္တရိကော စေတောသမာဓိ။ အယံ ဧကော ဓမ္မော ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈော။
(Cha) ‘‘katamo eko dhammo duppaṭivijjho? Ānantariko cetosamādhi. Ayaṃ eko dhammo duppaṭivijjho.
(ဇ) ‘‘ကတမော ဧကော ဓမ္မော ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗော? အကုပ္ပံ ဉာဏံ။ အယံ ဧကော ဓမ္မော ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗော။
(Ja) ‘‘katamo eko dhammo uppādetabbo? Akuppaṃ ñāṇaṃ. Ayaṃ eko dhammo uppādetabbo.
(ဈ) ‘‘ကတမော ဧကော ဓမ္မော အဘိညေယ္ယော? သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ။ အယံ ဧကော ဓမ္မော အဘိညေယ္ယော။
(Jha) ‘‘katamo eko dhammo abhiññeyyo? Sabbe sattā āhāraṭṭhitikā. Ayaṃ eko dhammo abhiññeyyo.
(ဉ) ‘‘ကတမော ဧကော ဓမ္မော သစ္ဆိကာတဗ္ဗော? အကုပ္ပာ စေတောဝိမုတ္တိ။ အယံ ဧကော ဓမ္မော သစ္ဆိကာတဗ္ဗော။
(Ña) ‘‘katamo eko dhammo sacchikātabbo? Akuppā cetovimutti. Ayaṃ eko dhammo sacchikātabbo.
‘‘ဣတိ ဣမေ ဒသ ဓမ္မာ ဘူတာ တစ္ဆာ တထာ အဝိတထာ အနညထာ သမ္မာ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓာ။
‘‘Iti ime dasa dhammā bhūtā tacchā tathā avitathā anaññathā sammā tathāgatena abhisambuddhā.
ဒ္ဝေ ဓမ္မာ
Dve dhammā
၃၅၂. ‘‘ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ဗဟုကာရာ, ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ, ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ပရိညေယ္ယာ, ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ , ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ဟာနဘာဂိယာ, ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ဝိသေသဘာဂိယာ, ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈာ, ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗာ, ဒ္ဝေ ဓမ္မာ အဘိညေယ္ယာ, ဒ္ဝေ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ။
352. ‘‘Dve dhammā bahukārā, dve dhammā bhāvetabbā, dve dhammā pariññeyyā, dve dhammā pahātabbā , dve dhammā hānabhāgiyā, dve dhammā visesabhāgiyā, dve dhammā duppaṭivijjhā, dve dhammā uppādetabbā, dve dhammā abhiññeyyā, dve dhammā sacchikātabbā.
(က) ‘‘ကတမေ ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ဗဟုကာရာ? သတိ စ သမ္ပဇညဉ္စ။ ဣမေ ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ဗဟုကာရာ။
(Ka) ‘‘katame dve dhammā bahukārā? Sati ca sampajaññañca. Ime dve dhammā bahukārā.
(ခ) ‘‘ကတမေ ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ? သမထော စ ဝိပသ္သနာ စ။ ဣမေ ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ။
(Kha) ‘‘katame dve dhammā bhāvetabbā? Samatho ca vipassanā ca. Ime dve dhammā bhāvetabbā.
(ဂ) ‘‘ကတမေ ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ပရိညေယ္ယာ? နာမဉ္စ ရူပဉ္စ။ ဣမေ ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ပရိညေယ္ယာ။
(Ga) ‘‘katame dve dhammā pariññeyyā? Nāmañca rūpañca. Ime dve dhammā pariññeyyā.
(ဃ) ‘‘ကတမေ ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ? အဝိဇ္ဇာ စ ဘဝတဏ္ဟာ စ။ ဣမေ ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ။
(Gha) ‘‘katame dve dhammā pahātabbā? Avijjā ca bhavataṇhā ca. Ime dve dhammā pahātabbā.
(င) ‘‘ကတမေ ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ဟာနဘာဂိယာ? ဒောဝစသ္သတာ စ ပာပမိတ္တတာ စ။ ဣမေ ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ဟာနဘာဂိယာ။
(Ṅa) ‘‘katame dve dhammā hānabhāgiyā? Dovacassatā ca pāpamittatā ca. Ime dve dhammā hānabhāgiyā.
(စ) ‘‘ကတမေ ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ဝိသေသဘာဂိယာ? သောဝစသ္သတာ စ ကလ္ယာဏမိတ္တတာ စ။ ဣမေ ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ဝိသေသဘာဂိယာ။
(Ca) ‘‘katame dve dhammā visesabhāgiyā? Sovacassatā ca kalyāṇamittatā ca. Ime dve dhammā visesabhāgiyā.
(ဆ) ‘‘ကတမေ ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈာ? ယော စ ဟေတု ယော စ ပစ္စယော သတ္တာနံ သံကိလေသာယ, ယော စ ဟေတု ယော စ ပစ္စယော သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ။ ဣမေ ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈာ။
(Cha) ‘‘katame dve dhammā duppaṭivijjhā? Yo ca hetu yo ca paccayo sattānaṃ saṃkilesāya, yo ca hetu yo ca paccayo sattānaṃ visuddhiyā. Ime dve dhammā duppaṭivijjhā.
(ဇ) ‘‘ကတမေ ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗာ? ဒ္ဝေ ဉာဏာနိ – ခယေ ဉာဏံ, အနုပ္ပာဒေ ဉာဏံ။ ဣမေ ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗာ။
(Ja) ‘‘katame dve dhammā uppādetabbā? Dve ñāṇāni – khaye ñāṇaṃ, anuppāde ñāṇaṃ. Ime dve dhammā uppādetabbā.
(ဈ) ‘‘ကတမေ ဒ္ဝေ ဓမ္မာ အဘိညေယ္ယာ? ဒ္ဝေ ဓာတုယော – သင္ခတာ စ ဓာတု အသင္ခတာ စ ဓာတု။ ဣမေ ဒ္ဝေ ဓမ္မာ အဘိညေယ္ယာ။
(Jha) ‘‘katame dve dhammā abhiññeyyā? Dve dhātuyo – saṅkhatā ca dhātu asaṅkhatā ca dhātu. Ime dve dhammā abhiññeyyā.
(ဉ) ‘‘ကတမေ ဒ္ဝေ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ? ဝိဇ္ဇာ စ ဝိမုတ္တိ စ။ ဣမေ ဒ္ဝေ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ။
(Ña) ‘‘katame dve dhammā sacchikātabbā? Vijjā ca vimutti ca. Ime dve dhammā sacchikātabbā.
‘‘ဣတိ ဣမေ ဝီသတိ ဓမ္မာ ဘူတာ တစ္ဆာ တထာ အဝိတထာ အနညထာ သမ္မာ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓာ။
‘‘Iti ime vīsati dhammā bhūtā tacchā tathā avitathā anaññathā sammā tathāgatena abhisambuddhā.
တယော ဓမ္မာ
Tayo dhammā
၃၅၃. ‘‘တယော ဓမ္မာ ဗဟုကာရာ, တယော ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ။ပေ.။ တယော ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ။
353. ‘‘Tayo dhammā bahukārā, tayo dhammā bhāvetabbā…pe… tayo dhammā sacchikātabbā.
(က) ‘‘ကတမေ တယော ဓမ္မာ ဗဟုကာရာ? သပ္ပုရိသသံသေဝော, သဒ္ဓမ္မသ္သဝနံ, ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပတ္တိ။ ဣမေ တယော ဓမ္မာ ဗဟုကာရာ။
(Ka) ‘‘katame tayo dhammā bahukārā? Sappurisasaṃsevo, saddhammassavanaṃ, dhammānudhammappaṭipatti. Ime tayo dhammā bahukārā.
(ခ) ‘‘ကတမေ တယော ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ? တယော သမာဓီ – သဝိတက္ကော သဝိစာရော သမာဓိ, အဝိတက္ကော ဝိစာရမတ္တော သမာဓိ, အဝိတက္ကော အဝိစာရော သမာဓိ။ ဣမေ တယော ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ။
(Kha) ‘‘katame tayo dhammā bhāvetabbā? Tayo samādhī – savitakko savicāro samādhi, avitakko vicāramatto samādhi, avitakko avicāro samādhi. Ime tayo dhammā bhāvetabbā.
(ဂ) ‘‘ကတမေ တယော ဓမ္မာ ပရိညေယ္ယာ? တိသ္သော ဝေဒနာ – သုခာ ဝေဒနာ, ဒုက္ခာ ဝေဒနာ, အဒုက္ခမသုခာ ဝေဒနာ။ ဣမေ တယော ဓမ္မာ ပရိညေယ္ယာ။
(Ga) ‘‘katame tayo dhammā pariññeyyā? Tisso vedanā – sukhā vedanā, dukkhā vedanā, adukkhamasukhā vedanā. Ime tayo dhammā pariññeyyā.
(ဃ) ‘‘ကတမေ တယော ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ? တိသ္သော တဏ္ဟာ – ကာမတဏ္ဟာ, ဘဝတဏ္ဟာ, ဝိဘဝတဏ္ဟာ။ ဣမေ တယော ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ။
(Gha) ‘‘katame tayo dhammā pahātabbā? Tisso taṇhā – kāmataṇhā, bhavataṇhā, vibhavataṇhā. Ime tayo dhammā pahātabbā.
(င) ‘‘ကတမေ တယော ဓမ္မာ ဟာနဘာဂိယာ? တီဏိ အကုသလမူလာနိ – လောဘော အကုသလမူလံ, ဒောသော အကုသလမူလံ, မောဟော အကုသလမူလံ။ ဣမေ တယော ဓမ္မာ ဟာနဘာဂိယာ။
(Ṅa) ‘‘katame tayo dhammā hānabhāgiyā? Tīṇi akusalamūlāni – lobho akusalamūlaṃ, doso akusalamūlaṃ, moho akusalamūlaṃ. Ime tayo dhammā hānabhāgiyā.
(စ) ‘‘ကတမေ တယော ဓမ္မာ ဝိသေသဘာဂိယာ? တီဏိ ကုသလမူလာနိ – အလောဘော ကုသလမူလံ, အဒောသော ကုသလမူလံ, အမောဟော ကုသလမူလံ။ ဣမေ တယော ဓမ္မာ ဝိသေသဘာဂိယာ။
(Ca) ‘‘katame tayo dhammā visesabhāgiyā? Tīṇi kusalamūlāni – alobho kusalamūlaṃ, adoso kusalamūlaṃ, amoho kusalamūlaṃ. Ime tayo dhammā visesabhāgiyā.
(ဆ) ‘‘ကတမေ တယော ဓမ္မာ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈာ? တိသ္သော နိသ္သရဏိယာ ဓာတုယော – ကာမာနမေတံ နိသ္သရဏံ ယဒိဒံ နေက္ခမ္မံ, ရူပာနမေတံ နိသ္သရဏံ ယဒိဒံ အရူပံ, ယံ ခော ပန ကိဉ္စိ ဘူတံ သင္ခတံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နံ, နိရောဓော တသ္သ နိသ္သရဏံ။ ဣမေ တယော ဓမ္မာ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈာ။
(Cha) ‘‘katame tayo dhammā duppaṭivijjhā? Tisso nissaraṇiyā dhātuyo – kāmānametaṃ nissaraṇaṃ yadidaṃ nekkhammaṃ, rūpānametaṃ nissaraṇaṃ yadidaṃ arūpaṃ, yaṃ kho pana kiñci bhūtaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ, nirodho tassa nissaraṇaṃ. Ime tayo dhammā duppaṭivijjhā.
(ဇ) ‘‘ကတမေ တယော ဓမ္မာ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗာ? တီဏိ ဉာဏာနိ – အတီတံသေ ဉာဏံ, အနာဂတံသေ ဉာဏံ, ပစ္စုပ္ပန္နံသေ ဉာဏံ။ ဣမေ တယော ဓမ္မာ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗာ။
(Ja) ‘‘katame tayo dhammā uppādetabbā? Tīṇi ñāṇāni – atītaṃse ñāṇaṃ, anāgataṃse ñāṇaṃ, paccuppannaṃse ñāṇaṃ. Ime tayo dhammā uppādetabbā.
(ဈ) ‘‘ကတမေ တယော ဓမ္မာ အဘိညေယ္ယာ? တိသ္သော ဓာတုယော – ကာမဓာတု, ရူပဓာတု, အရူပဓာတု။ ဣမေ တယော ဓမ္မာ အဘိညေယ္ယာ။
(Jha) ‘‘katame tayo dhammā abhiññeyyā? Tisso dhātuyo – kāmadhātu, rūpadhātu, arūpadhātu. Ime tayo dhammā abhiññeyyā.
(ဉ) ‘‘ကတမေ တယော ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ? တိသ္သော ဝိဇ္ဇာ – ပုဗ္ဗေနိဝာသာနုသ္သတိဉာဏံ ဝိဇ္ဇာ, သတ္တာနံ စုတူပပာတေ ဉာဏံ ဝိဇ္ဇာ, အာသဝာနံ ခယေ ဉာဏံ ဝိဇ္ဇာ။ ဣမေ တယော ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ။
(Ña) ‘‘katame tayo dhammā sacchikātabbā? Tisso vijjā – pubbenivāsānussatiñāṇaṃ vijjā, sattānaṃ cutūpapāte ñāṇaṃ vijjā, āsavānaṃ khaye ñāṇaṃ vijjā. Ime tayo dhammā sacchikātabbā.
‘‘ဣတိ ဣမေ တိံသ ဓမ္မာ ဘူတာ တစ္ဆာ တထာ အဝိတထာ အနညထာ သမ္မာ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓာ။
‘‘Iti ime tiṃsa dhammā bhūtā tacchā tathā avitathā anaññathā sammā tathāgatena abhisambuddhā.
စတ္တာရော ဓမ္မာ
Cattāro dhammā
၃၅၄. ‘‘စတ္တာရော ဓမ္မာ ဗဟုကာရာ, စတ္တာရော ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ။ပေ.။ စတ္တာရော ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ။
354. ‘‘Cattāro dhammā bahukārā, cattāro dhammā bhāvetabbā…pe… cattāro dhammā sacchikātabbā.
(က) ‘‘ကတမေ စတ္တာရော ဓမ္မာ ဗဟုကာရာ? စတ္တာရိ စက္ကာနိ – ပတိရူပဒေသဝာသော, သပ္ပုရိသူပနိသ္သယော 1, အတ္တသမ္မာပဏိဓိ, ပုဗ္ဗေ စ ကတပုညတာ။ ဣမေ စတ္တာရော ဓမ္မာ ဗဟုကာရာ။
(Ka) ‘‘katame cattāro dhammā bahukārā? Cattāri cakkāni – patirūpadesavāso, sappurisūpanissayo 2, attasammāpaṇidhi, pubbe ca katapuññatā. Ime cattāro dhammā bahukārā.
(ခ) ‘‘ကတမေ စတ္တာရော ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ? စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ – ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပသ္သီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ ဝိနေယ္ယ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒောမနသ္သံ။ ဝေဒနာသု။ပေ.။ စိတ္တေ။ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပသ္သီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ ဝိနေယ္ယ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒောမနသ္သံ။ ဣမေ စတ္တာရော ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ။
(Kha) ‘‘katame cattāro dhammā bhāvetabbā? Cattāro satipaṭṭhānā – idhāvuso, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Vedanāsu…pe… citte… dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Ime cattāro dhammā bhāvetabbā.
(ဂ) ‘‘ကတမေ စတ္တာရော ဓမ္မာ ပရိညေယ္ယာ? စတ္တာရော အာဟာရာ – ကဗဠီကာရော 3 အာဟာရော ဩဠာရိကော ဝာ သုခုမော ဝာ, ဖသ္သော ဒုတိယော, မနောသဉ္စေတနာ တတိယာ, ဝိညာဏံ စတုတ္ထံ။ ဣမေ စတ္တာရော ဓမ္မာ ပရိညေယ္ယာ။
(Ga) ‘‘katame cattāro dhammā pariññeyyā? Cattāro āhārā – kabaḷīkāro 4 āhāro oḷāriko vā sukhumo vā, phasso dutiyo, manosañcetanā tatiyā, viññāṇaṃ catutthaṃ. Ime cattāro dhammā pariññeyyā.
(ဃ) ‘‘ကတမေ စတ္တာရော ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ? စတ္တာရော ဩဃာ – ကာမောဃော, ဘဝောဃော, ဒိဋ္ဌောဃော, အဝိဇ္ဇောဃော။ ဣမေ စတ္တာရော ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ။
(Gha) ‘‘katame cattāro dhammā pahātabbā? Cattāro oghā – kāmogho, bhavogho, diṭṭhogho, avijjogho. Ime cattāro dhammā pahātabbā.
(င) ‘‘ကတမေ စတ္တာရော ဓမ္မာ ဟာနဘာဂိယာ? စတ္တာရော ယောဂာ – ကာမယောဂော, ဘဝယောဂော, ဒိဋ္ဌိယောဂော, အဝိဇ္ဇာယောဂော။ ဣမေ စတ္တာရော ဓမ္မာ ဟာနဘာဂိယာ။
(Ṅa) ‘‘katame cattāro dhammā hānabhāgiyā? Cattāro yogā – kāmayogo, bhavayogo, diṭṭhiyogo, avijjāyogo. Ime cattāro dhammā hānabhāgiyā.
(စ) ‘‘ကတမေ စတ္တာရော ဓမ္မာ ဝိသေသဘာဂိယာ? စတ္တာရော ဝိသညောဂာ – ကာမယောဂဝိသံယောဂော, ဘဝယောဂဝိသံယောဂော, ဒိဋ္ဌိယောဂဝိသံယောဂော, အဝိဇ္ဇာယောဂဝိသံယောဂော။ ဣမေ စတ္တာရော ဓမ္မာ ဝိသေသဘာဂိယာ။
(Ca) ‘‘katame cattāro dhammā visesabhāgiyā? Cattāro visaññogā – kāmayogavisaṃyogo, bhavayogavisaṃyogo, diṭṭhiyogavisaṃyogo, avijjāyogavisaṃyogo. Ime cattāro dhammā visesabhāgiyā.
(ဆ) ‘‘ကတမေ စတ္တာရော ဓမ္မာ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈာ? စတ္တာရော သမာဓီ – ဟာနဘာဂိယော သမာဓိ, ဌိတိဘာဂိယော သမာဓိ, ဝိသေသဘာဂိယော သမာဓိ, နိဗ္ဗေဓဘာဂိယော သမာဓိ။ ဣမေ စတ္တာရော ဓမ္မာ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈာ။
(Cha) ‘‘katame cattāro dhammā duppaṭivijjhā? Cattāro samādhī – hānabhāgiyo samādhi, ṭhitibhāgiyo samādhi, visesabhāgiyo samādhi, nibbedhabhāgiyo samādhi. Ime cattāro dhammā duppaṭivijjhā.
(ဇ) ‘‘ကတမေ စတ္တာရော ဓမ္မာ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗာ? စတ္တာရိ ဉာဏာနိ – ဓမ္မေ ဉာဏံ, အန္ဝယေ ဉာဏံ, ပရိယေ ဉာဏံ, သမ္မုတိယာ ဉာဏံ။ ဣမေ စတ္တာရော ဓမ္မာ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗာ။
(Ja) ‘‘katame cattāro dhammā uppādetabbā? Cattāri ñāṇāni – dhamme ñāṇaṃ, anvaye ñāṇaṃ, pariye ñāṇaṃ, sammutiyā ñāṇaṃ. Ime cattāro dhammā uppādetabbā.
(ဉ) ‘‘ကတမေ စတ္တာရော ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ? စတ္တာရိ သာမညဖလာနိ – သောတာပတ္တိဖလံ, သကဒာဂာမိဖလံ, အနာဂာမိဖလံ, အရဟတ္တဖလံ ။ ဣမေ စတ္တာရော ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ။
(Ña) ‘‘katame cattāro dhammā sacchikātabbā? Cattāri sāmaññaphalāni – sotāpattiphalaṃ, sakadāgāmiphalaṃ, anāgāmiphalaṃ, arahattaphalaṃ . Ime cattāro dhammā sacchikātabbā.
‘‘ဣတိ ဣမေ စတ္တာရီသဓမ္မာ ဘူတာ တစ္ဆာ တထာ အဝိတထာ အနညထာ သမ္မာ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓာ။
‘‘Iti ime cattārīsadhammā bhūtā tacchā tathā avitathā anaññathā sammā tathāgatena abhisambuddhā.
ပဉ္စ ဓမ္မာ
Pañca dhammā
၃၅၅. ‘‘ပဉ္စ ဓမ္မာ ဗဟုကာရာ။ပေ.။ ပဉ္စ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ။
355. ‘‘Pañca dhammā bahukārā…pe… pañca dhammā sacchikātabbā.
(က) ‘‘ကတမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဗဟုကာရာ? ပဉ္စ ပဓာနိယင္ဂာနိ – ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခု သဒ္ဓော ဟောတိ, သဒ္ဒဟတိ တထာဂတသ္သ ဗောဓိံ – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝာ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုသ္သာနံ ဗုဒ္ဓော ဘဂဝာ’တိ။ အပ္ပာဗာဓော ဟောတိ အပ္ပာတင္ကော သမဝေပာကိနိယာ ဂဟဏိယာ သမန္နာဂတော နာတိသီတာယ နာစ္စုဏ္ဟာယ မဇ္ဈိမာယ ပဓာနက္ခမာယ။ အသဌော ဟောတိ အမာယာဝီ ယထာဘူတမတ္တာနံ အာဝီကတ္တာ သတ္ထရိ ဝာ ဝိညူသု ဝာ သဗ္ရဟ္မစာရီသု။ အာရဒ္ဓဝီရိယော ဝိဟရတိ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ, ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပသမ္ပဒာယ, ထာမဝာ ဒဠ္ဟပရက္ကမော အနိက္ခိတ္တဓုရော ကုသလေသု ဓမ္မေသု။ ပညဝာ ဟောတိ ဥဒယတ္ထဂာမိနိယာ ပညာယ သမန္နာဂတော အရိယာယ နိဗ္ဗေဓိကာယ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယဂာမိနိယာ။ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဗဟုကာရာ။
(Ka) ‘‘katame pañca dhammā bahukārā? Pañca padhāniyaṅgāni – idhāvuso, bhikkhu saddho hoti, saddahati tathāgatassa bodhiṃ – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti. Appābādho hoti appātaṅko samavepākiniyā gahaṇiyā samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya majjhimāya padhānakkhamāya. Asaṭho hoti amāyāvī yathābhūtamattānaṃ āvīkattā satthari vā viññūsu vā sabrahmacārīsu. Āraddhavīriyo viharati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya, kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya, thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu. Paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammā dukkhakkhayagāminiyā. Ime pañca dhammā bahukārā.
(ခ) ‘‘ကတမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ? ပဉ္စင္ဂိကော သမ္မာသမာဓိ – ပီတိဖရဏတာ, သုခဖရဏတာ, စေတောဖရဏတာ , အာလောကဖရဏတာ, ပစ္စဝေက္ခဏနိမိတ္တံ 9။ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ။
(Kha) ‘‘katame pañca dhammā bhāvetabbā? Pañcaṅgiko sammāsamādhi – pītipharaṇatā, sukhapharaṇatā, cetopharaṇatā , ālokapharaṇatā, paccavekkhaṇanimittaṃ 10. Ime pañca dhammā bhāvetabbā.
(ဂ) ‘‘ကတမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ပရိညေယ္ယာ? ပဉ္စုပာဒာနက္ခန္ဓာ 11 – ရူပုပာဒာနက္ခန္ဓော, ဝေဒနုပာဒာနက္ခန္ဓော, သညုပာဒာနက္ခန္ဓော, သင္ခာရုပာဒာနက္ခန္ဓော ဝိညာဏုပာဒာနက္ခန္ဓော။ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ပရိညေယ္ယာ။
(Ga) ‘‘katame pañca dhammā pariññeyyā? Pañcupādānakkhandhā 12 – rūpupādānakkhandho, vedanupādānakkhandho, saññupādānakkhandho, saṅkhārupādānakkhandho viññāṇupādānakkhandho. Ime pañca dhammā pariññeyyā.
(ဃ) ‘‘ကတမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ? ပဉ္စ နီဝရဏာနိ – ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ, ဗ္ယာပာဒနီဝရဏံ, ထိနမိဒ္ဓနီဝရဏံ, ဥဒ္ဓစ္စကုကုစ္စနီဝရဏံ, ဝိစိကိစ္ဆာနီဝရဏံ။ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ။
(Gha) ‘‘katame pañca dhammā pahātabbā? Pañca nīvaraṇāni – kāmacchandanīvaraṇaṃ, byāpādanīvaraṇaṃ, thinamiddhanīvaraṇaṃ, uddhaccakukuccanīvaraṇaṃ, vicikicchānīvaraṇaṃ. Ime pañca dhammā pahātabbā.
(င) ‘‘ကတမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဟာနဘာဂိယာ? ပဉ္စ စေတောခိလာ – ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခု သတ္ထရိ ကင္ခတိ ဝိစိကိစ္ဆတိ နာဓိမုစ္စတိ န သမ္ပသီဒတိ။ ယော သော, အာဝုသော, ဘိက္ခု သတ္ထရိ ကင္ခတိ ဝိစိကိစ္ဆတိ နာဓိမုစ္စတိ န သမ္ပသီဒတိ, တသ္သ စိတ္တံ န နမတိ အာတပ္ပာယ အနုယောဂာယ သာတစ္စာယ ပဓာနာယ။ ယသ္သ စိတ္တံ န နမတိ အာတပ္ပာယ အနုယောဂာယ သာတစ္စာယ ပဓာနာယ ။ အယံ ပဌမော စေတောခိလော။ ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခု ဓမ္မေ ကင္ခတိ ဝိစိကိစ္ဆတိ။ပေ.။ သင္ဃေ ကင္ခတိ ဝိစိကိစ္ဆတိ။ပေ.။ သိက္ခာယ ကင္ခတိ ဝိစိကိစ္ဆတိ။ပေ.။ သဗ္ရဟ္မစာရီသု ကုပိတော ဟောတိ အနတ္တမနော အာဟတစိတ္တော ခိလဇာတော, ယော သော, အာဝုသော, ဘိက္ခု သဗ္ရဟ္မစာရီသု ကုပိတော ဟောတိ အနတ္တမနော အာဟတစိတ္တော ခိလဇာတော, တသ္သ စိတ္တံ န နမတိ အာတပ္ပာယ အနုယောဂာယ သာတစ္စာယ ပဓာနာယ။ ယသ္သ စိတ္တံ န နမတိ အာတပ္ပာယ အနုယောဂာယ သာတစ္စာယ ပဓာနာယ။ အယံ ပဉ္စမော စေတောခိလော။ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဟာနဘာဂိယာ။
(Ṅa) ‘‘katame pañca dhammā hānabhāgiyā? Pañca cetokhilā – idhāvuso, bhikkhu satthari kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati. Yo so, āvuso, bhikkhu satthari kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati, tassa cittaṃ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya. Yassa cittaṃ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya . Ayaṃ paṭhamo cetokhilo. Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu dhamme kaṅkhati vicikicchati…pe… saṅghe kaṅkhati vicikicchati…pe… sikkhāya kaṅkhati vicikicchati…pe… sabrahmacārīsu kupito hoti anattamano āhatacitto khilajāto, yo so, āvuso, bhikkhu sabrahmacārīsu kupito hoti anattamano āhatacitto khilajāto, tassa cittaṃ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya. Yassa cittaṃ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya. Ayaṃ pañcamo cetokhilo. Ime pañca dhammā hānabhāgiyā.
(စ) ‘‘ကတမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဝိသေသဘာဂိယာ? ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ – သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယံ, ဝီရိယိန္ဒ္ရိယံ, သတိန္ဒ္ရိယံ, သမာဓိန္ဒ္ရိယံ, ပညိန္ဒ္ရိယံ။ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဝိသေသဘာဂိယာ။
(Ca) ‘‘katame pañca dhammā visesabhāgiyā? Pañcindriyāni – saddhindriyaṃ, vīriyindriyaṃ, satindriyaṃ, samādhindriyaṃ, paññindriyaṃ. Ime pañca dhammā visesabhāgiyā.
(ဆ) ‘‘ကတမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈာ? ပဉ္စ နိသ္သရဏိယာ ဓာတုယော – ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခုနော ကာမေ မနသိကရောတော ကာမေသု စိတ္တံ န ပက္ခန္ဒတိ န ပသီဒတိ န သန္တိဋ္ဌတိ န ဝိမုစ္စတိ။ နေက္ခမ္မံ ခော ပနသ္သ မနသိကရောတော နေက္ခမ္မေ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတိ ပသီဒတိ သန္တိဋ္ဌတိ ဝိမုစ္စတိ။ တသ္သ တံ စိတ္တံ သုဂတံ သုဘာဝိတံ သုဝုဋ္ဌိတံ သုဝိမုတ္တံ ဝိသံယုတ္တံ ကာမေဟိ။ ယေ စ ကာမပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အာသဝာ ဝိဃာတာ ပရိဠာဟာ, မုတ္တော သော တေဟိ။ န သော တံ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ။ ဣဒမက္ခာတံ ကာမာနံ နိသ္သရဏံ။
(Cha) ‘‘katame pañca dhammā duppaṭivijjhā? Pañca nissaraṇiyā dhātuyo – idhāvuso, bhikkhuno kāme manasikaroto kāmesu cittaṃ na pakkhandati na pasīdati na santiṭṭhati na vimuccati. Nekkhammaṃ kho panassa manasikaroto nekkhamme cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati vimuccati. Tassa taṃ cittaṃ sugataṃ subhāvitaṃ suvuṭṭhitaṃ suvimuttaṃ visaṃyuttaṃ kāmehi. Ye ca kāmapaccayā uppajjanti āsavā vighātā pariḷāhā, mutto so tehi. Na so taṃ vedanaṃ vedeti. Idamakkhātaṃ kāmānaṃ nissaraṇaṃ.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခုနော ဗ္ယာပာဒံ မနသိကရောတော ဗ္ယာပာဒေ စိတ္တံ န ပက္ခန္ဒတိ န ပသီဒတိ န သန္တိဋ္ဌတိ န ဝိမုစ္စတိ။ အဗ္ယာပာဒံ ခော ပနသ္သ မနသိကရောတော အဗ္ယာပာဒေ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတိ ပသီဒတိ သန္တိဋ္ဌတိ ဝိမုစ္စတိ။ တသ္သ တံ စိတ္တံ သုဂတံ သုဘာဝိတံ သုဝုဋ္ဌိတံ သုဝိမုတ္တံ ဝိသံယုတ္တံ ဗ္ယာပာဒေန။ ယေ စ ဗ္ယာပာဒပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အာသဝာ ဝိဃာတာ ပရိဠာဟာ, မုတ္တော သော တေဟိ။ န သော တံ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ။ ဣဒမက္ခာတံ ဗ္ယာပာဒသ္သ နိသ္သရဏံ။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno byāpādaṃ manasikaroto byāpāde cittaṃ na pakkhandati na pasīdati na santiṭṭhati na vimuccati. Abyāpādaṃ kho panassa manasikaroto abyāpāde cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati vimuccati. Tassa taṃ cittaṃ sugataṃ subhāvitaṃ suvuṭṭhitaṃ suvimuttaṃ visaṃyuttaṃ byāpādena. Ye ca byāpādapaccayā uppajjanti āsavā vighātā pariḷāhā, mutto so tehi. Na so taṃ vedanaṃ vedeti. Idamakkhātaṃ byāpādassa nissaraṇaṃ.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခုနော ဝိဟေသံ မနသိကရောတော ဝိဟေသာယ စိတ္တံ န ပက္ခန္ဒတိ န ပသီဒတိ န သန္တိဋ္ဌတိ န ဝိမုစ္စတိ။ အဝိဟေသံ ခော ပနသ္သ မနသိကရောတော အဝိဟေသာယ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတိ ပသီဒတိ သန္တိဋ္ဌတိ ဝိမုစ္စတိ ။ တသ္သ တံ စိတ္တံ သုဂတံ သုဘာဝိတံ သုဝုဋ္ဌိတံ သုဝိမုတ္တံ ဝိသံယုတ္တံ ဝိဟေသာယ။ ယေ စ ဝိဟေသာပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အာသဝာ ဝိဃာတာ ပရိဠာဟာ, မုတ္တော သော တေဟိ။ န သော တံ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ။ ဣဒမက္ခာတံ ဝိဟေသာယ နိသ္သရဏံ။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno vihesaṃ manasikaroto vihesāya cittaṃ na pakkhandati na pasīdati na santiṭṭhati na vimuccati. Avihesaṃ kho panassa manasikaroto avihesāya cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati vimuccati . Tassa taṃ cittaṃ sugataṃ subhāvitaṃ suvuṭṭhitaṃ suvimuttaṃ visaṃyuttaṃ vihesāya. Ye ca vihesāpaccayā uppajjanti āsavā vighātā pariḷāhā, mutto so tehi. Na so taṃ vedanaṃ vedeti. Idamakkhātaṃ vihesāya nissaraṇaṃ.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခုနော ရူပေ မနသိကရောတော ရူပေသု စိတ္တံ န ပက္ခန္ဒတိ န ပသီဒတိ န သန္တိဋ္ဌတိ န ဝိမုစ္စတိ။ အရူပံ ခော ပနသ္သ မနသိကရောတော အရူပေ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတိ ပသီဒတိ သန္တိဋ္ဌတိ ဝိမုစ္စတိ။ တသ္သ တံ စိတ္တံ သုဂတံ သုဘာဝိတံ သုဝုဋ္ဌိတံ သုဝိမုတ္တံ ဝိသံယုတ္တံ ရူပေဟိ။ ယေ စ ရူပပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အာသဝာ ဝိဃာတာ ပရိဠာဟာ, မုတ္တော သော တေဟိ။ န သော တံ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ။ ဣဒမက္ခာတံ ရူပာနံ နိသ္သရဏံ။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno rūpe manasikaroto rūpesu cittaṃ na pakkhandati na pasīdati na santiṭṭhati na vimuccati. Arūpaṃ kho panassa manasikaroto arūpe cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati vimuccati. Tassa taṃ cittaṃ sugataṃ subhāvitaṃ suvuṭṭhitaṃ suvimuttaṃ visaṃyuttaṃ rūpehi. Ye ca rūpapaccayā uppajjanti āsavā vighātā pariḷāhā, mutto so tehi. Na so taṃ vedanaṃ vedeti. Idamakkhātaṃ rūpānaṃ nissaraṇaṃ.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခုနော သက္ကာယံ မနသိကရောတော သက္ကာယေ စိတ္တံ န ပက္ခန္ဒတိ န ပသီဒတိ န သန္တိဋ္ဌတိ န ဝိမုစ္စတိ။ သက္ကာယနိရောဓံ ခော ပနသ္သ မနသိကရောတော သက္ကာယနိရောဓေ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတိ ပသီဒတိ သန္တိဋ္ဌတိ ဝိမုစ္စတိ။ တသ္သ တံ စိတ္တံ သုဂတံ သုဘာဝိတံ သုဝုဋ္ဌိတံ သုဝိမုတ္တံ ဝိသံယုတ္တံ သက္ကာယေန။ ယေ စ သက္ကာယပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အာသဝာ ဝိဃာတာ ပရိဠာဟာ, မုတ္တော သော တေဟိ။ န သော တံ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ။ ဣဒမက္ခာတံ သက္ကာယသ္သ နိသ္သရဏံ။ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈာ။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno sakkāyaṃ manasikaroto sakkāye cittaṃ na pakkhandati na pasīdati na santiṭṭhati na vimuccati. Sakkāyanirodhaṃ kho panassa manasikaroto sakkāyanirodhe cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati vimuccati. Tassa taṃ cittaṃ sugataṃ subhāvitaṃ suvuṭṭhitaṃ suvimuttaṃ visaṃyuttaṃ sakkāyena. Ye ca sakkāyapaccayā uppajjanti āsavā vighātā pariḷāhā, mutto so tehi. Na so taṃ vedanaṃ vedeti. Idamakkhātaṃ sakkāyassa nissaraṇaṃ. Ime pañca dhammā duppaṭivijjhā.
(ဇ) ‘‘ကတမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗာ? ပဉ္စ ဉာဏိကော သမ္မာသမာဓိ – ‘အယံ သမာဓိ ပစ္စုပ္ပန္နသုခော စေဝ အာယတိဉ္စ သုခဝိပာကော’တိ ပစ္စတ္တံယေဝ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ‘အယံ သမာဓိ အရိယော နိရာမိသော’တိ ပစ္စတ္တညေဝ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ‘အယံ သမာဓိ အကာပုရိသသေဝိတော’တိ ပစ္စတ္တံယေဝ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ‘အယံ သမာဓိ သန္တော ပဏီတော ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓလဒ္ဓော ဧကောဒိဘာဝာဓိဂတော, န သသင္ခာရနိဂ္ဂယ္ဟဝာရိတဂတော’တိ 13 ပစ္စတ္တံယေဝ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ‘သော ခော ပနာဟံ ဣမံ သမာဓိံ သတောဝ သမာပဇ္ဇာမိ သတော ဝုဋ္ဌဟာမီ’တိ ပစ္စတ္တံယေဝ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗာ။
(Ja) ‘‘katame pañca dhammā uppādetabbā? Pañca ñāṇiko sammāsamādhi – ‘ayaṃ samādhi paccuppannasukho ceva āyatiñca sukhavipāko’ti paccattaṃyeva ñāṇaṃ uppajjati. ‘Ayaṃ samādhi ariyo nirāmiso’ti paccattaññeva ñāṇaṃ uppajjati. ‘Ayaṃ samādhi akāpurisasevito’ti paccattaṃyeva ñāṇaṃ uppajjati. ‘Ayaṃ samādhi santo paṇīto paṭippassaddhaladdho ekodibhāvādhigato, na sasaṅkhāraniggayhavāritagato’ti 14 paccattaṃyeva ñāṇaṃ uppajjati. ‘So kho panāhaṃ imaṃ samādhiṃ satova samāpajjāmi sato vuṭṭhahāmī’ti paccattaṃyeva ñāṇaṃ uppajjati. Ime pañca dhammā uppādetabbā.
(ဈ) ‘‘ကတမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ အဘိညေယ္ယာ? ပဉ္စ ဝိမုတ္တာယတနာနိ – ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခုနော သတ္ထာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ အညတရော ဝာ ဂရုဋ္ဌာနိယော သဗ္ရဟ္မစာရီ။ ယထာ ယထာ, အာဝုသော, ဘိက္ခုနော သတ္ထာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ, အညတရော ဝာ ဂရုဋ္ဌာနိယော သဗ္ရဟ္မစာရီ, တထာ တထာ သော 15 တသ္မိံ ဓမ္မေ အတ္ထပ္ပဋိသံဝေဒီ စ ဟောတိ ဓမ္မပဋိသံဝေဒီ စ။ တသ္သ အတ္ထပ္ပဋိသံဝေဒိနော ဓမ္မပဋိသံဝေဒိနော ပာမောဇ္ဇံ ဇာယတိ, ပမုဒိတသ္သ ပီတိ ဇာယတိ, ပီတိမနသ္သ ကာယော ပသ္သမ္ဘတိ, ပသ္သဒ္ဓကာယော သုခံ ဝေဒေတိ, သုခိနော စိတ္တံ သမာဓိယတိ။ ဣဒံ ပဌမံ ဝိမုတ္တာယတနံ။
(Jha) ‘‘katame pañca dhammā abhiññeyyā? Pañca vimuttāyatanāni – idhāvuso, bhikkhuno satthā dhammaṃ deseti aññataro vā garuṭṭhāniyo sabrahmacārī. Yathā yathā, āvuso, bhikkhuno satthā dhammaṃ deseti, aññataro vā garuṭṭhāniyo sabrahmacārī, tathā tathā so 16 tasmiṃ dhamme atthappaṭisaṃvedī ca hoti dhammapaṭisaṃvedī ca. Tassa atthappaṭisaṃvedino dhammapaṭisaṃvedino pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyati. Idaṃ paṭhamaṃ vimuttāyatanaṃ.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခုနော န ဟေဝ ခော သတ္ထာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ, အညတရော ဝာ ဂရုဋ္ဌာနိယော သဗ္ရဟ္မစာရီ, အပိ စ ခော ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဝိတ္ထာရေန ပရေသံ ဒေသေတိ ယထာ ယထာ, အာဝုသော, ဘိက္ခု ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဝိတ္ထာရေန ပရေသံ ဒေသေတိ။ တထာ တထာ သော တသ္မိံ ဓမ္မေ အတ္ထပ္ပဋိသံဝေဒီ စ ဟောတိ ဓမ္မပဋိသံဝေဒီ စ။ တသ္သ အတ္ထပ္ပဋိသံဝေဒိနော ဓမ္မပဋိသံဝေဒိနော ပာမောဇ္ဇံ ဇာယတိ, ပမုဒိတသ္သ ပီတိ ဇာယတိ, ပီတိမနသ္သ ကာယော ပသ္သမ္ဘတိ, ပသ္သဒ္ဓကာယော သုခံ ဝေဒေတိ, သုခိနော စိတ္တံ သမာဓိယတိ။ ဣဒံ ဒုတိယံ ဝိမုတ္တာယတနံ။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno na heva kho satthā dhammaṃ deseti, aññataro vā garuṭṭhāniyo sabrahmacārī, api ca kho yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ deseti yathā yathā, āvuso, bhikkhu yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ deseti. Tathā tathā so tasmiṃ dhamme atthappaṭisaṃvedī ca hoti dhammapaṭisaṃvedī ca. Tassa atthappaṭisaṃvedino dhammapaṭisaṃvedino pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyati. Idaṃ dutiyaṃ vimuttāyatanaṃ.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခုနော န ဟေဝ ခော သတ္ထာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ, အညတရော ဝာ ဂရုဋ္ဌာနိယော သဗ္ရဟ္မစာရီ, နာပိ ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဝိတ္ထာရေန ပရေသံ ဒေသေတိ။ အပိ စ ခော, ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဝိတ္ထာရေန သဇ္ဈာယံ ကရောတိ။ ယထာ ယထာ, အာဝုသော, ဘိက္ခု ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဝိတ္ထာရေန သဇ္ဈာယံ ကရောတိ တထာ တထာ သော တသ္မိံ ဓမ္မေ အတ္ထပ္ပဋိသံဝေဒီ စ ဟောတိ ဓမ္မပဋိသံဝေဒီ စ။ တသ္သ အတ္ထပ္ပဋိသံဝေဒိနော ဓမ္မပဋိသံဝေဒိနော ပာမောဇ္ဇံ ဇာယတိ, ပမုဒိတသ္သ ပီတိ ဇာယတိ, ပီတိမနသ္သ ကာယော ပသ္သမ္ဘတိ, ပသ္သဒ္ဓကာယော သုခံ ဝေဒေတိ, သုခိနော စိတ္တံ သမာဓိယတိ။ ဣဒံ တတိယံ ဝိမုတ္တာယတနံ။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno na heva kho satthā dhammaṃ deseti, aññataro vā garuṭṭhāniyo sabrahmacārī, nāpi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ deseti. Api ca kho, yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena sajjhāyaṃ karoti. Yathā yathā, āvuso, bhikkhu yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena sajjhāyaṃ karoti tathā tathā so tasmiṃ dhamme atthappaṭisaṃvedī ca hoti dhammapaṭisaṃvedī ca. Tassa atthappaṭisaṃvedino dhammapaṭisaṃvedino pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyati. Idaṃ tatiyaṃ vimuttāyatanaṃ.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခုနော န ဟေဝ ခော သတ္ထာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ, အညတရော ဝာ ဂရုဋ္ဌာနိယော သဗ္ရဟ္မစာရီ, နာပိ ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဝိတ္ထာရေန ပရေသံ ဒေသေတိ, နာပိ ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဝိတ္ထာရေန သဇ္ဈာယံ ကရောတိ။ အပိ စ ခော, ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ စေတသာ အနုဝိတက္ကေတိ အနုဝိစာရေတိ မနသာနုပေက္ခတိ။ ယထာ ယထာ , အာဝုသော , ဘိက္ခု ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ စေတသာ အနုဝိတက္ကေတိ အနုဝိစာရေတိ မနသာနုပေက္ခတိ တထာ တထာ သော တသ္မိံ ဓမ္မေ အတ္ထပ္ပဋိသံဝေဒီ စ ဟောတိ ဓမ္မပဋိသံဝေဒီ စ။ တသ္သ အတ္ထပ္ပဋိသံဝေဒိနော ဓမ္မပဋိသံဝေဒိနော ပာမောဇ္ဇံ ဇာယတိ, ပမုဒိတသ္သ ပီတိ ဇာယတိ, ပီတိမနသ္သ ကာယော ပသ္သမ္ဘတိ, ပသ္သဒ္ဓကာယော သုခံ ဝေဒေတိ, သုခိနော စိတ္တံ သမာဓိယတိ။ ဣဒံ စတုတ္ထံ ဝိမုတ္တာယတနံ။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno na heva kho satthā dhammaṃ deseti, aññataro vā garuṭṭhāniyo sabrahmacārī, nāpi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ deseti, nāpi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena sajjhāyaṃ karoti. Api ca kho, yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ cetasā anuvitakketi anuvicāreti manasānupekkhati. Yathā yathā , āvuso , bhikkhu yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ cetasā anuvitakketi anuvicāreti manasānupekkhati tathā tathā so tasmiṃ dhamme atthappaṭisaṃvedī ca hoti dhammapaṭisaṃvedī ca. Tassa atthappaṭisaṃvedino dhammapaṭisaṃvedino pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyati. Idaṃ catutthaṃ vimuttāyatanaṃ.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခုနော န ဟေဝ ခော သတ္ထာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ, အညတရော ဝာ ဂရုဋ္ဌာနိယော သဗ္ရဟ္မစာရီ, နာပိ ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဝိတ္ထာရေန ပရေသံ ဒေသေတိ, နာပိ ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဝိတ္ထာရေန သဇ္ဈာယံ ကရောတိ, နာပိ ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ စေတသာ အနုဝိတက္ကေတိ အနုဝိစာရေတိ မနသာနုပေက္ခတိ; အပိ စ ခ္ဝသ္သ အညတရံ သမာဓိနိမိတ္တံ သုဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ သုမနသိကတံ သူပဓာရိတံ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓံ ပညာယ။ ယထာ ယထာ, အာဝုသော, ဘိက္ခုနော အညတရံ သမာဓိနိမိတ္တံ သုဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ သုမနသိကတံ သူပဓာရိတံ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓံ ပညာယ တထာ တထာ သော တသ္မိံ ဓမ္မေ အတ္ထပ္ပဋိသံဝေဒီ စ ဟောတိ ဓမ္မပ္ပဋိသံဝေဒီ စ။ တသ္သ အတ္ထပ္ပဋိသံဝေဒိနော ဓမ္မပ္ပဋိသံဝေဒိနော ပာမောဇ္ဇံ ဇာယတိ, ပမုဒိတသ္သ ပီတိ ဇာယတိ, ပီတိမနသ္သ ကာယော ပသ္သမ္ဘတိ, ပသ္သဒ္ဓကာယော သုခံ ဝေဒေတိ, သုခိနော စိတ္တံ သမာဓိယတိ။ ဣဒံ ပဉ္စမံ ဝိမုတ္တာယတနံ။ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ အဘိညေယ္ယာ။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno na heva kho satthā dhammaṃ deseti, aññataro vā garuṭṭhāniyo sabrahmacārī, nāpi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ deseti, nāpi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena sajjhāyaṃ karoti, nāpi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ cetasā anuvitakketi anuvicāreti manasānupekkhati; api ca khvassa aññataraṃ samādhinimittaṃ suggahitaṃ hoti sumanasikataṃ sūpadhāritaṃ suppaṭividdhaṃ paññāya. Yathā yathā, āvuso, bhikkhuno aññataraṃ samādhinimittaṃ suggahitaṃ hoti sumanasikataṃ sūpadhāritaṃ suppaṭividdhaṃ paññāya tathā tathā so tasmiṃ dhamme atthappaṭisaṃvedī ca hoti dhammappaṭisaṃvedī ca. Tassa atthappaṭisaṃvedino dhammappaṭisaṃvedino pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyati. Idaṃ pañcamaṃ vimuttāyatanaṃ. Ime pañca dhammā abhiññeyyā.
(ဉ) ‘‘ကတမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ? ပဉ္စ ဓမ္မက္ခန္ဓာ – သီလက္ခန္ဓော , သမာဓိက္ခန္ဓော, ပညာက္ခန္ဓော, ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓော, ဝိမုတ္တိဉာဏဒသ္သနက္ခန္ဓော။ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ။
(Ña) ‘‘katame pañca dhammā sacchikātabbā? Pañca dhammakkhandhā – sīlakkhandho , samādhikkhandho, paññākkhandho, vimuttikkhandho, vimuttiñāṇadassanakkhandho. Ime pañca dhammā sacchikātabbā.
‘‘ဣတိ ဣမေ ပညာသ ဓမ္မာ ဘူတာ တစ္ဆာ တထာ အဝိတထာ အနညထာ သမ္မာ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓာ။
‘‘Iti ime paññāsa dhammā bhūtā tacchā tathā avitathā anaññathā sammā tathāgatena abhisambuddhā.
ဆ ဓမ္မာ
Cha dhammā
၃၅၆. ‘‘ဆ ဓမ္မာ ဗဟုကာရာ။ပေ.။ ဆ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ။
356. ‘‘Cha dhammā bahukārā…pe… cha dhammā sacchikātabbā.
(က) ‘‘ကတမေ ဆ ဓမ္မာ ဗဟုကာရာ? ဆ သာရဏီယာ ဓမ္မာ။ ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခုနော မေတ္တံ ကာယကမ္မံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတိ သဗ္ရဟ္မစာရီသု အာဝိ စေဝ ရဟော စ, အယမ္ပိ ဓမ္မော သာရဏီယော ပိယကရဏော ဂရုကရဏော သင္ဂဟာယ အဝိဝာဒာယ သာမဂ္ဂိယာ ဧကီဘာဝာယ သံဝတ္တတိ။
(Ka) ‘‘katame cha dhammā bahukārā? Cha sāraṇīyā dhammā. Idhāvuso, bhikkhuno mettaṃ kāyakammaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti sabrahmacārīsu āvi ceva raho ca, ayampi dhammo sāraṇīyo piyakaraṇo garukaraṇo saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṃvattati.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခုနော မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ။ပေ.။ ဧကီဘာဝာယ သံဝတ္တတိ။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno mettaṃ vacīkammaṃ…pe… ekībhāvāya saṃvattati.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခုနော မေတ္တံ မနောကမ္မံ။ပေ.။ ဧကီဘာဝာယ သံဝတ္တတိ။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno mettaṃ manokammaṃ…pe… ekībhāvāya saṃvattati.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခု ယေ တေ လာဘာ ဓမ္မိကာ ဓမ္မလဒ္ဓာ အန္တမသော ပတ္တပရိယာပန္နမတ္တမ္ပိ, တထာရူပေဟိ လာဘေဟိ အပ္ပဋိဝိဘတ္တဘောဂီ ဟောတိ သီလဝန္တေဟိ သဗ္ရဟ္မစာရီဟိ သာဓာရဏဘောဂီ, အယမ္ပိ ဓမ္မော သာရဏီယော။ပေ.။ ဧကီဘာဝာယ သံဝတ္တတိ။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu ye te lābhā dhammikā dhammaladdhā antamaso pattapariyāpannamattampi, tathārūpehi lābhehi appaṭivibhattabhogī hoti sīlavantehi sabrahmacārīhi sādhāraṇabhogī, ayampi dhammo sāraṇīyo…pe… ekībhāvāya saṃvattati.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခု, ယာနိ တာနိ သီလာနိ အခဏ္ဍာနိ အစ္ဆိဒ္ဒာနိ အသဗလာနိ အကမ္မာသာနိ ဘုဇိသ္သာနိ ဝိညုပ္ပသတ္ထာနိ အပရာမဋ္ဌာနိ သမာဓိသံဝတ္တနိကာနိ, တထာရူပေသု သီလေသု သီလသာမညဂတော ဝိဟရတိ သဗ္ရဟ္မစာရီဟိ အာဝိ စေဝ ရဟော စ, အယမ္ပိ ဓမ္မော သာရဏီယော။ပေ.။ ဧကီဘာဝာယ သံဝတ္တတိ။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu, yāni tāni sīlāni akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni akammāsāni bhujissāni viññuppasatthāni aparāmaṭṭhāni samādhisaṃvattanikāni, tathārūpesu sīlesu sīlasāmaññagato viharati sabrahmacārīhi āvi ceva raho ca, ayampi dhammo sāraṇīyo…pe… ekībhāvāya saṃvattati.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခု ယာယံ ဒိဋ္ဌိ အရိယာ နိယ္ယာနိကာ နိယ္ယာတိ တက္ကရသ္သ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယ, တထာရူပာယ ဒိဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌိ သာမညဂတော ဝိဟရတိ သဗ္ရဟ္မစာရီဟိ အာဝိ စေဝ ရဟော စ, အယမ္ပိ ဓမ္မော သာရဏီယော ပိယကရဏော ဂရုကရဏော, သင္ဂဟာယ အဝိဝာဒာယ သာမဂ္ဂိယာ ဧကီဘာဝာယ သံဝတ္တတိ။ ဣမေ ဆ ဓမ္မာ ဗဟုကာရာ။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu yāyaṃ diṭṭhi ariyā niyyānikā niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāya, tathārūpāya diṭṭhiyā diṭṭhi sāmaññagato viharati sabrahmacārīhi āvi ceva raho ca, ayampi dhammo sāraṇīyo piyakaraṇo garukaraṇo, saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṃvattati. Ime cha dhammā bahukārā.
(ခ) ‘‘ကတမေ ဆ ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ? ဆ အနုသ္သတိဋ္ဌာနာနိ – ဗုဒ္ဓာနုသ္သတိ, ဓမ္မာနုသ္သတိ, သင္ဃာနုသ္သတိ, သီလာနုသ္သတိ, စာဂာနုသ္သတိ, ဒေဝတာနုသ္သတိ။ ဣမေ ဆ ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ။
(Kha) ‘‘katame cha dhammā bhāvetabbā? Cha anussatiṭṭhānāni – buddhānussati, dhammānussati, saṅghānussati, sīlānussati, cāgānussati, devatānussati. Ime cha dhammā bhāvetabbā.
(ဂ) ‘‘ကတမေ ဆ ဓမ္မာ ပရိညေယ္ယာ? ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ – စက္ခာယတနံ, သောတာယတနံ, ဃာနာယတနံ, ဇိဝ္ဟာယတနံ, ကာယာယတနံ, မနာယတနံ။ ဣမေ ဆ ဓမ္မာ ပရိညေယ္ယာ။
(Ga) ‘‘katame cha dhammā pariññeyyā? Cha ajjhattikāni āyatanāni – cakkhāyatanaṃ, sotāyatanaṃ, ghānāyatanaṃ, jivhāyatanaṃ, kāyāyatanaṃ, manāyatanaṃ. Ime cha dhammā pariññeyyā.
(ဃ) ‘‘ကတမေ ဆ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ? ဆ တဏ္ဟာကာယာ – ရူပတဏ္ဟာ, သဒ္ဒတဏ္ဟာ, ဂန္ဓတဏ္ဟာ, ရသတဏ္ဟာ, ဖောဋ္ဌဗ္ဗတဏ္ဟာ, ဓမ္မတဏ္ဟာ။ ဣမေ ဆ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ။
(Gha) ‘‘katame cha dhammā pahātabbā? Cha taṇhākāyā – rūpataṇhā, saddataṇhā, gandhataṇhā, rasataṇhā, phoṭṭhabbataṇhā, dhammataṇhā. Ime cha dhammā pahātabbā.
(င) ‘‘ကတမေ ဆ ဓမ္မာ ဟာနဘာဂိယာ? ဆ အဂာရဝာ – ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခု သတ္ထရိ အဂာရဝော ဝိဟရတိ အပ္ပတိသ္သော။ ဓမ္မေ။ပေ.။ သင္ဃေ။ သိက္ခာယ။ အပ္ပမာဒေ။ ပဋိသန္ထာရေ အဂာရဝော ဝိဟရတိ အပ္ပတိသ္သော။ ဣမေ ဆ ဓမ္မာ ဟာနဘာဂိယာ။
(Ṅa) ‘‘katame cha dhammā hānabhāgiyā? Cha agāravā – idhāvuso, bhikkhu satthari agāravo viharati appatisso. Dhamme…pe… saṅghe… sikkhāya… appamāde… paṭisanthāre agāravo viharati appatisso. Ime cha dhammā hānabhāgiyā.
(စ) ‘‘ကတမေ ဆ ဓမ္မာ ဝိသေသဘာဂိယာ? ဆ ဂာရဝာ – ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခု သတ္ထရိ သဂာရဝော ဝိဟရတိ သပ္ပတိသ္သော ဓမ္မေ။ပေ.။ သင္ဃေ။ သိက္ခာယ။ အပ္ပမာဒေ။ ပဋိသန္ထာရေ သဂာရဝော ဝိဟရတိ သပ္ပတိသ္သော။ ဣမေ ဆ ဓမ္မာ ဝိသေသဘာဂိယာ။
(Ca) ‘‘katame cha dhammā visesabhāgiyā? Cha gāravā – idhāvuso, bhikkhu satthari sagāravo viharati sappatisso dhamme…pe… saṅghe… sikkhāya… appamāde… paṭisanthāre sagāravo viharati sappatisso. Ime cha dhammā visesabhāgiyā.
(ဆ) ‘‘ကတမေ ဆ ဓမ္မာ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈာ? ဆ နိသ္သရဏိယာ ဓာတုယော – ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခု ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘မေတ္တာ ဟိ ခော မေ, စေတောဝိမုတ္တိ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ယာနီကတာ ဝတ္ထုကတာ အနုဋ္ဌိတာ ပရိစိတာ သုသမာရဒ္ဓာ, အထ စ ပန မေ ဗ္ယာပာဒော စိတ္တံ ပရိယာဒာယ တိဋ္ဌတီ’တိ။ သော ‘မာ ဟေဝံ’ တိသ္သ ဝစနီယော ‘မာယသ္မာ ဧဝံ အဝစ, မာ ဘဂဝန္တံ အဗ္ဘာစိက္ခိ။ န ဟိ သာဓု ဘဂဝတော အဗ္ဘက္ခာနံ, န ဟိ ဘဂဝာ ဧဝံ ဝဒေယ္ယ။ အဋ္ဌာနမေတံ အာဝုသော အနဝကာသော ယံ မေတ္တာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ ဘာဝိတာယ ဗဟုလီကတာယ ယာနီကတာယ ဝတ္ထုကတာယ အနုဋ္ဌိတာယ ပရိစိတာယ သုသမာရဒ္ဓာယ။ အထ စ ပနသ္သ ဗ္ယာပာဒော စိတ္တံ ပရိယာဒာယ ဌသ္သတီတိ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ နိသ္သရဏံ ဟေတံ, အာဝုသော, ဗ္ယာပာဒသ္သ, ယဒိဒံ မေတ္တာစေတောဝိမုတ္တီ’တိ။
(Cha) ‘‘katame cha dhammā duppaṭivijjhā? Cha nissaraṇiyā dhātuyo – idhāvuso, bhikkhu evaṃ vadeyya – ‘mettā hi kho me, cetovimutti bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, atha ca pana me byāpādo cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatī’ti. So ‘mā hevaṃ’ tissa vacanīyo ‘māyasmā evaṃ avaca, mā bhagavantaṃ abbhācikkhi. Na hi sādhu bhagavato abbhakkhānaṃ, na hi bhagavā evaṃ vadeyya. Aṭṭhānametaṃ āvuso anavakāso yaṃ mettāya cetovimuttiyā bhāvitāya bahulīkatāya yānīkatāya vatthukatāya anuṭṭhitāya paricitāya susamāraddhāya. Atha ca panassa byāpādo cittaṃ pariyādāya ṭhassatīti, netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Nissaraṇaṃ hetaṃ, āvuso, byāpādassa, yadidaṃ mettācetovimuttī’ti.
‘‘ဣဓ ပနာဝုသော, ဘိက္ခု ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘ကရုဏာ ဟိ ခော မေ စေတောဝိမုတ္တိ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ယာနီကတာ ဝတ္ထုကတာ အနုဋ္ဌိတာ ပရိစိတာ သုသမာရဒ္ဓာ။ အထ စ ပန မေ ဝိဟေသာ စိတ္တံ ပရိယာဒာယ တိဋ္ဌတီ’တိ။ သော – ‘မာ ဟေဝံ’ တိသ္သ ဝစနီယော, ‘မာယသ္မာ ဧဝံ အဝစ, မာ ဘဂဝန္တံ အဗ္ဘာစိက္ခိ။ပေ.။ နိသ္သရဏံ ဟေတံ, အာဝုသော, ဝိဟေသာယ, ယဒိဒံ ကရုဏာစေတောဝိမုတ္တီ’တိ။
‘‘Idha panāvuso, bhikkhu evaṃ vadeyya – ‘karuṇā hi kho me cetovimutti bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. Atha ca pana me vihesā cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatī’ti. So – ‘mā hevaṃ’ tissa vacanīyo, ‘māyasmā evaṃ avaca, mā bhagavantaṃ abbhācikkhi…pe… nissaraṇaṃ hetaṃ, āvuso, vihesāya, yadidaṃ karuṇācetovimuttī’ti.
‘‘ဣဓ ပနာဝုသော, ဘိက္ခု ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘မုဒိတာ ဟိ ခော မေ စေတောဝိမုတ္တိ ဘာဝိတာ။ပေ.။ အထ စ ပန မေ အရတိ စိတ္တံ ပရိယာဒာယ တိဋ္ဌတီ’တိ။ သော – ‘မာ ဟေဝံ’ တိသ္သ ဝစနီယော ‘မာယသ္မာ ဧဝံ အဝစ။ပေ.။ နိသ္သရဏံ ဟေတံ, အာဝုသော အရတိယာ, ယဒိဒံ မုဒိတာစေတောဝိမုတ္တီ’တိ။
‘‘Idha panāvuso, bhikkhu evaṃ vadeyya – ‘muditā hi kho me cetovimutti bhāvitā…pe… atha ca pana me arati cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatī’ti. So – ‘mā hevaṃ’ tissa vacanīyo ‘māyasmā evaṃ avaca…pe… nissaraṇaṃ hetaṃ, āvuso aratiyā, yadidaṃ muditācetovimuttī’ti.
‘‘ဣဓ ပနာဝုသော, ဘိက္ခု ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘ဥပေက္ခာ ဟိ ခော မေ စေတောဝိမုတ္တိ ဘာဝိတာ။ပေ.။ အထ စ ပန မေ ရာဂော စိတ္တံ ပရိယာဒာယ တိဋ္ဌတီ’တိ။ သော – ‘မာ ဟေဝံ’ တိသ္သ ဝစနီယော ‘မာယသ္မာ ဧဝံ အဝစ။ပေ.။ နိသ္သရဏံ ဟေတံ, အာဝုသော, ရာဂသ္သ ယဒိဒံ ဥပေက္ခာစေတောဝိမုတ္တီ’တိ။
‘‘Idha panāvuso, bhikkhu evaṃ vadeyya – ‘upekkhā hi kho me cetovimutti bhāvitā…pe… atha ca pana me rāgo cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatī’ti. So – ‘mā hevaṃ’ tissa vacanīyo ‘māyasmā evaṃ avaca…pe… nissaraṇaṃ hetaṃ, āvuso, rāgassa yadidaṃ upekkhācetovimuttī’ti.
‘‘ဣဓ ပနာဝုသော, ဘိက္ခု ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘အနိမိတ္တာ ဟိ ခော မေ စေတောဝိမုတ္တိ ဘာဝိတာ။ပေ.။ အထ စ ပန မေ နိမိတ္တာနုသာရိ ဝိညာဏံ ဟောတီ’တိ။ သော – ‘မာ ဟေဝံ’ တိသ္သ ဝစနီယော ‘မာယသ္မာ ဧဝံ အဝစ။ပေ.။ နိသ္သရဏံ ဟေတံ, အာဝုသော, သဗ္ဗနိမိတ္တာနံ ယဒိဒံ အနိမိတ္တာ စေတောဝိမုတ္တီ’တိ။
‘‘Idha panāvuso, bhikkhu evaṃ vadeyya – ‘animittā hi kho me cetovimutti bhāvitā…pe… atha ca pana me nimittānusāri viññāṇaṃ hotī’ti. So – ‘mā hevaṃ’ tissa vacanīyo ‘māyasmā evaṃ avaca…pe… nissaraṇaṃ hetaṃ, āvuso, sabbanimittānaṃ yadidaṃ animittā cetovimuttī’ti.
‘‘ဣဓ ပနာဝုသော, ဘိက္ခု ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘အသ္မီတိ ခော မေ ဝိဂတံ, အယမဟမသ္မီတိ န သမနုပသ္သာမိ, အထ စ ပန မေ ဝိစိကိစ္ဆာကထံကထာသလ္လံ စိတ္တံ ပရိယာဒာယ တိဋ္ဌတီ’တိ။ သော – ‘မာ ဟေဝံ’ တိသ္သ ဝစနီယော ‘မာယသ္မာ ဧဝံ အဝစ, မာ ဘဂဝန္တံ အဗ္ဘာစိက္ခိ, န ဟိ သာဓု ဘဂဝတော အဗ္ဘက္ခာနံ, န ဟိ ဘဂဝာ ဧဝံ ဝဒေယ္ယ။ အဋ္ဌာနမေတံ, အာဝုသော, အနဝကာသော ယံ အသ္မီတိ ဝိဂတေ အယမဟမသ္မီတိ အသမနုပသ္သတော။ အထ စ ပနသ္သ ဝိစိကိစ္ဆာကထံကထာသလ္လံ စိတ္တံ ပရိယာဒာယ ဌသ္သတိ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ နိသ္သရဏံ ဟေတံ, အာဝုသော, ဝိစိကိစ္ဆာကထံကထာသလ္လသ္သ, ယဒိဒံ အသ္မိမာနသမုဂ္ဃာဋော’တိ။ ဣမေ ဆ ဓမ္မာ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈာ။
‘‘Idha panāvuso, bhikkhu evaṃ vadeyya – ‘asmīti kho me vigataṃ, ayamahamasmīti na samanupassāmi, atha ca pana me vicikicchākathaṃkathāsallaṃ cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatī’ti. So – ‘mā hevaṃ’ tissa vacanīyo ‘māyasmā evaṃ avaca, mā bhagavantaṃ abbhācikkhi, na hi sādhu bhagavato abbhakkhānaṃ, na hi bhagavā evaṃ vadeyya. Aṭṭhānametaṃ, āvuso, anavakāso yaṃ asmīti vigate ayamahamasmīti asamanupassato. Atha ca panassa vicikicchākathaṃkathāsallaṃ cittaṃ pariyādāya ṭhassati, netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Nissaraṇaṃ hetaṃ, āvuso, vicikicchākathaṃkathāsallassa, yadidaṃ asmimānasamugghāṭo’ti. Ime cha dhammā duppaṭivijjhā.
(ဇ) ‘‘ကတမေ ဆ ဓမ္မာ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗာ? ဆ သတတဝိဟာရာ။ ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသ္ဝာ နေဝ သုမနော ဟောတိ န ဒုမ္မနော, ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတ္ဝာ။ပေ.။ ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတ္ဝာ။ ဇိဝ္ဟာယ ရသံ သာယိတ္ဝာ။ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတ္ဝာ။ မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ နေဝ သုမနော ဟောတိ န ဒုမ္မနော, ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ ဣမေ ဆ ဓမ္မာ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗာ။
(Ja) ‘‘katame cha dhammā uppādetabbā? Cha satatavihārā. Idhāvuso, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā neva sumano hoti na dummano, upekkhako viharati sato sampajāno. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya neva sumano hoti na dummano, upekkhako viharati sato sampajāno. Ime cha dhammā uppādetabbā.
(ဈ) ‘‘ကတမေ ဆ ဓမ္မာ အဘိညေယ္ယာ? ဆ အနုတ္တရိယာနိ – ဒသ္သနာနုတ္တရိယံ, သဝနာနုတ္တရိယံ, လာဘာနုတ္တရိယံ, သိက္ခာနုတ္တရိယံ, ပာရိစရိယာနုတ္တရိယံ, အနုသ္သတာနုတ္တရိယံ။ ဣမေ ဆ ဓမ္မာ အဘိညေယ္ယာ။
(Jha) ‘‘katame cha dhammā abhiññeyyā? Cha anuttariyāni – dassanānuttariyaṃ, savanānuttariyaṃ, lābhānuttariyaṃ, sikkhānuttariyaṃ, pāricariyānuttariyaṃ, anussatānuttariyaṃ. Ime cha dhammā abhiññeyyā.
(ဉ) ‘‘ကတမေ ဆ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ? ဆ အဘိညာ – ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခု အနေကဝိဟိတံ ဣဒ္ဓိဝိဓံ ပစ္စနုဘောတိ – ဧကောပိ ဟုတ္ဝာ ဗဟုဓာ ဟောတိ , ဗဟုဓာပိ ဟုတ္ဝာ ဧကော ဟောတိ။ အာဝိဘာဝံ တိရောဘာဝံ။ တိရောကုဋ္ဋံ တိရောပာကာရံ တိရောပဗ္ဗတံ အသဇ္ဇမာနော ဂစ္ဆတိ သေယ္ယထာပိ အာကာသေ ။ ပထဝိယာပိ ဥမ္မုဇ္ဇနိမုဇ္ဇံ ကရောတိ သေယ္ယထာပိ ဥဒကေ။ ဥဒကေပိ အဘိဇ္ဇမာနေ ဂစ္ဆတိ သေယ္ယထာပိ ပထဝိယံ။ အာကာသေပိ ပလ္လင္ကေန ကမတိ သေယ္ယထာပိ ပက္ခီ သကုဏော။ ဣမေပိ စန္ဒိမသူရိယေ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကေ ဧဝံမဟာနုဘာဝေ ပာဏိနာ ပရာမသတိ ပရိမဇ္ဇတိ။ ယာဝ ဗ္ရဟ္မလောကာပိ ကာယေန ဝသံ ဝတ္တေတိ။
(Ña) ‘‘katame cha dhammā sacchikātabbā? Cha abhiññā – idhāvuso, bhikkhu anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhoti – ekopi hutvā bahudhā hoti , bahudhāpi hutvā eko hoti. Āvibhāvaṃ tirobhāvaṃ. Tirokuṭṭaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamāno gacchati seyyathāpi ākāse . Pathaviyāpi ummujjanimujjaṃ karoti seyyathāpi udake. Udakepi abhijjamāne gacchati seyyathāpi pathaviyaṃ. Ākāsepi pallaṅkena kamati seyyathāpi pakkhī sakuṇo. Imepi candimasūriye evaṃmahiddhike evaṃmahānubhāve pāṇinā parāmasati parimajjati. Yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vatteti.
‘‘ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ ဝိသုဒ္ဓာယ အတိက္ကန္တမာနုသိကာယ ဥဘော သဒ္ဒေ သုဏာတိ ဒိဗ္ဗေ စ မာနုသေ စ, ယေ ဒူရေ သန္တိကေ စ။
‘‘Dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusikāya ubho sadde suṇāti dibbe ca mānuse ca, ye dūre santike ca.
‘‘ပရသတ္တာနံ ပရပုဂ္ဂလာနံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာတိ 17, သရာဂံ ဝာ စိတ္တံ သရာဂံ စိတ္တန္တိ ပဇာနာတိ ။ပေ.။ အဝိမုတ္တံ ဝာ စိတ္တံ အဝိမုတ္တံ စိတ္တန္တိ ပဇာနာတိ။
‘‘Parasattānaṃ parapuggalānaṃ cetasā ceto paricca pajānāti 18, sarāgaṃ vā cittaṃ sarāgaṃ cittanti pajānāti …pe… avimuttaṃ vā cittaṃ avimuttaṃ cittanti pajānāti.
‘‘သော အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝာသံ အနုသ္သရတိ, သေယ္ယထိဒံ ဧကမ္ပိ ဇာတိံ။ပေ.။ ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝာသံ အနုသ္သရတိ။
‘‘So anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati, seyyathidaṃ ekampi jātiṃ…pe… iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati.
‘‘ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပသ္သတိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာတိ ။ပေ.။
‘‘Dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānāti …pe…
‘‘အာသဝာနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဣမေ ဆ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ။
‘‘Āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati. Ime cha dhammā sacchikātabbā.
‘‘ဣတိ ဣမေ သဋ္ဌိ ဓမ္မာ ဘူတာ တစ္ဆာ တထာ အဝိတထာ အနညထာ သမ္မာ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓာ။
‘‘Iti ime saṭṭhi dhammā bhūtā tacchā tathā avitathā anaññathā sammā tathāgatena abhisambuddhā.
သတ္တ ဓမ္မာ
Satta dhammā
၃၅၇. ‘‘သတ္တ ဓမ္မာ ဗဟုကာရာ။ပေ.။ သတ္တ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ။
357. ‘‘Satta dhammā bahukārā…pe… satta dhammā sacchikātabbā.
(က) ‘‘ကတမေ သတ္တ ဓမ္မာ ဗဟုကာရာ? သတ္တ အရိယဓနာနိ – သဒ္ဓာဓနံ, သီလဓနံ, ဟိရိဓနံ, ဩတ္တပ္ပဓနံ, သုတဓနံ, စာဂဓနံ, ပညာဓနံ။ ဣမေ သတ္တ ဓမ္မာ ဗဟုကာရာ။
(Ka) ‘‘katame satta dhammā bahukārā? Satta ariyadhanāni – saddhādhanaṃ, sīladhanaṃ, hiridhanaṃ, ottappadhanaṃ, sutadhanaṃ, cāgadhanaṃ, paññādhanaṃ. Ime satta dhammā bahukārā.
(ခ) ‘‘ကတမေ သတ္တ ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ? သတ္တ သမ္ဗောဇ္ဈင္ဂာ – သတိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂော, ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂော, ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂော, ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂော, ပသ္သဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂော, သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂော, ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂော ။ ဣမေ သတ္တ ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ။
(Kha) ‘‘katame satta dhammā bhāvetabbā? Satta sambojjhaṅgā – satisambojjhaṅgo, dhammavicayasambojjhaṅgo, vīriyasambojjhaṅgo, pītisambojjhaṅgo, passaddhisambojjhaṅgo, samādhisambojjhaṅgo, upekkhāsambojjhaṅgo . Ime satta dhammā bhāvetabbā.
(ဂ) ‘‘ကတမေ သတ္တ ဓမ္မာ ပရိညေယ္ယာ? သတ္တ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော – သန္တာဝုသော, သတ္တာ နာနတ္တကာယာ နာနတ္တသညိနော, သေယ္ယထာပိ မနုသ္သာ ဧကစ္စေ စ ဒေဝာ ဧကစ္စေ စ ဝိနိပာတိကာ။ အယံ ပဌမာ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ။
(Ga) ‘‘katame satta dhammā pariññeyyā? Satta viññāṇaṭṭhitiyo – santāvuso, sattā nānattakāyā nānattasaññino, seyyathāpi manussā ekacce ca devā ekacce ca vinipātikā. Ayaṃ paṭhamā viññāṇaṭṭhiti.
‘‘သန္တာဝုသော , သတ္တာ နာနတ္တကာယာ ဧကတ္တသညိနော, သေယ္ယထာပိ ဒေဝာ ဗ္ရဟ္မကာယိကာ ပဌမာဘိနိဗ္ဗတ္တာ။ အယံ ဒုတိယာ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ။
‘‘Santāvuso , sattā nānattakāyā ekattasaññino, seyyathāpi devā brahmakāyikā paṭhamābhinibbattā. Ayaṃ dutiyā viññāṇaṭṭhiti.
‘‘သန္တာဝုသော, သတ္တာ ဧကတ္တကာယာ နာနတ္တသညိနော, သေယ္ယထာပိ ဒေဝာ အာဘသ္သရာ။ အယံ တတိယာ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ။
‘‘Santāvuso, sattā ekattakāyā nānattasaññino, seyyathāpi devā ābhassarā. Ayaṃ tatiyā viññāṇaṭṭhiti.
‘‘သန္တာဝုသော, သတ္တာ ဧကတ္တကာယာ ဧကတ္တသညိနော, သေယ္ယထာပိ ဒေဝာ သုဘကိဏ္ဟာ။ အယံ စတုတ္ထီ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ။
‘‘Santāvuso, sattā ekattakāyā ekattasaññino, seyyathāpi devā subhakiṇhā. Ayaṃ catutthī viññāṇaṭṭhiti.
‘‘သန္တာဝုသော, သတ္တာ သဗ္ဗသော ရူပသညာနံ သမတိက္ကမာ။ပေ.။ ‘အနန္တော အာကာသော’တိ အာကာသာနဉ္စာယတနူပဂာ။ အယံ ပဉ္စမီ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ။
‘‘Santāvuso, sattā sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā…pe… ‘ananto ākāso’ti ākāsānañcāyatanūpagā. Ayaṃ pañcamī viññāṇaṭṭhiti.
‘‘သန္တာဝုသော, သတ္တာ သဗ္ဗသော အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘အနန္တံ ဝိညာဏ’န္တိ ဝိညာဏဉ္စာယတနူပဂာ။ အယံ ဆဋ္ဌီ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ။
‘‘Santāvuso, sattā sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇa’nti viññāṇañcāyatanūpagā. Ayaṃ chaṭṭhī viññāṇaṭṭhiti.
‘‘သန္တာဝုသော, သတ္တာ သဗ္ဗသော ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ’တိ အာကိဉ္စညာယတနူပဂာ။ အယံ သတ္တမီ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ။ ဣမေ သတ္တ ဓမ္မာ ပရိညေယ္ယာ။
‘‘Santāvuso, sattā sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanūpagā. Ayaṃ sattamī viññāṇaṭṭhiti. Ime satta dhammā pariññeyyā.
(ဃ) ‘‘ကတမေ သတ္တ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ? သတ္တာနုသယာ – ကာမရာဂာနုသယော, ပဋိဃာနုသယော, ဒိဋ္ဌာနုသယော, ဝိစိကိစ္ဆာနုသယော, မာနာနုသယော, ဘဝရာဂာနုသယော , အဝိဇ္ဇာနုသယော။ ဣမေ သတ္တ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ။
(Gha) ‘‘katame satta dhammā pahātabbā? Sattānusayā – kāmarāgānusayo, paṭighānusayo, diṭṭhānusayo, vicikicchānusayo, mānānusayo, bhavarāgānusayo , avijjānusayo. Ime satta dhammā pahātabbā.
(င) ‘‘ကတမေ သတ္တ ဓမ္မာ ဟာနဘာဂိယာ? သတ္တ အသဒ္ဓမ္မာ – ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခု အသ္သဒ္ဓော ဟောတိ, အဟိရိကော ဟောတိ, အနောတ္တပ္ပီ ဟောတိ, အပ္ပသ္သုတော ဟောတိ, ကုသီတော ဟောတိ, မုဋ္ဌသ္သတိ ဟောတိ, ဒုပ္ပညော ဟောတိ။ ဣမေ သတ္တ ဓမ္မာ ဟာနဘာဂိယာ။
(Ṅa) ‘‘katame satta dhammā hānabhāgiyā? Satta asaddhammā – idhāvuso, bhikkhu assaddho hoti, ahiriko hoti, anottappī hoti, appassuto hoti, kusīto hoti, muṭṭhassati hoti, duppañño hoti. Ime satta dhammā hānabhāgiyā.
(စ) ‘‘ကတမေ သတ္တ ဓမ္မာ ဝိသေသဘာဂိယာ? သတ္တ သဒ္ဓမ္မာ – ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခု သဒ္ဓော ဟောတိ, ဟိရိမာ 19 ဟောတိ, ဩတ္တပ္ပီ ဟောတိ, ဗဟုသ္သုတော ဟောတိ, အာရဒ္ဓဝီရိယော ဟောတိ, ဥပဋ္ဌိတသ္သတိ ဟောတိ, ပညဝာ ဟောတိ။ ဣမေ သတ္တ ဓမ္မာ ဝိသေသဘာဂိယာ။
(Ca) ‘‘katame satta dhammā visesabhāgiyā? Satta saddhammā – idhāvuso, bhikkhu saddho hoti, hirimā 20 hoti, ottappī hoti, bahussuto hoti, āraddhavīriyo hoti, upaṭṭhitassati hoti, paññavā hoti. Ime satta dhammā visesabhāgiyā.
(ဆ) ‘‘ကတမေ သတ္တ ဓမ္မာ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈာ? သတ္တ သပ္ပုရိသဓမ္မာ – ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခု ဓမ္မညူ စ ဟောတိ အတ္ထညူ စ အတ္တညူ စ မတ္တညူ စ ကာလညူ စ ပရိသညူ စ ပုဂ္ဂလညူ စ။ ဣမေ သတ္တ ဓမ္မာ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈာ။
(Cha) ‘‘katame satta dhammā duppaṭivijjhā? Satta sappurisadhammā – idhāvuso, bhikkhu dhammaññū ca hoti atthaññū ca attaññū ca mattaññū ca kālaññū ca parisaññū ca puggalaññū ca. Ime satta dhammā duppaṭivijjhā.
(ဇ) ‘‘ကတမေ သတ္တ ဓမ္မာ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗာ? သတ္တ သညာ – အနိစ္စသညာ, အနတ္တသညာ, အသုဘသညာ, အာဒီနဝသညာ, ပဟာနသညာ, ဝိရာဂသညာ, နိရောဓသညာ။ ဣမေ သတ္တ ဓမ္မာ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗာ။
(Ja) ‘‘katame satta dhammā uppādetabbā? Satta saññā – aniccasaññā, anattasaññā, asubhasaññā, ādīnavasaññā, pahānasaññā, virāgasaññā, nirodhasaññā. Ime satta dhammā uppādetabbā.
(ဈ) ‘‘ကတမေ သတ္တ ဓမ္မာ အဘိညေယ္ယာ? သတ္တ နိဒ္ဒသဝတ္ထူနိ – ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခု သိက္ခာသမာဒာနေ တိဗ္ဗစ္ဆန္ဒော ဟောတိ, အာယတိဉ္စ သိက္ခာသမာဒာနေ အဝိဂတပေမော။ ဓမ္မနိသန္တိယာ တိဗ္ဗစ္ဆန္ဒော ဟောတိ, အာယတိဉ္စ ဓမ္မနိသန္တိယာ အဝိဂတပေမော။ ဣစ္ဆာဝိနယေ တိဗ္ဗစ္ဆန္ဒော ဟောတိ, အာယတိဉ္စ ဣစ္ဆာဝိနယေ အဝိဂတပေမော။ ပဋိသလ္လာနေ တိဗ္ဗစ္ဆန္ဒော ဟောတိ, အာယတိဉ္စ ပဋိသလ္လာနေ အဝိဂတပေမော။ ဝီရိယာရမ္မေ တိဗ္ဗစ္ဆန္ဒော ဟောတိ, အာယတိဉ္စ ဝီရိယာရမ္မေ အဝိဂတပေမော။ သတိနေပက္ကေ တိဗ္ဗစ္ဆန္ဒော ဟောတိ, အာယတိဉ္စ သတိနေပက္ကေ အဝိဂတပေမော။ ဒိဋ္ဌိပဋိဝေဓေ တိဗ္ဗစ္ဆန္ဒော ဟောတိ, အာယတိဉ္စ ဒိဋ္ဌိပဋိဝေဓေ အဝိဂတပေမော။ ဣမေ သတ္တ ဓမ္မာ အဘိညေယ္ယာ။
(Jha) ‘‘katame satta dhammā abhiññeyyā? Satta niddasavatthūni – idhāvuso, bhikkhu sikkhāsamādāne tibbacchando hoti, āyatiñca sikkhāsamādāne avigatapemo. Dhammanisantiyā tibbacchando hoti, āyatiñca dhammanisantiyā avigatapemo. Icchāvinaye tibbacchando hoti, āyatiñca icchāvinaye avigatapemo. Paṭisallāne tibbacchando hoti, āyatiñca paṭisallāne avigatapemo. Vīriyāramme tibbacchando hoti, āyatiñca vīriyāramme avigatapemo. Satinepakke tibbacchando hoti, āyatiñca satinepakke avigatapemo. Diṭṭhipaṭivedhe tibbacchando hoti, āyatiñca diṭṭhipaṭivedhe avigatapemo. Ime satta dhammā abhiññeyyā.
(ဉ) ‘‘ကတမေ သတ္တ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ? သတ္တ ခီဏာသဝဗလာနိ – ဣဓာဝုသော, ခီဏာသဝသ္သ ဘိက္ခုနော အနိစ္စတော သဗ္ဗေ သင္ခာရာ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ သုဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ။ ယံပာဝုသော, ခီဏာသဝသ္သ ဘိက္ခုနော အနိစ္စတော သဗ္ဗေ သင္ခာရာ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ သုဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ, ဣဒမ္ပိ ခီဏာသဝသ္သ ဘိက္ခုနော ဗလံ ဟောတိ, ယံ ဗလံ အာဂမ္မ ခီဏာသဝော ဘိက္ခု အာသဝာနံ ခယံ ပဋိဇာနာတိ – ‘ခီဏာ မေ အာသဝာ’တိ။
(Ña) ‘‘katame satta dhammā sacchikātabbā? Satta khīṇāsavabalāni – idhāvuso, khīṇāsavassa bhikkhuno aniccato sabbe saṅkhārā yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhā honti. Yaṃpāvuso, khīṇāsavassa bhikkhuno aniccato sabbe saṅkhārā yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhā honti, idampi khīṇāsavassa bhikkhuno balaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma khīṇāsavo bhikkhu āsavānaṃ khayaṃ paṭijānāti – ‘khīṇā me āsavā’ti.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ခီဏာသဝသ္သ ဘိက္ခုနော အင္ဂာရကာသူပမာ ကာမာ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ သုဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ။ ယံပာဝုသော။ပေ.။ ‘ခီဏာ မေ အာသဝာ’တိ။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, khīṇāsavassa bhikkhuno aṅgārakāsūpamā kāmā yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhā honti. Yaṃpāvuso…pe… ‘khīṇā me āsavā’ti.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ခီဏာသဝသ္သ ဘိက္ခုနော ဝိဝေကနိန္နံ စိတ္တံ ဟောတိ ဝိဝေကပောဏံ ဝိဝေကပဗ္ဘာရံ ဝိဝေကဋ္ဌံ နေက္ခမ္မာဘိရတံ ဗ္ယန္တီဘူတံ သဗ္ဗသော အာသဝဋ္ဌာနိယေဟိ ဓမ္မေဟိ။ ယံပာဝုသော။ပေ.။ ‘ခီဏာ မေ အာသဝာ’တိ။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, khīṇāsavassa bhikkhuno vivekaninnaṃ cittaṃ hoti vivekapoṇaṃ vivekapabbhāraṃ vivekaṭṭhaṃ nekkhammābhirataṃ byantībhūtaṃ sabbaso āsavaṭṭhāniyehi dhammehi. Yaṃpāvuso…pe… ‘khīṇā me āsavā’ti.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ခီဏာသဝသ္သ ဘိက္ခုနော စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝိတာ ဟောန္တိ သုဘာဝိတာ ။ ယံပာဝုသော။ပေ.။ ‘ခီဏာ မေ အာသဝာ’တိ။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, khīṇāsavassa bhikkhuno cattāro satipaṭṭhānā bhāvitā honti subhāvitā . Yaṃpāvuso…pe… ‘khīṇā me āsavā’ti.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ခီဏာသဝသ္သ ဘိက္ခုနော ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ ဘာဝိတာနိ ဟောန္တိ သုဘာဝိတာနိ။ ယံပာဝုသော။ပေ.။ ‘ခီဏာ မေ အာသဝာ’တိ။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, khīṇāsavassa bhikkhuno pañcindriyāni bhāvitāni honti subhāvitāni. Yaṃpāvuso…pe… ‘khīṇā me āsavā’ti.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ခီဏာသဝသ္သ ဘိက္ခုနော သတ္တ ဗောဇ္ဈင္ဂာ ဘာဝိတာ ဟောန္တိ သုဘာဝိတာ။ ယံပာဝုသော။ပေ.။ ‘ခီဏာ မေ အာသဝာ’တိ။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, khīṇāsavassa bhikkhuno satta bojjhaṅgā bhāvitā honti subhāvitā. Yaṃpāvuso…pe… ‘khīṇā me āsavā’ti.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ခီဏာသဝသ္သ ဘိက္ခုနော အရိယော အဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂော ဘာဝိတော ဟောတိ သုဘာဝိတော။ ယံပာဝုသော, ခီဏာသဝသ္သ ဘိက္ခုနော အရိယော အဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂော ဘာဝိတော ဟောတိ သုဘာဝိတော, ဣဒမ္ပိ ခီဏာသဝသ္သ ဘိက္ခုနော ဗလံ ဟောတိ, ယံ ဗလံ အာဂမ္မ ခီဏာသဝော ဘိက္ခု အာသဝာနံ ခယံ ပဋိဇာနာတိ – ‘ခီဏာ မေ အာသဝာ’တိ။ ဣမေ သတ္တ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, khīṇāsavassa bhikkhuno ariyo aṭṭhaṅgiko maggo bhāvito hoti subhāvito. Yaṃpāvuso, khīṇāsavassa bhikkhuno ariyo aṭṭhaṅgiko maggo bhāvito hoti subhāvito, idampi khīṇāsavassa bhikkhuno balaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma khīṇāsavo bhikkhu āsavānaṃ khayaṃ paṭijānāti – ‘khīṇā me āsavā’ti. Ime satta dhammā sacchikātabbā.
‘‘ဣတိမေ သတ္တတိ ဓမ္မာ ဘူတာ တစ္ဆာ တထာ အဝိတထာ အနညထာ သမ္မာ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓာ။
‘‘Itime sattati dhammā bhūtā tacchā tathā avitathā anaññathā sammā tathāgatena abhisambuddhā.
ပဌမဘာဏဝာရော နိဋ္ဌိတော။
Paṭhamabhāṇavāro niṭṭhito.
အဋ္ဌ ဓမ္မာ
Aṭṭha dhammā
၃၅၈. ‘‘အဋ္ဌ ဓမ္မာ ဗဟုကာရာ။ပေ.။ အဋ္ဌ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ။
358. ‘‘Aṭṭha dhammā bahukārā…pe… aṭṭha dhammā sacchikātabbā.
(က) ‘‘ကတမေ အဋ္ဌ ဓမ္မာ ဗဟုကာရာ? အဋ္ဌ ဟေတူ အဋ္ဌ ပစ္စယာ အာဒိဗ္ရဟ္မစရိယိကာယ ပညာယ အပ္ပဋိလဒ္ဓာယ ပဋိလာဘာယ ပဋိလဒ္ဓာယ ဘိယ္ယောဘာဝာယ ဝေပုလ္လာယ ဘာဝနာယ ပာရိပူရိယာ သံဝတ္တန္တိ။ ကတမေ အဋ္ဌ? ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခု သတ္ထာရံ 21 ဥပနိသ္သာယ ဝိဟရတိ အညတရံ ဝာ ဂရုဋ္ဌာနိယံ သဗ္ရဟ္မစာရိံ, ယတ္ထသ္သ တိဗ္ဗံ ဟိရောတ္တပ္ပံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတိ ပေမဉ္စ ဂာရဝော စ။ အယံ ပဌမော ဟေတု ပဌမော ပစ္စယော အာဒိဗ္ရဟ္မစရိယိကာယ ပညာယ အပ္ပဋိလဒ္ဓာယ ပဋိလာဘာယ ။ ပဋိလဒ္ဓာယ ဘိယ္ယောဘာဝာယ ဝေပုလ္လာယ ဘာဝနာယ ပာရိပူရိယာ သံဝတ္တတိ။
(Ka) ‘‘katame aṭṭha dhammā bahukārā? Aṭṭha hetū aṭṭha paccayā ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattanti. Katame aṭṭha? Idhāvuso, bhikkhu satthāraṃ 22 upanissāya viharati aññataraṃ vā garuṭṭhāniyaṃ sabrahmacāriṃ, yatthassa tibbaṃ hirottappaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti pemañca gāravo ca. Ayaṃ paṭhamo hetu paṭhamo paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya . Paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
‘‘တံ ခော ပန သတ္ထာရံ ဥပနိသ္သာယ ဝိဟရတိ အညတရံ ဝာ ဂရုဋ္ဌာနိယံ သဗ္ရဟ္မစာရိံ , ယတ္ထသ္သ တိဗ္ဗံ ဟိရောတ္တပ္ပံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတိ ပေမဉ္စ ဂာရဝော စ။ တေ ကာလေန ကာလံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ပရိပုစ္ဆတိ ပရိပဉ္ဟတိ – ‘ဣဒံ, ဘန္တေ, ကထံ? ဣမသ္သ ကော အတ္ထော’တိ? တသ္သ တေ အာယသ္မန္တော အဝိဝဋဉ္စေဝ ဝိဝရန္တိ, အနုတ္တာနီကတဉ္စ ဥတ္တာနီ 23 ကရောန္တိ, အနေကဝိဟိတေသု စ ကင္ခာဋ္ဌာနိယေသု ဓမ္မေသု ကင္ခံ ပဋိဝိနောဒေန္တိ။ အယံ ဒုတိယော ဟေတု ဒုတိယော ပစ္စယော အာဒိဗ္ရဟ္မစရိယိကာယ ပညာယ အပ္ပဋိလဒ္ဓာယ ပဋိလာဘာယ, ပဋိလဒ္ဓာယ ဘိယ္ယောဘာဝာယ, ဝေပုလ္လာယ ဘာဝနာယ ပာရိပူရိယာ သံဝတ္တတိ။
‘‘Taṃ kho pana satthāraṃ upanissāya viharati aññataraṃ vā garuṭṭhāniyaṃ sabrahmacāriṃ , yatthassa tibbaṃ hirottappaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti pemañca gāravo ca. Te kālena kālaṃ upasaṅkamitvā paripucchati paripañhati – ‘idaṃ, bhante, kathaṃ? Imassa ko attho’ti? Tassa te āyasmanto avivaṭañceva vivaranti, anuttānīkatañca uttānī 24 karonti, anekavihitesu ca kaṅkhāṭṭhāniyesu dhammesu kaṅkhaṃ paṭivinodenti. Ayaṃ dutiyo hetu dutiyo paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya, paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya, vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
‘‘တံ ခော ပန ဓမ္မံ သုတ္ဝာ ဒ္ဝယေန ဝူပကာသေန သမ္ပာဒေတိ – ကာယဝူပကာသေန စ စိတ္တဝူပကာသေန စ။ အယံ တတိယော ဟေတု တတိယော ပစ္စယော အာဒိဗ္ရဟ္မစရိယိကာယ ပညာယ အပ္ပဋိလဒ္ဓာယ ပဋိလာဘာယ, ပဋိလဒ္ဓာယ ဘိယ္ယောဘာဝာယ ဝေပုလ္လာယ ဘာဝနာယ ပာရိပူရိယာ သံဝတ္တတိ။
‘‘Taṃ kho pana dhammaṃ sutvā dvayena vūpakāsena sampādeti – kāyavūpakāsena ca cittavūpakāsena ca. Ayaṃ tatiyo hetu tatiyo paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya, paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခု သီလဝာ ဟောတိ, ပာတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရတိ အာစာရဂောစရသမ္ပန္နော, အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒသ္သာဝီ သမာဒာယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသု။ အယံ စတုတ္ထော ဟေတု စတုတ္ထော ပစ္စယော အာဒိဗ္ရဟ္မစရိယိကာယ ပညာယ အပ္ပဋိလဒ္ဓာယ ပဋိလာဘာယ, ပဋိလဒ္ဓာယ ဘိယ္ယောဘာဝာယ ဝေပုလ္လာယ ဘာဝနာယ ပာရိပူရိယာ သံဝတ္တတိ။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu sīlavā hoti, pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati ācāragocarasampanno, aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī samādāya sikkhati sikkhāpadesu. Ayaṃ catuttho hetu catuttho paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya, paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခု ဗဟုသ္သုတော ဟောတိ သုတဓရော သုတသန္နိစယော။ ယေ တေ ဓမ္မာ အာဒိကလ္ယာဏာ မဇ္ဈေကလ္ယာဏာ ပရိယောသာနကလ္ယာဏာ သာတ္ထာ သဗ္ယဉ္ဇနာ ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗ္ရဟ္မစရိယံ အဘိဝဒန္တိ, တထာရူပာသ္သ ဓမ္မာ ဗဟုသ္သုတာ ဟောန္တိ ဓာတာ ဝစသာ ပရိစိတာ မနသာနုပေက္ခိတာ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓာ။ အယံ ပဉ္စမော ဟေတု ပဉ္စမော ပစ္စယော အာဒိဗ္ရဟ္မစရိယိကာယ ပညာယ အပ္ပဋိလဒ္ဓာယ ပဋိလာဘာယ, ပဋိလဒ္ဓာယ ဘိယ္ယောဘာဝာယ ဝေပုလ္လာယ ဘာဝနာယ ပာရိပူရိယာ သံဝတ္တတိ။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo. Ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā pariyosānakalyāṇā sātthā sabyañjanā kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ abhivadanti, tathārūpāssa dhammā bahussutā honti dhātā vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā. Ayaṃ pañcamo hetu pañcamo paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya, paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခု အာရဒ္ဓဝီရိယော ဝိဟရတိ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ, ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပသမ္ပဒာယ, ထာမဝာ ဒဠ္ဟပရက္ကမော အနိက္ခိတ္တဓုရော ကုသလေသု ဓမ္မေသု။ အယံ ဆဋ္ဌော ဟေတု ဆဋ္ဌော ပစ္စယော အာဒိဗ္ရဟ္မစရိယိကာယ ပညာယ အပ္ပဋိလဒ္ဓာယ ပဋိလာဘာယ, ပဋိလဒ္ဓာယ ဘိယ္ယောဘာဝာယ ဝေပုလ္လာယ ဘာဝနာယ ပာရိပူရိယာ သံဝတ္တတိ။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu āraddhavīriyo viharati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya, kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya, thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu. Ayaṃ chaṭṭho hetu chaṭṭho paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya, paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခု သတိမာ ဟောတိ ပရမေန သတိနေပက္ကေန သမန္နာဂတော။ စိရကတမ္ပိ စိရဘာသိတမ္ပိ သရိတာ အနုသ္သရိတာ။ အယံ သတ္တမော ဟေတု သတ္တမော ပစ္စယော အာဒိဗ္ရဟ္မစရိယိကာယ ပညာယ အပ္ပဋိလဒ္ဓာယ ပဋိလာဘာယ, ပဋိလဒ္ဓာယ ဘိယ္ယောဘာဝာယ ဝေပုလ္လာယ ဘာဝနာယ ပာရိပူရိယာ သံဝတ္တတိ။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu satimā hoti paramena satinepakkena samannāgato. Cirakatampi cirabhāsitampi saritā anussaritā. Ayaṃ sattamo hetu sattamo paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya, paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခု ပဉ္စသု ဥပာဒာနက္ခန္ဓေသု, ဥဒယဗ္ဗယာနုပသ္သီ ဝိဟရတိ – ‘ဣတိ ရူပံ ဣတိ ရူပသ္သ သမုဒယော ဣတိ ရူပသ္သ အတ္ထင္ဂမော; ဣတိ ဝေဒနာ ဣတိ ဝေဒနာယ သမုဒယော ဣတိ ဝေဒနာယ အတ္ထင္ဂမော; ဣတိ သညာ ဣတိ သညာယ သမုဒယော ဣတိ သညာယ အတ္ထင္ဂမော; ဣတိ သင္ခာရာ ဣတိ သင္ခာရာနံ သမုဒယော ဣတိ သင္ခာရာနံ အတ္ထင္ဂမော; ဣတိ ဝိညာဏံ ဣတိ ဝိညာဏသ္သ သမုဒယော ဣတိ ဝိညာဏသ္သ အတ္ထင္ဂမော’တိ။ အယံ အဋ္ဌမော ဟေတု အဋ္ဌမော ပစ္စယော အာဒိဗ္ရဟ္မစရိယိကာယ ပညာယ အပ္ပဋိလဒ္ဓာယ ပဋိလာဘာယ, ပဋိလဒ္ဓာယ ဘိယ္ယောဘာဝာယ ဝေပုလ္လာယ ဘာဝနာယ ပာရိပူရိယာ သံဝတ္တတိ။ ဣမေ အဋ္ဌ ဓမ္မာ ဗဟုကာရာ။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu pañcasu upādānakkhandhesu, udayabbayānupassī viharati – ‘iti rūpaṃ iti rūpassa samudayo iti rūpassa atthaṅgamo; iti vedanā iti vedanāya samudayo iti vedanāya atthaṅgamo; iti saññā iti saññāya samudayo iti saññāya atthaṅgamo; iti saṅkhārā iti saṅkhārānaṃ samudayo iti saṅkhārānaṃ atthaṅgamo; iti viññāṇaṃ iti viññāṇassa samudayo iti viññāṇassa atthaṅgamo’ti. Ayaṃ aṭṭhamo hetu aṭṭhamo paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya, paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati. Ime aṭṭha dhammā bahukārā.
(ခ) ‘‘ကတမေ အဋ္ဌ ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ? အရိယော အဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂော သေယ္ယထိဒံ – သမ္မာဒိဋ္ဌိ, သမ္မာသင္ကပ္ပော, သမ္မာဝာစာ, သမ္မာကမ္မန္တော, သမ္မာအာဇီဝော, သမ္မာဝာယာမော, သမ္မာသတိ, သမ္မာသမာဓိ။ ဣမေ အဋ္ဌ ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ။
(Kha) ‘‘katame aṭṭha dhammā bhāvetabbā? Ariyo aṭṭhaṅgiko maggo seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi, sammāsaṅkappo, sammāvācā, sammākammanto, sammāājīvo, sammāvāyāmo, sammāsati, sammāsamādhi. Ime aṭṭha dhammā bhāvetabbā.
(ဂ) ‘‘ကတမေ အဋ္ဌ ဓမ္မာ ပရိညေယ္ယာ? အဋ္ဌ လောကဓမ္မာ – လာဘော စ, အလာဘော စ, ယသော စ, အယသော စ, နိန္ဒာ စ, ပသံသာ စ, သုခဉ္စ, ဒုက္ခဉ္စ။ ဣမေ အဋ္ဌ ဓမ္မာ ပရိညေယ္ယာ။
(Ga) ‘‘katame aṭṭha dhammā pariññeyyā? Aṭṭha lokadhammā – lābho ca, alābho ca, yaso ca, ayaso ca, nindā ca, pasaṃsā ca, sukhañca, dukkhañca. Ime aṭṭha dhammā pariññeyyā.
(ဃ) ‘‘ကတမေ အဋ္ဌ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ? အဋ္ဌ မိစ္ဆတ္တာ – မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ, မိစ္ဆာသင္ကပ္ပော, မိစ္ဆာဝာစာ, မိစ္ဆာကမ္မန္တော, မိစ္ဆာအာဇီဝော, မိစ္ဆာဝာယာမော, မိစ္ဆာသတိ, မိစ္ဆာသမာဓိ။ ဣမေ အဋ္ဌ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ။
(Gha) ‘‘katame aṭṭha dhammā pahātabbā? Aṭṭha micchattā – micchādiṭṭhi, micchāsaṅkappo, micchāvācā, micchākammanto, micchāājīvo, micchāvāyāmo, micchāsati, micchāsamādhi. Ime aṭṭha dhammā pahātabbā.
(င) ‘‘ကတမေ အဋ္ဌ ဓမ္မာ ဟာနဘာဂိယာ? အဋ္ဌ ကုသီတဝတ္ထူနိ။ ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခုနာ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ ဟောတိ, တသ္သ ဧဝံ ဟောတိ – ‘ကမ္မံ ခော မေ ကာတဗ္ဗံ ဘဝိသ္သတိ, ကမ္မံ ခော ပန မေ ကရောန္တသ္သ ကာယော ကိလမိသ္သတိ, ဟန္ဒာဟံ နိပဇ္ဇာမီ’တိ။ သော နိပဇ္ဇတိ, န ဝီရိယံ အာရဘတိ အပ္ပတ္တသ္သ ပတ္တိယာ အနဓိဂတသ္သ အဓိဂမာယ အသစ္ဆိကတသ္သ သစ္ဆိကိရိယာယ။ ဣဒံ ပဌမံ ကုသီတဝတ္ထု။
(Ṅa) ‘‘katame aṭṭha dhammā hānabhāgiyā? Aṭṭha kusītavatthūni. Idhāvuso, bhikkhunā kammaṃ kātabbaṃ hoti, tassa evaṃ hoti – ‘kammaṃ kho me kātabbaṃ bhavissati, kammaṃ kho pana me karontassa kāyo kilamissati, handāhaṃ nipajjāmī’ti. So nipajjati, na vīriyaṃ ārabhati appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya. Idaṃ paṭhamaṃ kusītavatthu.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခုနာ ကမ္မံ ကတံ ဟောတိ ။ တသ္သ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အဟံ ခော ကမ္မံ အကာသိံ, ကမ္မံ ခော ပန မေ ကရောန္တသ္သ ကာယော ကိလန္တော, ဟန္ဒာဟံ နိပဇ္ဇာမီ’တိ။ သော နိပဇ္ဇတိ, န ဝီရိယံ အာရဘတိ။ပေ.။ ဣဒံ ဒုတိယံ ကုသီတဝတ္ထု။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā kammaṃ kataṃ hoti . Tassa evaṃ hoti – ‘ahaṃ kho kammaṃ akāsiṃ, kammaṃ kho pana me karontassa kāyo kilanto, handāhaṃ nipajjāmī’ti. So nipajjati, na vīriyaṃ ārabhati…pe… idaṃ dutiyaṃ kusītavatthu.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခုနာ မဂ္ဂော ဂန္တဗ္ဗော ဟောတိ။ တသ္သ ဧဝံ ဟောတိ – ‘မဂ္ဂော ခော မေ ဂန္တဗ္ဗော ဘဝိသ္သတိ, မဂ္ဂံ ခော ပန မေ ဂစ္ဆန္တသ္သ ကာယော ကိလမိသ္သတိ, ဟန္ဒာဟံ နိပဇ္ဇာမီ’တိ။ သော နိပဇ္ဇတိ, န ဝီရိယံ အာရဘတိ။ပေ.။ ဣဒံ တတိယံ ကုသီတဝတ္ထု။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā maggo gantabbo hoti. Tassa evaṃ hoti – ‘maggo kho me gantabbo bhavissati, maggaṃ kho pana me gacchantassa kāyo kilamissati, handāhaṃ nipajjāmī’ti. So nipajjati, na vīriyaṃ ārabhati…pe… idaṃ tatiyaṃ kusītavatthu.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခုနာ မဂ္ဂော ဂတော ဟောတိ။ တသ္သ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အဟံ ခော မဂ္ဂံ အဂမာသိံ, မဂ္ဂံ ခော ပန မေ ဂစ္ဆန္တသ္သ ကာယော ကိလန္တော, ဟန္ဒာဟံ နိပဇ္ဇာမီ’တိ။ သော နိပဇ္ဇတိ, န ဝီရိယံ အာရဘတိ။ပေ.။ ဣဒံ စတုတ္ထံ ကုသီတဝတ္ထု။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā maggo gato hoti. Tassa evaṃ hoti – ‘ahaṃ kho maggaṃ agamāsiṃ, maggaṃ kho pana me gacchantassa kāyo kilanto, handāhaṃ nipajjāmī’ti. So nipajjati, na vīriyaṃ ārabhati…pe… idaṃ catutthaṃ kusītavatthu.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခု ဂာမံ ဝာ နိဂမံ ဝာ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော န လဘတိ လူခသ္သ ဝာ ပဏီတသ္သ ဝာ ဘောဇနသ္သ ယာဝဒတ္ထံ ပာရိပူရိံ။ တသ္သ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အဟံ ခော ဂာမံ ဝာ နိဂမံ ဝာ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော နာလတ္ထံ လူခသ္သ ဝာ ပဏီတသ္သ ဝာ ဘောဇနသ္သ ယာဝဒတ္ထံ ပာရိပူရိံ, တသ္သ မေ ကာယော ကိလန္တော အကမ္မညော, ဟန္ဒာဟံ နိပဇ္ဇာမီ’တိ။ပေ.။ ဣဒံ ပဉ္စမံ ကုသီတဝတ္ထု။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya caranto na labhati lūkhassa vā paṇītassa vā bhojanassa yāvadatthaṃ pāripūriṃ. Tassa evaṃ hoti – ‘ahaṃ kho gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya caranto nālatthaṃ lūkhassa vā paṇītassa vā bhojanassa yāvadatthaṃ pāripūriṃ, tassa me kāyo kilanto akammañño, handāhaṃ nipajjāmī’ti…pe… idaṃ pañcamaṃ kusītavatthu.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခု ဂာမံ ဝာ နိဂမံ ဝာ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော လဘတိ လူခသ္သ ဝာ ပဏီတသ္သ ဝာ ဘောဇနသ္သ ယာဝဒတ္ထံ ပာရိပူရိံ။ တသ္သ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အဟံ ခော ဂာမံ ဝာ နိဂမံ ဝာ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော အလတ္ထံ လူခသ္သ ဝာ ပဏီတသ္သ ဝာ ဘောဇနသ္သ ယာဝဒတ္ထံ ပာရိပူရိံ , တသ္သ မေ ကာယော ဂရုကော အကမ္မညော, မာသာစိတံ မညေ, ဟန္ဒာဟံ နိပဇ္ဇာမီ’တိ။ သော နိပဇ္ဇတိ။ပေ.။ ဣဒံ ဆဋ္ဌံ ကုသီတဝတ္ထု။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya caranto labhati lūkhassa vā paṇītassa vā bhojanassa yāvadatthaṃ pāripūriṃ. Tassa evaṃ hoti – ‘ahaṃ kho gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya caranto alatthaṃ lūkhassa vā paṇītassa vā bhojanassa yāvadatthaṃ pāripūriṃ , tassa me kāyo garuko akammañño, māsācitaṃ maññe, handāhaṃ nipajjāmī’ti. So nipajjati…pe… idaṃ chaṭṭhaṃ kusītavatthu.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခုနော ဥပ္ပန္နော ဟောတိ အပ္ပမတ္တကော အာဗာဓော, တသ္သ ဧဝံ ဟောတိ – ‘ဥပ္ပန္နော ခော မေ အယံ အပ္ပမတ္တကော အာဗာဓော အတ္ထိ ကပ္ပော နိပဇ္ဇိတုံ, ဟန္ဒာဟံ နိပဇ္ဇာမီ’တိ။ သော နိပဇ္ဇတိ။ပေ.။ ဣဒံ သတ္တမံ ကုသီတဝတ္ထု။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno uppanno hoti appamattako ābādho, tassa evaṃ hoti – ‘uppanno kho me ayaṃ appamattako ābādho atthi kappo nipajjituṃ, handāhaṃ nipajjāmī’ti. So nipajjati…pe… idaṃ sattamaṃ kusītavatthu.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခု ဂိလာနာဝုဋ္ဌိတော ဟောတိ အစိရဝုဋ္ဌိတော ဂေလညာ။ တသ္သ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အဟံ ခော ဂိလာနာဝုဋ္ဌိတော အစိရဝုဋ္ဌိတော ဂေလညာ။ တသ္သ မေ ကာယော ဒုဗ္ဗလော အကမ္မညော, ဟန္ဒာဟံ နိပဇ္ဇာမီ’တိ။ သော နိပဇ္ဇတိ။ပေ.။ ဣဒံ အဋ္ဌမံ ကုသီတဝတ္ထု။ ဣမေ အဋ္ဌ ဓမ္မာ ဟာနဘာဂိယာ။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu gilānāvuṭṭhito hoti aciravuṭṭhito gelaññā. Tassa evaṃ hoti – ‘ahaṃ kho gilānāvuṭṭhito aciravuṭṭhito gelaññā. Tassa me kāyo dubbalo akammañño, handāhaṃ nipajjāmī’ti. So nipajjati…pe… idaṃ aṭṭhamaṃ kusītavatthu. Ime aṭṭha dhammā hānabhāgiyā.
(စ) ‘‘ကတမေ အဋ္ဌ ဓမ္မာ ဝိသေသဘာဂိယာ? အဋ္ဌ အာရမ္ဘဝတ္ထူနိ။ ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခုနာ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ ဟောတိ, တသ္သ ဧဝံ ဟောတိ – ‘ကမ္မံ ခော မေ ကာတဗ္ဗံ ဘဝိသ္သတိ, ကမ္မံ ခော ပန မေ ကရောန္တေန န သုကရံ ဗုဒ္ဓာနံ သာသနံ မနသိကာတုံ, ဟန္ဒာဟံ ဝီရိယံ အာရဘာမိ အပ္ပတ္တသ္သ ပတ္တိယာ အနဓိဂတသ္သ အဓိဂမာယ အသစ္ဆိကတသ္သ သစ္ဆိကိရိယာယာ’တိ။ သော ဝီရိယံ အာရဘတိ အပ္ပတ္တသ္သ ပတ္တိယာ အနဓိဂတသ္သ အဓိဂမာယ အသစ္ဆိကတသ္သ သစ္ဆိကိရိယာယ။ ဣဒံ ပဌမံ အာရမ္ဘဝတ္ထု။
(Ca) ‘‘katame aṭṭha dhammā visesabhāgiyā? Aṭṭha ārambhavatthūni. Idhāvuso, bhikkhunā kammaṃ kātabbaṃ hoti, tassa evaṃ hoti – ‘kammaṃ kho me kātabbaṃ bhavissati, kammaṃ kho pana me karontena na sukaraṃ buddhānaṃ sāsanaṃ manasikātuṃ, handāhaṃ vīriyaṃ ārabhāmi appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāyā’ti. So vīriyaṃ ārabhati appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya. Idaṃ paṭhamaṃ ārambhavatthu.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခုနာ ကမ္မံ ကတံ ဟောတိ။ တသ္သ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အဟံ ခော ကမ္မံ အကာသိံ, ကမ္မံ ခော ပနာဟံ ကရောန္တော နာသက္ခိံ ဗုဒ္ဓာနံ သာသနံ မနသိကာတုံ, ဟန္ဒာဟံ ဝီရိယံ အာရဘာမိ။ပေ.။ ဣဒံ ဒုတိယံ အာရမ္ဘဝတ္ထု။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā kammaṃ kataṃ hoti. Tassa evaṃ hoti – ‘ahaṃ kho kammaṃ akāsiṃ, kammaṃ kho panāhaṃ karonto nāsakkhiṃ buddhānaṃ sāsanaṃ manasikātuṃ, handāhaṃ vīriyaṃ ārabhāmi…pe… idaṃ dutiyaṃ ārambhavatthu.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခုနာ မဂ္ဂော ဂန္တဗ္ဗော ဟောတိ။ တသ္သ ဧဝံ ဟောတိ – ‘မဂ္ဂော ခော မေ ဂန္တဗ္ဗော ဘဝိသ္သတိ, မဂ္ဂံ ခော ပန မေ ဂစ္ဆန္တေန န သုကရံ ဗုဒ္ဓာနံ သာသနံ မနသိကာတုံ, ဟန္ဒာဟံ ဝီရိယံ အာရဘာမိ။ပေ.။ ဣဒံ တတိယံ အာရမ္ဘဝတ္ထု။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā maggo gantabbo hoti. Tassa evaṃ hoti – ‘maggo kho me gantabbo bhavissati, maggaṃ kho pana me gacchantena na sukaraṃ buddhānaṃ sāsanaṃ manasikātuṃ, handāhaṃ vīriyaṃ ārabhāmi…pe… idaṃ tatiyaṃ ārambhavatthu.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခုနာ မဂ္ဂော ဂတော ဟောတိ။ တသ္သ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အဟံ ခော မဂ္ဂံ အဂမာသိံ, မဂ္ဂံ ခော ပနာဟံ ဂစ္ဆန္တော နာသက္ခိံ ဗုဒ္ဓာနံ သာသနံ မနသိကာတုံ, ဟန္ဒာဟံ ဝီရိယံ အာရဘာမိ။ပေ.။ ဣဒံ စတုတ္ထံ အာရမ္ဘဝတ္ထု။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā maggo gato hoti. Tassa evaṃ hoti – ‘ahaṃ kho maggaṃ agamāsiṃ, maggaṃ kho panāhaṃ gacchanto nāsakkhiṃ buddhānaṃ sāsanaṃ manasikātuṃ, handāhaṃ vīriyaṃ ārabhāmi…pe… idaṃ catutthaṃ ārambhavatthu.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခု ဂာမံ ဝာ နိဂမံ ဝာ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော န လဘတိ လူခသ္သ ဝာ ပဏီတသ္သ ဝာ ဘောဇနသ္သ ယာဝဒတ္ထံ ပာရိပူရိံ။ တသ္သ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အဟံ ခော ဂာမံ ဝာ နိဂမံ ဝာ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော နာလတ္ထံ လူခသ္သ ဝာ ပဏီတသ္သ ဝာ ဘောဇနသ္သ ယာဝဒတ္ထံ ပာရိပူရိံ , တသ္သ မေ ကာယော လဟုကော ကမ္မညော, ဟန္ဒာဟံ ဝီရိယံ အာရဘာမိ။ပေ.။ ဣဒံ ပဉ္စမံ အာရမ္ဘဝတ္ထု။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya caranto na labhati lūkhassa vā paṇītassa vā bhojanassa yāvadatthaṃ pāripūriṃ. Tassa evaṃ hoti – ‘ahaṃ kho gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya caranto nālatthaṃ lūkhassa vā paṇītassa vā bhojanassa yāvadatthaṃ pāripūriṃ , tassa me kāyo lahuko kammañño, handāhaṃ vīriyaṃ ārabhāmi…pe… idaṃ pañcamaṃ ārambhavatthu.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခု ဂာမံ ဝာ နိဂမံ ဝာ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော လဘတိ လူခသ္သ ဝာ ပဏီတသ္သ ဝာ ဘောဇနသ္သ ယာဝဒတ္ထံ ပာရိပူရိံ။ တသ္သ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အဟံ ခော ဂာမံ ဝာ နိဂမံ ဝာ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော အလတ္ထံ လူခသ္သ ဝာ ပဏီတသ္သ ဝာ ဘောဇနသ္သ ယာဝဒတ္ထံ ပာရိပူရိံ။ တသ္သ မေ ကာယော ဗလဝာ ကမ္မညော, ဟန္ဒာဟံ ဝီရိယံ အာရဘာမိ။ပေ.။ ဣဒံ ဆဋ္ဌံ အာရမ္ဘဝတ္ထု။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya caranto labhati lūkhassa vā paṇītassa vā bhojanassa yāvadatthaṃ pāripūriṃ. Tassa evaṃ hoti – ‘ahaṃ kho gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya caranto alatthaṃ lūkhassa vā paṇītassa vā bhojanassa yāvadatthaṃ pāripūriṃ. Tassa me kāyo balavā kammañño, handāhaṃ vīriyaṃ ārabhāmi…pe… idaṃ chaṭṭhaṃ ārambhavatthu.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခုနော ဥပ္ပန္နော ဟောတိ အပ္ပမတ္တကော အာဗာဓော။ တသ္သ ဧဝံ ဟောတိ – ‘ဥပ္ပန္နော ခော မေ အယံ အပ္ပမတ္တကော အာဗာဓော ဌာနံ ခော ပနေတံ ဝိဇ္ဇတိ, ယံ မေ အာဗာဓော ပဝဍ္ဎေယ္ယ, ဟန္ဒာဟံ ဝီရိယံ အာရဘာမိ။ပေ.။ ဣဒံ သတ္တမံ အာရမ္ဘဝတ္ထု။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno uppanno hoti appamattako ābādho. Tassa evaṃ hoti – ‘uppanno kho me ayaṃ appamattako ābādho ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati, yaṃ me ābādho pavaḍḍheyya, handāhaṃ vīriyaṃ ārabhāmi…pe… idaṃ sattamaṃ ārambhavatthu.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခု ဂိလာနာ ဝုဋ္ဌိတော ဟောတိ အစိရဝုဋ္ဌိတော ဂေလညာ။ တသ္သ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အဟံ ခော ဂိလာနာ ဝုဋ္ဌိတော အစိရဝုဋ္ဌိတော ဂေလညာ, ဌာနံ ခော ပနေတံ ဝိဇ္ဇတိ, ယံ မေ အာဗာဓော ပစ္စုဒာဝတ္တေယ္ယ, ဟန္ဒာဟံ ဝီရိယံ အာရဘာမိ အပ္ပတ္တသ္သ ပတ္တိယာ အနဓိဂတသ္သ အဓိဂမာယ အသစ္ဆိကတသ္သ သစ္ဆိကိရိယာယာ’တိ။ သော ဝီရိယံ အာရဘတိ အပ္ပတ္တသ္သ ပတ္တိယာ အနဓိဂတသ္သ အဓိဂမာယ အသစ္ဆိကတသ္သ သစ္ဆိကိရိယာယ။ ဣဒံ အဋ္ဌမံ အာရမ္ဘဝတ္ထု။ ဣမေ အဋ္ဌ ဓမ္မာ ဝိသေသဘာဂိယာ။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu gilānā vuṭṭhito hoti aciravuṭṭhito gelaññā. Tassa evaṃ hoti – ‘ahaṃ kho gilānā vuṭṭhito aciravuṭṭhito gelaññā, ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati, yaṃ me ābādho paccudāvatteyya, handāhaṃ vīriyaṃ ārabhāmi appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāyā’ti. So vīriyaṃ ārabhati appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya. Idaṃ aṭṭhamaṃ ārambhavatthu. Ime aṭṭha dhammā visesabhāgiyā.
(ဆ) ‘‘ကတမေ အဋ္ဌ ဓမ္မာ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈာ? အဋ္ဌ အက္ခဏာ အသမယာ ဗ္ရဟ္မစရိယဝာသာယ။ ဣဓာဝုသော, တထာဂတော စ လောကေ ဥပ္ပန္နော ဟောတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော, ဓမ္မော စ ဒေသိယတိ ဩပသမိကော ပရိနိဗ္ဗာနိကော သမ္ဗောဓဂာမီ သုဂတပ္ပဝေဒိတော။ အယဉ္စ ပုဂ္ဂလော နိရယံ ဥပပန္နော ဟောတိ။ အယံ ပဌမော အက္ခဏော အသမယော ဗ္ရဟ္မစရိယဝာသာယ။
(Cha) ‘‘katame aṭṭha dhammā duppaṭivijjhā? Aṭṭha akkhaṇā asamayā brahmacariyavāsāya. Idhāvuso, tathāgato ca loke uppanno hoti arahaṃ sammāsambuddho, dhammo ca desiyati opasamiko parinibbāniko sambodhagāmī sugatappavedito. Ayañca puggalo nirayaṃ upapanno hoti. Ayaṃ paṭhamo akkhaṇo asamayo brahmacariyavāsāya.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, တထာဂတော စ လောကေ ဥပ္ပန္နော ဟောတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော, ဓမ္မော စ ဒေသိယတိ ဩပသမိကော ပရိနိဗ္ဗာနိကော သမ္ဗောဓဂာမီ သုဂတပ္ပဝေဒိတော, အယဉ္စ ပုဂ္ဂလော တိရစ္ဆာနယောနိံ ဥပပန္နော ဟောတိ။ အယံ ဒုတိယော အက္ခဏော အသမယော ဗ္ရဟ္မစရိယဝာသာယ။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, tathāgato ca loke uppanno hoti arahaṃ sammāsambuddho, dhammo ca desiyati opasamiko parinibbāniko sambodhagāmī sugatappavedito, ayañca puggalo tiracchānayoniṃ upapanno hoti. Ayaṃ dutiyo akkhaṇo asamayo brahmacariyavāsāya.
‘‘ပုန စပရံ။ပေ.။ ပေတ္တိဝိသယံ ဥပပန္နော ဟောတိ။ အယံ တတိယော အက္ခဏော အသမယော ဗ္ရဟ္မစရိယဝာသာယ။
‘‘Puna caparaṃ…pe… pettivisayaṃ upapanno hoti. Ayaṃ tatiyo akkhaṇo asamayo brahmacariyavāsāya.
‘‘ပုန စပရံ။ပေ.။ အညတရံ ဒီဃာယုကံ ဒေဝနိကာယံ ဥပပန္နော ဟောတိ။ အယံ စတုတ္ထော အက္ခဏော အသမယော ဗ္ရဟ္မစရိယဝာသာယ။
‘‘Puna caparaṃ…pe… aññataraṃ dīghāyukaṃ devanikāyaṃ upapanno hoti. Ayaṃ catuttho akkhaṇo asamayo brahmacariyavāsāya.
‘‘ပုန စပရံ။ပေ.။ ပစ္စန္တိမေသု ဇနပဒေသု ပစ္စာဇာတော ဟောတိ မိလက္ခေသု အဝိညာတာရေသု, ယတ္ထ နတ္ထိ ဂတိ ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီနံ ဥပာသကာနံ ဥပာသိကာနံ။ အယံ ပဉ္စမော အက္ခဏော အသမယော ဗ္ရဟ္မစရိယဝာသာယ။
‘‘Puna caparaṃ…pe… paccantimesu janapadesu paccājāto hoti milakkhesu aviññātāresu, yattha natthi gati bhikkhūnaṃ bhikkhunīnaṃ upāsakānaṃ upāsikānaṃ. Ayaṃ pañcamo akkhaṇo asamayo brahmacariyavāsāya.
‘‘ပုန စပရံ။ပေ.။ အယဉ္စ ပုဂ္ဂလော မဇ္ဈိမေသု ဇနပဒေသု ပစ္စာဇာတော ဟောတိ, သော စ ဟောတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော ဝိပရီတဒသ္သနော – ‘နတ္ထိ ဒိန္နံ, နတ္ထိ ယိဋ္ဌံ, နတ္ထိ ဟုတံ, နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပာကော, နတ္ထိ အယံ လောကော, နတ္ထိ ပရော လောကော, နတ္ထိ မာတာ, နတ္ထိ ပိတာ, နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပာတိကာ, နတ္ထိ လောကေ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ သမ္မဂ္ဂတာ သမ္မာပဋိပန္နာ ယေ ဣမဉ္စ လောကံ ပရဉ္စ လောကံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ပဝေဒေန္တီ’တိ။ အယံ ဆဋ္ဌော အက္ခဏော အသမယော ဗ္ရဟ္မစရိယဝာသာယ။
‘‘Puna caparaṃ…pe… ayañca puggalo majjhimesu janapadesu paccājāto hoti, so ca hoti micchādiṭṭhiko viparītadassano – ‘natthi dinnaṃ, natthi yiṭṭhaṃ, natthi hutaṃ, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko, natthi ayaṃ loko, natthi paro loko, natthi mātā, natthi pitā, natthi sattā opapātikā, natthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā sammāpaṭipannā ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentī’ti. Ayaṃ chaṭṭho akkhaṇo asamayo brahmacariyavāsāya.
‘‘ပုန စပရံ။ပေ.။ အယဉ္စ ပုဂ္ဂလော မဇ္ဈိမေသု ဇနပဒေသု ပစ္စာဇာတော ဟောတိ , သော စ ဟောတိ ဒုပ္ပညော ဇဠော ဧဠမူဂော, နပ္ပဋိဗလော သုဘာသိတဒုဗ္ဘာသိတာနမတ္ထမညာတုံ။ အယံ သတ္တမော အက္ခဏော အသမယော ဗ္ရဟ္မစရိယဝာသာယ။
‘‘Puna caparaṃ…pe… ayañca puggalo majjhimesu janapadesu paccājāto hoti , so ca hoti duppañño jaḷo eḷamūgo, nappaṭibalo subhāsitadubbhāsitānamatthamaññātuṃ. Ayaṃ sattamo akkhaṇo asamayo brahmacariyavāsāya.
‘‘ပုန စပရံ။ပေ.။ အယဉ္စ ပုဂ္ဂလော မဇ္ဈိမေသု ဇနပဒေသု ပစ္စာဇာတော ဟောတိ, သော စ ဟောတိ ပညဝာ အဇဠော အနေဠမူဂော, ပဋိဗလော သုဘာသိတဒုဗ္ဘာသိတာနမတ္ထမညာတုံ။ အယံ အဋ္ဌမော အက္ခဏော အသမယော ဗ္ရဟ္မစရိယဝာသာယ။ ဣမေ အဋ္ဌ ဓမ္မာ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈာ။
‘‘Puna caparaṃ…pe… ayañca puggalo majjhimesu janapadesu paccājāto hoti, so ca hoti paññavā ajaḷo aneḷamūgo, paṭibalo subhāsitadubbhāsitānamatthamaññātuṃ. Ayaṃ aṭṭhamo akkhaṇo asamayo brahmacariyavāsāya. Ime aṭṭha dhammā duppaṭivijjhā.
(ဇ) ‘‘ကတမေ အဋ္ဌ ဓမ္မာ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗာ? အဋ္ဌ မဟာပုရိသဝိတက္ကာ – အပ္ပိစ္ဆသ္သာယံ ဓမ္မော, နာယံ ဓမ္မော မဟိစ္ဆသ္သ။ သန္တုဋ္ဌသ္သာယံ ဓမ္မော, နာယံ ဓမ္မော အသန္တုဋ္ဌသ္သ။ ပဝိဝိတ္တသ္သာယံ ဓမ္မော, နာယံ ဓမ္မော သင္ဂဏိကာရာမသ္သ။ အာရဒ္ဓဝီရိယသ္သာယံ ဓမ္မော, နာယံ ဓမ္မော ကုသီတသ္သ။ ဥပဋ္ဌိတသတိသ္သာယံ ဓမ္မော, နာယံ ဓမ္မော မုဋ္ဌသ္သတိသ္သ။ သမာဟိတသ္သာယံ ဓမ္မော, နာယံ ဓမ္မော အသမာဟိတသ္သ ။ ပညဝတော 25 အယံ ဓမ္မော, နာယံ ဓမ္မော ဒုပ္ပညသ္သ။ နိပ္ပပဉ္စသ္သာယံ ဓမ္မော, နာယံ ဓမ္မော ပပဉ္စာရာမသ္သာတိ 26 ဣမေ အဋ္ဌ ဓမ္မာ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗာ။
(Ja) ‘‘katame aṭṭha dhammā uppādetabbā? Aṭṭha mahāpurisavitakkā – appicchassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo mahicchassa. Santuṭṭhassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo asantuṭṭhassa. Pavivittassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo saṅgaṇikārāmassa. Āraddhavīriyassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo kusītassa. Upaṭṭhitasatissāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo muṭṭhassatissa. Samāhitassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo asamāhitassa . Paññavato 27 ayaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo duppaññassa. Nippapañcassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo papañcārāmassāti 28 ime aṭṭha dhammā uppādetabbā.
(ဈ) ‘‘ကတမေ အဋ္ဌ ဓမ္မာ အဘိညေယ္ယာ? အဋ္ဌ အဘိဘာယတနာနိ – အဇ္ဈတ္တံ ရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓာ ရူပာနိ ပသ္သတိ ပရိတ္တာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ , ‘တာနိ အဘိဘုယ္ယ ဇာနာမိ ပသ္သာမီ’တိ – ဧဝံသညီ ဟောတိ။ ဣဒံ ပဌမံ အဘိဘာယတနံ။
(Jha) ‘‘katame aṭṭha dhammā abhiññeyyā? Aṭṭha abhibhāyatanāni – ajjhattaṃ rūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati parittāni suvaṇṇadubbaṇṇāni , ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti – evaṃsaññī hoti. Idaṃ paṭhamaṃ abhibhāyatanaṃ.
‘‘အဇ္ဈတ္တံ ရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓာ ရူပာနိ ပသ္သတိ အပ္ပမာဏာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ, ‘တာနိ အဘိဘုယ္ယ ဇာနာမိ ပသ္သာမီ’တိ – ဧဝံသညီ ဟောတိ။ ဣဒံ ဒုတိယံ အဘိဘာယတနံ။
‘‘Ajjhattaṃ rūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni suvaṇṇadubbaṇṇāni, ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti – evaṃsaññī hoti. Idaṃ dutiyaṃ abhibhāyatanaṃ.
‘‘အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓာ ရူပာနိ ပသ္သတိ ပရိတ္တာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ, ‘တာနိ အဘိဘုယ္ယ ဇာနာမိ ပသ္သာမီ’တိ ဧဝံသညီ ဟောတိ။ ဣဒံ တတိယံ အဘိဘာယတနံ။
‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati parittāni suvaṇṇadubbaṇṇāni, ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ tatiyaṃ abhibhāyatanaṃ.
‘‘အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓာ ရူပာနိ ပသ္သတိ အပ္ပမာဏာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ, ‘တာနိ အဘိဘုယ္ယ ဇာနာမိ ပသ္သာမီ’တိ ဧဝံသညီ ဟောတိ။ ဣဒံ စတုတ္ထံ အဘိဘာယတနံ။
‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni suvaṇṇadubbaṇṇāni, ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ catutthaṃ abhibhāyatanaṃ.
‘‘အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓာ ရူပာနိ ပသ္သတိ နီလာနိ နီလဝဏ္ဏာနိ နီလနိဒသ္သနာနိ နီလနိဘာသာနိ။ သေယ္ယထာပိ နာမ ဥမာပုပ္ဖံ နီလံ နီလဝဏ္ဏံ နီလနိဒသ္သနံ နီလနိဘာသံ။ သေယ္ယထာ ဝာ ပန တံ ဝတ္ထံ ဗာရာဏသေယ္ယကံ ဥဘတောဘာဂဝိမဋ္ဌံ နီလံ နီလဝဏ္ဏံ နီလနိဒသ္သနံ နီလနိဘာသံ, ဧဝမေဝ အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓာ ရူပာနိ ပသ္သတိ နီလာနိ နီလဝဏ္ဏာနိ နီလနိဒသ္သနာနိ နီလနိဘာသာနိ, ‘တာနိ အဘိဘုယ္ယ ဇာနာမိ ပသ္သာမီ’တိ ဧဝံသညီ ဟောတိ။ ဣဒံ ပဉ္စမံ အဘိဘာယတနံ။
‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati nīlāni nīlavaṇṇāni nīlanidassanāni nīlanibhāsāni. Seyyathāpi nāma umāpupphaṃ nīlaṃ nīlavaṇṇaṃ nīlanidassanaṃ nīlanibhāsaṃ. Seyyathā vā pana taṃ vatthaṃ bārāṇaseyyakaṃ ubhatobhāgavimaṭṭhaṃ nīlaṃ nīlavaṇṇaṃ nīlanidassanaṃ nīlanibhāsaṃ, evameva ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati nīlāni nīlavaṇṇāni nīlanidassanāni nīlanibhāsāni, ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ pañcamaṃ abhibhāyatanaṃ.
‘‘အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓာ ရူပာနိ ပသ္သတိ ပီတာနိ ပီတဝဏ္ဏာနိ ပီတနိဒသ္သနာနိ ပီတနိဘာသာနိ။ သေယ္ယထာပိ နာမ ကဏိကာရပုပ္ဖံ ပီတံ ပီတဝဏ္ဏံ ပီတနိဒသ္သနံ ပီတနိဘာသံ။ သေယ္ယထာ ဝာ ပန တံ ဝတ္ထံ ဗာရာဏသေယ္ယကံ ဥဘတောဘာဂဝိမဋ္ဌံ ပီတံ ပီတဝဏ္ဏံ ပီတနိဒသ္သနံ ပီတနိဘာသံ , ဧဝမေဝ အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓာ ရူပာနိ ပသ္သတိ ပီတာနိ ပီတဝဏ္ဏာနိ ပီတနိဒသ္သနာနိ ပီတနိဘာသာနိ, ‘တာနိ အဘိဘုယ္ယ ဇာနာမိ ပသ္သာမီ’တိ ဧဝံသညီ ဟောတိ။ ဣဒံ ဆဋ္ဌံ အဘိဘာယတနံ။
‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati pītāni pītavaṇṇāni pītanidassanāni pītanibhāsāni. Seyyathāpi nāma kaṇikārapupphaṃ pītaṃ pītavaṇṇaṃ pītanidassanaṃ pītanibhāsaṃ. Seyyathā vā pana taṃ vatthaṃ bārāṇaseyyakaṃ ubhatobhāgavimaṭṭhaṃ pītaṃ pītavaṇṇaṃ pītanidassanaṃ pītanibhāsaṃ , evameva ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati pītāni pītavaṇṇāni pītanidassanāni pītanibhāsāni, ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ chaṭṭhaṃ abhibhāyatanaṃ.
‘‘အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓာ ရူပာနိ ပသ္သတိ လောဟိတကာနိ လောဟိတကဝဏ္ဏာနိ လောဟိတကနိဒသ္သနာနိ လောဟိတကနိဘာသာနိ။ သေယ္ယထာပိ နာမ ဗန္ဓုဇီဝကပုပ္ဖံ လောဟိတကံ လောဟိတကဝဏ္ဏံ လောဟိတကနိဒသ္သနံ လောဟိတကနိဘာသံ, သေယ္ယထာ ဝာ ပန တံ ဝတ္ထံ ဗာရာဏသေယ္ယကံ ဥဘတောဘာဂဝိမဋ္ဌံ လောဟိတကံ လောဟိတကဝဏ္ဏံ လောဟိတကနိဒသ္သနံ လောဟိတကနိဘာသံ, ဧဝမေဝ အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓာ ရူပာနိ ပသ္သတိ လောဟိတကာနိ လောဟိတကဝဏ္ဏာနိ လောဟိတကနိဒသ္သနာနိ လောဟိတကနိဘာသာနိ, ‘တာနိ အဘိဘုယ္ယ ဇာနာမိ ပသ္သာမီ’တိ ဧဝံသညီ ဟောတိ။ ဣဒံ သတ္တမံ အဘိဘာယတနံ။
‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati lohitakāni lohitakavaṇṇāni lohitakanidassanāni lohitakanibhāsāni. Seyyathāpi nāma bandhujīvakapupphaṃ lohitakaṃ lohitakavaṇṇaṃ lohitakanidassanaṃ lohitakanibhāsaṃ, seyyathā vā pana taṃ vatthaṃ bārāṇaseyyakaṃ ubhatobhāgavimaṭṭhaṃ lohitakaṃ lohitakavaṇṇaṃ lohitakanidassanaṃ lohitakanibhāsaṃ, evameva ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati lohitakāni lohitakavaṇṇāni lohitakanidassanāni lohitakanibhāsāni, ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ sattamaṃ abhibhāyatanaṃ.
‘‘အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓာ ရူပာနိ ပသ္သတိ ဩဒာတာနိ ဩဒာတဝဏ္ဏာနိ ဩဒာတနိဒသ္သနာနိ ဩဒာတနိဘာသာနိ။ သေယ္ယထာပိ နာမ ဩသဓိတာရကာ ဩဒာတာ ဩဒာတဝဏ္ဏာ ဩဒာတနိဒသ္သနာ ဩဒာတနိဘာသာ, သေယ္ယထာ ဝာ ပန တံ ဝတ္ထံ ဗာရာဏသေယ္ယကံ ဥဘတောဘာဂဝိမဋ္ဌံ ဩဒာတံ ဩဒာတဝဏ္ဏံ ဩဒာတနိဒသ္သနံ ဩဒာတနိဘာသံ, ဧဝမေဝ အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓာ ရူပာနိ ပသ္သတိ ဩဒာတာနိ ဩဒာတဝဏ္ဏာနိ ဩဒာတနိဒသ္သနာနိ ဩဒာတနိဘာသာနိ, ‘တာနိ အဘိဘုယ္ယ ဇာနာမိ ပသ္သာမီ’တိ ဧဝံသညီ ဟောတိ။ ဣဒံ အဋ္ဌမံ အဘိဘာယတနံ။ ဣမေ အဋ္ဌ ဓမ္မာ အဘိညေယ္ယာ။
‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati odātāni odātavaṇṇāni odātanidassanāni odātanibhāsāni. Seyyathāpi nāma osadhitārakā odātā odātavaṇṇā odātanidassanā odātanibhāsā, seyyathā vā pana taṃ vatthaṃ bārāṇaseyyakaṃ ubhatobhāgavimaṭṭhaṃ odātaṃ odātavaṇṇaṃ odātanidassanaṃ odātanibhāsaṃ, evameva ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati odātāni odātavaṇṇāni odātanidassanāni odātanibhāsāni, ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ aṭṭhamaṃ abhibhāyatanaṃ. Ime aṭṭha dhammā abhiññeyyā.
(ဉ) ‘‘ကတမေ အဋ္ဌ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ? အဋ္ဌ ဝိမောက္ခာ – ရူပီ ရူပာနိ ပသ္သတိ။ အယံ ပဌမော ဝိမောက္ခော။
(Ña) ‘‘katame aṭṭha dhammā sacchikātabbā? Aṭṭha vimokkhā – rūpī rūpāni passati. Ayaṃ paṭhamo vimokkho.
‘‘အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓာ ရူပာနိ ပသ္သတိ။ အယံ ဒုတိယော ဝိမောက္ခော။
‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati. Ayaṃ dutiyo vimokkho.
‘‘သုဘန္တေဝ အဓိမုတ္တော ဟောတိ။ အယံ တတိယော ဝိမောက္ခော။
‘‘Subhanteva adhimutto hoti. Ayaṃ tatiyo vimokkho.
‘‘သဗ္ဗသော ရူပသညာနံ သမတိက္ကမာ ပဋိဃသညာနံ အတ္ထင္ဂမာ နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ ‘အနန္တော အာကာသော’တိ အာကာသာနဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ အယံ စတုတ္ထော ဝိမောက္ခော။
‘‘Sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘ananto ākāso’ti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ catuttho vimokkho.
‘‘သဗ္ဗသော အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘အနန္တံ ဝိညာဏ’န္တိ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ အယံ ပဉ္စမော ဝိမောက္ခော။
‘‘Sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇa’nti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ pañcamo vimokkho.
‘‘သဗ္ဗသော ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ’တိ အာကိဉ္စညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ အယံ ဆဋ္ဌော ဝိမောက္ခော။
‘‘Sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ chaṭṭho vimokkho.
‘‘သဗ္ဗသော အာကိဉ္စညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ နေဝသညာနာသညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ အယံ သတ္တမော ဝိမောက္ခော။
‘‘Sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ sattamo vimokkho.
‘‘သဗ္ဗသော နေဝသညာနာသညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ သညာဝေဒယိတနိရောဓံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ အယံ အဋ္ဌမော ဝိမောက္ခော။ ဣမေ အဋ္ဌ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ။
‘‘Sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ aṭṭhamo vimokkho. Ime aṭṭha dhammā sacchikātabbā.
‘‘ဣတိ ဣမေ အသီတိ ဓမ္မာ ဘူတာ တစ္ဆာ တထာ အဝိတထာ အနညထာ သမ္မာ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓာ။
‘‘Iti ime asīti dhammā bhūtā tacchā tathā avitathā anaññathā sammā tathāgatena abhisambuddhā.
နဝ ဓမ္မာ
Nava dhammā
၃၅၉. ‘‘နဝ ဓမ္မာ ဗဟုကာရာ။ပေ.။ နဝ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ။
359. ‘‘Nava dhammā bahukārā…pe… nava dhammā sacchikātabbā.
(က) ‘‘ကတမေ နဝ ဓမ္မာ ဗဟုကာရာ? နဝ ယောနိသောမနသိကာရမူလကာ ဓမ္မာ, ယောနိသောမနသိကရောတော ပာမောဇ္ဇံ ဇာယတိ, ပမုဒိတသ္သ ပီတိ ဇာယတိ, ပီတိမနသ္သ ကာယော ပသ္သမ္ဘတိ, ပသ္သဒ္ဓကာယော သုခံ ဝေဒေတိ, သုခိနော စိတ္တံ သမာဓိယတိ, သမာဟိတေ စိတ္တေ ယထာဘူတံ ဇာနာတိ ပသ္သတိ, ယထာဘူတံ ဇာနံ ပသ္သံ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ, ဝိရာဂာ ဝိမုစ္စတိ။ ဣမေ နဝ ဓမ္မာ ဗဟုကာရာ။
(Ka) ‘‘katame nava dhammā bahukārā? Nava yonisomanasikāramūlakā dhammā, yonisomanasikaroto pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyati, samāhite citte yathābhūtaṃ jānāti passati, yathābhūtaṃ jānaṃ passaṃ nibbindati, nibbindaṃ virajjati, virāgā vimuccati. Ime nava dhammā bahukārā.
(ခ) ‘‘ကတမေ နဝ ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ? နဝ ပာရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင္ဂာနိ – သီလဝိသုဒ္ဓိ ပာရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင္ဂံ, စိတ္တဝိသုဒ္ဓိ ပာရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင္ဂံ, ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ ပာရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင္ဂံ, ကင္ခာဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိ ပာရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင္ဂံ, မဂ္ဂာမဂ္ဂဉာဏဒသ္သန – ဝိသုဒ္ဓိ ပာရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင္ဂံ, ပဋိပဒာဉာဏဒသ္သနဝိသုဒ္ဓိ ပာရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင္ဂံ, ဉာဏဒသ္သနဝိသုဒ္ဓိ ပာရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင္ဂံ, ပညာဝိသုဒ္ဓိ ပာရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင္ဂံ, ဝိမုတ္တိဝိသုဒ္ဓိ ပာရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင္ဂံ။ ဣမေ နဝ ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ။
(Kha) ‘‘katame nava dhammā bhāvetabbā? Nava pārisuddhipadhāniyaṅgāni – sīlavisuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, cittavisuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, diṭṭhivisuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, kaṅkhāvitaraṇavisuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, maggāmaggañāṇadassana – visuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, paṭipadāñāṇadassanavisuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, ñāṇadassanavisuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, paññāvisuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, vimuttivisuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ. Ime nava dhammā bhāvetabbā.
(ဂ) ‘‘ကတမေ နဝ ဓမ္မာ ပရိညေယ္ယာ? နဝ သတ္တာဝာသာ – သန္တာဝုသော, သတ္တာ နာနတ္တကာယာ နာနတ္တသညိနော, သေယ္ယထာပိ မနုသ္သာ ဧကစ္စေ စ ဒေဝာ ဧကစ္စေ စ ဝိနိပာတိကာ။ အယံ ပဌမော သတ္တာဝာသော။
(Ga) ‘‘katame nava dhammā pariññeyyā? Nava sattāvāsā – santāvuso, sattā nānattakāyā nānattasaññino, seyyathāpi manussā ekacce ca devā ekacce ca vinipātikā. Ayaṃ paṭhamo sattāvāso.
‘‘သန္တာဝုသော , သတ္တာ နာနတ္တကာယာ ဧကတ္တသညိနော, သေယ္ယထာပိ ဒေဝာ ဗ္ရဟ္မကာယိကာ ပဌမာဘိနိဗ္ဗတ္တာ။ အယံ ဒုတိယော သတ္တာဝာသော။
‘‘Santāvuso , sattā nānattakāyā ekattasaññino, seyyathāpi devā brahmakāyikā paṭhamābhinibbattā. Ayaṃ dutiyo sattāvāso.
‘‘သန္တာဝုသော, သတ္တာ ဧကတ္တကာယာ နာနတ္တသညိနော, သေယ္ယထာပိ ဒေဝာ အာဘသ္သရာ။ အယံ တတိယော သတ္တာဝာသော။
‘‘Santāvuso, sattā ekattakāyā nānattasaññino, seyyathāpi devā ābhassarā. Ayaṃ tatiyo sattāvāso.
‘‘သန္တာဝုသော, သတ္တာ ဧကတ္တကာယာ ဧကတ္တသညိနော, သေယ္ယထာပိ ဒေဝာ သုဘကိဏ္ဟာ။ အယံ စတုတ္ထော သတ္တာဝာသော။
‘‘Santāvuso, sattā ekattakāyā ekattasaññino, seyyathāpi devā subhakiṇhā. Ayaṃ catuttho sattāvāso.
‘‘သန္တာဝုသော, သတ္တာ အသညိနော အပ္ပဋိသံဝေဒိနော, သေယ္ယထာပိ ဒေဝာ အသညသတ္တာ။ အယံ ပဉ္စမော သတ္တာဝာသော။
‘‘Santāvuso, sattā asaññino appaṭisaṃvedino, seyyathāpi devā asaññasattā. Ayaṃ pañcamo sattāvāso.
‘‘သန္တာဝုသော, သတ္တာ သဗ္ဗသော ရူပသညာနံ သမတိက္ကမာ ပဋိဃသညာနံ အတ္ထင္ဂမာ နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ ‘အနန္တော အာကာသော’တိ အာကာသာနဉ္စာယတနူပဂာ။ အယံ ဆဋ္ဌော သတ္တာဝာသော။
‘‘Santāvuso, sattā sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘ananto ākāso’ti ākāsānañcāyatanūpagā. Ayaṃ chaṭṭho sattāvāso.
‘‘သန္တာဝုသော, သတ္တာ သဗ္ဗသော အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘အနန္တံ ဝိညာဏ’န္တိ ဝိညာဏဉ္စာယတနူပဂာ။ အယံ သတ္တမော သတ္တာဝာသော။
‘‘Santāvuso, sattā sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇa’nti viññāṇañcāyatanūpagā. Ayaṃ sattamo sattāvāso.
‘‘သန္တာဝုသော, သတ္တာ သဗ္ဗသော ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ’တိ အာကိဉ္စညာယတနူပဂာ။ အယံ အဋ္ဌမော သတ္တာဝာသော။
‘‘Santāvuso, sattā sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanūpagā. Ayaṃ aṭṭhamo sattāvāso.
‘‘သန္တာဝုသော, သတ္တာ သဗ္ဗသော အာကိဉ္စညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ နေဝသညာနာသညာယတနူပဂာ။ အယံ နဝမော သတ္တာဝာသော။ ဣမေ နဝ ဓမ္မာ ပရိညေယ္ယာ။
‘‘Santāvuso, sattā sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanūpagā. Ayaṃ navamo sattāvāso. Ime nava dhammā pariññeyyā.
(ဃ) ‘‘ကတမေ နဝ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ? နဝ တဏ္ဟာမူလကာ ဓမ္မာ – တဏ္ဟံ ပဋိစ္စ ပရိယေသနာ, ပရိယေသနံ ပဋိစ္စ လာဘော, လာဘံ ပဋိစ္စ ဝိနိစ္ဆယော, ဝိနိစ္ဆယံ ပဋိစ္စ ဆန္ဒရာဂော , ဆန္ဒရာဂံ ပဋိစ္စ အဇ္ဈောသာနံ, အဇ္ဈောသာနံ ပဋိစ္စ ပရိဂ္ဂဟော, ပရိဂ္ဂဟံ ပဋိစ္စ မစ္ဆရိယံ, မစ္ဆရိယံ ပဋိစ္စ အာရက္ခော, အာရက္ခာဓိကရဏံ 29 ဒဏ္ဍာဒာနသတ္ထာဒာနကလဟဝိဂ္ဂဟဝိဝာဒတုဝံတုဝံပေသုညမုသာဝာဒာ အနေကေ ပာပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ သမ္ဘဝန္တိ။ ဣမေ နဝ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ။
(Gha) ‘‘katame nava dhammā pahātabbā? Nava taṇhāmūlakā dhammā – taṇhaṃ paṭicca pariyesanā, pariyesanaṃ paṭicca lābho, lābhaṃ paṭicca vinicchayo, vinicchayaṃ paṭicca chandarāgo , chandarāgaṃ paṭicca ajjhosānaṃ, ajjhosānaṃ paṭicca pariggaho, pariggahaṃ paṭicca macchariyaṃ, macchariyaṃ paṭicca ārakkho, ārakkhādhikaraṇaṃ 30 daṇḍādānasatthādānakalahaviggahavivādatuvaṃtuvaṃpesuññamusāvādā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavanti. Ime nava dhammā pahātabbā.
(င) ‘‘ကတမေ နဝ ဓမ္မာ ဟာနဘာဂိယာ? နဝ အာဃာတဝတ္ထူနိ – ‘အနတ္ထံ မေ အစရီ’တိ အာဃာတံ ဗန္ဓတိ, ‘အနတ္ထံ မေ စရတီ’တိ အာဃာတံ ဗန္ဓတိ, ‘အနတ္ထံ မေ စရိသ္သတီ’တိ အာဃာတံ ဗန္ဓတိ; ‘ပိယသ္သ မေ မနာပသ္သ အနတ္ထံ အစရီ’တိ အာဃာတံ ဗန္ဓတိ။ပေ.။ ‘အနတ္ထံ စရတီ’တိ အာဃာတံ ဗန္ဓတိ။ပေ.။ ‘အနတ္ထံ စရိသ္သတီ’တိ အာဃာတံ ဗန္ဓတိ; ‘အပ္ပိယသ္သ မေ အမနာပသ္သ အတ္ထံ အစရီ’တိ အာဃာတံ ဗန္ဓတိ။ပေ.။ ‘အတ္ထံ စရတီ’တိ အာဃာတံ ဗန္ဓတိ။ပေ.။ ‘အတ္ထံ စရိသ္သတီ’တိ အာဃာတံ ဗန္ဓတိ။ ဣမေ နဝ ဓမ္မာ ဟာနဘာဂိယာ။
(Ṅa) ‘‘katame nava dhammā hānabhāgiyā? Nava āghātavatthūni – ‘anatthaṃ me acarī’ti āghātaṃ bandhati, ‘anatthaṃ me caratī’ti āghātaṃ bandhati, ‘anatthaṃ me carissatī’ti āghātaṃ bandhati; ‘piyassa me manāpassa anatthaṃ acarī’ti āghātaṃ bandhati…pe… ‘anatthaṃ caratī’ti āghātaṃ bandhati…pe… ‘anatthaṃ carissatī’ti āghātaṃ bandhati; ‘appiyassa me amanāpassa atthaṃ acarī’ti āghātaṃ bandhati…pe… ‘atthaṃ caratī’ti āghātaṃ bandhati…pe… ‘atthaṃ carissatī’ti āghātaṃ bandhati. Ime nava dhammā hānabhāgiyā.
(စ) ‘‘ကတမေ နဝ ဓမ္မာ ဝိသေသဘာဂိယာ? နဝ အာဃာတပဋိဝိနယာ – ‘အနတ္ထံ မေ အစရိ, တံ ကုတေတ္ထ လဗ္ဘာ’တိ အာဃာတံ ပဋိဝိနေတိ; ‘အနတ္ထံ မေ စရတိ, တံ ကုတေတ္ထ လဗ္ဘာ’တိ အာဃာတံ ပဋိဝိနေတိ; ‘အနတ္ထံ မေ စရိသ္သတိ, တံ ကုတေတ္ထ လဗ္ဘာ’တိ အာဃာတံ ပဋိဝိနေတိ; ‘ပိယသ္သ မေ မနာပသ္သ အနတ္ထံ အစရိ။ပေ.။ အနတ္ထံ စရတိ။ပေ.။ အနတ္ထံ စရိသ္သတိ, တံ ကုတေတ္ထ လဗ္ဘာ’တိ အာဃာတံ ပဋိဝိနေတိ; ‘အပ္ပိယသ္သ မေ အမနာပသ္သ အတ္ထံ အစရိ။ပေ.။ အတ္ထံ စရတိ။ပေ.။ အတ္ထံ စရိသ္သတိ, တံ ကုတေတ္ထ လဗ္ဘာ’တိ အာဃာတံ ပဋိဝိနေတိ။ ဣမေ နဝ ဓမ္မာ ဝိသေသဘာဂိယာ။
(Ca) ‘‘katame nava dhammā visesabhāgiyā? Nava āghātapaṭivinayā – ‘anatthaṃ me acari, taṃ kutettha labbhā’ti āghātaṃ paṭivineti; ‘anatthaṃ me carati, taṃ kutettha labbhā’ti āghātaṃ paṭivineti; ‘anatthaṃ me carissati, taṃ kutettha labbhā’ti āghātaṃ paṭivineti; ‘piyassa me manāpassa anatthaṃ acari…pe… anatthaṃ carati…pe… anatthaṃ carissati, taṃ kutettha labbhā’ti āghātaṃ paṭivineti; ‘appiyassa me amanāpassa atthaṃ acari…pe… atthaṃ carati…pe… atthaṃ carissati, taṃ kutettha labbhā’ti āghātaṃ paṭivineti. Ime nava dhammā visesabhāgiyā.
(ဆ) ‘‘ကတမေ နဝ ဓမ္မာ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈာ? နဝ နာနတ္တာ – ဓာတုနာနတ္တံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဖသ္သနာနတ္တံ, ဖသ္သနာနတ္တံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒနာနာနတ္တံ, ဝေဒနာနာနတ္တံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သညာနာနတ္တံ, သညာနာနတ္တံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သင္ကပ္ပနာနတ္တံ, သင္ကပ္ပနာနတ္တံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဆန္ဒနာနတ္တံ, ဆန္ဒနာနတ္တံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပရိဠာဟနာနတ္တံ, ပရိဠာဟနာနတ္တံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပရိယေသနာနာနတ္တံ, ပရိယေသနာနာနတ္တံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ လာဘနာနတ္တံ။ ဣမေ နဝ ဓမ္မာ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈာ။
(Cha) ‘‘katame nava dhammā duppaṭivijjhā? Nava nānattā – dhātunānattaṃ paṭicca uppajjati phassanānattaṃ, phassanānattaṃ paṭicca uppajjati vedanānānattaṃ, vedanānānattaṃ paṭicca uppajjati saññānānattaṃ, saññānānattaṃ paṭicca uppajjati saṅkappanānattaṃ, saṅkappanānattaṃ paṭicca uppajjati chandanānattaṃ, chandanānattaṃ paṭicca uppajjati pariḷāhanānattaṃ, pariḷāhanānattaṃ paṭicca uppajjati pariyesanānānattaṃ, pariyesanānānattaṃ paṭicca uppajjati lābhanānattaṃ. Ime nava dhammā duppaṭivijjhā.
(ဇ) ‘‘ကတမေ နဝ ဓမ္မာ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗာ? နဝ သညာ – အသုဘသညာ, မရဏသညာ, အာဟာရေပဋိကူလသညာ , သဗ္ဗလောကေအနဘိရတိသညာ 31, အနိစ္စသညာ, အနိစ္စေ ဒုက္ခသညာ, ဒုက္ခေ အနတ္တသညာ, ပဟာနသညာ, ဝိရာဂသညာ။ ဣမေ နဝ ဓမ္မာ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗာ။
(Ja) ‘‘katame nava dhammā uppādetabbā? Nava saññā – asubhasaññā, maraṇasaññā, āhārepaṭikūlasaññā , sabbalokeanabhiratisaññā 32, aniccasaññā, anicce dukkhasaññā, dukkhe anattasaññā, pahānasaññā, virāgasaññā. Ime nava dhammā uppādetabbā.
(ဈ) ‘‘ကတမေ နဝ ဓမ္မာ အဘိညေယ္ယာ? နဝ အနုပုဗ္ဗဝိဟာရာ – ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ။ပေ.။ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ပီတိယာ စ ဝိရာဂာ ။ပေ.။ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သုခသ္သ စ ပဟာနာ။ပေ.။ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သဗ္ဗသော ရူပသညာနံ သမတိက္ကမာ။ပေ.။ အာကာသာနဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သဗ္ဗသော အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘အနန္တံ ဝိညာဏ’န္တိ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သဗ္ဗသော ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ’တိ အာကိဉ္စညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သဗ္ဗသော အာကိဉ္စညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ နေဝသညာနာသညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သဗ္ဗသော နေဝသညာနာသညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ သညာဝေဒယိတနိရောဓံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဣမေ နဝ ဓမ္မာ အဘိညေယ္ယာ။
(Jha) ‘‘katame nava dhammā abhiññeyyā? Nava anupubbavihārā – idhāvuso, bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Pītiyā ca virāgā …pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā…pe… ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati. Sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇa’nti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati. Sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati. Sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati. Sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati. Ime nava dhammā abhiññeyyā.
(ဉ) ‘‘ကတမေ နဝ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ? နဝ အနုပုဗ္ဗနိရောဓာ – ပဌမံ ဈာနံ သမာပန္နသ္သ ကာမသညာ နိရုဒ္ဓာ ဟောတိ, ဒုတိယံ ဈာနံ သမာပန္နသ္သ ဝိတက္ကဝိစာရာ နိရုဒ္ဓာ ဟောန္တိ, တတိယံ ဈာနံ သမာပန္နသ္သ ပီတိ နိရုဒ္ဓာ ဟောတိ, စတုတ္ထံ ဈာနံ သမာပန္နသ္သ အသ္သာသပသ္သာသ္သာ နိရုဒ္ဓာ ဟောန္တိ, အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမာပန္နသ္သ ရူပသညာ နိရုဒ္ဓာ ဟောတိ, ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမာပန္နသ္သ အာကာသာနဉ္စာယတနသညာ နိရုဒ္ဓာ ဟောတိ, အာကိဉ္စညာယတနံ သမာပန္နသ္သ ဝိညာဏဉ္စာယတနသညာ နိရုဒ္ဓာ ဟောတိ, နေဝသညာနာသညာယတနံ သမာပန္နသ္သ အာကိဉ္စညာယတနသညာ နိရုဒ္ဓာ ဟောတိ, သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပန္နသ္သ သညာ စ ဝေဒနာ စ နိရုဒ္ဓာ ဟောန္တိ။ ဣမေ နဝ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ။
(Ña) ‘‘katame nava dhammā sacchikātabbā? Nava anupubbanirodhā – paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa kāmasaññā niruddhā hoti, dutiyaṃ jhānaṃ samāpannassa vitakkavicārā niruddhā honti, tatiyaṃ jhānaṃ samāpannassa pīti niruddhā hoti, catutthaṃ jhānaṃ samāpannassa assāsapassāssā niruddhā honti, ākāsānañcāyatanaṃ samāpannassa rūpasaññā niruddhā hoti, viññāṇañcāyatanaṃ samāpannassa ākāsānañcāyatanasaññā niruddhā hoti, ākiñcaññāyatanaṃ samāpannassa viññāṇañcāyatanasaññā niruddhā hoti, nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpannassa ākiñcaññāyatanasaññā niruddhā hoti, saññāvedayitanirodhaṃ samāpannassa saññā ca vedanā ca niruddhā honti. Ime nava dhammā sacchikātabbā.
‘‘ဣတိ ဣမေ နဝုတိ ဓမ္မာ ဘူတာ တစ္ဆာ တထာ အဝိတထာ အနညထာ သမ္မာ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓာ။
‘‘Iti ime navuti dhammā bhūtā tacchā tathā avitathā anaññathā sammā tathāgatena abhisambuddhā.
ဒသ ဓမ္မာ
Dasa dhammā
၃၆၀. ‘‘ဒသ ဓမ္မာ ဗဟုကာရာ။ပေ.။ ဒသ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ။
360. ‘‘Dasa dhammā bahukārā…pe… dasa dhammā sacchikātabbā.
(က) ‘‘ကတမေ ဒသ ဓမ္မာ ဗဟုကာရာ? ဒသ နာထကရဏာဓမ္မာ – ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခု သီလဝာ ဟောတိ, ပာတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရတိ အာစာရဂောစရသမ္ပန္နော, အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒသ္သာဝီ သမာဒာယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသု, ယံပာဝုသော, ဘိက္ခု သီလဝာ ဟောတိ။ပေ.။ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသု။ အယမ္ပိ ဓမ္မော နာထကရဏော။
(Ka) ‘‘katame dasa dhammā bahukārā? Dasa nāthakaraṇādhammā – idhāvuso, bhikkhu sīlavā hoti, pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati ācāragocarasampanno, aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī samādāya sikkhati sikkhāpadesu, yaṃpāvuso, bhikkhu sīlavā hoti…pe… sikkhati sikkhāpadesu. Ayampi dhammo nāthakaraṇo.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခု ဗဟုသ္သုတော ။ပေ.။ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓာ, ယံပာဝုသော, ဘိက္ခု ဗဟုသ္သုတော။ပေ.။ အယမ္ပိ ဓမ္မော နာထကရဏော။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu bahussuto …pe… diṭṭhiyā suppaṭividdhā, yaṃpāvuso, bhikkhu bahussuto…pe… ayampi dhammo nāthakaraṇo.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခု ကလ္ယာဏမိတ္တော ဟောတိ ကလ္ယာဏသဟာယော ကလ္ယာဏသမ္ပဝင္ကော။ ယံပာဝုသော, ဘိက္ခု။ပေ.။ ကလ္ယာဏသမ္ပဝင္ကော။ အယမ္ပိ ဓမ္မော နာထကရဏော။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu kalyāṇamitto hoti kalyāṇasahāyo kalyāṇasampavaṅko. Yaṃpāvuso, bhikkhu…pe… kalyāṇasampavaṅko. Ayampi dhammo nāthakaraṇo.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခု သုဝစော ဟောတိ သောဝစသ္သကရဏေဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော, ခမော ပဒက္ခိဏဂ္ဂာဟီ အနုသာသနိံ။ ယံပာဝုသော, ဘိက္ခု။ပေ.။ အနုသာသနိံ။ အယမ္ပိ ဓမ္မော နာထကရဏော။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu suvaco hoti sovacassakaraṇehi dhammehi samannāgato, khamo padakkhiṇaggāhī anusāsaniṃ. Yaṃpāvuso, bhikkhu…pe… anusāsaniṃ. Ayampi dhammo nāthakaraṇo.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခု ယာနိ တာနိ သဗ္ရဟ္မစာရီနံ ဥစ္စာဝစာနိ ကိံကရဏီယာနိ တတ္ထ ဒက္ခော ဟောတိ အနလသော တတ္ရုပာယာယ ဝီမံသာယ သမန္နာဂတော, အလံ ကာတုံ, အလံ သံဝိဓာတုံ။ ယံပာဝုသော, ဘိက္ခု။ပေ.။ အလံ သံဝိဓာတုံ။ အယမ္ပိ ဓမ္မော နာထကရဏော။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu yāni tāni sabrahmacārīnaṃ uccāvacāni kiṃkaraṇīyāni tattha dakkho hoti analaso tatrupāyāya vīmaṃsāya samannāgato, alaṃ kātuṃ, alaṃ saṃvidhātuṃ. Yaṃpāvuso, bhikkhu…pe… alaṃ saṃvidhātuṃ. Ayampi dhammo nāthakaraṇo.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခု ဓမ္မကာမော ဟောတိ ပိယသမုဒာဟာရော အဘိဓမ္မေ အဘိဝိနယေ ဥဠာရပာမောဇ္ဇော။ ယံပာဝုသော, ဘိက္ခု။ပေ.။ ဥဠာရပာမောဇ္ဇော။ အယမ္ပိ ဓမ္မော နာထကရဏော။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu dhammakāmo hoti piyasamudāhāro abhidhamme abhivinaye uḷārapāmojjo. Yaṃpāvuso, bhikkhu…pe… uḷārapāmojjo. Ayampi dhammo nāthakaraṇo.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခု သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ ဣတရီတရေဟိ စီဝရပိဏ္ဍပာတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေဟိ။ ယံပာဝုသော, ဘိက္ခု ။ပေ.။ အယမ္ပိ ဓမ္မော နာထကရဏော။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu santuṭṭho hoti itarītarehi cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārehi. Yaṃpāvuso, bhikkhu …pe… ayampi dhammo nāthakaraṇo.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခု အာရဒ္ဓဝီရိယော ဝိဟရတိ။ပေ.။ ကုသလေသု ဓမ္မေသု။ ယံပာဝုသော, ဘိက္ခု။ပေ.။ အယမ္ပိ ဓမ္မော နာထကရဏော။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu āraddhavīriyo viharati…pe… kusalesu dhammesu. Yaṃpāvuso, bhikkhu…pe… ayampi dhammo nāthakaraṇo.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခု သတိမာ ဟောတိ, ပရမေန သတိနေပက္ကေန သမန္နာဂတော, စိရကတမ္ပိ စိရဘာသိတမ္ပိ သရိတာ အနုသ္သရိတာ။ ယံပာဝုသော, ဘိက္ခု။ပေ.။ အယမ္ပိ ဓမ္မော နာထကရဏော။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu satimā hoti, paramena satinepakkena samannāgato, cirakatampi cirabhāsitampi saritā anussaritā. Yaṃpāvuso, bhikkhu…pe… ayampi dhammo nāthakaraṇo.
‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခု ပညဝာ ဟောတိ ဥဒယတ္ထဂာမိနိယာ ပညာယ သမန္နာဂတော, အရိယာယ နိဗ္ဗေဓိကာယ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယဂာမိနိယာ။ ယံပာဝုသော, ဘိက္ခု။ပေ.။ အယမ္ပိ ဓမ္မော နာထကရဏော။ ဣမေ ဒသ ဓမ္မာ ဗဟုကာရာ။
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato, ariyāya nibbedhikāya sammā dukkhakkhayagāminiyā. Yaṃpāvuso, bhikkhu…pe… ayampi dhammo nāthakaraṇo. Ime dasa dhammā bahukārā.
(ခ) ‘‘ကတမေ ဒသ ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ? ဒသ ကသိဏာယတနာနိ – ပထဝီကသိဏမေကော သဉ္ဇာနာတိ ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယံ အဒ္ဝယံ အပ္ပမာဏံ။ အာပောကသိဏမေကော သဉ္ဇာနာတိ။ပေ.။ တေဇောကသိဏမေကော သဉ္ဇာနာတိ။ ဝာယောကသိဏမေကော သဉ္ဇာနာတိ။ နီလကသိဏမေကော သဉ္ဇာနာတိ။ ပီတကသိဏမေကော သဉ္ဇာနာတိ။ လောဟိတကသိဏမေကော သဉ္ဇာနာတိ။ ဩဒာတကသိဏမေကော သဉ္ဇာနာတိ။ အာကာသကသိဏမေကော သဉ္ဇာနာတိ။ ဝိညာဏကသိဏမေကော သဉ္ဇာနာတိ ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယံ အဒ္ဝယံ အပ္ပမာဏံ ။ ဣမေ ဒသ ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ။
(Kha) ‘‘katame dasa dhammā bhāvetabbā? Dasa kasiṇāyatanāni – pathavīkasiṇameko sañjānāti uddhaṃ adho tiriyaṃ advayaṃ appamāṇaṃ. Āpokasiṇameko sañjānāti…pe… tejokasiṇameko sañjānāti… vāyokasiṇameko sañjānāti… nīlakasiṇameko sañjānāti… pītakasiṇameko sañjānāti… lohitakasiṇameko sañjānāti… odātakasiṇameko sañjānāti… ākāsakasiṇameko sañjānāti… viññāṇakasiṇameko sañjānāti uddhaṃ adho tiriyaṃ advayaṃ appamāṇaṃ . Ime dasa dhammā bhāvetabbā.
(ဂ) ‘‘ကတမေ ဒသ ဓမ္မာ ပရိညေယ္ယာ? ဒသာယတနာနိ – စက္ခာယတနံ, ရူပာယတနံ, သောတာယတနံ, သဒ္ဒာယတနံ, ဃာနာယတနံ, ဂန္ဓာယတနံ, ဇိဝ္ဟာယတနံ, ရသာယတနံ, ကာယာယတနံ, ဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနံ။ ဣမေ ဒသ ဓမ္မာ ပရိညေယ္ယာ။
(Ga) ‘‘katame dasa dhammā pariññeyyā? Dasāyatanāni – cakkhāyatanaṃ, rūpāyatanaṃ, sotāyatanaṃ, saddāyatanaṃ, ghānāyatanaṃ, gandhāyatanaṃ, jivhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, kāyāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanaṃ. Ime dasa dhammā pariññeyyā.
(ဃ) ‘‘ကတမေ ဒသ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ? ဒသ မိစ္ဆတ္တာ – မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ, မိစ္ဆာသင္ကပ္ပော, မိစ္ဆာဝာစာ, မိစ္ဆာကမ္မန္တော, မိစ္ဆာအာဇီဝော, မိစ္ဆာဝာယာမော, မိစ္ဆာသတိ, မိစ္ဆာသမာဓိ, မိစ္ဆာဉာဏံ, မိစ္ဆာဝိမုတ္တိ။ ဣမေ ဒသ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ။
(Gha) ‘‘katame dasa dhammā pahātabbā? Dasa micchattā – micchādiṭṭhi, micchāsaṅkappo, micchāvācā, micchākammanto, micchāājīvo, micchāvāyāmo, micchāsati, micchāsamādhi, micchāñāṇaṃ, micchāvimutti. Ime dasa dhammā pahātabbā.
(င) ‘‘ကတမေ ဒသ ဓမ္မာ ဟာနဘာဂိယာ? ဒသ အကုသလကမ္မပထာ – ပာဏာတိပာတော, အဒိန္နာဒာနံ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရော, မုသာဝာဒော, ပိသုဏာ ဝာစာ, ဖရုသာ ဝာစာ, သမ္ဖပ္ပလာပော, အဘိဇ္ဈာ, ဗ္ယာပာဒော, မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ ဣမေ ဒသ ဓမ္မာ ဟာနဘာဂိယာ။
(Ṅa) ‘‘katame dasa dhammā hānabhāgiyā? Dasa akusalakammapathā – pāṇātipāto, adinnādānaṃ, kāmesumicchācāro, musāvādo, pisuṇā vācā, pharusā vācā, samphappalāpo, abhijjhā, byāpādo, micchādiṭṭhi. Ime dasa dhammā hānabhāgiyā.
(စ) ‘‘ကတမေ ဒသ ဓမ္မာ ဝိသေသဘာဂိယာ? ဒသ ကုသလကမ္မပထာ – ပာဏာတိပာတာ ဝေရမဏီ, အဒိန္နာဒာနာ ဝေရမဏီ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ဝေရမဏီ, မုသာဝာဒာ ဝေရမဏီ, ပိသုဏာယ ဝာစာယ ဝေရမဏီ, ဖရုသာယ ဝာစာယ ဝေရမဏီ, သမ္ဖပ္ပလာပာ ဝေရမဏီ, အနဘိဇ္ဈာ, အဗ္ယာပာဒော, သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ဣမေ ဒသ ဓမ္မာ ဝိသေသဘာဂိယာ။
(Ca) ‘‘katame dasa dhammā visesabhāgiyā? Dasa kusalakammapathā – pāṇātipātā veramaṇī, adinnādānā veramaṇī, kāmesumicchācārā veramaṇī, musāvādā veramaṇī, pisuṇāya vācāya veramaṇī, pharusāya vācāya veramaṇī, samphappalāpā veramaṇī, anabhijjhā, abyāpādo, sammādiṭṭhi. Ime dasa dhammā visesabhāgiyā.
(ဆ) ‘‘ကတမေ ဒသ ဓမ္မာ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈာ? ဒသ အရိယဝာသာ – ဣဓာဝုသော , ဘိက္ခု ပဉ္စင္ဂဝိပ္ပဟီနော ဟောတိ, ဆဠင္ဂသမန္နာဂတော, ဧကာရက္ခော, စတုရာပသ္သေနော, ပဏုန္နပစ္စေကသစ္စော, သမဝယသဋ္ဌေသနော, အနာဝိလသင္ကပ္ပော, ပသ္သဒ္ဓကာယသင္ခာရော, သုဝိမုတ္တစိတ္တော, သုဝိမုတ္တပညော။
(Cha) ‘‘katame dasa dhammā duppaṭivijjhā? Dasa ariyavāsā – idhāvuso , bhikkhu pañcaṅgavippahīno hoti, chaḷaṅgasamannāgato, ekārakkho, caturāpasseno, paṇunnapaccekasacco, samavayasaṭṭhesano, anāvilasaṅkappo, passaddhakāyasaṅkhāro, suvimuttacitto, suvimuttapañño.
‘‘ကထဉ္စာဝုသော , ဘိက္ခု ပဉ္စင္ဂဝိပ္ပဟီနော ဟောတိ? ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခုနော ကာမစ္ဆန္ဒော ပဟီနော ဟောတိ, ဗ္ယာပာဒော ပဟီနော ဟောတိ, ထိနမိဒ္ဓံ ပဟီနံ ဟောတိ, ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ပဟီနံ ဟောတိ, ဝိစိကိစ္ဆာ ပဟီနာ ဟောတိ။ ဧဝံ ခော, အာဝုသော, ဘိက္ခု ပဉ္စင္ဂဝိပ္ပဟီနော ဟောတိ။
‘‘Kathañcāvuso , bhikkhu pañcaṅgavippahīno hoti? Idhāvuso, bhikkhuno kāmacchando pahīno hoti, byāpādo pahīno hoti, thinamiddhaṃ pahīnaṃ hoti, uddhaccakukkuccaṃ pahīnaṃ hoti, vicikicchā pahīnā hoti. Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu pañcaṅgavippahīno hoti.
‘‘ကထဉ္စာဝုသော, ဘိက္ခု ဆဠင္ဂသမန္နာဂတော ဟောတိ? ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသ္ဝာ နေဝ သုမနော ဟောတိ န ဒုမ္မနော, ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတ္ဝာ။ပေ.။ ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတ္ဝာ။ ဇိဝ္ဟာယ ရသံ သာယိတ္ဝာ။ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတ္ဝာ။ မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ နေဝ သုမနော ဟောတိ န ဒုမ္မနော, ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ ဧဝံ ခော, အာဝုသော, ဘိက္ခု ဆဠင္ဂသမန္နာဂတော ဟောတိ။
‘‘Kathañcāvuso, bhikkhu chaḷaṅgasamannāgato hoti? Idhāvuso, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā neva sumano hoti na dummano, upekkhako viharati sato sampajāno. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya neva sumano hoti na dummano, upekkhako viharati sato sampajāno. Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu chaḷaṅgasamannāgato hoti.
‘‘ကထဉ္စာဝုသော, ဘိက္ခု ဧကာရက္ခော ဟောတိ? ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခု သတာရက္ခေန စေတသာ သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ဧဝံ ခော, အာဝုသော, ဘိက္ခု ဧကာရက္ခော ဟောတိ။
‘‘Kathañcāvuso, bhikkhu ekārakkho hoti? Idhāvuso, bhikkhu satārakkhena cetasā samannāgato hoti. Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu ekārakkho hoti.
‘‘ကထဉ္စာဝုသော, ဘိက္ခု စတုရာပသ္သေနော ဟောတိ? ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခု သင္ခာယေကံ ပဋိသေဝတိ, သင္ခာယေကံ အဓိဝာသေတိ, သင္ခာယေကံ ပရိဝဇ္ဇေတိ, သင္ခာယေကံ ဝိနောဒေတိ။ ဧဝံ ခော, အာဝုသော, ဘိက္ခု စတုရာပသ္သေနော ဟောတိ။
‘‘Kathañcāvuso, bhikkhu caturāpasseno hoti? Idhāvuso, bhikkhu saṅkhāyekaṃ paṭisevati, saṅkhāyekaṃ adhivāseti, saṅkhāyekaṃ parivajjeti, saṅkhāyekaṃ vinodeti. Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu caturāpasseno hoti.
‘‘ကထဉ္စာဝုသော, ဘိက္ခု ပဏုန္နပစ္စေကသစ္စော ဟောတိ? ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခုနော ယာနိ တာနိ ပုထုသမဏဗ္ရာဟ္မဏာနံ ပုထုပစ္စေကသစ္စာနိ, သဗ္ဗာနိ တာနိ နုန္နာနိ ဟောန္တိ ပဏုန္နာနိ စတ္တာနိ ဝန္တာနိ မုတ္တာနိ ပဟီနာနိ ပဋိနိသ္သဋ္ဌာနိ။ ဧဝံ ခော, အာဝုသော, ဘိက္ခု ပဏုန္နပစ္စေကသစ္စော ဟောတိ။
‘‘Kathañcāvuso, bhikkhu paṇunnapaccekasacco hoti? Idhāvuso, bhikkhuno yāni tāni puthusamaṇabrāhmaṇānaṃ puthupaccekasaccāni, sabbāni tāni nunnāni honti paṇunnāni cattāni vantāni muttāni pahīnāni paṭinissaṭṭhāni. Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu paṇunnapaccekasacco hoti.
‘‘ကထဉ္စာဝုသော, ဘိက္ခု သမဝယသဋ္ဌေသနော ဟောတိ? ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခုနော ကာမေသနာ ပဟီနာ ဟောတိ, ဘဝေသနာ ပဟီနာ ဟောတိ, ဗ္ရဟ္မစရိယေသနာ ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓာ။ ဧဝံ ခော, အာဝုသော, ဘိက္ခု သမဝယသဋ္ဌေသနော ဟောတိ။
‘‘Kathañcāvuso, bhikkhu samavayasaṭṭhesano hoti? Idhāvuso, bhikkhuno kāmesanā pahīnā hoti, bhavesanā pahīnā hoti, brahmacariyesanā paṭippassaddhā. Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu samavayasaṭṭhesano hoti.
‘‘ကထဉ္စာဝုသော , ဘိက္ခု အနာဝိလသင္ကပ္ပာ ဟောတိ? ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခုနော ကာမသင္ကပ္ပော ပဟီနော ဟောတိ, ဗ္ယာပာဒသင္ကပ္ပော ပဟီနော ဟောတိ, ဝိဟိံသာသင္ကပ္ပော ပဟီနော ဟောတိ။ ဧဝံ ခော, အာဝုသော, ဘိက္ခု အနာဝိလသင္ကပ္ပော ဟောတိ။
‘‘Kathañcāvuso , bhikkhu anāvilasaṅkappā hoti? Idhāvuso, bhikkhuno kāmasaṅkappo pahīno hoti, byāpādasaṅkappo pahīno hoti, vihiṃsāsaṅkappo pahīno hoti. Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu anāvilasaṅkappo hoti.
‘‘ကထဉ္စာဝုသော, ဘိက္ခု ပသ္သဒ္ဓကာယသင္ခာရော ဟောတိ? ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခု သုခသ္သ စ ပဟာနာ ဒုက္ခသ္သ စ ပဟာနာ ပုဗ္ဗေဝ သောမနသ္သဒောမနသ္သာနံ အတ္ထင္ဂမာ အဒုက္ခမသုခံ ဥပေက္ခာသတိပာရိသုဒ္ဓိံ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဧဝံ ခော, အာဝုသော, ဘိက္ခု ပသ္သဒ္ဓကာယသင္ခာရော ဟောတိ။
‘‘Kathañcāvuso, bhikkhu passaddhakāyasaṅkhāro hoti? Idhāvuso, bhikkhu sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu passaddhakāyasaṅkhāro hoti.
‘‘ကထဉ္စာဝုသော, ဘိက္ခု သုဝိမုတ္တစိတ္တော ဟောတိ? ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခုနော ရာဂာ စိတ္တံ ဝိမုတ္တံ ဟောတိ, ဒောသာ စိတ္တံ ဝိမုတ္တံ ဟောတိ, မောဟာ စိတ္တံ ဝိမုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝံ ခော, အာဝုသော, ဘိက္ခု သုဝိမုတ္တစိတ္တော ဟောတိ။
‘‘Kathañcāvuso, bhikkhu suvimuttacitto hoti? Idhāvuso, bhikkhuno rāgā cittaṃ vimuttaṃ hoti, dosā cittaṃ vimuttaṃ hoti, mohā cittaṃ vimuttaṃ hoti. Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu suvimuttacitto hoti.
‘‘ကထဉ္စာဝုသော, ဘိက္ခု သုဝိမုတ္တပညော ဟောတိ? ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခု ‘ရာဂော မေ ပဟီနော ဥစ္ဆိန္နမူလော တာလာဝတ္ထုကတော အနဘာဝံကတော အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မော’တိ ပဇာနာတိ။ ‘ဒောသော မေ ပဟီနော။ပေ.။ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မော’တိ ပဇာနာတိ။ ‘မောဟော မေ ပဟီနော ။ပေ.။ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မော’တိ ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ခော, အာဝုသော, ဘိက္ခု သုဝိမုတ္တပညော ဟောတိ။ ဣမေ ဒသ ဓမ္မာ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈာ။
‘‘Kathañcāvuso, bhikkhu suvimuttapañño hoti? Idhāvuso, bhikkhu ‘rāgo me pahīno ucchinnamūlo tālāvatthukato anabhāvaṃkato āyatiṃ anuppādadhammo’ti pajānāti. ‘Doso me pahīno…pe… āyatiṃ anuppādadhammo’ti pajānāti. ‘Moho me pahīno …pe… āyatiṃ anuppādadhammo’ti pajānāti. Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu suvimuttapañño hoti. Ime dasa dhammā duppaṭivijjhā.
(ဇ) ‘‘ကတမေ ဒသ ဓမ္မာ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗာ? ဒသ သညာ – အသုဘသညာ, မရဏသညာ, အာဟာရေပဋိကူလသညာ, သဗ္ဗလောကေအနဘိရတိသညာ, အနိစ္စသညာ, အနိစ္စေ ဒုက္ခသညာ, ဒုက္ခေ အနတ္တသညာ, ပဟာနသညာ, ဝိရာဂသညာ, နိရောဓသညာ။ ဣမေ ဒသ ဓမ္မာ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗာ။
(Ja) ‘‘katame dasa dhammā uppādetabbā? Dasa saññā – asubhasaññā, maraṇasaññā, āhārepaṭikūlasaññā, sabbalokeanabhiratisaññā, aniccasaññā, anicce dukkhasaññā, dukkhe anattasaññā, pahānasaññā, virāgasaññā, nirodhasaññā. Ime dasa dhammā uppādetabbā.
(ဈ) ‘‘ကတမေ ဒသ ဓမ္မာ အဘိညေယ္ယာ? ဒသ နိဇ္ဇရဝတ္ထူနိ – သမ္မာဒိဋ္ဌိသ္သ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ နိဇ္ဇိဏ္ဏာ ဟောတိ။ ယေ စ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပစ္စယာ အနေကေ ပာပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ သမ္ဘဝန္တိ, တေ စသ္သ နိဇ္ဇိဏ္ဏာ ဟောန္တိ။ သမ္မာသင္ကပ္ပသ္သ မိစ္ဆာသင္ကပ္ပော။ပေ.။ သမ္မာဝာစသ္သ မိစ္ဆာဝာစာ။ သမ္မာကမ္မန္တသ္သ မိစ္ဆာကမ္မန္တော။ သမ္မာအာဇီဝသ္သ မိစ္ဆာအာဇီဝော။ သမ္မာဝာယာမသ္သ မိစ္ဆာဝာယာမော။ သမ္မာသတိသ္သ မိစ္ဆာသတိ။ သမ္မာသမာဓိသ္သ မိစ္ဆာသမာဓိ။ သမ္မာဉာဏသ္သ မိစ္ဆာဉာဏံ နိဇ္ဇိဏ္ဏံ ဟောတိ။ သမ္မာဝိမုတ္တိသ္သ မိစ္ဆာဝိမုတ္တိ နိဇ္ဇိဏ္ဏာ ဟောတိ။ ယေ စ မိစ္ဆာဝိမုတ္တိပစ္စယာ အနေကေ ပာပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ သမ္ဘဝန္တိ, တေ စသ္သ နိဇ္ဇိဏ္ဏာ ဟောန္တိ။ ဣမေ ဒသ ဓမ္မာ အဘိညေယ္ယာ။
(Jha) ‘‘katame dasa dhammā abhiññeyyā? Dasa nijjaravatthūni – sammādiṭṭhissa micchādiṭṭhi nijjiṇṇā hoti. Ye ca micchādiṭṭhipaccayā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavanti, te cassa nijjiṇṇā honti. Sammāsaṅkappassa micchāsaṅkappo…pe… sammāvācassa micchāvācā… sammākammantassa micchākammanto… sammāājīvassa micchāājīvo… sammāvāyāmassa micchāvāyāmo… sammāsatissa micchāsati… sammāsamādhissa micchāsamādhi… sammāñāṇassa micchāñāṇaṃ nijjiṇṇaṃ hoti. Sammāvimuttissa micchāvimutti nijjiṇṇā hoti. Ye ca micchāvimuttipaccayā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavanti, te cassa nijjiṇṇā honti. Ime dasa dhammā abhiññeyyā.
(ဉ) ‘‘ကတမေ ဒသ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ? ဒသ အသေက္ခာ ဓမ္မာ – အသေက္ခာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ, အသေက္ခော သမ္မာသင္ကပ္ပော, အသေက္ခာ သမ္မာဝာစာ, အသေက္ခော သမ္မာကမ္မန္တော, အသေက္ခော သမ္မာအာဇီဝော, အသေက္ခော သမ္မာဝာယာမော, အသေက္ခာ သမ္မာသတိ, အသေက္ခော သမ္မာသမာဓိ, အသေက္ခံ သမ္မာဉာဏံ, အသေက္ခာ သမ္မာဝိမုတ္တိ။ ဣမေ ဒသ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ။
(Ña) ‘‘katame dasa dhammā sacchikātabbā? Dasa asekkhā dhammā – asekkhā sammādiṭṭhi, asekkho sammāsaṅkappo, asekkhā sammāvācā, asekkho sammākammanto, asekkho sammāājīvo, asekkho sammāvāyāmo, asekkhā sammāsati, asekkho sammāsamādhi, asekkhaṃ sammāñāṇaṃ, asekkhā sammāvimutti. Ime dasa dhammā sacchikātabbā.
‘‘ဣတိ ဣမေ သတဓမ္မာ ဘူတာ တစ္ဆာ တထာ အဝိတထာ အနညထာ သမ္မာ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓာ’’တိ။ ဣဒမဝောစာယသ္မာ သာရိပုတ္တော။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တသ္သ ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။
‘‘Iti ime satadhammā bhūtā tacchā tathā avitathā anaññathā sammā tathāgatena abhisambuddhā’’ti. Idamavocāyasmā sāriputto. Attamanā te bhikkhū āyasmato sāriputtassa bhāsitaṃ abhinandunti.
ဒသုတ္တရသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ဧကာဒသမံ။
Dasuttarasuttaṃ niṭṭhitaṃ ekādasamaṃ.
တသ္သုဒ္ဒာနံ –
Tassuddānaṃ –
သိင္ဂာလာဋာနာဋိယကံ ၊ သင္ဂီတိ စ ဒသုတ္တရံ။
Siṅgālāṭānāṭiyakaṃ , saṅgīti ca dasuttaraṃ;
ဧကာဒသဟိ သုတ္တေဟိ၊ ပာထိကဝဂ္ဂောတိ ဝုစ္စတိ။
Ekādasahi suttehi, pāthikavaggoti vuccati.
ပာထိကဝဂ္ဂပာဠိ နိဋ္ဌိတာ။
Pāthikavaggapāḷi niṭṭhitā.
တီဟိ ဝဂ္ဂေဟိ ပဋိမဏ္ဍိတော သကလော
Tīhi vaggehi paṭimaṇḍito sakalo
ဒီဃနိကာယော သမတ္တော။
Dīghanikāyo samatto.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ဒီဃ နိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ၁၁. ဒသုတ္တရသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 11. Dasuttarasuttavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ဒီဃနိကာယ (ဋီကာ) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ၁၁. ဒသုတ္တရသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 11. Dasuttarasuttavaṇṇanā