| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ದೀಘನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Dīghanikāya (ṭīkā) |
೧೧. ದಸುತ್ತರಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
11. Dasuttarasuttavaṇṇanā
೩೫೦. ಆವುಸೋ ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಸಾವಕಾನಂ ಆಲಪನನ್ತಿ ಸಾವಕಾನಂ ಆಮನ್ತನವಸೇನ ಆಲಪನಸಮುದಾಚಾರೋ, ನ ಕೇವಲಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ, ಸೋ ಪನ ಬುದ್ಧಾನಂ ಆಲಪನಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಬುದ್ಧಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಸತ್ಥುಸಮುದಾಚಾರವಸೇನ ಅಸಮುದಾಚಾರೋ ಏವೇತ್ಥ ಸತ್ಥು ಉಚ್ಚಟ್ಠಾನೇ ಠಪನಂ। ಸಮ್ಪತಿ ಆಗತತ್ತಾ ಕತ್ಥಚಿ ನ ನಿಬದ್ಧೋ ವಾಸೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಅನಿಬದ್ಧವಾಸಾ, ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ। ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಪ್ಪಾಯಸೇನಾಸನಂ ಗವೇಸನ್ತಾ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ದಿಸಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ದಿಸಾಗಮನೀಯಾ। ಇದಾನಿ ತಮತ್ಥಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಬುದ್ಧಕಾಲೇ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
350.Āvusobhikkhaveti sāvakānaṃ ālapananti sāvakānaṃ āmantanavasena ālapanasamudācāro, na kevalaṃ ‘‘bhikkhave’’ti, so pana buddhānaṃ ālapanaṃ. Tenāha ‘‘buddhā hī’’tiādi. Satthusamudācāravasena asamudācāro evettha satthu uccaṭṭhāne ṭhapanaṃ. Sampati āgatattā katthaci na nibaddho vāso etesanti anibaddhavāsā, antevāsikā. Kammaṭṭhānaṃ gahetvā sappāyasenāsanaṃ gavesantā yaṃ kiñci disaṃ gacchantīti disāgamanīyā. Idāni tamatthaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘buddhakāle’’tiādi vuttaṃ.
ಅಸುಭಕಮ್ಮಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಏಕಾದಸವಿಧಂ ಅಸುಭಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ। ತತ್ಥಾಪಿ ಪುಗ್ಗಲವೇಮತ್ತತಂ ಞತ್ವಾ ತದನುರೂಪಂ ತದನುರೂಪಮೇವ ದೇತಿ। ಮೋಹಚರಿತಸ್ಸಪಿ ಕಾಮಂ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಸಪ್ಪಾಯಂ, ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಭಾವನಾಯ ಪನ ಭಾಜನಭೂತಂ ಕಾತುಂ ಸಮ್ಮೋಹವಿಗಮಾಯ ಪಠಮಂ ಉದ್ದೇಸಪರಿಪುಚ್ಛಾಧಮ್ಮಸ್ಸವನಧಮ್ಮಸಾಕಚ್ಛಾಸು ನಿಯೋಜೇತಬ್ಬೋತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಮೋಹಚರಿತಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಆಚಿಕ್ಖತೀ’’ತಿ। ಸದ್ಧಾಚರಿತಸ್ಸ ವಿಸೇಸತೋ ಪುರಿಮಾ ಛ ಅನುಸ್ಸತಿಯೋ ಸಪ್ಪಾಯಾ, ತಾಸಂ ಪನ ಅನುಯುಞ್ಜನೇ ಅಯಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪಟಿಪತ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪಸಾದನೀಯಸುತ್ತನ್ತೇ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಞಾಣಚರಿತಸ್ಸಾತಿ ಬುದ್ಧಿಚರಿತಸ್ಸ, ತಸ್ಸ ಪನ ಮರಣಸ್ಸತಿ, ಉಪಸಮಾನುಸ್ಸತಿ, ಚತುಧಾತುವವತ್ಥಾನಂ, ಆಹಾರೇಪಟಿಕೂಲಸಞ್ಞಾ ವಿಸೇಸತೋ ಸಪ್ಪಾಯಾ, ತೇಸಂ ಪನ ಉಪಕಾರಧಮ್ಮದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಅನಿಚ್ಚತಾದಿ…ಪೇ॰… ಕಥೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥೇವಾತಿ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಏವ। ತೇಮಾಸಿಕಂ ಪಟಿಪದನ್ತಿ ತೀಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬಂ ಪಟಿಪದಂ।
Asubhakammaṭṭhānanti ekādasavidhaṃ asubhakammaṭṭhānaṃ. Tatthāpi puggalavemattataṃ ñatvā tadanurūpaṃ tadanurūpameva deti. Mohacaritassapi kāmaṃ ānāpānassatikammaṭṭhānaṃ sappāyaṃ, kammaṭṭhānabhāvanāya pana bhājanabhūtaṃ kātuṃ sammohavigamāya paṭhamaṃ uddesaparipucchādhammassavanadhammasākacchāsu niyojetabboti vuttaṃ ‘‘mohacaritassa…pe… ācikkhatī’’ti. Saddhācaritassa visesato purimā cha anussatiyo sappāyā, tāsaṃ pana anuyuñjane ayaṃ pubbabhāgapaṭipattīti dassetuṃ ‘‘pasādanīyasuttante’’tiādi vuttaṃ. Ñāṇacaritassāti buddhicaritassa, tassa pana maraṇassati, upasamānussati, catudhātuvavatthānaṃ, āhārepaṭikūlasaññā visesato sappāyā, tesaṃ pana upakāradhammadassanatthaṃ ‘‘aniccatādi…pe… kathetī’’ti vuttaṃ. Tatthevāti satthu santike eva. Temāsikaṃ paṭipadanti tīhi māsehi sanniṭṭhāpetabbaṃ paṭipadaṃ.
ಇಮೇ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ಭಾಜನಭೂತಾ ಭಿಕ್ಖೂ। ‘‘ಏವಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಬುದ್ಧಕಾಲೇ’’ತಿಆದಿನಾ ತದುದ್ದೇಸಿಕವಸೇನ ವುತ್ತಭಿಕ್ಖೂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ನ ‘‘ಇಮೇ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಅನನ್ತರಂ ವುತ್ತಭಿಕ್ಖೂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪೇಸೇತೀ’’ತಿ। ಅಪಲೋಕೇಥಾತಿ ಆಪುಚ್ಛಥ। ‘‘ಪಣ್ಡಿತಾ’’ತಿಆದಿ ಸೇವನಭಜನೇಸು ಕಾರಣವಚನಂ। ‘‘ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ವಿನೇತೀ’’ತಿಆದಿ ಯೇಭುಯ್ಯವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಆಯಸ್ಮಾ ಹಿ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ ‘‘ಏವಮೇತೇ ನಿಯತಾ ಸಮ್ಬೋಧಿಪರಾಯಣಾ’’ತಿ। ಆಯಸ್ಮಾ ಪನ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ‘‘ಸಬ್ಬಾಪಿ ಭವೂಪಪತ್ತಿ ಜಿಗುಚ್ಛಿತಬ್ಬಾವಾ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಉತ್ತಮತ್ಥಂಯೇವ ಪಾಪೇತಿ।
Ime bhikkhūti imissā dhammadesanāya bhājanabhūtā bhikkhū. ‘‘Evaṃ āgantvā gacchantepana bhikkhū’’ti idaṃ ‘‘buddhakāle’’tiādinā taduddesikavasena vuttabhikkhū sandhāya vuttaṃ, na ‘‘ime bhikkhū’’ti anantaraṃ vuttabhikkhū. Tenāha ‘‘pesetī’’ti. Apalokethāti āpucchatha. ‘‘Paṇḍitā’’tiādi sevanabhajanesu kāraṇavacanaṃ. ‘‘Sotāpattiphale vinetī’’tiādi yebhuyyavasena vuttaṃ. Āyasmā hi dhammasenāpati bhikkhū yebhuyyena sotāpattiphalaṃ pāpetvā vissajjeti ‘‘evamete niyatā sambodhiparāyaṇā’’ti. Āyasmā pana mahāmoggallāno ‘‘sabbāpi bhavūpapatti jigucchitabbāvā’’ti bhikkhū yebhuyyena uttamatthaṃyeva pāpeti.
ಸಾವಕೇಹಿ ವಿನೇತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಾ ಸಾವಕವೇನೇಯ್ಯಾ ನಾಮ ನ ಸಾವಕೇಹೇವ ವಿನೇತಬ್ಬಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸಾವಕವೇನೇಯ್ಯಾ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿ। ದಸಧಾ ಮಾತಿಕಂ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಏಕಕತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ದಸಕಾ ದಸಧಾ ದಸಧಾ ಮಾತಿಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ವಿಭತ್ತೋತಿ ದಸುತ್ತರೋ। ದಸುತ್ತರೋ ಗತೋತಿಪಿ ದಸುತ್ತರೋತಿ ಏಕಕತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ದಸಕಾ ದಸಹಿ ಉತ್ತರೋ ಅಧಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಗತೋ ಪವತ್ತೋತಿಪಿ ದಸುತ್ತರೋ। ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಪಬ್ಬೇತಿ ಏಕಕತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ದಸಕಾ ದಸಸು ಪಬ್ಬೇಸು ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಪಬ್ಬೇ। ದಸ ದಸ ಪಞ್ಹಾತಿ ‘‘ಕತಮೋ ಧಮ್ಮೋ ಬಹುಕಾರೋ ಅಪ್ಪಮಾದೋ ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸೂ’’ತಿಆದಿನಾ ದಸ ದಸ ಪಞ್ಹಾ। ವಿಸೇಸಿತಾತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಾ। ದಸುತ್ತರಂ ಪವಕ್ಖಾಮೀತಿ ದೇಸಿಯಮಾನಂ ದೇಸನಂ ನಾಮಕಿತ್ತನಮುಖೇನ ಪಟಿಜಾನಾತಿ ವಣ್ಣಭಣನತ್ಥಂ। ಪವಕ್ಖಾಮೀತಿ ಪಕಾರೇಹಿ ವಕ್ಖಾಮಿ। ತಥಾ ಹೇತ್ಥ ಪಞ್ಞಾಸಾಧಿಕಾನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಪಞ್ಹಸತಾನಂ ವಸೇನ ದೇಸನಾ ಪವತ್ತಾ। ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಇಧ ಧಮ್ಮ-ಸದ್ದೋ ಪರಿಯತ್ತಿಪರಿಯಾಯೋ ‘‘ಇಧ ಭಿಕ್ಖು ಧಮ್ಮಂ ಪರಿಯಾಪುಣಾತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰ ೫.೭೩) ವಿಯ। ಸುತ್ತಲಕ್ಖಣೋ ಚಾಯಂ ಧಮ್ಮೋತಿ ಆಹ ‘‘ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಸುತ್ತ’’ನ್ತಿ। ಸ್ವಾಯಂ ಧಮ್ಮೋ ಯಥಾನುಸಿಟ್ಠಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಮಾನಸ್ಸ ನಿಬ್ಬಾನಾವಹೋ। ತತೋ ಏವ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಸಮುಚ್ಛೇದಾಯ ಹೋತಿ, ಸ ಚಾಯಮಸ್ಸ ಆನುಭಾವೋ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಪಮೋಚನುಪಾಯಭಾವತೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ನಿಬ್ಬಾನಪ್ಪತ್ತಿಯಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ನಿಬ್ಬಾನಪ್ಪತ್ತಿಯಾ’’ತಿಆದಿ।
Sāvakehi vinetuṃ sakkuṇeyyā sāvakaveneyyā nāma na sāvakeheva vinetabbāti dassento āha ‘‘sāvakaveneyyā nāmā’’tiādi. Dasadhā mātikaṃ ṭhapetvāti ekakato paṭṭhāya yāva dasakā dasadhā dasadhā mātikaṃ ṭhapetvā vibhattoti dasuttaro. Dasuttaro gatotipi dasuttaroti ekakato paṭṭhāya yāva dasakā dasahi uttaro adhiko hutvā gato pavattotipi dasuttaro. Ekekasmiṃ pabbeti ekakato paṭṭhāya yāva dasakā dasasu pabbesu ekekasmiṃ pabbe. Dasa dasa pañhāti ‘‘katamo dhammo bahukāro appamādo kusalesu dhammesū’’tiādinā dasa dasa pañhā. Visesitāti vissajjitā. Dasuttaraṃ pavakkhāmīti desiyamānaṃ desanaṃ nāmakittanamukhena paṭijānāti vaṇṇabhaṇanatthaṃ. Pavakkhāmīti pakārehi vakkhāmi. Tathā hettha paññāsādhikānaṃ pañcannaṃ pañhasatānaṃ vasena desanā pavattā. Dhammanti idha dhamma-saddo pariyattipariyāyo ‘‘idha bhikkhu dhammaṃ pariyāpuṇātī’’tiādīsu (a. ni. 5.73) viya. Suttalakkhaṇo cāyaṃ dhammoti āha ‘‘dhammantisutta’’nti. Svāyaṃ dhammo yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamānassa nibbānāvaho. Tato eva vaṭṭadukkhasamucchedāya hoti, sa cāyamassa ānubhāvo sabbesaṃ khandhānaṃ pamocanupāyabhāvatoti dassento ‘‘nibbānappattiyā’’tiādimāha. Tena vuttaṃ ‘‘nibbānappattiyā’’tiādi.
ಉಚ್ಚಂ ಕರೋನ್ತೋತಿ ಉದಗ್ಗಂ ಉಳಾರಂ ಪಣೀತಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ, ಪಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪೇಮಂ ಜನೇನ್ತೋತಿ ಭತ್ತಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತೋ। ಇದಞ್ಚ ದೇಸನಾಯ ಪಗ್ಗಣ್ಹನಂ ಬುದ್ಧಾನಮ್ಪಿ ಆಚಿಣ್ಣಂ ಏವಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಏಕಾಯನೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
Uccaṃ karontoti udaggaṃ uḷāraṃ paṇītaṃ katvā dassento, paggaṇhantoti attho. Pemaṃ janentoti bhattiṃ uppādento. Idañca desanāya paggaṇhanaṃ buddhānampi āciṇṇaṃ evāti dassento ‘‘ekāyano’’tiādimāha.
ಏಕಧಮ್ಮವಣ್ಣನಾ
Ekadhammavaṇṇanā
೩೫೧. (ಕ) ಕಾರ-ಸದ್ದೋ ಉಪ-ಸದ್ದೇನ ವಿನಾಪಿ ಉಪಕಾರತ್ಥಂ ವದತಿ, ‘‘ಬಹುಕಾರಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪುತ್ತಾನ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰ ೨.೩೪) ವಿಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ಬಹುಕಾರೋತಿ ಬಹೂಪಕಾರೋ’’ತಿ।
351. (Ka) kāra-saddo upa-saddena vināpi upakāratthaṃ vadati, ‘‘bahukārā, bhikkhave, mātāpitaro puttāna’’ntiādīsu (a. ni. 2.34) viyāti āha ‘‘bahukāroti bahūpakāro’’ti.
(ಖ) ವಡ್ಢನೇ ವುತ್ತೇ ನಾನನ್ತರಿಯತಾಯ ಉಪ್ಪಾದನಂ ವುತ್ತಮೇವ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಭಾವೇತಬ್ಬೋತಿ ವಡ್ಢೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ಉಪ್ಪಾದನಪುಬ್ಬಿಕಾ ಹಿ ವಡ್ಢನಾತಿ। ನನು ಚ ‘‘ಏಕೋ ಧಮ್ಮೋ ಉಪ್ಪಾದೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಉಪ್ಪಾದನಂ ಪೇತ್ಥ ವಿಸುಂ ಗಹಿತಂ ಏವಾತಿ? ಅಞ್ಞವಿಸಯತ್ತಾ ತಸ್ಸ ನಾಯಂ ವಿರೋಧೋ। ತಥಾ ಹಿ ‘‘ಏಕೋ ಧಮ್ಮೋ ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ತೀಹಿಪಿ ಪರಿಞ್ಞಾಹಿ ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯತಂ ವತ್ವಾಪಿ ‘‘ಏಕೋ ಧಮ್ಮೋ ಪಹಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಪಹಾತಬ್ಬತಾ ವುತ್ತಾ।
(Kha) vaḍḍhane vutte nānantariyatāya uppādanaṃ vuttameva hotīti ‘‘bhāvetabboti vaḍḍhetabbo’’ti vutto. Uppādanapubbikā hi vaḍḍhanāti. Nanu ca ‘‘eko dhammo uppādetabbo’’ti uppādanaṃ pettha visuṃ gahitaṃ evāti? Aññavisayattā tassa nāyaṃ virodho. Tathā hi ‘‘eko dhammo pariññeyyo’’ti tīhipi pariññāhi pariññeyyataṃ vatvāpi ‘‘eko dhammo pahātabbo’’ti pahātabbatā vuttā.
(ಗ) ತೀಹಿ ಪರಿಞ್ಞಾಹೀತಿ ಞಾತತೀರಣಪಹಾನಪರಿಞ್ಞಾಹಿ।
(Ga) tīhi pariññāhīti ñātatīraṇapahānapariññāhi.
(ಘ) ಪಹಾನಾನುಪಸ್ಸನಾಯಾತಿ ಪಜಹನವಸೇನ ಪವತ್ತಾಯ ಅನುಪಸ್ಸನಾಯ। ಮಿಸ್ಸಕವಸೇನ ಚೇತಂ ಅನುಪಸ್ಸನಾಗಹಣಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
(Gha) pahānānupassanāyāti pajahanavasena pavattāya anupassanāya. Missakavasena cetaṃ anupassanāgahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
(ಙ) ಸೀಲಸಮ್ಪದಾದೀನಂ ಪರಿಹಾನಾವಹೋ ಪರಿಹಾನಾಯ ಸಂವತ್ತನಕೋ।
(Ṅa) sīlasampadādīnaṃ parihānāvaho parihānāya saṃvattanako.
(ಚ) ಝಾನಾದಿವಿಸೇಸಂ ಗಮೇತೀತಿ ವಿಸೇಸಗಾಮೀ।
(Ca) jhānādivisesaṃ gametīti visesagāmī.
(ಛ) ದುಪ್ಪಚ್ಚಕ್ಖಕರೋತಿ ಅನುಪಚಿತಞಾಣಸಮ್ಭಾರೇಹಿ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಕಾತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೋ।
(Cha) duppaccakkhakaroti anupacitañāṇasambhārehi paccakkhaṃ kātuṃ asakkuṇeyyo.
(ಝ) ಅಭಿಜಾನಿತಬ್ಬೋತಿ ಅಭಿಮುಖಂ ಞಾಣೇನ ಜಾನಿತಬ್ಬೋ।
(Jha) abhijānitabboti abhimukhaṃ ñāṇena jānitabbo.
ಸಬ್ಬತ್ಥ ಮಾತಿಕಾಸೂತಿ ದುಕಾದಿವಸೇನ ವುತ್ತಾಸು ಸಬ್ಬಾಸು ಮಾತಿಕಾಸು। ಏತ್ಥ ಚ ಆಯಸ್ಮಾ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಭಾವನಾಯ ನಿಯೋಜೇತ್ವಾ ಉತ್ತಮತ್ಥೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತುಕಾಮೋ ಪಠಮಂ ತಾವ ಭಾವನಾಯ ಉಪಕಾರಧಮ್ಮಂ ಉದ್ದೇಸವಸೇನ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಏಕೋ ಧಮ್ಮೋ ಬಹುಕಾರೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇನ ಉಪಕಾರಕೇನ ಉಪಕತ್ತಬ್ಬಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಏಕೋ ಧಮ್ಮೋ ಭಾವೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಆಹ। ಅಯಞ್ಚ ಭಾವನಾ ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಇಚ್ಛಿತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಏಕೋ ಧಮ್ಮೋ ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ’’ತಿ। ಪರಿಞ್ಞಾ ಚ ನಾಮ ಯಾವದೇವ ಪಹಾತಬ್ಬಪಜಹನತ್ಥಾತಿ ಆಹ ‘‘ಏಕೋ ಧಮ್ಮೋ ಪಹಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ। ಪಜಹನ್ತೇನ ಚ ಹಾನಭಾಗಿಯಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ವಿಸೇಸಭಾಗಿಯೇ ಅವಟ್ಠಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಏಕೋ ಧಮ್ಮೋ ಹಾನಭಾಗಿಯೋ, ಏಕೋ ಧಮ್ಮೋ ವಿಸೇಸಭಾಗಿಯೋ’’ತಿ। ವಿಸೇಸಭಾಗಿಯೇ ಅವಟ್ಠಾನಞ್ಚ ದುಪ್ಪಟಿವಿಜ್ಝನೇನ, ದುಪ್ಪಟಿವಿಜ್ಝಪಟಿವಿಜ್ಝನಞ್ಚೇ ಇಜ್ಝತಿ, ನಿಪ್ಫಾದೇತಬ್ಬನಿಪ್ಫಾದನಂ ಸಿದ್ಧಮೇವ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಏಕೋ ಧಮ್ಮೋ ದುಪ್ಪಟಿವಿಜ್ಝೋ, ಏಕೋ ಧಮ್ಮೋ ಉಪ್ಪಾದೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ। ತಯಿದಂ ದ್ವಯಂ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾದಿಜಾನನೇನ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಏಕೋ ಧಮ್ಮೋ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ’’ತಿ। ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಞ್ಚೇ ಅಭಿಞ್ಞಾತಂ, ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬಂ ಸಚ್ಛಿಕತಮೇವ ಹೋತೀತಿ। ಏತ್ತಾವತಾ ಚ ನಿಟ್ಠಿತಕಿಚ್ಚೋವ ಹೋತಿ, ನಾಸ್ಸ ಉತ್ತರಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಕರಣೀಯನ್ತಿ ಏವಂ ತಾವ ಮಹಾಥೇರೋ ಏಕಕವಸೇನ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಟಿಪತ್ತಿವಿಧಿಂ ಉದ್ದಿಸನ್ತೋ ಇಮಾನಿ ದಸ ಪದಾನಿ ಇಮಿನಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಉದ್ದಿಸಿ।
Sabbattha mātikāsūti dukādivasena vuttāsu sabbāsu mātikāsu. Ettha ca āyasmā dhammasenāpati te bhikkhū bhāvanāya niyojetvā uttamatthe patiṭṭhāpetukāmo paṭhamaṃ tāva bhāvanāya upakāradhammaṃ uddesavasena dassento ‘‘eko dhammo bahukāro’’ti vatvā tena upakārakena upakattabbaṃ dassento ‘‘eko dhammo bhāvetabbo’’ti āha. Ayañca bhāvanā vipassanāvasena icchitāti āha ‘‘eko dhammo pariññeyyo’’ti. Pariññā ca nāma yāvadeva pahātabbapajahanatthāti āha ‘‘eko dhammo pahātabbo’’ti. Pajahantena ca hānabhāgiyaṃ nīharitvā visesabhāgiye avaṭṭhātabbanti āha ‘‘eko dhammo hānabhāgiyo, eko dhammo visesabhāgiyo’’ti. Visesabhāgiye avaṭṭhānañca duppaṭivijjhanena, duppaṭivijjhapaṭivijjhanañce ijjhati, nipphādetabbanipphādanaṃ siddhameva hotīti āha ‘‘eko dhammo duppaṭivijjho, eko dhammo uppādetabbo’’ti. Tayidaṃ dvayaṃ abhiññeyyādijānanena hotīti āha ‘‘eko dhammo abhiññeyyo’’ti. Abhiññeyyañce abhiññātaṃ, sacchikātabbaṃ sacchikatameva hotīti. Ettāvatā ca niṭṭhitakiccova hoti, nāssa uttari kiñci karaṇīyanti evaṃ tāva mahāthero ekakavasena tesaṃ bhikkhūnaṃ paṭipattividhiṃ uddisanto imāni dasa padāni iminā anukkamena uddisi.
(ಕ) ಏವಂ ಅನಿಯಮತೋ ಉದ್ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೇ ಸರೂಪತೋ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕತಮೋ ಏಕೋ ಧಮ್ಮೋ’’ತಿಆದಿನಾ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಇತಿ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ’’ತಿಆದಿ। ಏಸ ನಯೋ ದುಕಾದೀಸು। ವೇಳುಕಾರೋತಿ ವೇನೋ। ಸೋ ಹಿ ವೇಳುವಿಕಾರೇಹಿ ಕಿಲಞ್ಜಾದಿಕರಣೇನ ‘‘ವೇಳುಕಾರೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ಅನ್ತೋ, ಬಹಿ ಚ ಸಬ್ಬಗತಗಣ್ಠಿಂ ನೀಹರಣೇನ ನಿಗ್ಗಣ್ಠಿಂ ಕತ್ವಾ। ಏಕೇಕಕೋಟ್ಠಾಸೇತಿ ಏಕಕಾದೀಸು ದಸಸು ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ।
(Ka) evaṃ aniyamato uddiṭṭhadhamme sarūpato niyametvā dassetuṃ ‘‘katamo eko dhammo’’tiādinā desanaṃ ārabhi. Tena vuttaṃ ‘‘iti āyasmā sāriputto’’tiādi. Esa nayo dukādīsu. Veḷukāroti veno. So hi veḷuvikārehi kilañjādikaraṇena ‘‘veḷukāro’’ti vutto. Anto, bahi ca sabbagatagaṇṭhiṃ nīharaṇena niggaṇṭhiṃ katvā. Ekekakoṭṭhāseti ekakādīsu dasasu koṭṭhāsesu ekekasmiṃ koṭṭhāse.
ಸಬ್ಬತ್ಥಕಂ ಉಪಕಾರಕನ್ತಿ ಸಬ್ಬತ್ಥಕಮೇವ ಸಮ್ಮಾ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಉಪಕಾರವನ್ತಂ। ಇದಾನಿ ತಮತ್ಥಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಯಞ್ಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ವಿಪಸ್ಸನಾಗಬ್ಭಂ ಗಣ್ಹಾಪನೇತಿ ಯಥಾ ಉಪರಿ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಪರಿಪಚ್ಚತಿ ತಿಕ್ಖಾ ವಿಸದಾ ಹುತ್ವಾ ಮಗ್ಗೇನ ಘಟೇತಿ, ಏವಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗವಿಪಸ್ಸನಾವಡ್ಢನೇ। ಅತ್ಥಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾದೀಸೂತಿ ಅತ್ಥಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾದೀಸು ನಿಪ್ಫಾದೇತಬ್ಬೇಸು, ತೇಸಂ ಸಮ್ಭಾರಸಮ್ಭರಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಸ ನಯೋ ಇತೋ ಪರೇಸುಪಿ। ಠಾನಾಟ್ಠಾನೇಸೂತಿ ಠಾನೇ, ಅಟ್ಠಾನೇ ಚ ಜಾನಿತಬ್ಬೇ। ಮಹಾವಿಹಾರಸಮಾಪತ್ತಿಯನ್ತಿ ಮಹತಿಯಂ ಝಾನಾದಿವಿಹಾರಸಮಾಪತ್ತಿಯಂ। ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಾದೀಸೂತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಮನೋಮಯಿದ್ಧಿ ಆದಿಕಾನಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಅಟ್ಠಸು ವಿಜ್ಜಾಸೂತಿ ಅಮ್ಬಟ್ಠಸುತ್ತೇ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೨೭೯) ಆಗತನಯಾಸು ಅಟ್ಠಸು ವಿಜ್ಜಾಸು।
Sabbatthakaṃ upakārakanti sabbatthakameva sammā paṭipattiyā upakāravantaṃ. Idāni tamatthaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘ayañhī’’tiādi vuttaṃ. Vipassanāgabbhaṃ gaṇhāpaneti yathā upari vipassanā paripaccati tikkhā visadā hutvā maggena ghaṭeti, evaṃ pubbabhāgavipassanāvaḍḍhane. Atthapaṭisambhidādīsūti atthapaṭisambhidādīsu nipphādetabbesu, tesaṃ sambhārasambharaṇanti attho. Esa nayo ito paresupi. Ṭhānāṭṭhānesūti ṭhāne, aṭṭhāne ca jānitabbe. Mahāvihārasamāpattiyanti mahatiyaṃ jhānādivihārasamāpattiyaṃ. Vipassanāñāṇādīsūti ādi-saddena manomayiddhi ādikāni saṅgaṇhāti. Aṭṭhasu vijjāsūti ambaṭṭhasutte (dī. ni. 1.279) āgatanayāsu aṭṭhasu vijjāsu.
ತೇನೇವ ಭಗವಾ ಥೋಮೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ನನ್ತಿ ಅಪ್ಪಮಾದಂ।
Teneva bhagavā thometīti yojanā. Nanti appamādaṃ.
ಥಾಮಸಮ್ಪನ್ನೇನಾತಿ ಞಾಣಬಲಸಮನ್ನಾಗತೇನ। ದೀಪೇತ್ವಾತಿ ‘‘ಏವಮ್ಪಿ ಅಪ್ಪಮಾದೋ ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಮ್ಪಾದನೇ ಬಹುಪಕಾರೋ’’ತಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ। ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅನವಜ್ಜಪಕ್ಖಿಕಮತ್ಥಂ ಅಪ್ಪಮಾದೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕಥೇತುಂ ಯುತ್ತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯಂ ಕಿಞ್ಚೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
Thāmasampannenāti ñāṇabalasamannāgatena. Dīpetvāti ‘‘evampi appamādo kusalānaṃ dhammānaṃ sampādane bahupakāro’’ti pakāsetvā. Yaṃ kiñci anavajjapakkhikamatthaṃ appamāde pakkhipitvā kathetuṃ yuttanti dassetuṃ ‘‘yaṃ kiñcī’’tiādi vuttaṃ.
(ಖ) ಕಾಯಗತಾಸತೀತಿ ರಸ್ಸಂ ಅಕತ್ವಾ ನಿದ್ದೇಸೋ, ನಿದ್ದೇಸೇನ ವಾ ಏತಂ ಸಮಾಸಪದಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ‘‘ಅಟ್ಠಿಕಾನಿ ಪುಞ್ಜಕಿತಾನಿ ತೇರೋವಸ್ಸಿಕಾನಿ…ಪೇ॰… ಪೂತೀನಿ ಚುಣ್ಣಿಕಜಾತಾನೀ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೩೭೯) ಏವಂ ಪವತ್ತಮನಸಿಕಾರೋ ‘‘ಚುಣ್ಣಿಕಮನಸಿಕಾರೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಅಪರೇ ಪನ ಭಣನ್ತಿ ‘‘ಚುಣ್ಣಿಕಇರಿಯಾಪಥೇಸು ಪವತ್ತಮನಸಿಕಾರೋ’’ತಿ। ಏತ್ಥ ಉಪ್ಪನ್ನಸತಿಯಾತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಯಥಾವುತ್ತೇ ಏಕೂನತಿಂಸವಿಧೇ ಠಾನೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ಸತಿಯಾ। ಸುಖಸಮ್ಪಯುತ್ತಾತಿ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯತೋ ಸುಖಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ, ಪರಿಯಾಯತೋ ಪನ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನೇ ಉಪೇಕ್ಖಾಪಿ ‘‘ಸುಖ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಲಭತಿ ಸನ್ತಸಭಾವತ್ತಾ।
(Kha) kāyagatāsatīti rassaṃ akatvā niddeso, niddesena vā etaṃ samāsapadaṃ daṭṭhabbaṃ. ‘‘Aṭṭhikāni puñjakitāni terovassikāni…pe… pūtīni cuṇṇikajātānī’’ti (dī. ni. 2.379) evaṃ pavattamanasikāro ‘‘cuṇṇikamanasikāro’’ti vadanti. Apare pana bhaṇanti ‘‘cuṇṇikairiyāpathesu pavattamanasikāro’’ti. Ettha uppannasatiyāti etasmiṃ yathāvutte ekūnatiṃsavidhe ṭhāne uppannāya satiyā. Sukhasampayuttāti nippariyāyato sukhasampayuttā, pariyāyato pana catutthajjhāne upekkhāpi ‘‘sukha’’nti vattabbataṃ labhati santasabhāvattā.
(ಗ) ಪಚ್ಚಯಭೂತೋ ಆರಮ್ಮಣಾದಿವಿಸಯೋಪಿ ಆರಮ್ಮಣಭಾವೇನ ವಣೋ ವಿಯ ಆಸವೇ ಪಗ್ಘರತಿ, ಸೋ ಸಮ್ಪಯೋಗಸಮ್ಭವಾಭಾವೇಪಿ ಸಹ ಆಸವೇಹೀತಿ ಸಾಸವೋ। ತಥಾ ಉಪಾದಾನಾನಂ ಹಿತೋತಿ ಉಪಾದಾನಿಯೋ। ಇತರಥಾ ಪನ ಪಚ್ಚಯಭಾವೇನ ವಿಧಿ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ।
(Ga) paccayabhūto ārammaṇādivisayopi ārammaṇabhāvena vaṇo viya āsave paggharati, so sampayogasambhavābhāvepi saha āsavehīti sāsavo. Tathā upādānānaṃ hitoti upādāniyo. Itarathā pana paccayabhāvena vidhi paṭikkhepo.
(ಘ) ಅಸ್ಮೀತಿ ಮಾನೋತಿ ‘‘ಅಸ್ಮೀ’’ತಿ ಪವತ್ತೋ ಮಾನೋ।
(Gha) asmīti mānoti ‘‘asmī’’ti pavatto māno.
(ಚ) ವಿಪರಿಯಾಯೇನಾತಿ ‘‘ಅನಿಚ್ಚೇ ಅನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪವತ್ತೋ ಪಥಮನಸಿಕಾರೋ।
(Ca) vipariyāyenāti ‘‘anicce anicca’’ntiādinā nayena pavatto pathamanasikāro.
(ಛ) ಇಧ ಪನ ವಿಪಸ್ಸನಾನನ್ತರೋ ಮಗ್ಗೋ ‘‘ಆನನ್ತರಿಕೋ ಚೇತೋಸಮಾಧೀ’’ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಕಸ್ಮಾ? ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಅನನ್ತರತ್ತಾ, ಅತ್ತನೋ ವಾ ಪವತ್ತಿಯಾ ಅನನ್ತರಂ ಫಲದಾಯಕತ್ತಾ। ಸದ್ದತ್ಥತೋ ಪನ ಅನನ್ತರಂ ಫಲಂ ಅನನ್ತರಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಅನನ್ತರೇ ನಿಯುತ್ತಾ, ತಂ ವಾ ಅರಹತಿ, ಅನನ್ತರಪಯೋಜನೋತಿ ವಾ ಆನನ್ತರಿಕೋ।
(Cha) idha pana vipassanānantaro maggo ‘‘ānantariko cetosamādhī’’ti adhippeto. Kasmā? Vipassanāya anantarattā, attano vā pavattiyā anantaraṃ phaladāyakattā. Saddatthato pana anantaraṃ phalaṃ anantaraṃ, tasmiṃ anantare niyuttā, taṃ vā arahati, anantarapayojanoti vā ānantariko.
(ಜ) ಫಲನ್ತಿ ಫಲಪಞ್ಞಾ। ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಪಞ್ಞಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ ಅಕುಪ್ಪಾರಮ್ಮಣತಾಯ।
(Ja) phalanti phalapaññā. Paccavekkhaṇapaññā adhippetā akuppārammaṇatāya.
(ಝ) ಅತ್ತನೋ ಫಲಂ ಆಹರತೀತಿ ಆಹಾರೋ, ಪಚ್ಚಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಆಹಾರಟ್ಠಿತಿಕಾತಿ ಪಚ್ಚಯಟ್ಠಿತಿಕಾ’’ತಿ। ಅಯಂ ಏಕೋ ಧಮ್ಮೋತಿ ಅಯಂ ಪಚ್ಚಯಸಙ್ಖಾತೋ ಏಕೋ ಧಮ್ಮೋತಿ ಪಚ್ಚಯತಾಸಮಞ್ಞೇನ ಏಕಂ ಕತ್ವಾ ವದತಿ। ಞಾತಪರಿಞ್ಞಾಯ ಅಭಿಞ್ಞಾಯಾತಿ ಞಾತಪರಿಞ್ಞಾಸಙ್ಖಾತಾಯ ಅಭಿಞ್ಞಾಯ।
(Jha) attano phalaṃ āharatīti āhāro, paccayoti āha ‘‘āhāraṭṭhitikāti paccayaṭṭhitikā’’ti. Ayaṃ eko dhammoti ayaṃ paccayasaṅkhāto eko dhammoti paccayatāsamaññena ekaṃ katvā vadati. Ñātapariññāya abhiññāyāti ñātapariññāsaṅkhātāya abhiññāya.
(ಞ) ಅಕುಪ್ಪಾ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತೀತಿ ಅರಹತ್ತಫಲವಿಮುತ್ತಿ ಅಕುಪ್ಪಭಾವೇನ ಉಕ್ಕಂಸಗತತ್ತಾ। ಅಞ್ಞಥಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಅಕುಪ್ಪಾ ಏವ ಪಟಿಪಕ್ಖೇಹಿ ಅಕೋಪನೀಯತ್ತಾ।
(Ña) akuppā cetovimuttīti arahattaphalavimutti akuppabhāvena ukkaṃsagatattā. Aññathā sabbāpi phalasamāpattiyo akuppā eva paṭipakkhehi akopanīyattā.
ಅಭಿಞ್ಞಾಯಾತಿ ‘‘ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಲದ್ಧಅಭಿಞ್ಞಾಯ। ಪರಿಞ್ಞಾಯಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಪಹಾತಬ್ಬಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬೇಹೀತಿ ಪಹಾತಬ್ಬಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬಪದೇಹಿ। ಪಹಾನಪರಿಞ್ಞಾವ ಕಥಿತಾ ಪಹಾನಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾನಂ ಏಕಾವಾರತಾಯ ಪರಿಞ್ಞಾಯ ಸಹೇವ ಇಜ್ಝನತೋ। ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬೋತಿ ವಿಸೇಸತೋ ಫಲಂ ಕಥಿತಂ। ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಸತ್ತಮೇ ಏವ ಪದೇ ಲಬ್ಭತಿ। ಫಲಂ ಪನ ಅನೇಕೇಸುಪಿ ಪದೇಸು ಲಬ್ಭತಿ ಪಠಮಟ್ಠಮನವಮದಸಮೇಸು ಲಬ್ಭನತೋ। ಯಸ್ಮಾ ತಂ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯತೋ ದಸಮೇ ಏವ ಲಬ್ಭತಿ, ಇತರೇಸು ಪರಿಯಾಯತೋ ತಸ್ಮಾ ‘‘ಲಬ್ಭತಿ ಏವಾ’’ತಿ ಸಾಸಙ್ಕಂ ವದತಿ।
Abhiññāyāti ‘‘abhiññeyyo’’ti ettha laddhaabhiññāya. Pariññāyāti etthāpi eseva nayo. Pahātabbasacchikātabbehīti pahātabbasacchikātabbapadehi. Pahānapariññāva kathitā pahānasacchikiriyānaṃ ekāvāratāya pariññāya saheva ijjhanato. Sacchikātabboti visesato phalaṃ kathitaṃ. Ekasmiṃyeva sattame eva pade labbhati. Phalaṃ pana anekesupi padesu labbhati paṭhamaṭṭhamanavamadasamesu labbhanato. Yasmā taṃ nippariyāyato dasame eva labbhati, itaresu pariyāyato tasmā ‘‘labbhati evā’’ti sāsaṅkaṃ vadati.
ಸಭಾವತೋ ವಿಜ್ಜಮಾನಾತಿ ಯೇನ ಬಹುಕಾರಾದಿಸಭಾವೇನ ದೇಸಿತಾ, ತೇನ ಸಭಾವೇನ ಪರಮತ್ಥತೋ ಉಪಲಬ್ಭಮಾನಾ । ಯಾಥಾವಾತಿ ಅವಿಪರೀತಾ। ತಥಾಸಭಾವಾತಿ ತಂಸಭಾವಾ। ನ ತಥಾ ನ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅವಿತಥತ್ತಾ ತಥಾವ ಹೋನ್ತಿ। ತತೋ ಏವ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರತೋ ಅಞ್ಞಥಾ ನ ಹೋನ್ತೀತಿ ಪಞ್ಚಹಿಪಿ ಪದೇಹಿ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಯಥಾಭೂತಮೇವ ವದತಿ। ಸಮ್ಮಾತಿ ಞಾಯೇನ। ಯಂ ಪನ ಞಾತಂ, ತಂ ಹೇತುಯುತ್ತಂ ಕಾರಣಯುತ್ತಮೇವ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಹೇತುನಾ ಕಾರಣೇನಾ’’ತಿ। ಓಕಪ್ಪನಂ ಜನೇಸೀತಿ ಜಿನವಚನಭಾವೇನ ಅಭಿಪ್ಪಸಾದಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ।
Sabhāvato vijjamānāti yena bahukārādisabhāvena desitā, tena sabhāvena paramatthato upalabbhamānā . Yāthāvāti aviparītā. Tathāsabhāvāti taṃsabhāvā. Na tathā na hontīti avitathattā tathāva honti. Tato eva vuttappakārato aññathā na hontīti pañcahipi padehi tesaṃ dhammānaṃ yathābhūtameva vadati. Sammāti ñāyena. Yaṃ pana ñātaṃ, taṃ hetuyuttaṃ kāraṇayuttameva hotīti āha ‘‘hetunā kāraṇenā’’ti. Okappanaṃ janesīti jinavacanabhāvena abhippasādaṃ uppādesi.
ಏಕಧಮ್ಮವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Ekadhammavaṇṇanā niṭṭhitā.
ದ್ವೇಧಮ್ಮವಣ್ಣನಾ
Dvedhammavaṇṇanā
೩೫೨. (ಕ) ‘‘ಸಬ್ಬತ್ಥಾ’’ ತಿ ಇದಂ ‘‘ಸೀಲಪೂರಣಾದೀಸೂ’’ತಿ ಏತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ। ‘‘ಸೀಲಪೂರಣಾದೀಸು ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅಪ್ಪಮಾದೋ ವಿಯ ಉಪಕಾರಕಾ’’ತಿ ಏತೇನ ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞಾನಮ್ಪಿ ಅಪ್ಪಮಾದಸ್ಸ ವಿಯ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉಪಕಾರಕತಾ ಪಕಾಸಿತಾ ಹೋತಿ ಅತ್ಥತೋ ನಾತಿವಿಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ತತೋ ತೇಸಂ। ಸತಿಅವಿಪ್ಪವಾಸೋ ಹಿ ಅಪ್ಪಮಾದೋ, ಸೋ ಚ ಅತ್ಥತೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅವಿಜಹಿತಾ ಸತಿ ಏವ, ಸಾ ಚ ಖೋ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಏವ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ, ಇತರಾಯ ತಥಾರೂಪಸಮತ್ಥತಾಭಾವತೋ।
352. (Ka) ‘‘sabbatthā’’ ti idaṃ ‘‘sīlapūraṇādīsū’’ti etena saddhiṃ sambandhitabbaṃ. ‘‘Sīlapūraṇādīsu sabbattha appamādo viya upakārakā’’ti etena satisampajaññānampi appamādassa viya sabbattha upakārakatā pakāsitā hoti atthato nātivilakkhaṇattā tato tesaṃ. Satiavippavāso hi appamādo, so ca atthato sabbattha avijahitā sati eva, sā ca kho ñāṇasampayuttā eva daṭṭhabbā, itarāya tathārūpasamatthatābhāvato.
(ಖ) ತೇಸಂ ಪಞ್ಚಸತಮತ್ತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪಟಿಪತ್ತಿವಸೇನ ದೇಸಿತತ್ತಾ ಪುಬ್ಬಭಾಗಾ ಕಥಿತಾ।
(Kha) tesaṃ pañcasatamattānaṃ bhikkhūnaṃ pubbabhāgapaṭipattivasena desitattā pubbabhāgā kathitā.
(ಛ) ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೋ ಸಂಕಿಲೇಸಸ್ಸ ಮೂಲಕಾರಣಭಾವೇನ ಪವತ್ತೋ ಹೇತು, ಪರಿಬ್ರೂಹನಭಾವೇನ ಪವತ್ತೋ ಪಚ್ಚಯೋ। ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಯಥಾ ಚ ಸತ್ತಾನಂ ಸಂಕಿಲೇಸಾಯ, ವಿಸುದ್ಧಿಯಾ ಚ ಪಚ್ಚಯಭೂತಾ ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೋ, ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೋತಿ ‘‘ಇಮೇ ದ್ವೇ ಧಮ್ಮಾ ದುಪ್ಪಟಿವಿಜ್ಝಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ನೀಹರಿತ್ವಾ ವುತ್ತಾ, ಏವಂ ಇಮೇಹಿ ಧಮ್ಮಾ ನೀಹರಿತ್ವಾ ವತ್ತಬ್ಬಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತಥಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅಸುಭಜ್ಝಾನಾದಯೋ ಚತ್ತಾರೋ ವಿಸಂಯೋಗಾ ನಾಮ ಕಾಮಯೋಗಾದಿಪಟಿಪಕ್ಖಭಾವತೋ । ‘‘ಏವಂ ಪಭೇದಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಭಾಗಿನೋ ಧಮ್ಮಾ, ವಿಜ್ಜಾಭಾಗಿನೋ ಧಮ್ಮಾ, ಕಣ್ಹಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸುಕ್ಕಾ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೦೧, ೧೦೪) ಏವಮಾದೀನಂ ಸಙ್ಗಹೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।
(Cha) ayonisomanasikāro saṃkilesassa mūlakāraṇabhāvena pavatto hetu, paribrūhanabhāvena pavatto paccayo. Yonisomanasikārepi eseva nayo. Yathā ca sattānaṃ saṃkilesāya, visuddhiyā ca paccayabhūtā ayonisomanasikāro, yonisomanasikāroti ‘‘ime dve dhammā duppaṭivijjhā’’ti ettha nīharitvā vuttā, evaṃ imehi dhammā nīharitvā vattabbāti dassento ‘‘tathā’’tiādimāha. Tattha asubhajjhānādayo cattāro visaṃyogā nāma kāmayogādipaṭipakkhabhāvato . ‘‘Evaṃ pabhedā’’ti iminā ‘‘avijjābhāgino dhammā, vijjābhāgino dhammā, kaṇhā dhammā, sukkā dhammā’’ti (dha. sa. 101, 104) evamādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
(ಝ) ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಸಮೇಚ್ಚ ಸಮ್ಭುಯ್ಯ ಕತತ್ತಾ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ ಸಙ್ಖತಾ ಧಾತು। ಕೇನಚಿ ಅನಭಿಸಙ್ಖತತ್ತಾ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಅಸಙ್ಖತಾ ಧಾತು।
(Jha) paccayehi samecca sambhuyya katattā pañcakkhandhā saṅkhatā dhātu. Kenaci anabhisaṅkhatattā nibbānaṃ asaṅkhatā dhātu.
(ಞ) ತಿಸ್ಸೋ ವಿಜ್ಜಾ ವಿಜ್ಜನಟ್ಠೇನ, ವಿದಿತಕರಣಟ್ಠೇನ ಚ ವಿಜ್ಜಾ। ವಿಮುತ್ತೀತಿ ಅರಹತ್ತಫಲಂ ಪಟಿಪಕ್ಖತೋ ಸಬ್ಬಸೋ ವಿಮುತ್ತತ್ತಾ।
(Ña) tisso vijjā vijjanaṭṭhena, viditakaraṇaṭṭhena ca vijjā. Vimuttīti arahattaphalaṃ paṭipakkhato sabbaso vimuttattā.
ಅಭಿಞ್ಞಾದೀನೀತಿ ಅಭಿಞ್ಞಾಪಞ್ಞಾದೀನಿ। ಏಕಕಸದಿಸಾನೇವ ಪುರಿಮವಾರೇ ವಿಯ ವಿಭಜ್ಜ ಕಥೇತಬ್ಬತೋ। ಮಗ್ಗೋ ಕಥಿತೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಮಗ್ಗೋವ ಕಥಿತೋ’’ತಿ ಏವಮತ್ಥಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಮಗ್ಗೋ ಕಥಿತೋವಾ’’ತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ ‘‘ಅನುಪ್ಪಾದೇ ಞಾಣ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಫಲಸ್ಸ ಗಹಿತತ್ತಾ। ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬಪದೇ ಫಲಂ ಕಥಿತನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಫಲಮೇವ ಕಥಿತ’’ನ್ತಿ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಫಲಂ ಕಥಿತಮೇವಾ’’ತಿ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ ವಿಜ್ಜಾಗ್ಗಹಣೇನ ತದಞ್ಞಸ್ಸ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ। ಏಸ ನಯೋ ಇತೋ ಪರೇಸುಪಿ ಏವರೂಪೇಸು ಠಾನೇಸು।
Abhiññādīnīti abhiññāpaññādīni. Ekakasadisāneva purimavāre viya vibhajja kathetabbato. Maggo kathitoti ettha ‘‘maggova kathito’’ti evamatthaṃ aggahetvā ‘‘maggo kathitovā’’ti evamattho gahetabbo ‘‘anuppāde ñāṇa’’nti iminā phalassa gahitattā. Sacchikātabbapade phalaṃ kathitanti etthāpi ‘‘phalameva kathita’’nti aggahetvā ‘‘phalaṃ kathitamevā’’ti attho gahetabbo vijjāggahaṇena tadaññassa saṅgahitattā. Esa nayo ito paresupi evarūpesu ṭhānesu.
ದ್ವೇಧಮ್ಮವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Dvedhammavaṇṇanā niṭṭhitā.
ತಯೋಧಮ್ಮವಣ್ಣನಾ
Tayodhammavaṇṇanā
೩೫೩. (ಛ) ಸೋತಿ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೋ। ಸಬ್ಬಸೋ ಕಾಮಾನಂ ನಿಸ್ಸರಣಂ ಸಮುಚ್ಛೇದವಸೇನ ಪಜಹನತೋ। ಆರುಪ್ಪೇ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋ ನಾಮ ಅರೂಪಜ್ಝಾನಂ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಅಗ್ಗಮಗ್ಗೋ। ಪುನ ಉಪ್ಪತ್ತಿನಿವಾರಣತೋತಿ ರೂಪಾನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಬ್ಬಸೋ ನಿವಾರಣತೋ। ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ ಸಙ್ಖಾರಾ ಏತೇನಾತಿ ನಿರೋಧೋ, ಅಗ್ಗಮಗ್ಗೋ। ತೇನ ಹಿ ಕಿಲೇಸವಟ್ಟೇ ನಿರೋಧಿತೇ ಇತರಮ್ಪಿ ವಟ್ಟದ್ವಯಂ ನಿರೋಧಿತಮೇವ ಹೋತಿ। ತಸ್ಸ ಪನ ನಿರೋಧಸ್ಸ ಪರಿಯೋಸಾನತ್ತಾ ಅಗ್ಗಫಲಂ ‘‘ನಿರೋಧೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅರಹತ್ತಫಲಂ ನಿರೋಧೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಅರಹತ್ತಫಲೇನ ಹಿ ನಿಬ್ಬಾನೇ ದಿಟ್ಠೇ’’ ತಿ ಇದಂ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ನಿಬ್ಬಾನದಸ್ಸನಸ್ಸಾಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೀತಿ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ಏವಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ‘‘ಅರಹತ್ತಸಙ್ಖಾತನಿರೋಧಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯತ್ತಾ’’ ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ವಚನಂ ಸಮತ್ಥಿತಂ ಹೋತಿ।
353. (Cha) soti anāgāmimaggo. Sabbaso kāmānaṃ nissaraṇaṃ samucchedavasena pajahanato. Āruppe arahattamaggo nāma arūpajjhānaṃ pādakaṃ katvā uppanno aggamaggo. Puna uppattinivāraṇatoti rūpānaṃ uppattiyā sabbaso nivāraṇato. Nirujjhanti saṅkhārā etenāti nirodho, aggamaggo. Tena hi kilesavaṭṭe nirodhite itarampi vaṭṭadvayaṃ nirodhitameva hoti. Tassa pana nirodhassa pariyosānattā aggaphalaṃ ‘‘nirodho’’ti vattabbataṃ labbhatīti āha ‘‘arahattaphalaṃnirodhoti adhippeta’’nti. ‘‘Arahattaphalena hi nibbāne diṭṭhe’’ ti idaṃ arahattamaggena nibbānadassanassāyaṃ nibbattīti katvā vuttaṃ. Evañca katvā ‘‘arahattasaṅkhātanirodhassa paccayattā’’ ti idampi vacanaṃ samatthitaṃ hoti.
(ಜ) ಅತೀತಂ ಸಾರಮ್ಮಣನ್ತಿ ಅತೀತಕೋಟ್ಠಾಸಾರಮ್ಮಣಂ ಞಾಣಂ, ಅತೀತಾ ಖನ್ಧಾಯತನಧಾತುಯೋ ಆರಬ್ಭ ಪವತ್ತನಕಞಾಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಮಗ್ಗೋ ಕಥಿತೋವಾ’’ತಿ ಅವಧಾರಣಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ, ತಥಾ ‘‘ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬೇ ಫಲಂ ಕಥಿತಮೇವಾ’’ತಿ।
(Ja) atītaṃsārammaṇanti atītakoṭṭhāsārammaṇaṃ ñāṇaṃ, atītā khandhāyatanadhātuyo ārabbha pavattanakañāṇanti attho. ‘‘Maggo kathitovā’’ti avadhāraṇaṃ daṭṭhabbaṃ, tathā ‘‘sacchikātabbe phalaṃ kathitamevā’’ti.
(ಞ) ಆಸವಾನಂ ಖಯೇ ಞಾಣನ್ತಿ ಚ ಆಸವಾನಂ ಖಯನ್ತೇ ಞಾಣನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ, ಅಞ್ಞಥಾ ಮಗ್ಗೋ ಕಥಿತೋ ಸಿಯಾ।
(Ña) āsavānaṃ khaye ñāṇanti ca āsavānaṃ khayante ñāṇanti adhippāyo, aññathā maggo kathito siyā.
ತಯೋಧಮ್ಮವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Tayodhammavaṇṇanā niṭṭhitā.
ಚತುಧಮ್ಮವಣ್ಣನಾ
Catudhammavaṇṇanā
೩೫೪. (ಕ) ದಾರುಮಯಂ ಚಕ್ಕಂ ದಾರುಚಕ್ಕಂ, ತಥಾ ರತನಚಕ್ಕಂ। ಆಣಟ್ಠೇನ ಧಮ್ಮೋ ಏವ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ। ಇರಿಯಾಪಥಾನಂ ಅಪರಾಪರಪ್ಪವತ್ತಿತೋ ಇರಿಯಾಪಥಚಕ್ಕಂ, ತಥಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿಚಕ್ಕಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
354. (Ka) dārumayaṃ cakkaṃ dārucakkaṃ, tathā ratanacakkaṃ. Āṇaṭṭhena dhammo eva dhammacakkaṃ. Iriyāpathānaṃ aparāparappavattito iriyāpathacakkaṃ, tathā sampatticakkaṃ veditabbaṃ.
ಅನುಚ್ಛವಿಕೇ ದೇಸೇತಿ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯಾಯ, ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಅನುರೂಪದೇಸೇ। ಸೇವನಂ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಉಪಸಙ್ಕಮನಂ। ಭಜನಂ ಭತ್ತಿವಸೇನ ಪಯಿರುಪಾಸನಂ। ಅತ್ತನೋ ಸಮ್ಮಾ ಠಪನನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಸನ್ತಾನಸ್ಸ ಯೋನಿಸೋ ಠಪನಂ ಸದ್ಧಾದೀಸು ನಿವೇಸನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸಚೇ’’ತಿಆದಿ। ಇದಮೇವೇತ್ಥ ಪಮಾಣನ್ತಿ ಇದಮೇವ ಪುಬ್ಬೇಕತಪುಞ್ಞತಾಸಙ್ಖಾತಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಚಕ್ಕಮೇತ್ಥ ಏತೇಸು ಸಮ್ಪತ್ತಿಚಕ್ಕೇಸು ಪಮಾಣಭೂತಂ ಇತರೇಸಂ ಕಾರಣಭಾವತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಯೇನ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಸೋ ಏವ ಚ ಕತಪುಞ್ಞೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅತ್ತಾನಂ ಸಮ್ಮಾ ಠಪೇತಿ ಅಕತಪುಞ್ಞಸ್ಸ ತದಭಾವತೋ। ಪಠಮೋ ಲೋಕಿಯೋವ, ತತ್ಥಾಪಿ ಕಾಮಾವಚರೋವ। ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ದಸುತ್ತರಸುತ್ತೇ। ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಲೋಕಿಯಾವಾತಿ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಪವತ್ತನಕಾ ಲೋಕಿಯಾ ಏವ। ತತ್ಥ ಕಾರಣಂ ವುತ್ತಮೇವ।
Anucchavike deseti puññakiriyāya, sammāpaṭipattiyā anurūpadese. Sevanaṃ kālena kālaṃ upasaṅkamanaṃ. Bhajanaṃ bhattivasena payirupāsanaṃ. Attano sammā ṭhapananti attano cittasantānassa yoniso ṭhapanaṃ saddhādīsu nivesananti āha ‘‘sace’’tiādi. Idamevettha pamāṇanti idameva pubbekatapuññatāsaṅkhātaṃ sampatticakkamettha etesu sampatticakkesu pamāṇabhūtaṃ itaresaṃ kāraṇabhāvato. Tenāha ‘‘yena hī’’tiādi. So eva ca katapuñño puggalo attānaṃ sammā ṭhapeti akatapuññassa tadabhāvato. Paṭhamo lokiyova, tatthāpi kāmāvacarova. Idhāti imasmiṃ dasuttarasutte. Pubbabhāge lokiyāvāti maggassa pubbabhāge pavattanakā lokiyā eva. Tattha kāraṇaṃ vuttameva.
(ಚ) ಕಾಮಯೋಗವಿಸಂಯೋಗೋ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೋ, ದಿಟ್ಠಿಯೋಗವಿಸಂಯೋಗೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೋ, ಇತರೇ ದ್ವೇ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋತಿ ಏವಂ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಾದಿವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
(Ca) kāmayogavisaṃyogo anāgāmimaggo, diṭṭhiyogavisaṃyogo sotāpattimaggo, itare dve arahattamaggoti evaṃ anāgāmimaggādivasena veditabbā.
(ಛ) ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಲಾಭಿನ್ತಿ ಯ್ವಾಯಂ ಅಪ್ಪಗುಣಸ್ಸ ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಲಾಭೀ, ತಂ। ಕಾಮಸಹಗತಾ ಸಞ್ಞಾಮನಸಿಕಾರಾ ಸಮುದಾಚರನ್ತೀತಿ ತತೋ ವುಟ್ಠಿತಂ ಆರಮ್ಮಣವಸೇನ ಕಾಮಸಹಗತಾ ಹುತ್ವಾ ಸಞ್ಞಾಮನಸಿಕಾರಾ ಸಮುದಾಚರನ್ತಿ ಚೋದೇನ್ತಿ ತುದೇನ್ತಿ। ತಸ್ಸ ಕಾಮಾನುಪಕ್ಖನ್ದಾನಂ ಸಞ್ಞಾಮನಸಿಕಾರಾನಂ ವಸೇನ ಸೋ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಮಾಧಿ ಹಾಯತಿ ಪರಿಹಾಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಹಾನಭಾಗಿಯೋ ಸಮಾಧೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ತದನುಧಮ್ಮತಾತಿ ತದನುರೂಪಸಭಾವೋ। ‘‘ಸತಿ ಸನ್ತಿಟ್ಠತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಮಿಚ್ಛಾಸತಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಯಸ್ಸ ಹಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾನುರೂಪಸಭಾವಾ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ಸನ್ತತೋ ಪಣೀತತೋ ದಿಸ್ವಾ ಅಸ್ಸಾದಯಮಾನಾ ಅಪೇಕ್ಖಮಾನಾ ಅಭಿನನ್ದಮಾನಾ ನಿಕನ್ತಿ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ನಿಕನ್ತಿವಸೇನ ಸೋ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಮಾಧಿ ನೇವ ಹಾಯತಿ, ನ ವಡ್ಢತಿ, ಠಿತಿಕೋಟ್ಠಾಸಿಕೋ ಹೋತಿ, ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಠಿತಿಭಾಗಿಯೋ ಸಮಾಧೀ’’ತಿ।
(Cha) paṭhamassajhānassa lābhinti yvāyaṃ appaguṇassa paṭhamassa jhānassa lābhī, taṃ. Kāmasahagatā saññāmanasikārā samudācarantīti tato vuṭṭhitaṃ ārammaṇavasena kāmasahagatā hutvā saññāmanasikārā samudācaranti codenti tudenti. Tassa kāmānupakkhandānaṃ saññāmanasikārānaṃ vasena so paṭhamajjhānasamādhi hāyati parihāyati, tasmā ‘‘hānabhāgiyo samādhī’’ti vutto. Tadanudhammatāti tadanurūpasabhāvo. ‘‘Sati santiṭṭhatī’’ti idaṃ micchāsatiṃ sandhāya vuttaṃ. Yassa hi paṭhamajjhānānurūpasabhāvā paṭhamajjhānaṃ santato paṇītato disvā assādayamānā apekkhamānā abhinandamānā nikanti hoti, tassa nikantivasena so paṭhamajjhānasamādhi neva hāyati, na vaḍḍhati, ṭhitikoṭṭhāsiko hoti, tena vuttaṃ ‘‘ṭhitibhāgiyo samādhī’’ti.
ಅವಿತಕ್ಕಸಹಗತಾತಿ ಅವಿತಕ್ಕಂ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಂ ಸನ್ತತೋ ಪಣೀತತೋ ಮನಸಿ ಕರೋತೋ ಆರಮ್ಮಣವಸೇನ ಅವಿತಕ್ಕಸಹಗತಾ ಸಞ್ಞಾಮನಸಿಕಾರಾ। ಸಮುದಾಚರನ್ತೀತಿ ಪಗುಣಪಠಮಜ್ಝಾನತೋ ವುಟ್ಠಿತಂ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಾಧಿಗಮತ್ಥಾಯ ಚೋದೇನ್ತಿ ತುದೇನ್ತಿ, ತಸ್ಸ ಉಪರಿ ದುತಿಯಜ್ಝಾನುಪಕ್ಖನ್ದಾನಂ ಸಞ್ಞಾಮನಸಿಕಾರಾನಂ ವಸೇನ ಸೋ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಮಾಧಿ ವಿಸೇಸಭೂತಸ್ಸ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿಪದಟ್ಠಾನತಾಯ ‘‘ವಿಸೇಸಭಾಗಿಯೋ ಸಮಾಧೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ನಿಬ್ಬಿದಾಸಹಗತಾತಿ ತಮೇವ ಪಠಮಜ್ಝಾನಲಾಭಿಂ ಝಾನತೋ ವುಟ್ಠಿತಂ ನಿಬ್ಬಿದಾಸಙ್ಖಾತೇನ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣೇನ ಸಹಗತಾ। ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಞ್ಹಿ ಝಾನಙ್ಗೇಸು ಪಭೇದೇನ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತೇಸು ನಿಬ್ಬಿನ್ದತಿ ಉಕ್ಕಣ್ಠತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ನಿಬ್ಬಿದಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸಮುದಾಚರನ್ತೀತಿ ನಿಬ್ಬಾನಸಚ್ಛಿಕರಣತ್ಥಾಯ ಚೋದೇನ್ತಿ ತುದೇನ್ತಿ। ವಿರಾಗೂಪಸಞ್ಹಿತೋತಿ ವಿರಾಗಸಙ್ಖಾತೇನ ನಿಬ್ಬಾನೇನ ಉಪಸಞ್ಹಿತೋ। ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಞ್ಹಿ ‘‘ಸಕ್ಕಾ ಇಮಿನಾ ಮಗ್ಗೇನ ವಿರಾಗಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಚ್ಛಿಕಾತು’’ನ್ತಿ ಪವತ್ತಿತೋ ‘‘ವಿರಾಗೂಪಸಞ್ಹಿತ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಸಞ್ಞಾಮನಸಿಕಾರಾಪಿ ವಿರಾಗೂಪಸಞ್ಹಿತಾ ಏವ ನಾಮ। ತಸ್ಸ ತೇಸಂ ಸಞ್ಞಾಮನಸಿಕಾರಾನಂ ವಸೇನ ಸೋ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಮಾಧಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗಪಟಿವೇಧಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನತಾಯ ‘‘ನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯೋ ಸಮಾಧೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ಸಬ್ಬಸಮಾಪತ್ತಿಯೋತಿ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಾದಿಕಾ ಸಬ್ಬಾ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ। ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಹಾನಭಾಗಿಯಾದಿಅತ್ಥೋ ತಾವ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Avitakkasahagatāti avitakkaṃ dutiyajjhānaṃ santato paṇītato manasi karoto ārammaṇavasena avitakkasahagatā saññāmanasikārā. Samudācarantīti paguṇapaṭhamajjhānato vuṭṭhitaṃ dutiyajjhānādhigamatthāya codenti tudenti, tassa upari dutiyajjhānupakkhandānaṃ saññāmanasikārānaṃ vasena so paṭhamajjhānasamādhi visesabhūtassa dutiyajjhānassa uppattipadaṭṭhānatāya ‘‘visesabhāgiyo samādhī’’ti vutto. Nibbidāsahagatāti tameva paṭhamajjhānalābhiṃ jhānato vuṭṭhitaṃ nibbidāsaṅkhātena vipassanāñāṇena sahagatā. Vipassanāñāṇañhi jhānaṅgesu pabhedena upaṭṭhahantesu nibbindati ukkaṇṭhati, tasmā ‘‘nibbidā’’ti vuccati. Samudācarantīti nibbānasacchikaraṇatthāya codenti tudenti. Virāgūpasañhitoti virāgasaṅkhātena nibbānena upasañhito. Vipassanāñāṇañhi ‘‘sakkā iminā maggena virāgaṃ nibbānaṃ sacchikātu’’nti pavattito ‘‘virāgūpasañhita’’nti vuccati, taṃsampayuttā saññāmanasikārāpi virāgūpasañhitā eva nāma. Tassa tesaṃ saññāmanasikārānaṃ vasena so paṭhamajjhānasamādhi ariyamaggapaṭivedhassa padaṭṭhānatāya ‘‘nibbedhabhāgiyo samādhī’’ti vutto. Sabbasamāpattiyoti dutiyajjhānādikā sabbā samāpattiyo. Attho veditabboti hānabhāgiyādiattho tāva vitthāretvā veditabbo.
ಮಗ್ಗೋ ಕಥಿತೋ ಚತುನ್ನಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಂ ಉದ್ಧಟತ್ತಾ। ಫಲಂ ಕಥಿತಂ ಸರೂಪೇನೇವ।
Maggo kathito catunnaṃ ariyasaccānaṃ uddhaṭattā. Phalaṃ kathitaṃ sarūpeneva.
ಚತುಧಮ್ಮವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Catudhammavaṇṇanā niṭṭhitā.
ಪಞ್ಚಧಮ್ಮವಣ್ಣನಾ
Pañcadhammavaṇṇanā
೩೫೫. (ಖ) ‘‘ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕೋ ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧೀ’’ತಿ ಸಮಾಧಿಅಙ್ಗಭಾವೇನ ಪಞ್ಞಾ ಉದ್ದಿಟ್ಠಾತಿ ಪೀತಿಫರಣತಾದಿವಚನೇನ ಹಿ ತಮೇವ ವಿಭಜತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪೀತಿಂ ಫರಮಾನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿಆದಿ।‘‘ಸೋ ಇಮಮೇವ ಕಾಯಂ ವಿವೇಕಜೇನ ಪೀತಿಸುಖೇನ ಅಭಿಸನ್ದೇತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೪೨೭) ನಯೇನ ಪೀತಿಯಾ, ಸುಖಸ್ಸ ಚ ಫರಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಸರಾಗವಿರಾಗತಾದಿವಿಭಾಗದಸ್ಸನವಸೇನ ಪರೇಸಂ ಚೇತೋ ಫರಮಾನಾ। ಆಲೋಕಫರಣೇತಿ ಕಸಿಣಾಲೋಕಸ್ಸ ಫರಣೇ ಸತಿ ತೇನೇವ ಆಲೋಕೇನ ಫರಿತಪ್ಪದೇಸೇ। ತಸ್ಸ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ರೂಪದಸ್ಸನಪಚ್ಚಯತ್ತಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣನಿಮಿತ್ತಂ।
355. (Kha) ‘‘pañcaṅgikosammāsamādhī’’ti samādhiaṅgabhāvena paññā uddiṭṭhāti pītipharaṇatādivacanena hi tameva vibhajati. Tenāha ‘‘pītiṃ pharamānā uppajjatī’’tiādi.‘‘So imameva kāyaṃ vivekajena pītisukhena abhisandetī’’tiādinā (ma. ni. 1.427) nayena pītiyā, sukhassa ca pharaṇaṃ veditabbaṃ. Sarāgavirāgatādivibhāgadassanavasena paresaṃ ceto pharamānā. Ālokapharaṇeti kasiṇālokassa pharaṇe sati teneva ālokena pharitappadese. Tassa samādhissa rūpadassanapaccayattā paccavekkhaṇañāṇaṃ paccavekkhaṇanimittaṃ.
ಪೀತಿಫರಣತಾ ಸುಖಫರಣತಾತಿ ಆರಮ್ಮಣೇ ಠತ್ವಾ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದನತೋ ತಾ ‘‘ಪಾದಾ ವಿಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ। ಚೇತೋಫರಣತಾ ಆಲೋಕಫರಣತಾತಿ ತಂತಂಕಿಚ್ಚಸಾಧನತೋ ತಾ ‘‘ಹತ್ಥಾ ವಿಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ। ಅಭಿಞ್ಞಾಪಾದಕಜ್ಝಾನಂ ಸಮಾಧಾನಸ್ಸ ಸರೀರಭಾವತೋ ‘‘ಮಜ್ಝಿಮಕಾಯೋ ವಿಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣನಿಮಿತ್ತಂ ಉತ್ತಮಙ್ಗಭಾವತೋ ‘‘ಸೀಸಂ ವಿಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
Pītipharaṇatā sukhapharaṇatāti ārammaṇe ṭhatvā catutthajjhānassa uppādanato tā ‘‘pādā viyā’’ti vuttā. Cetopharaṇatā ālokapharaṇatāti taṃtaṃkiccasādhanato tā ‘‘hatthā viyā’’ti vuttā. Abhiññāpādakajjhānaṃ samādhānassa sarīrabhāvato ‘‘majjhimakāyo viyā’’ti vuttaṃ. Paccavekkhaṇanimittaṃ uttamaṅgabhāvato ‘‘sīsaṃ viyā’’ti vuttaṃ.
(ಜ) ಸಬ್ಬಸೋ ಕಿಲೇಸದುಕ್ಖದರಥಪರಿಳಾಹಾನಂ ವಿಗತತ್ತಾ ಲೋಕಿಯಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಸಾತಿಸಯಮೇತ್ಥ ಸುಖನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಪ್ಪಿತಪ್ಪಿತಕ್ಖಣೇ ಸುಖತ್ತಾ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಸುಖೋ’’ತಿ। ಪುರಿಮಸ್ಸ ಪುರಿಮಸ್ಸ ವಸೇನ ಪಚ್ಛಿಮಂ ಪಚ್ಛಿಮಂ ಲದ್ಧಾಸೇವನತಾಯ ಸನ್ತತರಪಣೀತತರಭಾವಪ್ಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪುರಿಮೋ ಪುರಿಮೋ…ಪೇ॰… ಸುಖವಿಪಾಕೋ’’ತಿ।
(Ja) sabbaso kilesadukkhadarathapariḷāhānaṃ vigatattā lokiyasamādhissa sātisayamettha sukhanti vuttaṃ ‘‘appitappitakkhaṇe sukhattā paccuppannasukho’’ti. Purimassa purimassa vasena pacchimaṃ pacchimaṃ laddhāsevanatāya santatarapaṇītatarabhāvappatti hotīti āha ‘‘purimo purimo…pe… sukhavipāko’’ti.
ಕಿಲೇಸಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಯಾತಿ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನೇನ ಲದ್ಧತ್ತಾ। ಕಿಲೇಸಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಭಾವನ್ತಿ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನಭಾವಂ। ಲದ್ಧತ್ತಾ ಪತ್ತತ್ತಾ ತಬ್ಭಾವಂ ಉಪಗತತ್ತಾ। ಲೋಕಿಯಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಪಚ್ಚನೀಕಾನಿ ನೀವರಣಪಠಮಜ್ಝಾನನಿಕನ್ತಿಆದೀನಿ ನಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಾನಿ, ಅಞ್ಞೇ ಕಿಲೇಸಾ ವಾರೇತಬ್ಬಾ, ಇಮಸ್ಸ ಪನ ಅರಹತ್ತಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಸಬ್ಬಕಿಲೇಸತ್ತಾ ನ ನಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ವಾರೇತಬ್ಬಞ್ಚ ಅತ್ಥೀತಿ ಮಗ್ಗಾನನ್ತರಂ ಸಮಾಪತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ಚ ಅಪ್ಪಯೋಗೇನ ಅಧಿಗತತ್ತಾ, ಠಪಿತತ್ತಾ ಚ ಅಪರಿಹಾನವಸೇನ ವಾ ಠಪಿತತ್ತಾ ನಸಙ್ಖಾರನಿಗ್ಗಯ್ಹವಾರಿವಾವಟೋ। ‘‘ಸತಿವೇಪುಲ್ಲಪ್ಪತ್ತತ್ತಾ’’ತಿ ಏತೇನ ಅಪ್ಪವತ್ತಮಾನಾಯಪಿ ಸತಿಯಾ ಸತಿಬಹುಲತಾಯ ಸತೋ ಏವ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ, ‘‘ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಕಾಲವಸೇನಾ’’ತಿ ಏತೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದನಸತಿಯಾ ಸತೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸೇಸೇಸು ಞಾಣಙ್ಗೇಸು। ಪಞ್ಚಞಾಣಿಕೋತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತಸಮಾಧಿಮುಖೇನ ಪಞ್ಚ ಞಾಣಾನೇವ ಉದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ, ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ ಚ।
Kilesapaṭippassaddhiyāti kilesānaṃ paṭippassambhanena laddhattā. Kilesapaṭippassaddhibhāvanti kilesānaṃ paṭippassambhanabhāvaṃ. Laddhattā pattattā tabbhāvaṃ upagatattā. Lokiyasamādhissa paccanīkāni nīvaraṇapaṭhamajjhānanikantiādīni niggahetabbāni, aññe kilesā vāretabbā, imassa pana arahattasamādhissa paṭippassaddhasabbakilesattā na niggahetabbaṃ, vāretabbañca atthīti maggānantaraṃ samāpattikkhaṇe ca appayogena adhigatattā, ṭhapitattā ca aparihānavasena vā ṭhapitattā nasaṅkhāraniggayhavārivāvaṭo. ‘‘Sativepullappattattā’’ti etena appavattamānāyapi satiyā satibahulatāya sato eva nāmāti dasseti, ‘‘yathāparicchinnakālavasenā’’ti etena paricchindanasatiyā satoti dasseti. Sesesu ñāṇaṅgesu. Pañcañāṇikoti ettha vuttasamādhimukhena pañca ñāṇāneva uddiṭṭhāni, niddiṭṭhāni ca.
ಮಗ್ಗೋ ಕಥಿತೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಸೀಸೇನ ಸಮ್ಮಾವಾಯಾಮಾದೀನಂ ಕಥಿತತ್ತಾ। ಫಲಂ ಕಥಿತಂ ಅಸೇಕ್ಖಾನಂ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಾದೀನಂ ಕಥಿತತ್ತಾ।
Maggokathito indriyasīsena sammāvāyāmādīnaṃ kathitattā. Phalaṃ kathitaṃ asekkhānaṃ sīlakkhandhādīnaṃ kathitattā.
ಪಞ್ಚಧಮ್ಮವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Pañcadhammavaṇṇanā niṭṭhitā.
ಛಧಮ್ಮವಣ್ಣನಾ
Chadhammavaṇṇanā
೩೫೬. ಮಗ್ಗೋ ಕಥಿತೋತಿ ಏತ್ಥ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಮೇವ।
356.Maggo kathitoti ettha vattabbaṃ heṭṭhā vuttameva.
ಸತ್ತಧಮ್ಮವಣ್ಣನಾ
Sattadhammavaṇṇanā
೩೫೭. (ಞ) ಹೇತುನಾತಿ ಆದಿಅನ್ತವನ್ತತೋ, ಅನಚ್ಚನ್ತಿಕತೋ, ತಾವಕಾಲಿಕತೋ, ನಿಚ್ಚಪಟಿಕ್ಖೇಪತೋತಿ ಏವಂ ಆದಿನಾ ಹೇತುನಾ। ನಯೇನಾತಿ ‘‘ಯಥಾ ಇಮೇ ಸಙ್ಖಾರಾ ಏತರಹಿ, ಏವಂ ಅತೀತೇ, ಅನಾಗತೇ ಚ ಅನಿಚ್ಚಾ ಸಙ್ಖತಾ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನಾ ಖಯಧಮ್ಮಾ ವಯಧಮ್ಮಾ ವಿರಾಗಧಮ್ಮಾ ನಿರೋಧಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ಅತೀತಾನಾಗತೇಸು ನಯನನಯೇನ। ಕಾಮಂ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಅನಿಚ್ಚತಾದಿ ಸುದಿಟ್ಠಾ ಸುಪ್ಪಟಿವಿದ್ಧಾ, ತಂ ಪನ ಅಸಮ್ಮೋಹನವಸೇನ ಕಿಚ್ಚತೋ, ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಪನ ಆರಮ್ಮಣಕರಣವಸೇನಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣೇನ ಸುದಿಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ। ಕಿಲೇಸವಸೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋ ಪರಿಳಾಹೋ ವತ್ಥುಕಾಮಸನ್ನಿಸ್ಸಯೋ , ವತ್ಥುಕಾಮಾವಸ್ಸಯೋ ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ದ್ವೇಪಿ ಸಪರಿಳಾಹಟ್ಠೇನ ಅಙ್ಗಾರಕಾಸು ವಿಯಾ’’ತಿ। ನಿನ್ನಸ್ಸೇವಾತಿ [ನಿನ್ನಸ್ಸ (ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ)] ನಿನ್ನಭಾವಸ್ಸೇವ। ಅನ್ತೋ ವುಚ್ಚತಿ ಲಾಮಕಟ್ಠೇನ ತಣ್ಹಾ। ಬ್ಯನ್ತಂ ವಿಗತನ್ತಂ ಭೂತನ್ತಿ ಬ್ಯನ್ತೀಭೂತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ನಿರತಿಭೂತಂ, [ನಿಯತಿಭೂತಂ (ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ) ವಿಗತನ್ತಿಭೂತಂ (?)] ನಿತ್ತಣ್ಹನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ। ಇಧ ಸತ್ತಕೇ। ಭಾವೇತಬ್ಬಪದೇ ಮಗ್ಗೋ ಕಥಿತೋ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾನಂ ವುತ್ತತ್ತಾ।
357. (Ña) hetunāti ādiantavantato, anaccantikato, tāvakālikato, niccapaṭikkhepatoti evaṃ ādinā hetunā. Nayenāti ‘‘yathā ime saṅkhārā etarahi, evaṃ atīte, anāgate ca aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā khayadhammā vayadhammā virāgadhammā nirodhadhammā’’ti atītānāgatesu nayananayena. Kāmaṃ khīṇāsavassa sabbesaṃ saṅkhārānaṃ aniccatādi sudiṭṭhā suppaṭividdhā, taṃ pana asammohanavasena kiccato, vipassanāya pana ārammaṇakaraṇavasenāti dassento āha ‘‘vipassanāñāṇena sudiṭṭhā hontī’’ti. Kilesavasena uppajjamāno pariḷāho vatthukāmasannissayo , vatthukāmāvassayo cāti vuttaṃ ‘‘dvepi sapariḷāhaṭṭhena aṅgārakāsu viyā’’ti. Ninnassevāti [ninnassa (aṭṭhakathāyaṃ)] ninnabhāvasseva. Anto vuccati lāmakaṭṭhena taṇhā. Byantaṃ vigatantaṃ bhūtanti byantībhūtanti āha ‘‘niratibhūtaṃ, [niyatibhūtaṃ (aṭṭhakathāyaṃ) vigatantibhūtaṃ (?)] Nittaṇhanti attho’’ti. Idha sattake. Bhāvetabbapade maggo kathito bojjhaṅgānaṃ vuttattā.
ಪಠಮಭಾಣವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Paṭhamabhāṇavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
ಅಟ್ಠಧಮ್ಮವಣ್ಣನಾ
Aṭṭhadhammavaṇṇanā
೩೫೮. (ಕ) ಆದಿಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಿಕಾಯಾತಿ ಆದಿಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಾ ಏವ ಆದಿಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಿಕಾ ಯಥಾ ‘‘ವಿನಯೋ ಏವ ವೇನಯಿಕೋ’’ತಿ, ತಸ್ಸಾ ಆದಿಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಿಕಾಯ। ಕಾ ಪನ ಸಾತಿ ಆಹ ‘‘ಪಞ್ಞಾಯಾ’’ತಿ। ಸಿಕ್ಖತ್ತಯಸಙ್ಗಹಸ್ಸಾತಿ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾದಿಸಿಕ್ಖತ್ತಯಸಙ್ಗಹಸ್ಸ। ಉಪಚಾರಜ್ಝಾನಸಹಗತಾ ತರುಣಸಮಥಪಞ್ಞಾವ ಉದಯಬ್ಬಯಾನುಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ತರುಣವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾ [ತರುಣಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾ (ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ)]। ಆದಿಭೂತಾಯಾತಿ ಪಠಮಾವಯವಭೂತಾಯ, ದೇಸನಾವಸೇನ ಚೇತಂ ವುತ್ತಂ। ಉಪ್ಪತ್ತಿಕಾಲೇ ಪನ ನತ್ಥಿ ಮಗ್ಗಧಮ್ಮಾನಂ ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನತಾ ಏಕಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಪರಿಯಾಪನ್ನತ್ತಾ ಏಕಜ್ಝಂಯೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ। ಪೇಮನ್ತಿ ದಳ್ಹಭತ್ತಿ, ತಂ ಪನ ವಲ್ಲಭವಸೇನ ಪವತ್ತಮಾನಂ ಗೇಹಸಿತಸದಿಸಂ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಗೇಹಸಿತಪೇಮ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಗರುಕರಣವಸೇನ ಪವತ್ತಿಯಾ ಗರು ಚಿತ್ತಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಗರುಚಿತ್ತೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಗರುಚಿತ್ತಭಾವೋ, ಗರುಮ್ಹಿ ಗರುಕಾರೋ। ‘‘ಕಿಲೇಸಾ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತತ್ಥ ಕಾರಣಮಾಹ ‘‘ಓವಾದಾನುಸಾಸನಿಂ ಲಭತೀ’’ತಿ। ಗರೂನಞ್ಹಿ ಸನ್ತಿಕೇ ಓವಾದಾನುಸಾಸನಿಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಯಥಾನುಸಿಟ್ಠಂ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಕಿಲೇಸಾ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ತಸ್ಮಾ’’ತಿಆದಿ।
358. (Ka) ādibrahmacariyikāyāti ādibrahmacariyā eva ādibrahmacariyikā yathā ‘‘vinayo eva venayiko’’ti, tassā ādibrahmacariyikāya. Kā pana sāti āha ‘‘paññāyā’’ti. Sikkhattayasaṅgahassāti adhisīlasikkhādisikkhattayasaṅgahassa. Upacārajjhānasahagatā taruṇasamathapaññāva udayabbayānupassanāvasena pavattā taruṇavipassanāpaññā [taruṇasamathavipassanāpaññā (aṭṭhakathāyaṃ)]. Ādibhūtāyāti paṭhamāvayavabhūtāya, desanāvasena cetaṃ vuttaṃ. Uppattikāle pana natthi maggadhammānaṃ ādimajjhapariyosānatā ekacittuppādapariyāpannattā ekajjhaṃyeva uppajjanato. Pemanti daḷhabhatti, taṃ pana vallabhavasena pavattamānaṃ gehasitasadisaṃ hotīti ‘‘gehasitapema’’nti vuttaṃ. Garukaraṇavasena pavattiyā garu cittaṃ etassāti garucitto, tassa bhāvo garucittabhāvo, garumhi garukāro. ‘‘Kilesā na uppajjantī’’ti vatvā tattha kāraṇamāha ‘‘ovādānusāsaniṃ labhatī’’ti. Garūnañhi santike ovādānusāsaniṃ labhitvā yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjantassa kilesā na uppajjanti. Tenāha ‘‘tasmā’’tiādi.
(ಛ) ಪೇತಾತಿ ಪೇತಮಹಿದ್ಧಿಕಾ। ಅಸುರಾನನ್ತಿ ದೇವಾಸುರಾನಂ। ಪೇತಾಸುರಾ ಪನ ಪೇತಾ ಏವಾತಿ ತೇಸಂ ಪೇತೇಹಿ ಸಙ್ಗಹೋ ಅವುತ್ತಸಿದ್ಧೋವ। ಆವಾಹನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಭೋಗಸಂಸಗ್ಗಮುಖೇನ ಪೇತೇಹೇವ ಅಸುರಾನಂ ಸಙ್ಗಹಣೇ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತಿ।
(Cha) petāti petamahiddhikā. Asurānanti devāsurānaṃ. Petāsurā pana petā evāti tesaṃ petehi saṅgaho avuttasiddhova. Āvāhanaṃ gacchantīti sambhogasaṃsaggamukhena peteheva asurānaṃ saṅgahaṇe kāraṇaṃ dasseti.
(ಜ) ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಸ್ಸಾತಿ ನಿಇಚ್ಛಸ್ಸ। ಅಭಾವತ್ಥೋ ಹೇತ್ಥ ಅಪ್ಪ-ಸದ್ದೋ ‘‘ಅಪ್ಪಡಂಸಮಕಸವಾತಾತಪಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰ ೧೦.೧೧) ವಿಯ। ಪಚ್ಚಯೇಸು ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ಪಚ್ಚಯಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ, ಚೀವರಾದಿಪಚ್ಚಯೇಸು ಇಚ್ಛಾರಹಿತೋ। ಅಧಿಗಮಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋತಿ ಝಾನಾದಿಅಧಿಗಮವಿಭಾವನೇ ಇಚ್ಛಾರಹಿತೋ। ಪರಿಯತ್ತಿಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋತಿ ಪರಿಯತ್ತಿಯಂ ಬಾಹುಸಚ್ಚವಿಭಾವನೇ ಇಚ್ಛಾರಹಿತೋ। ಧುತಙ್ಗಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋತಿ ಧುತಙ್ಗೇಸು ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ಧುತಙ್ಗವಿಭಾವೇನ ಇಚ್ಛಾರಹಿತೋ। ಸನ್ತಗುಣನಿಗೂಹನೇನಾತಿ ಅತ್ತನಿ ಸಂವಿಜ್ಜಮಾನಾನಂ ಝಾನಾದಿಗುಣಾನಞ್ಚೇವ ಬಾಹುಸಚ್ಚಗುಣಸ್ಸ ಚ ಧುತಙ್ಗಗುಣಸ್ಸ ಚ ನಿಗೂಹನೇನ ಛಾದನೇನ। ಸಮ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ನಿಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಸಿಜ್ಝತಿ। ನೋ ಮಹಿಚ್ಛಸ್ಸಾತಿ ಮಹತಿಯಾ ಇಚ್ಛಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ, ಇಚ್ಛಂ ವಾ ಮಹನ್ತಸ್ಸ ನೋ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ ಅನುಧಮ್ಮಸ್ಸಾಪಿ ಅನಿಚ್ಛನತೋ।
(Ja) appicchassāti niicchassa. Abhāvattho hettha appa-saddo ‘‘appaḍaṃsamakasavātātapā’’tiādīsu (a. ni. 10.11) viya. Paccayesu appiccho paccayaappiccho, cīvarādipaccayesu icchārahito. Adhigamaappicchoti jhānādiadhigamavibhāvane icchārahito. Pariyattiappicchoti pariyattiyaṃ bāhusaccavibhāvane icchārahito. Dhutaṅgaappicchoti dhutaṅgesu appiccho dhutaṅgavibhāvena icchārahito. Santaguṇanigūhanenāti attani saṃvijjamānānaṃ jhānādiguṇānañceva bāhusaccaguṇassa ca dhutaṅgaguṇassa ca nigūhanena chādanena. Sampajjatīti nippajjati sijjhati. No mahicchassāti mahatiyā icchāya samannāgatassa, icchaṃ vā mahantassa no sampajjati anudhammassāpi anicchanato.
ಪವಿವಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಪಕಾರೇಹಿ ವಿವಿತ್ತಸ್ಸ। ತೇನಾಹ ‘‘ಕಾಯಚಿತ್ತಉಪಧಿವಿವೇಕೇಹಿ ವಿವಿತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ। ‘‘ಅಟ್ಠಆರಮ್ಭವತ್ಥುವಸೇನಾ’’ತಿ ಏತೇನ ಭಾವನಾಭಿಯೋಗವಸೇನ ಏಕೀಭಾವೋವ ಇಧ ‘‘ಕಾಯವಿವೇಕೋ’’ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ, ನ ಗಣಸಙ್ಗಣಿಕಾಭಾವಮತ್ತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಕಮ್ಮನ್ತಿ ಯೋಗಕಮ್ಮಂ।
Pavivittassāti pakārehi vivittassa. Tenāha ‘‘kāyacittaupadhivivekehi vivittassā’’ti. ‘‘Aṭṭhaārambhavatthuvasenā’’ti etena bhāvanābhiyogavasena ekībhāvova idha ‘‘kāyaviveko’’ti adhippeto, na gaṇasaṅgaṇikābhāvamattanti dasseti. Kammanti yogakammaṃ.
ಸತ್ತೇಹಿ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಚ ಸಙ್ಗಣನಂ ಸಮೋಧಾನಂ ಸಙ್ಗಣಿಕಾ, ಸಾ ಆರಮಿತಬ್ಬಟ್ಠೇನ ಆರಾಮೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಸಙ್ಗಣಿಕಾರಾಮೋ, ತಸ್ಸ। ತೇನಾಹ ‘‘ಗಣಸಙ್ಗಣಿಕಾಯ ಚೇವಾ’’ತಿಆದಿ। ಆರದ್ಧವೀರಿಯಸ್ಸಾತಿ ಪಗ್ಗಹಿತವೀರಿಯಸ್ಸ, ತಞ್ಚ ಖೋ ಉಪಧಿವಿವೇಕೇ ನಿನ್ನತಾವಸೇನ ‘‘ಅಯಂ ಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ವಚನತೋ। ಏಸ ನಯೋ ಇತೋ ಪರೇಸುಪಿ। ವಿವಟ್ಟಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಂಯೇವ ಹಿ ಸಮಾಧಾನಂ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತಂ, ತಥಾ ಪಞ್ಞಾಪಿ। ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಾಪಞ್ಞಾಯ ಹಿ ಪತಿಟ್ಠತೋ ಕಮ್ಮವಸೇನ ‘‘ಭವೇಸು ನಾನಪ್ಪಕಾರೋ ಅನತ್ಥೋ’’ತಿ ಜಾನನ್ತೋ ಕಮ್ಮಕ್ಖಯಕರಞಾಣಂ ಅಭಿಪತ್ಥೇತಿ, ತದತ್ಥಞ್ಚ ಉಸ್ಸಾಹಂ ಕರೋತಿ। ಮಾನಾದಯೋ ಸತ್ತಸನ್ತಾನಂ ಸಂಸಾರೇ ಪಪಞ್ಚೇನ್ತಿ ವಿತ್ಥಾರೇನ್ತೀತಿ ಪಪಞ್ಚಾತಿ ಆಹ ‘‘ನಿಪ್ಪಪಞ್ಚಸ್ಸಾತಿ ವಿಗತಮಾನತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿಪಪಞ್ಚಸ್ಸಾ’’ತಿ।
Sattehi kilesehi ca saṅgaṇanaṃ samodhānaṃ saṅgaṇikā, sā āramitabbaṭṭhena ārāmo etassāti saṅgaṇikārāmo, tassa. Tenāha ‘‘gaṇasaṅgaṇikāya cevā’’tiādi. Āraddhavīriyassāti paggahitavīriyassa, tañca kho upadhiviveke ninnatāvasena ‘‘ayaṃ dhammo’’ti vacanato. Esa nayo ito paresupi. Vivaṭṭasannissitaṃyeva hi samādhānaṃ idhādhippetaṃ, tathā paññāpi. Kammassakatāpaññāya hi patiṭṭhato kammavasena ‘‘bhavesu nānappakāro anattho’’ti jānanto kammakkhayakarañāṇaṃ abhipattheti, tadatthañca ussāhaṃ karoti. Mānādayo sattasantānaṃ saṃsāre papañcenti vitthārentīti papañcāti āha ‘‘nippapañcassāti vigatamānataṇhādiṭṭhipapañcassā’’ti.
ಮಗ್ಗೋ ಕಥಿತೋ ಸರೂಪೇನೇವ।
Maggo kathito sarūpeneva.
ನವಧಮ್ಮವಣ್ಣನಾ
Navadhammavaṇṇanā
೩೫೯. (ಖ) ವಿಸುದ್ಧಿನ್ತಿ ಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿಂ, ಅಚ್ಚನ್ತವಿಸುದ್ಧಿಮೇವ ವಾ। ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲನ್ತಿ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಾದಿನಿರುಪಕ್ಕಿಲಿಟ್ಠತಾಯ ಚತುಬ್ಬಿಧಪರಿಸುದ್ಧಿವನ್ತಂ ಸೀಲಂ। ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಪಧಾನಿಯಙ್ಗನ್ತಿ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪರಿಸುದ್ಧಿಯಾ ಪಧಾನಭೂತಂ ಅಙ್ಗಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪರಿಸುದ್ಧಭಾವಸ್ಸ ಪಧಾನಙ್ಗ’’ನ್ತಿ। ಸಮಥಸ್ಸ ವಿಸುದ್ಧಿಭಾವೋ ವೋದಾನಂ ಪಗುಣಭಾವೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅಟ್ಠ ಪಗುಣಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ’’ತಿ। ವಿಗತುಪಕ್ಕಿಲೇಸಞ್ಹಿ ‘‘ಪಗುಣ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಲಬ್ಭತಿ, ನ ಸಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಂ ಹಾನಭಾಗಿಯಾದಿಭಾವಪ್ಪತ್ತಿತೋ। ಸತ್ತದಿಟ್ಠಿಮಲವಿಸುದ್ಧಿತೋ ನಾಮರೂಪಪರಿಚ್ಛೇದೋ ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧಿ। ಪಚ್ಚಯಪರಿಗ್ಗಹೋ ಅದ್ಧತ್ತಯಕಙ್ಖಾಮಲವಿಧಮನತೋ ಕಙ್ಖಾವಿತರಣವಿಸುದ್ಧಿ। ಯಸ್ಮಾ ನಾಮರೂಪಂ ನಾಮ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಮೇವ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೇನ ಅತ್ಥತೋ ತಸ್ಸ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯತಾಪಿ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಾ ಏವ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧೀತಿ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಂ ನಾಮರೂಪದಸ್ಸನ’’ನ್ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ನಾಮರೂಪಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೇನ ತೀಸು ಅದ್ಧಾಸು ಕಙ್ಖಾಮಲವಿತರಣಪಚ್ಚಯಾಕಾರಾವಬೋಧವಸೇನೇವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಚ್ಚಯಾಕಾರಞಾಣ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ ಯಥಾ ಕಙ್ಖಾವಿತರಣವಿಸುದ್ಧಿ ‘‘ಧಮ್ಮಟ್ಠಿತಿಞಾಣ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಮಗ್ಗಾಮಗ್ಗೇ ಞಾಣನ್ತಿ ಮಗ್ಗಾಮಗ್ಗೇ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ಠಿತಞಾಣಂ। ಞಾಣನ್ತಿ ಇಧ ತರುಣವಿಪಸ್ಸನಾ ಕಥಿತಾ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಜ್ಝಾಸಯವಸೇನ ‘‘ಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧೀ’’ತಿ ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನಿಯಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ವುಚ್ಚಮಾನತ್ತಾ। ಯದಿ ‘‘ಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧೀ’’ತಿ ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನಿವಿಪಸ್ಸನಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ, ‘‘ಪಞ್ಞಾ’’ತಿ ಚ ಅರಹತ್ತಫಲಪಞ್ಞಾ, ಮಗ್ಗೋ ಪನ ಕಥನ್ತಿ ? ಮಗ್ಗೋ ಬಹುಕಾರಪದೇ ವಿರಾಗಗ್ಗಹಣೇನ ಗಹಿತೋ। ವಕ್ಖತಿ ಹಿ ‘‘ಇಧ ಬಹುಕಾರಪದೇ ಮಗ್ಗೋ ಕಥಿತೋ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೩೫೯)।
359. (Kha) visuddhinti ñāṇadassanavisuddhiṃ, accantavisuddhimeva vā. Catupārisuddhisīlanti pātimokkhasaṃvarādinirupakkiliṭṭhatāya catubbidhaparisuddhivantaṃ sīlaṃ. Pārisuddhipadhāniyaṅganti puggalassa parisuddhiyā padhānabhūtaṃ aṅgaṃ. Tenāha ‘‘parisuddhabhāvassa padhānaṅga’’nti. Samathassa visuddhibhāvo vodānaṃ paguṇabhāvena paricchinnanti āha ‘‘aṭṭha paguṇasamāpattiyo’’ti. Vigatupakkilesañhi ‘‘paguṇa’’nti vattabbataṃ labbhati, na saupakkilesaṃ hānabhāgiyādibhāvappattito. Sattadiṭṭhimalavisuddhito nāmarūpaparicchedo diṭṭhivisuddhi. Paccayapariggaho addhattayakaṅkhāmalavidhamanato kaṅkhāvitaraṇavisuddhi. Yasmā nāmarūpaṃ nāma sappaccayameva, tasmā taṃ pariggaṇhantena atthato tassa sappaccayatāpi pariggahitā eva hotīti vuttaṃ ‘‘diṭṭhivisuddhīti sappaccayaṃ nāmarūpadassana’’nti. Yasmā pana nāmarūpassa paccayaṃ pariggaṇhantena tīsu addhāsu kaṅkhāmalavitaraṇapaccayākārāvabodhavaseneva hoti, tasmā ‘‘paccayākārañāṇa’’ntiādi vuttaṃ yathā kaṅkhāvitaraṇavisuddhi ‘‘dhammaṭṭhitiñāṇa’’nti vuccati. Maggāmagge ñāṇanti maggāmagge vavatthapetvā ṭhitañāṇaṃ. Ñāṇanti idha taruṇavipassanā kathitā tesaṃ bhikkhūnaṃ ajjhāsayavasena ‘‘ñāṇadassanavisuddhī’’ti vuṭṭhānagāminiyā vipassanāya vuccamānattā. Yadi ‘‘ñāṇadassanavisuddhī’’ti vuṭṭhānagāminivipassanā adhippetā, ‘‘paññā’’ti ca arahattaphalapaññā, maggo pana kathanti ? Maggo bahukārapade virāgaggahaṇena gahito. Vakkhati hi ‘‘idha bahukārapade maggo kathito’’ti (dī. ni. aṭṭha. 3.359).
(ಛ) ಚಕ್ಖಾದಿಧಾತುನಾನತ್ತನ್ತಿ ಚಕ್ಖಾದಿರೂಪಾದಿಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದಿಧಾತೂನಂ ವೇಮತ್ತತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ। ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸಾದಿನಾನತ್ತನ್ತಿ ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸಸೋತಸಮ್ಫಸ್ಸಘಾನಸಮ್ಫಸ್ಸಾದಿಸಮ್ಫಸ್ಸವಿಭಾಗಂ। ಸಞ್ಞಾನಾನತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ರೂಪಸಞ್ಞಾದಿಸಞ್ಞಾನಾನತ್ತಮ್ಪಿ ಲಬ್ಭತೇವ, ತಂ ಪನ ಕಾಮಸಞ್ಞಾದಿಗ್ಗಹಣೇನೇವ ಗಯ್ಹತಿ। ಕಾಮಸಞ್ಞಾದೀತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಬ್ಯಾಪಾದಸಞ್ಞಾದೀನಂ ಗಹಣಂ। ಸಞ್ಞಾನಿದಾನತ್ತಾ ಪಪಞ್ಚಸಙ್ಖಾನಂ ‘‘ಸಞ್ಞಾನಾನತ್ತಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಸಙ್ಕಪ್ಪನಾನತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ‘‘ಯಂ ಸಙ್ಕಪ್ಪೇತಿ, ತಂ ಪಪಞ್ಚೇತೀ’’ತಿ ವಚನತೋ ‘‘ಸಙ್ಕಪ್ಪನಾನತ್ತಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಛನ್ದನಾನತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಛನ್ದನಾನತ್ತನ್ತಿ ಚ ತಣ್ಹಾಛನ್ದಸ್ಸ ನಾನತ್ತಂ। ರೂಪಪರಿಳಾಹೋತಿ ರೂಪವಿಸಯೋ ರೂಪಾಭಿಪತ್ಥನಾವಸೇನ ಪವತ್ತೋ ಕಿಲೇಸಪರಿಳಾಹೋ। ಸದ್ದಪರಿಳಾಹೋತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಕಿಲೇಸೋ ಹಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋ ಅಪ್ಪತ್ತೇಪಿ ಆರಮ್ಮಣೇ ಪತ್ತೋ ವಿಯ ಪರಿಳಾಹೋವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ತಥಾಭೂತಸ್ಸ ಪನ ಕಿಲೇಸಛನ್ದಸ್ಸ ವಸೇನ ರೂಪಾದಿಪರಿಯೇಸನಾ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪರಿಳಾಹನಾನತ್ತತಾಯ ರೂಪಪರಿಯೇಸನಾದಿನಾನತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ। ತಥಾ ಪರಿಯೇಸನ್ತಸ್ಸ ಸಚೇ ತಂ ರೂಪಾದಿ ಲಬ್ಭೇಯ್ಯ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಪರಿಯೇಸನಾದಿನಾನತ್ತತಾಯ ರೂಪಪಟಿಲಾಭಾದಿನಾನತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ।
(Cha) cakkhādidhātunānattanti cakkhādirūpādicakkhuviññāṇādidhātūnaṃ vemattataṃ nissāya. Cakkhusamphassādinānattanti cakkhusamphassasotasamphassaghānasamphassādisamphassavibhāgaṃ. Saññānānattanti ettha rūpasaññādisaññānānattampi labbhateva, taṃ pana kāmasaññādiggahaṇeneva gayhati. Kāmasaññādīti ādi-saddena byāpādasaññādīnaṃ gahaṇaṃ. Saññānidānattā papañcasaṅkhānaṃ ‘‘saññānānattaṃ paṭicca saṅkappanānatta’’nti vuttaṃ, ‘‘yaṃ saṅkappeti, taṃ papañcetī’’ti vacanato ‘‘saṅkappanānattaṃ paṭicca chandanānatta’’nti vuttaṃ. Chandanānattanti ca taṇhāchandassa nānattaṃ. Rūpapariḷāhoti rūpavisayo rūpābhipatthanāvasena pavatto kilesapariḷāho. Saddapariḷāhoti etthāpi eseva nayo. Kileso hi uppajjamāno appattepi ārammaṇe patto viya pariḷāhova uppajjati. Tathābhūtassa pana kilesachandassa vasena rūpādipariyesanā hotīti āha ‘‘pariḷāhanānattatāya rūpapariyesanādinānattaṃ uppajjatī’’ti. Tathā pariyesantassa sace taṃ rūpādi labbheyya, taṃ sandhāyāha ‘‘pariyesanādinānattatāya rūpapaṭilābhādinānattaṃ uppajjatī’’ti.
(ಜ) ಮರಣಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣೇತಿ ಮರಣಸ್ಸ ಅನುಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಪವತ್ತಞಾಣೇ, ಮರಣಾನುಸ್ಸತಿಸಹಗತಪಞ್ಞಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಆಹಾರಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಗಮನಾದಿವಸೇನ ಆಹಾರಂ ಪಟಿಕ್ಕೂಲತೋ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ। ಉಕ್ಕಣ್ಠನ್ತಸ್ಸಾತಿ ನಿಬ್ಬಿನ್ದನ್ತಸ್ಸ ಕತ್ಥಚಿಪಿ ಅಸಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ।
(Ja) maraṇānupassanāñāṇeti maraṇassa anupassanāvasena pavattañāṇe, maraṇānussatisahagatapaññāyāti attho. Āhāraṃ pariggaṇhantassāti gamanādivasena āhāraṃ paṭikkūlato pariggaṇhantassa. Ukkaṇṭhantassāti nibbindantassa katthacipi asajjantassa.
ದಸಧಮ್ಮವಣ್ಣನಾ
Dasadhammavaṇṇanā
೩೬೦. (ಝ) ನಿಜ್ಜರಕಾರಣಾನೀತಿ ಪಜಹನಕಾರಣಾನಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅಭಿಞ್ಞಾಪದೇ ಮಗ್ಗೋ ಕಥೀಯತೀತಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಹೇಟ್ಠಾ..ಪೇ॰… ಪುನ ಗಹಿತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಥಾ ಹಿ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಇಧ ಅಭಿಞ್ಞಾಪದೇ ಮಗ್ಗೋ ಕಥಿತೋ’’ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೩೬೦) ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ನಿಜ್ಜಿಣ್ಣಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠೀತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ। ಯಥಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ನಿಜ್ಜಿಣ್ಣಾಪಿ ನ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಾತಿ ಸಮುಚ್ಛೇದಪ್ಪಹಾನದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಪುನ ಗಹಿತಾ, ಏವಂ ಮಿಚ್ಛಾಸಙ್ಕಪ್ಪಾದಯೋಪಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಪಹೀನಾಪಿ ಅಸಮುಚ್ಛಿನ್ನತಾಯ ಇಧ ಪುನ ಗಹಿತಾತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ‘‘ಮಿಚ್ಛಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋ’’ತಿಆದೀಸು ಸಬ್ಬಪದೇಸು ವತ್ತಬ್ಬೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಏವಂ ಸಬ್ಬಪದೇಸು ನಯೋ ನೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ।
360. (Jha) nijjarakāraṇānīti pajahanakāraṇāni. Imasmiṃ abhiññāpade maggo kathīyatīti katvā ‘‘ayaṃ heṭṭhā..pe… puna gahitā’’ti vuttaṃ. Tathā hi vakkhati ‘‘idha abhiññāpade maggo kathito’’ (dī. ni. aṭṭha. 3.360) kiñcāpi nijjiṇṇā micchādiṭṭhīti ānetvā sambandhitabbaṃ. Yathā micchādiṭṭhi vipassanāya nijjiṇṇāpi na samucchinnāti samucchedappahānadassanatthaṃ puna gahitā, evaṃ micchāsaṅkappādayopi vipassanāya pahīnāpi asamucchinnatāya idha puna gahitāti ayamattho ‘‘micchāsaṅkappo’’tiādīsu sabbapadesu vattabboti dasseti ‘‘evaṃ sabbapadesu nayo netabbo’’ti iminā.
ಏತ್ಥ ಚಾತಿ ‘‘ಸಮ್ಮಾವಿಮುತ್ತಿಪಚ್ಚಯಾ ಚ ಅನೇಕೇ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಭಾವನಾಪಾರಿಪೂರಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀ’’ತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಪಾಳಿಪದೇ। ಏತ್ಥ ಚ ಸಮುಚ್ಛೇದವಸೇನ, ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿವಸೇನ ಚ ಪಟಿಪಕ್ಖಧಮ್ಮಾ ಸಮ್ಮದೇವ ವಿಮುಚ್ಚನಂ ಸಮ್ಮಾವಿಮುತ್ತಿ, ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಚ ಮಗ್ಗಫಲೇಸು ಅಟ್ಠ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಭಾವನಾಪಾರಿಪೂರಿಂ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಿಪಿ ಸದ್ಧಾದೀನಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಉದ್ಧಟಾನಿ। ಮಗ್ಗವಸೇನ ಹಿ ಫಲೇಸು ಭಾವನಾ ಪಾರಿಪೂರೀ ನಾಮಾತಿ। ಅಭಿನನ್ದನಟ್ಠೇನಾತಿ ಅತಿವಿಯ ಸಿನೇಹನಟ್ಠೇನಿದಞ್ಹಿ। ಸೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಉಕ್ಕಂಸಗತಸಾತಸಭಾವಂ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮೇ ಸಿನೇಹನ್ತಂ ತೇಮೇನ್ತಂ ವಿಯ ಪವತ್ತತಿ। ಪವತ್ತಸನ್ತತಿಆಧಿಪತೇಯ್ಯಟ್ಠೇನಾತಿ ವಿಪಾಕಸನ್ತಾನಸ್ಸ ಜೀವನೇ ಅಧಿಪತಿಭಾವೇನ। ‘‘ಏವ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಸ್ಸೇವ ಅತ್ಥಸ್ಸ ನಿಗಮನಂ।
Etthacāti ‘‘sammāvimuttipaccayā ca aneke kusalā dhammā bhāvanāpāripūriṃ gacchantī’’ti etasmiṃ pāḷipade. Ettha ca samucchedavasena, paṭippassaddhivasena ca paṭipakkhadhammā sammadeva vimuccanaṃ sammāvimutti, tappaccayā ca maggaphalesu aṭṭha indriyāni bhāvanāpāripūriṃ upagacchantīti maggasampayuttānipi saddhādīni indriyāni uddhaṭāni. Maggavasena hi phalesu bhāvanā pāripūrī nāmāti. Abhinandanaṭṭhenāti ativiya sinehanaṭṭhenidañhi. Somanassindriyaṃ ukkaṃsagatasātasabhāvaṃ sampayuttadhamme sinehantaṃ tementaṃ viya pavattati. Pavattasantatiādhipateyyaṭṭhenāti vipākasantānassa jīvane adhipatibhāvena. ‘‘Eva’’ntiādi vuttasseva atthassa nigamanaṃ.
ಅದ್ಧೇನ ಸಹ ಛಟ್ಠಾನಿ ಪಞ್ಹಸತಾನಿ, ಪಞ್ಞಾಸಾಧಿಕಾನಿ ಸಹ ಪಞ್ಹಸತಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Addhena saha chaṭṭhāni pañhasatāni, paññāsādhikāni saha pañhasatānīti attho.
ಏತ್ಥ ಚ ಆಯಸ್ಮಾ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ‘‘ದಸಸು ನಾಥಕರಣಧಮ್ಮೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಯ ದಸಕಸಿಣಾಯತನಾನಿ ಭಾವೇನ್ತೋ ದಸಆಯತನಮುಖೇನ ಪರಿಞ್ಞಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯಧಮ್ಮೇ ಪರಿಜಾನನ್ತೋ ದಸಮಿಚ್ಛತ್ತೇ, ದಸಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥೇ ಚ ಪಹಾಯ ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥೇಸು ಚ ಅವಟ್ಠಿತೋ ದಸಸು ಅರಿಯಾವಾಸೇಸು ಆವಸಿತುಕಾಮೋ ದಸಸಞ್ಞಾ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತೋ ದಸನಿಜ್ಜರವತ್ಥೂನಿ ಅಭಿಞ್ಞಾಯ ದಸಅಸೇಕ್ಖಧಮ್ಮೇ ಅಧಿಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಓವಾದಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪೇನ್ತೋ ದೇಸನಂ ನಿಟ್ಠಪೇಸಿ। ಪಮೋದವಸೇನ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನಂ ಅಭಿನನ್ದನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸಾಧು ಸಾಧೂತಿ ಅಭಿನನ್ದನ್ತಾ ಸಿರಸಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿಂಸೂ’’ತಿ। ತಾಯ ಅತ್ತಮನತಾಯಾತಿ ತಾಯ ಯಥಾದೇಸಿತದೇಸನಾಗತಾಯ ಪಹಟ್ಠಚಿತ್ತತಾಯ, ತತ್ಥ ಯಥಾಲದ್ಧಅತ್ಥವೇದಧಮ್ಮವೇದೇಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಮಮೇವ ಸುತ್ತಂ ಆವಜ್ಜಮಾನಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಆಗತೇ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾದಿಭೇದೇ ಧಮ್ಮೇ ಅಭಿಜಾನನಾದಿವಸೇನ ಸಮನ್ನಾಹರನ್ತಾ। ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ…ಪೇ॰… ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸೂತಿ ಅತ್ತನೋ ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪನ್ನತಾಯ, ಥೇರಸ್ಸ ಚ ದೇಸನಾನುಭಾವೇನ ಯಥಾರದ್ಧಂ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಉಸ್ಸುಕ್ಕೇತ್ವಾ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪರಿವಾರಾಯ ಅಭಿಞ್ಞಾಯ ಸಣ್ಠಹಿಂಸೂತಿ।
Ettha ca āyasmā dhammasenāpati ‘‘dasasu nāthakaraṇadhammesu patiṭṭhāya dasakasiṇāyatanāni bhāvento dasaāyatanamukhena pariññaṃ paṭṭhapetvā pariññeyyadhamme parijānanto dasamicchatte, dasaakusalakammapathe ca pahāya dasakusalakammapathesu ca avaṭṭhito dasasu ariyāvāsesu āvasitukāmo dasasaññā uppādento dasanijjaravatthūni abhiññāya dasaasekkhadhamme adhigacchatī’’ti tesaṃ bhikkhūnaṃ ovādaṃ matthakaṃ pāpento desanaṃ niṭṭhapesi. Pamodavasena paṭiggaṇhanaṃ abhinandananti āha ‘‘sādhu sādhūti abhinandantā sirasā sampaṭicchiṃsū’’ti. Tāya attamanatāyāti tāya yathādesitadesanāgatāya pahaṭṭhacittatāya, tattha yathāladdhaatthavedadhammavedehīti attho. Imameva suttaṃ āvajjamānāti imasmiṃ sutte tattha tattha āgate abhiññeyyādibhede dhamme abhijānanādivasena samannāharantā. Saha paṭisambhidāhi…pe… patiṭṭhahiṃsūti attano upanissayasampannatāya, therassa ca desanānubhāvena yathāraddhaṃ vipassanaṃ ussukketvā paṭisambhidāparivārāya abhiññāya saṇṭhahiṃsūti.
ಸುಮಙ್ಗಲವಿಲಾಸಿನಿಯಾ ದೀಘನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ
Sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāya
ದಸುತ್ತರಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ।
Dasuttarasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā.
ನಿಟ್ಠಿತಾ ಚ ಪಾಥಿಕವಗ್ಗಟ್ಠಕಥಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ।
Niṭṭhitā ca pāthikavaggaṭṭhakathāya līnatthappakāsanā.
ಪಾಥಿಕವಗ್ಗಟೀಕಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Pāthikavaggaṭīkā niṭṭhitā.
ನಿಗಮನಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Nigamanakathāvaṇṇanā
ಥೇರಾನಂ ಮಹಾಕಸ್ಸಪಾದೀನಂ ವಂಸೋ ಪವೇಣೀ ಅನ್ವಯೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಥೇರವಂಸನ್ವಯೋ, ತೇನ; ಚತುಮಹಾನಿಕಾಯೇಸು ಥೇರಿಯೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Therānaṃ mahākassapādīnaṃ vaṃso paveṇī anvayo etassāti theravaṃsanvayo, tena; catumahānikāyesu theriyenāti attho.
ದಸಬಲಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಗುಣಗಣಾನಂ ಪರಿದೀಪನತೋ ದಸಬಲಗುಣಗಣಪರಿದೀಪನಸ್ಸ। ಅಯಞ್ಹಿ ಆಗಮೋ ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲಾದೀಸು, ಮಹಾಪದಾನಾದೀಸು, ಸಮ್ಪಸಾದನೀಯಾದೀಸು ಚ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವಿಸೇಸತೋ ಬುದ್ಧಗುಣಾನಂ ಪಕಾಸನವಸೇನ ಪವತ್ತೋತಿ। ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ಆದಿತೋ ‘‘ಸದ್ಧಾವಹಗುಣಸ್ಸಾ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾ)।
Dasabalassa sammāsambuddhassa guṇagaṇānaṃ paridīpanato dasabalaguṇagaṇaparidīpanassa. Ayañhi āgamo brahmajālādīsu, mahāpadānādīsu, sampasādanīyādīsu ca tattha tattha visesato buddhaguṇānaṃ pakāsanavasena pavattoti. Tathā hi vuttaṃ ādito ‘‘saddhāvahaguṇassā’’ti (dī. ni. aṭṭha. 1.ganthārambhakathā).
ಮಹಾಟ್ಠಕಥಾಯ ಸಾರನ್ತಿ ದೀಘನಿಕಾಯಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಅತ್ಥಸಾರಂ।
Mahāṭṭhakathāya sāranti dīghanikāyamahāaṭṭhakathāyaṃ atthasāraṃ.
ಏಕೂನಸಟ್ಠಿಮತ್ತೋತಿ ಥೋಕಂ ಊನಭಾವತೋ ಮತ್ತ-ಸದ್ದಗ್ಗಹಣಂ।
Ekūnasaṭṭhimattoti thokaṃ ūnabhāvato matta-saddaggahaṇaṃ.
ಮೂಲಕಟ್ಠಕಥಾಸಾರನ್ತಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಂ ದೀಘನಿಕಾಯಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಸಾರಮೇವ ಪುನ ನಿಗಮನವಸೇನ ವದತಿ। ಅಥ ವಾ ಮೂಲಕಟ್ಠಕಥಾಸಾರನ್ತಿ ಪೋರಾಣಟ್ಠಕಥಾಸು ಅತ್ಥಸಾರಂ, ತೇನೇತಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ದೀಘನಿಕಾಯಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಅತ್ಥಸಾರಂ ಆದಾಯ ಇಮಂ ಸುಮಙ್ಗಲವಿಲಾಸಿನಿಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸೇಸಮಹಾನಿಕಾಯಾನಮ್ಪಿ ಮೂಲಕಟ್ಠಕಥಾಸು ಇಧ ವಿನಿಯೋಗಕ್ಖಮಂ ಅತ್ಥಸಾರಂ ಆದಾಯಯೇವ ಅಕಾಸಿ’’ನ್ತಿ।
Mūlakaṭṭhakathāsāranti pubbe vuttaṃ dīghanikāyamahāaṭṭhakathāsārameva puna nigamanavasena vadati. Atha vā mūlakaṭṭhakathāsāranti porāṇaṭṭhakathāsu atthasāraṃ, tenetaṃ dasseti ‘‘dīghanikāyamahāaṭṭhakathāyaṃ atthasāraṃ ādāya imaṃ sumaṅgalavilāsiniṃ karonto sesamahānikāyānampi mūlakaṭṭhakathāsu idha viniyogakkhamaṃ atthasāraṃ ādāyayeva akāsi’’nti.
‘‘ಮಹಾವಿಹಾರವಾಸೀನ’’ನ್ತಿ [ಮಹಾವಿಹಾರೇ ನಿವಾಸಿನಂ (ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ)] ಚ ಇದಂ ಪುರಿಮಪಚ್ಛಿಮಪದೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ ‘‘ಮಹಾವಿಹಾರವಾಸೀನಂ ಸಮಯಂ ಪಕಾಸಯನ್ತಿಂ, ಮಹಾವಿಹಾರವಾಸೀನಂ ಮೂಲಕಟ್ಠಕಥಾಸಾರಂ ಆದಾಯಾ’’ತಿ ಚ। ತೇನ ಪುಞ್ಞೇನ। ಹೋತು ಸಬ್ಬೋ ಸುಖೀ ಲೋಕೋತಿ ಕಾಮಾವಚರಾದಿವಿಭಾಗೋ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಸತ್ತಲೋಕೋ ಯಥಾರಹಂ ಬೋಧಿತ್ತಯಾಧಿಗಮನವಸೇನ ಸಮ್ಪತ್ತೇನ ನಿಬ್ಬಾನಸುಖೇನ ಸುಖಿತೋ ಹೋತೂತಿ ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ಅಚ್ಚನ್ತಸುಖಾಧಿಗಮಾಯ ಅತ್ತನೋ ಪುಞ್ಞಂ ಪರಿಣಾಮೇತಿ।
‘‘Mahāvihāravāsīna’’nti [mahāvihāre nivāsinaṃ (aṭṭhakathāyaṃ)] ca idaṃ purimapacchimapadehi saddhiṃ sambandhitabbaṃ ‘‘mahāvihāravāsīnaṃ samayaṃ pakāsayantiṃ, mahāvihāravāsīnaṃ mūlakaṭṭhakathāsāraṃ ādāyā’’ti ca. Tena puññena. Hotu sabbo sukhī lokoti kāmāvacarādivibhāgo sabbopi sattaloko yathārahaṃ bodhittayādhigamanavasena sampattena nibbānasukhena sukhito hotūti sadevakassa lokassa accantasukhādhigamāya attano puññaṃ pariṇāmeti.
ಪರಿಮಾಣತೋ ಸಾಧಿಕಟ್ಠವೀಸಸಹಸ್ಸನವುತಿಭಾಣವಾರಾ ನಿಟ್ಠಿತಾತಿ। ಪರಿಮಾಣತೋ ಸಾಧಿಕಟ್ಠವೀಸಸಹಸ್ಸಮತ್ತಗನ್ಥೇನ ದೀಘನಿಕಾಯಟೀಕಾ ರಚಿತಾಚರಿಯಧಮ್ಮಪಾಲೇನ।
Parimāṇato sādhikaṭṭhavīsasahassanavutibhāṇavārā niṭṭhitāti. Parimāṇato sādhikaṭṭhavīsasahassamattaganthena dīghanikāyaṭīkā racitācariyadhammapālena.
ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಾದಿಚೋರೇಹಿ , ಸೀಲಾದಿಧನಸಞ್ಚಯಂ।
Micchādiṭṭhādicorehi , sīlādidhanasañcayaṃ;
ರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ, ಮಞ್ಜೂಸಂ ವಿಯ ಕಾರಿತನ್ತಿ॥ (ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಪಾಠೋ ಪಚ್ಛಾ ಲಿಖಿತೋ)
Rakkhaṇatthāya sakkaccaṃ, mañjūsaṃ viya kāritanti. (etthantare pāṭho pacchā likhito)
ನಿಟ್ಠಿತಾ ಸುಮಙ್ಗಲವಿಲಾಸಿನಿಯಾ ದೀಘನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ।
Niṭṭhitā sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāya līnatthappakāsanā.
ದೀಘನಿಕಾಯಟೀಕಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Dīghanikāyaṭīkā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ದೀಘನಿಕಾಯ • Dīghanikāya / ೧೧. ದಸುತ್ತರಸುತ್ತಂ • 11. Dasuttarasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ದೀಘ ನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ೧೧. ದಸುತ್ತರಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 11. Dasuttarasuttavaṇṇanā
