| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਦੀਘ ਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) |
੧੧. ਦਸੁਤ੍ਤਰਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
11. Dasuttarasuttavaṇṇanā
੩੫੦. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਦਸੁਤ੍ਤਰਸੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਅਪੁਬ੍ਬਪਦવਣ੍ਣਨਾ – ਆવੁਸੋ ਭਿਕ੍ਖવੇਤਿ ਸਾવਕਾਨਂ ਆਲਪਨਮੇਤਂ। ਬੁਦ੍ਧਾ ਹਿ ਪਰਿਸਂ ਆਮਨ੍ਤਯਮਾਨਾ ‘ਭਿਕ੍ਖવੇ’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਸਾવਕਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਉਚ੍ਚਟ੍ਠਾਨੇ ਠਪੇਸ੍ਸਾਮਾਤਿ ਸਤ੍ਥੁ ਆਲਪਨੇਨ ਅਨਾਲਪਿਤ੍વਾ ਆવੁਸੋਤਿ ਆਲਪਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਤੇ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿਂ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਭਿਕ੍ਖੂ। ਕੇ ਪਨ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ? ਅਨਿਬਦ੍ਧવਾਸਾ ਦਿਸਾਗਮਨੀਯਾ ਭਿਕ੍ਖੂ। ਬੁਦ੍ਧਕਾਲੇ ਦ੍વੇ વਾਰੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਨ੍ਨਿਪਤਨ੍ਤਿ – ਉਪਕਟ੍ਠવਸ੍ਸੂਪਨਾਯਿਕਕਾਲੇ ਚ ਪવਾਰਣਕਾਲੇ ਚ। ਉਪਕਟ੍ਠવਸ੍ਸੂਪਨਾਯਿਕਾਯ ਦਸਪਿ વੀਸਤਿਪਿ ਤਿਂਸਮ੍ਪਿ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਮ੍ਪਿ ਪਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਿ ਭਿਕ੍ਖੂ વਗ੍ਗਾ વਗ੍ਗਾ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਤ੍ਥਾਯ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਭਗવਾ ਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਮੋਦਿਤ੍વਾ ਕਸ੍ਮਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪਕਟ੍ਠਾਯ વਸ੍ਸੂਪਨਾਯਿਕਾਯ વਿਚਰਥਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਅਥ ਤੇ ‘‘ਭਗવਾ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਤ੍ਥਂ ਆਗਤਮ੍ਹ, ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਨੋ ਦੇਥਾ’’ਤਿ ਯਾਚਨ੍ਤਿ।
350.Evaṃme sutanti dasuttarasuttaṃ. Tatrāyaṃ apubbapadavaṇṇanā – āvuso bhikkhaveti sāvakānaṃ ālapanametaṃ. Buddhā hi parisaṃ āmantayamānā ‘bhikkhave’ti vadanti. Sāvakā satthāraṃ uccaṭṭhāne ṭhapessāmāti satthu ālapanena anālapitvā āvusoti ālapanti. Te bhikkhūti te dhammasenāpatiṃ parivāretvā nisinnā bhikkhū. Ke pana te bhikkhūti? Anibaddhavāsā disāgamanīyā bhikkhū. Buddhakāle dve vāre bhikkhū sannipatanti – upakaṭṭhavassūpanāyikakāle ca pavāraṇakāle ca. Upakaṭṭhavassūpanāyikāya dasapi vīsatipi tiṃsampi cattālīsampi paññāsampi bhikkhū vaggā vaggā kammaṭṭhānatthāya āgacchanti. Bhagavā tehi saddhiṃ sammoditvā kasmā, bhikkhave, upakaṭṭhāya vassūpanāyikāya vicarathāti pucchati. Atha te ‘‘bhagavā kammaṭṭhānatthaṃ āgatamha, kammaṭṭhānaṃ no dethā’’ti yācanti.
ਸਤ੍ਥਾ ਤੇਸਂ ਚਰਿਯવਸੇਨ ਰਾਗਚਰਿਤਸ੍ਸ ਅਸੁਭਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਦੇਤਿ। ਦੋਸਚਰਿਤਸ੍ਸ ਮੇਤ੍ਤਾਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ, ਮੋਹਚਰਿਤਸ੍ਸ ਉਦ੍ਦੇਸੋ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾ – ‘ਕਾਲੇਨ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਂ, ਕਾਲੇਨ ਧਮ੍ਮਸਾਕਚ੍ਛਾ, ਇਦਂ ਤੁਯ੍ਹਂ ਸਪ੍ਪਾਯ’ਨ੍ਤਿ ਆਚਿਕ੍ਖਤਿ। વਿਤਕ੍ਕਚਰਿਤਸ੍ਸ ਆਨਾਪਾਨਸ੍ਸਤਿਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਦੇਤਿ। ਸਦ੍ਧਾਚਰਿਤਸ੍ਸ ਪਸਾਦਨੀਯਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇ ਬੁਦ੍ਧਸੁਬੋਧਿਂ ਧਮ੍ਮਸੁਧਮ੍ਮਤਂ ਸਙ੍ਘਸੁਪ੍ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਞ੍ਚ ਪਕਾਸੇਤਿ। ਞਾਣਚਰਿਤਸ੍ਸ ਅਨਿਚ੍ਚਤਾਦਿਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤੇ ਗਮ੍ਭੀਰੇ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇ ਕਥੇਤਿ। ਤੇ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਚੇ ਸਪ੍ਪਾਯਂ ਹੋਤਿ, ਤਤ੍ਥੇવ વਸਨ੍ਤਿ। ਨੋ ਚੇ ਹੋਤਿ, ਸਪ੍ਪਾਯਂ ਸੇਨਾਸਨਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਤਤ੍ਥ વਸਨ੍ਤਾ ਤੇਮਾਸਿਕਂ ਪਟਿਪਦਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਘਟੇਤ੍વਾ વਾਯਮਨ੍ਤਾ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾਪਿ ਹੋਨ੍ਤਿ ਸਕਦਾਗਾਮਿਨੋਪਿ ਅਨਾਗਾਮਿਨੋਪਿ ਅਰਹਨ੍ਤੋਪਿ।
Satthā tesaṃ cariyavasena rāgacaritassa asubhakammaṭṭhānaṃ deti. Dosacaritassa mettākammaṭṭhānaṃ, mohacaritassa uddeso paripucchā – ‘kālena dhammassavanaṃ, kālena dhammasākacchā, idaṃ tuyhaṃ sappāya’nti ācikkhati. Vitakkacaritassa ānāpānassatikammaṭṭhānaṃ deti. Saddhācaritassa pasādanīyasuttante buddhasubodhiṃ dhammasudhammataṃ saṅghasuppaṭipattiñca pakāseti. Ñāṇacaritassa aniccatādipaṭisaṃyutte gambhīre suttante katheti. Te kammaṭṭhānaṃ gahetvā sace sappāyaṃ hoti, tattheva vasanti. No ce hoti, sappāyaṃ senāsanaṃ pucchitvā gacchanti. Te tattha vasantā temāsikaṃ paṭipadaṃ gahetvā ghaṭetvā vāyamantā sotāpannāpi honti sakadāgāminopi anāgāminopi arahantopi.
ਤਤੋ વੁਤ੍ਥવਸ੍ਸਾ ਪવਾਰੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਭਗવਾ ਅਹਂ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਂ ਪਤ੍ਤੋ…ਪੇ॰… ਅਹਂ ਅਗ੍ਗਫਲਂ ਅਰਹਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪਟਿਲਦ੍ਧਗੁਣਂ ਆਰੋਚੇਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਇਮੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਉਪਕਟ੍ਠਾਯ વਸ੍ਸੂਪਨਾਯਿਕਾਯ ਆਗਤਾ। ਏવਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਾ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਪੇਸੇਤਿ, ਯਥਾਹ ‘‘ਅਪਲੋਕੇਥ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੇ’’ਤਿ। ਭਿਕ੍ਖੂ ਚ વਦਨ੍ਤਿ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਮਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਪਲੋਕੇਮ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੇ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੩.੨)। ਅਥ ਨੇ ਭਗવਾ ਤੇਸਂ ਦਸ੍ਸਨੇ ਉਯ੍ਯੋਜੇਸਿ। ‘‘ਸੇવਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੇ; ਭਜਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੇ। ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਨੁਗ੍ਗਾਹਕਾ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਨਂ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਜਨੇਤਾ ਏવਂ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਜਾਤਸ੍ਸ ਆਪਾਦੇਤਾ ਏવਂ ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ। ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲੇ વਿਨੇਤਿ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ ਉਤ੍ਤਮਤ੍ਥੇ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੭੧)।
Tato vutthavassā pavāretvā satthu santikaṃ gantvā ‘‘bhagavā ahaṃ tumhākaṃ santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā sotāpattiphalaṃ patto…pe… ahaṃ aggaphalaṃ arahatta’’nti paṭiladdhaguṇaṃ ārocenti. Tattha ime bhikkhū upakaṭṭhāya vassūpanāyikāya āgatā. Evaṃ āgantvā gacchante pana bhikkhū bhagavā aggasāvakānaṃ santikaṃ peseti, yathāha ‘‘apaloketha pana, bhikkhave, sāriputtamoggallāne’’ti. Bhikkhū ca vadanti ‘‘kiṃ nu kho mayaṃ, bhante, apalokema sāriputtamoggallāne’’ti (saṃ. ni. 3.2). Atha ne bhagavā tesaṃ dassane uyyojesi. ‘‘Sevatha, bhikkhave, sāriputtamoggallāne; bhajatha, bhikkhave, sāriputtamoggallāne. Paṇḍitā bhikkhū anuggāhakā sabrahmacārīnaṃ. Seyyathāpi, bhikkhave, janetā evaṃ sāriputto. Seyyathāpi jātassa āpādetā evaṃ moggallāno. Sāriputto, bhikkhave, sotāpattiphale vineti, moggallāno uttamatthe’’ti (ma. ni. 3.371).
ਤਦਾਪਿ ਭਗવਾ ਇਮੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਆਸਯਂ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ‘‘ਇਮੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਾવਕવਿਨੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਅਦ੍ਦਸ। ਸਾવਕવਿਨੇਯ੍ਯਾ ਨਾਮ ਯੇ ਬੁਦ੍ਧਾਨਮ੍ਪਿ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਯ ਬੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਸਾવਕਾਨਮ੍ਪਿ। ਬੁਦ੍ਧવਿਨੇਯ੍ਯਾ ਪਨ ਸਾવਕਾ ਬੋਧੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ। ਸਾવਕવਿਨੇਯ੍ਯਭਾવਂ ਪਨ ਏਤੇਸਂ ਞਤ੍વਾ ਕਤਰਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਦੇਸਨਾਯ ਬੁਜ੍ਝਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਦਿਸ੍વਾ ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਪੇਸੇਸਿ। ਥੇਰੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪੁਚ੍ਛਿ ‘‘ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਤਤ੍ਥ ਆવੁਸੋ’’ਤਿ। ‘‘ਆਮ, ਗਤਮ੍ਹ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਪਨ ਅਮ੍ਹੇ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਪੇਸਿਤਾ’’ਤਿ। ਤਤੋ ਥੇਰੋ ‘‘ਇਮੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਮਯ੍ਹਂ ਦੇਸਨਾਯ ਬੁਜ੍ਝਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਕੀਦਿਸੀ ਨੁ ਖੋ ਤੇਸਂ ਦੇਸਨਾ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਇਮੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਮਗ੍ਗਾਰਾਮਾ, ਸਾਮਗ੍ਗਿਰਸਸ੍ਸ ਦੀਪਿਕਾ ਨੇਸਂ ਦੇਸਨਾ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨਂ ਕਤ੍વਾ ਤਥਾਰੂਪਂ ਦੇਸਨਂ ਦੇਸੇਤੁਕਾਮੋ ਦਸੁਤ੍ਤਰਂ ਪવਕ੍ਖਾਮੀਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਦਸਧਾ ਮਾਤਿਕਂ ਠਪੇਤ੍વਾ વਿਭਤ੍ਤੋਤਿ ਦਸੁਤ੍ਤਰੋ, ਏਕਕਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਦਸਕਾ ਗਤੋਤਿਪਿ ਦਸੁਤ੍ਤਰੋ, ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਪਬ੍ਬੇ ਦਸ ਦਸ ਪਞ੍ਹਾ વਿਸੇਸਿਤਾਤਿਪਿ ਦਸੁਤ੍ਤਰੋ, ਤਂ ਦਸੁਤ੍ਤਰਂ। ਪવਕ੍ਖਾਮੀਤਿ ਕਥੇਸ੍ਸਾਮਿ। ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਸੁਤ੍ਤਂ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਟਿਲਾਭਤ੍ਥਾਯ। ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਨ੍ਤਕਿਰਿਯਾਯਾਤਿ ਸਕਲਸ੍ਸ વਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪਰਿਯਨ੍ਤਕਰਣਤ੍ਥਂ। ਸਬ੍ਬਗਨ੍ਥਪ੍ਪਮੋਚਨਨ੍ਤਿ ਅਭਿਜ੍ਝਾਕਾਯਗਨ੍ਥਾਦੀਨਂ ਸਬ੍ਬਗਨ੍ਥਾਨਂ ਪਮੋਚਨਂ।
Tadāpi bhagavā imehi bhikkhūhi saddhiṃ paṭisanthāraṃ katvā tesaṃ bhikkhūnaṃ āsayaṃ upaparikkhanto ‘‘ime bhikkhū sāvakavineyyā’’ti addasa. Sāvakavineyyā nāma ye buddhānampi dhammadesanāya bujjhanti sāvakānampi. Buddhavineyyā pana sāvakā bodhetuṃ na sakkonti. Sāvakavineyyabhāvaṃ pana etesaṃ ñatvā katarassa bhikkhuno desanāya bujjhissantīti olokento sāriputtassāti disvā therassa santikaṃ pesesi. Thero te bhikkhū pucchi ‘‘satthu santikaṃ gatattha āvuso’’ti. ‘‘Āma, gatamha satthārā pana amhe tumhākaṃ santikaṃ pesitā’’ti. Tato thero ‘‘ime bhikkhū mayhaṃ desanāya bujjhissanti, kīdisī nu kho tesaṃ desanā vaṭṭatī’’ti cintento ‘‘ime bhikkhū samaggārāmā, sāmaggirasassa dīpikā nesaṃ desanā vaṭṭatī’’ti sanniṭṭhānaṃ katvā tathārūpaṃ desanaṃ desetukāmo dasuttaraṃ pavakkhāmītiādimāha. Tattha dasadhā mātikaṃ ṭhapetvā vibhattoti dasuttaro, ekakato paṭṭhāya yāva dasakā gatotipi dasuttaro, ekekasmiṃ pabbe dasa dasa pañhā visesitātipi dasuttaro, taṃ dasuttaraṃ. Pavakkhāmīti kathessāmi. Dhammanti suttaṃ. Nibbānapattiyāti nibbānapaṭilābhatthāya. Dukkhassantakiriyāyāti sakalassa vaṭṭadukkhassa pariyantakaraṇatthaṃ. Sabbaganthappamocananti abhijjhākāyaganthādīnaṃ sabbaganthānaṃ pamocanaṃ.
ਇਤਿ ਥੇਰੋ ਦੇਸਨਂ ਉਚ੍ਚਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਤਤ੍ਥ ਪੇਮਂ ਜਨੇਨ੍ਤੋ ਏવਮੇਤਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ ਪਰਿਯਾਪੁਣਿਤਬ੍ਬਂ ਧਾਰੇਤਬ੍ਬਂ વਾਚੇਤਬ੍ਬਂ ਮਞ੍ਞਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਚਤੂਹਿ ਪਦੇਹਿ વਣ੍ਣਂ ਕਥੇਸਿ, ‘‘ਏਕਾਯਨੋ ਅਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਗ੍ਗੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਸੁਤ੍ਤਾਨਂ ਭਗવਾ વਿਯ।
Iti thero desanaṃ uccaṃ karonto bhikkhūnaṃ tattha pemaṃ janento evametaṃ uggahetabbaṃ pariyāpuṇitabbaṃ dhāretabbaṃ vācetabbaṃ maññissantīti catūhi padehi vaṇṇaṃ kathesi, ‘‘ekāyano ayaṃ, bhikkhave, maggo’’tiādinā nayena tesaṃ tesaṃ suttānaṃ bhagavā viya.
ਏਕਧਮ੍ਮવਣ੍ਣਨਾ
Ekadhammavaṇṇanā
੩੫੧. (ਕ) ਤਤ੍ਥ ਬਹੁਕਾਰੋਤਿ ਬਹੂਪਕਾਰੋ।
351. (Ka) tattha bahukāroti bahūpakāro.
(ਖ) ਭਾવੇਤਬ੍ਬੋਤਿ વਡ੍ਢੇਤਬ੍ਬੋ।
(Kha) bhāvetabboti vaḍḍhetabbo.
(ਗ) ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੋਤਿ ਤੀਹਿ ਪਰਿਞ੍ਞਾਹਿ ਪਰਿਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ।
(Ga) pariññeyyoti tīhi pariññāhi parijānitabbo.
(ਘ) ਪਹਾਤਬ੍ਬੋਤਿ ਪਹਾਨਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਯ ਪਜਹਿਤਬ੍ਬੋ।
(Gha) pahātabboti pahānānupassanāya pajahitabbo.
(ਙ) ਹਾਨਭਾਗਿਯੋਤਿ ਅਪਾਯਗਾਮਿਪਰਿਹਾਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨਕੋ।
(Ṅa) hānabhāgiyoti apāyagāmiparihānāya saṃvattanako.
(ਚ) વਿਸੇਸਭਾਗਿਯੋਤਿ વਿਸੇਸਗਾਮਿવਿਸੇਸਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨਕੋ।
(Ca) visesabhāgiyoti visesagāmivisesāya saṃvattanako.
(ਛ) ਦੁਪ੍ਪਟਿવਿਜ੍ਝੋਤਿ ਦੁਪ੍ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਕਰੋ।
(Cha) duppaṭivijjhoti duppaccakkhakaro.
(ਜ) ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ਨਿਪ੍ਫਾਦੇਤਬ੍ਬੋ।
(Ja) uppādetabboti nipphādetabbo.
(ਝ) ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੋਤਿ ਞਾਤਪਰਿਞ੍ਞਾਯ ਅਭਿਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ।
(Jha) abhiññeyyoti ñātapariññāya abhijānitabbo.
(ਞ) ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬੋਤਿ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਂ ਕਾਤਬ੍ਬੋ।
(Ña) sacchikātabboti paccakkhaṃ kātabbo.
ਏવਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਮਾਤਿਕਾਸੁ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਇਤਿ ਆਯਸ੍ਮਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਯਥਾ ਨਾਮ ਦਕ੍ਖੋ વੇਲ਼ੁਕਾਰੋ ਸਮ੍ਮੁਖੀਭੂਤਂ વੇਲ਼ੁਂ ਛੇਤ੍વਾ ਨਿਗ੍ਗਣ੍ਠਿਂ ਕਤ੍વਾ ਦਸਧਾ ਖਣ੍ਡੇ ਕਤ੍વਾ ਏਕਮੇਕਂ ਖਣ੍ਡਂ ਹੀਰਂ ਹੀਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਫਾਲੇਤਿ, ਏવਮੇવ ਤੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਸਪ੍ਪਾਯਂ ਦੇਸਨਂ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਦਸਧਾ ਮਾਤਿਕਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਏਕੇਕਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਏਕੇਕਪਦਂ વਿਭਜਨ੍ਤੋ ‘‘ਕਤਮੋ ਏਕੋ ਧਮ੍ਮੋ ਬਹੁਕਾਰੋ, ਅਪ੍ਪਮਾਦੋ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੂਤਿ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਦੇਸਨਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤੁਂ ਆਰਦ੍ਧੋ।
Evaṃ sabbattha mātikāsu attho veditabbo. Iti āyasmā sāriputto yathā nāma dakkho veḷukāro sammukhībhūtaṃ veḷuṃ chetvā niggaṇṭhiṃ katvā dasadhā khaṇḍe katvā ekamekaṃ khaṇḍaṃ hīraṃ hīraṃ karonto phāleti, evameva tesaṃ bhikkhūnaṃ sappāyaṃ desanaṃ upaparikkhitvā dasadhā mātikaṃ ṭhapetvā ekekakoṭṭhāse ekekapadaṃ vibhajanto ‘‘katamo eko dhammo bahukāro, appamādo kusalesu dhammesūti’’tiādinā nayena desanaṃ vitthāretuṃ āraddho.
ਤਤ੍ਥ ਅਪ੍ਪਮਾਦੋ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੂਤਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਕਂ ਉਪਕਾਰਕਂ ਅਪ੍ਪਮਾਦਂ ਕਥੇਸਿ। ਅਯਞ੍ਹਿ ਅਪ੍ਪਮਾਦੋ ਨਾਮ ਸੀਲਪੂਰਣੇ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰੇ, ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾਯ, ਜਾਗਰਿਯਾਨੁਯੋਗੇ, ਸਤ੍ਤਸੁ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮੇਸੁ, વਿਪਸ੍ਸਨਾਗਬ੍ਭਂ ਗਣ੍ਹਾਪਨੇ, ਅਤ੍ਥਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਦੀਸੁ, ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦਿਪਞ੍ਚਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧੇਸੁ, ਠਾਨਾਟ੍ਠਾਨੇਸੁ, ਮਹਾવਿਹਾਰਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਂ, ਅਰਿਯਸਚ੍ਚੇਸੁ, ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਦੀਸੁ, ਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯੇਸੁ, વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਾਦੀਸੁ ਅਟ੍ਠਸੁ વਿਜ੍ਜਾਸੂਤਿ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਅਨવਜ੍ਜਟ੍ਠੇਨ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਬਹੂਪਕਾਰੋ।
Tattha appamādo kusalesu dhammesūti sabbatthakaṃ upakārakaṃ appamādaṃ kathesi. Ayañhi appamādo nāma sīlapūraṇe, indriyasaṃvare, bhojane mattaññutāya, jāgariyānuyoge, sattasu saddhammesu, vipassanāgabbhaṃ gaṇhāpane, atthapaṭisambhidādīsu, sīlakkhandhādipañcadhammakkhandhesu, ṭhānāṭṭhānesu, mahāvihārasamāpattiyaṃ, ariyasaccesu, satipaṭṭhānādīsu, bodhipakkhiyesu, vipassanāñāṇādīsu aṭṭhasu vijjāsūti sabbesu anavajjaṭṭhena kusalesu dhammesu bahūpakāro.
ਤੇਨੇવ ਨਂ ਭਗવਾ ‘‘ਯਾવਤਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤਾ ਅਪਦਾ વਾ…ਪੇ॰… ਤਥਾਗਤੋ ਤੇਸਂ ਅਗ੍ਗਮਕ੍ਖਾਯਤਿ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਯੇ ਕੇਚਿ ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਸਬ੍ਬੇਤੇ ਅਪ੍ਪਮਾਦਮੂਲਕਾ ਅਪ੍ਪਮਾਦਸਮੋਸਰਣਾ, ਅਪ੍ਪਮਾਦੋ ਤੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਗ੍ਗਮਕ੍ਖਾਯਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੩੯) ਨਯੇਨ ਹਤ੍ਥਿਪਦਾਦੀਹਿ ਓਪਮ੍ਮੇਹਿ ਓਪਮੇਨ੍ਤੋ ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯੇ ਅਪ੍ਪਮਾਦવਗ੍ਗੇ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਂ ਥੋਮੇਤਿ। ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਏਕਪਦੇਨੇવ ਸਙ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਥੇਰੋ ਅਪ੍ਪਮਾਦੋ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੂਤਿ ਆਹ। ਧਮ੍ਮਪਦੇ ਅਪ੍ਪਮਾਦવਗ੍ਗੇਨਾਪਿਸ੍ਸ ਬਹੂਪਕਾਰਤਾ ਦੀਪੇਤਬ੍ਬਾ। ਅਸੋਕવਤ੍ਥੁਨਾਪਿ ਦੀਪੇਤਬ੍ਬਾ –
Teneva naṃ bhagavā ‘‘yāvatā, bhikkhave, sattā apadā vā…pe… tathāgato tesaṃ aggamakkhāyati. Evameva kho, bhikkhave, ye keci kusalā dhammā, sabbete appamādamūlakā appamādasamosaraṇā, appamādo tesaṃ dhammānaṃ aggamakkhāyatī’’tiādinā (saṃ. ni. 5.139) nayena hatthipadādīhi opammehi opamento saṃyuttanikāyeappamādavagge nānappakāraṃ thometi. Taṃ sabbaṃ ekapadeneva saṅgahetvā thero appamādo kusalesu dhammesūti āha. Dhammapade appamādavaggenāpissa bahūpakāratā dīpetabbā. Asokavatthunāpi dīpetabbā –
(ਕ) ਅਸੋਕਰਾਜਾ ਹਿ ਨਿਗ੍ਰੋਧਸਾਮਣੇਰਸ੍ਸ ‘‘ਅਪ੍ਪਮਾਦੋ ਅਮਤਪਦ’’ਨ੍ਤਿ ਗਾਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਏવ ‘‘ਤਿਟ੍ਠ, ਤਾਤ, ਮਯ੍ਹਂ ਤਯਾ ਤੇਪਿਟਕਂ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ ਕਥਿਤ’’ਨ੍ਤਿ ਸਾਮਣੇਰੇ ਪਸੀਦਿਤ੍વਾ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿવਿਹਾਰਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਕਾਰੇਸਿ। ਇਤਿ ਥਾਮਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਅਪ੍ਪਮਾਦਸ੍ਸ ਬਹੂਪਕਾਰਤਾ ਤੀਹਿ ਪਿਟਕੇਹਿ ਦੀਪੇਤ੍વਾ ਕਥੇਤਬ੍ਬਾ। ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਸੁਤ੍ਤਂ વਾ ਗਾਥਂ વਾ ਅਪ੍ਪਮਾਦਦੀਪਨਤ੍ਥਂ ਆਹਰਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਟ੍ਠਾਨੇ ਠਤ੍વਾ ਆਹਰਸਿ, ਅਤਿਤ੍ਥੇਨ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦੋ’’ਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ। ਧਮ੍ਮਕਥਿਕਸ੍ਸੇવੇਤ੍ਥ ਥਾਮੋ ਚ ਬਲਞ੍ਚ ਪਮਾਣਂ।
(Ka) asokarājā hi nigrodhasāmaṇerassa ‘‘appamādo amatapada’’nti gāthaṃ sutvā eva ‘‘tiṭṭha, tāta, mayhaṃ tayā tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ kathita’’nti sāmaṇere pasīditvā caturāsītivihārasahassāni kāresi. Iti thāmasampannena bhikkhunā appamādassa bahūpakāratā tīhi piṭakehi dīpetvā kathetabbā. Yaṃkiñci suttaṃ vā gāthaṃ vā appamādadīpanatthaṃ āharanto ‘‘aṭṭhāne ṭhatvā āharasi, atitthena pakkhando’’ti na vattabbo. Dhammakathikassevettha thāmo ca balañca pamāṇaṃ.
(ਖ) ਕਾਯਗਤਾਸਤੀਤਿ ਆਨਾਪਾਨਂ ਚਤੁਇਰਿਯਾਪਥੋ ਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਂ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਾਕਾਰੋ ਚਤੁਧਾਤੁવવਤ੍ਥਾਨਂ ਦਸ ਅਸੁਭਾ ਨવ ਸਿવਥਿਕਾ ਚੁਣ੍ਣਿਕਮਨਸਿਕਾਰੋ ਕੇਸਾਦੀਸੁ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਰੂਪਜ੍ਝਾਨਾਨੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸਤਿਯਾ ਏਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਸਾਤਸਹਗਤਾਤਿ ਠਪੇਤ੍વਾ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਸਾਤਸਹਗਤਾ ਹੋਤਿ ਸੁਖਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ, ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ।
(Kha) kāyagatāsatīti ānāpānaṃ catuiriyāpatho satisampajaññaṃ dvattiṃsākāro catudhātuvavatthānaṃ dasa asubhā nava sivathikā cuṇṇikamanasikāro kesādīsu cattāri rūpajjhānānīti ettha uppannasatiyā etaṃ adhivacanaṃ. Sātasahagatāti ṭhapetvā catutthajjhānaṃ aññattha sātasahagatā hoti sukhasampayuttā, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
(ਗ) ਸਾਸવੋ ਉਪਾਦਾਨਿਯੋਤਿ ਆਸવਾਨਞ੍ਚੇવ ਉਪਾਦਾਨਾਨਞ੍ਚ ਪਚ੍ਚਯਭੂਤੋ। ਇਤਿ ਤੇਭੂਮਕਧਮ੍ਮਮੇવ ਨਿਯਮੇਤਿ।
(Ga) sāsavo upādāniyoti āsavānañceva upādānānañca paccayabhūto. Iti tebhūmakadhammameva niyameti.
(ਘ) ਅਸ੍ਮਿਮਾਨੋਤਿ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਅਸ੍ਮੀਤਿ ਮਾਨੋ।
(Gha) asmimānoti rūpādīsu asmīti māno.
(ਙ) ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋਤਿ ਅਨਿਚ੍ਚੇ ਨਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਪવਤ੍ਤੋ ਉਪ੍ਪਥਮਨਸਿਕਾਰੋ।
(Ṅa) ayoniso manasikāroti anicce niccantiādinā nayena pavatto uppathamanasikāro.
(ਚ) વਿਪਰਿਯਾਯੇਨ ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
(Ca) vipariyāyena yoniso manasikāro veditabbo.
(ਛ) ਆਨਨ੍ਤਰਿਕੋ ਚੇਤੋਸਮਾਧੀਤਿ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਮਗ੍ਗਾਨਨ੍ਤਰਂ ਫਲਂ ਆਨਨ੍ਤਰਿਕੋ ਚੇਤੋਸਮਾਧਿ ਨਾਮ । ਇਧ ਪਨ વਿਪਸ੍ਸਨਾਨਨ੍ਤਰੋ ਮਗ੍ਗੋ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ વਾ ਅਨਨ੍ਤਰਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਤਨੋ વਾ ਅਨਨ੍ਤਰਂ ਫਲਦਾਯਕਤ੍ਤਾ ਆਨਨ੍ਤਰਿਕੋ ਚੇਤੋਸਮਾਧੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ।
(Cha) ānantarikocetosamādhīti aññattha maggānantaraṃ phalaṃ ānantariko cetosamādhi nāma . Idha pana vipassanānantaro maggo vipassanāya vā anantarattā attano vā anantaraṃ phaladāyakattā ānantariko cetosamādhīti adhippeto.
(ਜ) ਅਕੁਪ੍ਪਂ ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਫਲਪਞ੍ਞਾ ਅਕੁਪ੍ਪਞਾਣਂ ਨਾਮ। ਇਧ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਪਞ੍ਞਾ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ।
(Ja) akuppaṃ ñāṇanti aññattha phalapaññā akuppañāṇaṃ nāma. Idha paccavekkhaṇapaññā adhippetā.
(ਝ) ਆਹਾਰਟ੍ਠਿਤਿਕਾਤਿ ਪਚ੍ਚਯਟ੍ਠਿਤਿਕਾ। ਅਯਂ ਏਕੋ ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੇਨ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ, ਅਯਂ ਏਕੋ ਧਮ੍ਮੋ ਞਾਤਪਰਿਞ੍ਞਾਯ ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੋ।
(Jha) āhāraṭṭhitikāti paccayaṭṭhitikā. Ayaṃ eko dhammoti yena paccayena tiṭṭhanti, ayaṃ eko dhammo ñātapariññāya abhiññeyyo.
(ਞ) ਅਕੁਪ੍ਪਾ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤੀਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲવਿਮੁਤ੍ਤਿ।
(Ña) akuppācetovimuttīti arahattaphalavimutti.
ਇਮਸ੍ਮਿਂ વਾਰੇ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ ਞਾਤਪਰਿਞ੍ਞਾ ਕਥਿਤਾ। ਪਰਿਞ੍ਞਾਯ ਤੀਰਣਪਰਿਞ੍ਞਾ। ਪਹਾਤਬ੍ਬਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬੇਹਿ ਪਹਾਨਪਰਿਞ੍ਞਾ। ਦੁਪ੍ਪਟਿવਿਜ੍ਝੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਮਗ੍ਗੋ ਕਥਿਤੋ। ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬੋਤਿ ਫਲਂ ਕਥਿਤਂ, ਮਗ੍ਗੋ ਏਕਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਪਦੇ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਫਲਂ ਪਨ ਅਨੇਕੇਸੁਪਿ ਲਬ੍ਭਤਿਯੇવ।
Imasmiṃ vāre abhiññāya ñātapariññā kathitā. Pariññāya tīraṇapariññā. Pahātabbasacchikātabbehi pahānapariññā. Duppaṭivijjhoti ettha pana maggo kathito. Sacchikātabboti phalaṃ kathitaṃ, maggo ekasmiṃyeva pade labbhati. Phalaṃ pana anekesupi labbhatiyeva.
ਭੂਤਾਤਿ ਸਭਾવਤੋ વਿਜ੍ਜਮਾਨਾ। ਤਚ੍ਛਾਤਿ ਯਾਥਾવਾ। ਤਥਾਤਿ ਯਥਾ વੁਤ੍ਤਾ ਤਥਾਸਭਾવਾ। ਅવਿਤਥਾਤਿ ਯਥਾ વੁਤ੍ਤਾ ਨ ਤਥਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਅਨਞ੍ਞਥਾਤਿ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਤੋ ਨ ਅਞ੍ਞਥਾ। ਸਮ੍ਮਾ ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾਤਿ ਤਥਾਗਤੇਨ ਬੋਧਿਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਹੇਤੁਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਸਯਮੇવ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਞਾਤਾ વਿਦਿਤਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤਾ। ਇਮਿਨਾ ਥੇਰੋ ‘‘ਇਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ, ਅਹਂ ਪਨ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਰਞ੍ਞੋ ਲੇਖવਾਚਕਸਦਿਸੋ’’ਤਿ ਜਿਨਸੁਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਓਕਪ੍ਪਨਂ ਜਨੇਸਿ।
Bhūtāti sabhāvato vijjamānā. Tacchāti yāthāvā. Tathāti yathā vuttā tathāsabhāvā. Avitathāti yathā vuttā na tathā na honti. Anaññathāti vuttappakārato na aññathā. Sammā tathāgatena abhisambuddhāti tathāgatena bodhipallaṅke nisīditvā hetunā kāraṇena sayameva abhisambuddhā ñātā viditā sacchikatā. Iminā thero ‘‘ime dhammā tathāgatena abhisambuddhā, ahaṃ pana tumhākaṃ rañño lekhavācakasadiso’’ti jinasuttaṃ dassento okappanaṃ janesi.
ਏਕਧਮ੍ਮવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Ekadhammavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਦ੍વੇਧਮ੍ਮવਣ੍ਣਨਾ
Dvedhammavaṇṇanā
੩੫੨. (ਕ) ਇਮੇ ਦ੍વੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬਹੁਕਾਰਾਤਿ ਇਮੇ ਦ੍વੇ ਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸੀਲਪੂਰਣਾਦੀਸੁ ਅਪ੍ਪਮਾਦੋ વਿਯ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਉਪਕਾਰਕਾ ਹਿਤਾવਹਾ।
352. (Ka) ime dve dhammā bahukārāti ime dve satisampajaññā dhammā sīlapūraṇādīsu appamādo viya sabbattha upakārakā hitāvahā.
(ਖ) ਸਮਥੋ ਚ વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਚਾਤਿ ਇਮੇ ਦ੍વੇ ਸਙ੍ਗੀਤਿਸੁਤ੍ਤੇ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾ ਕਥਿਤਾ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਦਸੁਤ੍ਤਰਸੁਤ੍ਤੇ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਾ ਕਥਿਤਾ।
(Kha) samathoca vipassanā cāti ime dve saṅgītisutte lokiyalokuttarā kathitā. Imasmiṃ dasuttarasutte pubbabhāgā kathitā.
(ਛ) ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਸਂਕਿਲੇਸਾਯ ਸਤ੍ਤਾਨਂ વਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾਤਿ ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋ ਹੇਤੁ ਚੇવ ਪਚ੍ਚਯੋ ਚ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਸਂਕਿਲੇਸਾਯ, ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋ વਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ। ਤਥਾ ਦੋવਚਸ੍ਸਤਾ ਪਾਪਮਿਤ੍ਤਤਾ ਸਂਕਿਲੇਸਾਯ; ਸੋવਚਸ੍ਸਤਾ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਤਾ વਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ। ਤਥਾ ਤੀਣਿ ਅਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ; ਤੀਣਿ ਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ। ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਯੋਗਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਿਸਂਯੋਗਾ। ਪਞ੍ਚ ਚੇਤੋਖਿਲਾ ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ। ਛ ਅਗਾਰવਾ ਛ ਗਾਰવਾ। ਸਤ੍ਤ ਅਸਦ੍ਧਮ੍ਮਾ ਸਤ੍ਤ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਾ। ਅਟ੍ਠ ਕੁਸੀਤવਤ੍ਥੂਨਿ ਅਟ੍ਠ ਆਰਮ੍ਭવਤ੍ਥੂਨਿ। ਨવ ਆਘਾਤવਤ੍ਥੂਨਿ ਨવ ਆਘਾਤਪ੍ਪਟਿવਿਨਯਾ। ਦਸ ਅਕੁਸਲਕਮ੍ਮਪਥਾ ਦਸ ਕੁਸਲਕਮ੍ਮਪਥਾਤਿ ਏવਂ ਪਭੇਦਾ ਇਮੇ ਦ੍વੇ ਧਮ੍ਮਾ ਦੁਪ੍ਪਟਿવਿਜ੍ਝਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
(Cha) sattānaṃ saṃkilesāya sattānaṃ visuddhiyāti ayoniso manasikāro hetu ceva paccayo ca sattānaṃ saṃkilesāya, yoniso manasikāro visuddhiyā. Tathā dovacassatā pāpamittatā saṃkilesāya; sovacassatā kalyāṇamittatā visuddhiyā. Tathā tīṇi akusalamūlāni; tīṇi kusalamūlāni. Cattāro yogā cattāro visaṃyogā. Pañca cetokhilā pañcindriyāni. Cha agāravā cha gāravā. Satta asaddhammā satta saddhammā. Aṭṭha kusītavatthūni aṭṭha ārambhavatthūni. Nava āghātavatthūni nava āghātappaṭivinayā. Dasa akusalakammapathā dasa kusalakammapathāti evaṃ pabhedā ime dve dhammā duppaṭivijjhāti veditabbā.
(ਝ) ਸਙ੍ਖਤਾ ਧਾਤੂਤਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਕਤਾ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾ। ਅਸਙ੍ਖਤਾ ਧਾਤੂਤਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਅਕਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ।
(Jha) saṅkhatā dhātūti paccayehi katā pañcakkhandhā. Asaṅkhatā dhātūti paccayehi akataṃ nibbānaṃ.
(ਞ) વਿਜ੍ਜਾ ਚ વਿਮੁਤ੍ਤਿ ਚਾਤਿ ਏਤ੍ਥ વਿਜ੍ਜਾਤਿ ਤਿਸ੍ਸੋ વਿਜ੍ਜਾ। વਿਮੁਤ੍ਤੀਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਂ।
(Ña) vijjā ca vimutti cāti ettha vijjāti tisso vijjā. Vimuttīti arahattaphalaṃ.
ਇਮਸ੍ਮਿਂ વਾਰੇ ਅਭਿਞ੍ਞਾਦੀਨਿ ਏਕਕਸਦਿਸਾਨੇવ, ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਬ੍ਬਪਦੇ ਪਨ ਮਗ੍ਗੋ ਕਥਿਤੋ, ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬਪਦੇ ਫਲਂ।
Imasmiṃ vāre abhiññādīni ekakasadisāneva, uppādetabbapade pana maggo kathito, sacchikātabbapade phalaṃ.
ਦ੍વੇਧਮ੍ਮવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Dvedhammavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਤਯੋਧਮ੍ਮવਣ੍ਣਨਾ
Tayodhammavaṇṇanā
੩੫੩. (ਛ) ਕਾਮਾਨਮੇਤਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਯਦਿਦਂ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਸੋ ਹਿ ਸਬ੍ਬਸੋ ਕਾਮਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ। ਰੂਪਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਯਦਿਦਂ ਆਰੁਪ੍ਪਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਆਰੁਪ੍ਪੇਪਿ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੋ। ਪੁਨ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਨਿવਾਰਣਤੋ ਸਬ੍ਬਸੋ ਰੂਪਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਨਾਮ। ਨਿਰੋਧੋ ਤਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਰਣਨ੍ਤਿ ਇਧ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਂ ਨਿਰੋਧੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ। ਅਰਹਤ੍ਤਫਲੇਨ ਹਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਦਿਟ੍ਠੇ ਪੁਨ ਆਯਤਿਂ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਸਙ੍ਖਤਨਿਰੋਧਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਾ ਨਿਰੋਧੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
353. (Cha) kāmānametaṃ nissaraṇaṃ yadidaṃ nekkhammanti ettha nekkhammanti anāgāmimaggo adhippeto. So hi sabbaso kāmānaṃ nissaraṇaṃ. Rūpānaṃ nissaraṇaṃ yadidaṃ āruppanti ettha āruppepi arahattamaggo. Puna uppattinivāraṇato sabbaso rūpānaṃ nissaraṇaṃ nāma. Nirodho tassanissaraṇanti idha arahattaphalaṃ nirodhoti adhippetaṃ. Arahattaphalena hi nibbāne diṭṭhe puna āyatiṃ sabbasaṅkhārā na hontīti arahattaṃ saṅkhatanirodhassa paccayattā nirodhoti vuttaṃ.
(ਜ) ਅਤੀਤਂਸੇ ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਅਤੀਤਂਸਾਰਮ੍ਮਣਂ ਞਾਣਂ ਇਤਰੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
(Ja) atītaṃse ñāṇanti atītaṃsārammaṇaṃ ñāṇaṃ itaresupi eseva nayo.
ਇਮਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ વਾਰੇ ਅਭਿਞ੍ਞਾਦਯੋ ਏਕਕਸਦਿਸਾવ। ਦੁਪ੍ਪਟਿવਿਜ੍ਝਪਦੇ ਪਨ ਮਗ੍ਗੋ ਕਥਿਤੋ, ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬੇ ਫਲਂ।
Imasmimpi vāre abhiññādayo ekakasadisāva. Duppaṭivijjhapade pana maggo kathito, sacchikātabbe phalaṃ.
ਤਯੋਧਮ੍ਮવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Tayodhammavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਚਤ੍ਤਾਰੋਧਮ੍ਮવਣ੍ਣਨਾ
Cattārodhammavaṇṇanā
੩੫੪. (ਕ) ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਚਕ੍ਕਾਨੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚਕ੍ਕਂ ਨਾਮ ਦਾਰੁਚਕ੍ਕਂ, ਰਤਨਚਕ੍ਕਂ, ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ, ਇਰਿਯਾਪਥਚਕ੍ਕਂ, ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਚਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਚવਿਧਂ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਯਂ ਪਨਿਦਂ ਸਮ੍ਮ, ਰਥਕਾਰ, ਚਕ੍ਕਂ ਛਹਿ ਮਾਸੇਹਿ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ, ਛਾਰਤ੍ਤੂਨੇਹੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੫) ਇਦਂ ਦਾਰੁਚਕ੍ਕਂ। ‘‘ਪਿਤਰਾ ਪવਤ੍ਤਿਤਂ ਚਕ੍ਕਂ ਅਨੁਪ੍ਪવਤ੍ਤੇਤੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੩੨) ਇਦਂ ਰਤਨਚਕ੍ਕਂ। ‘‘ਪવਤ੍ਤਿਤਂ ਚਕ੍ਕ’’ਨ੍ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੩੯੯) ਇਦਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ। ‘‘ਚਤੁਚਕ੍ਕਂ ਨવਦ੍વਾਰ’’ਨ੍ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੯) ਇਦਂ ਇਰਿਯਾਪਥਚਕ੍ਕਂ। ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਕ੍ਕਾਨਿ, ਯੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾਨਂ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਚਤੁਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤਤੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੩੧) ਇਦਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਚਕ੍ਕਂ। ਇਧਾਪਿ ਏਤਦੇવ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ।
354. (Ka) cattāri cakkānīti ettha cakkaṃ nāma dārucakkaṃ, ratanacakkaṃ, dhammacakkaṃ, iriyāpathacakkaṃ, sampatticakkanti pañcavidhaṃ. Tattha ‘‘yaṃ panidaṃ samma, rathakāra, cakkaṃ chahi māsehi niṭṭhitaṃ, chārattūnehī’’ti (a. ni. 3.15) idaṃ dārucakkaṃ. ‘‘Pitarā pavattitaṃ cakkaṃ anuppavattetī’’ti (a. ni. 5.132) idaṃ ratanacakkaṃ. ‘‘Pavattitaṃ cakka’’nti (ma. ni. 2.399) idaṃ dhammacakkaṃ. ‘‘Catucakkaṃ navadvāra’’nti (saṃ. ni. 1.29) idaṃ iriyāpathacakkaṃ. ‘‘Cattārimāni, bhikkhave, cakkāni, yehi samannāgatānaṃ devamanussānaṃ catucakkaṃ pavattatī’’ti (a. ni. 4.31) idaṃ sampatticakkaṃ. Idhāpi etadeva adhippetaṃ.
ਪਤਿਰੂਪਦੇਸવਾਸੋਤਿ ਯਤ੍ਥ ਚਤਸ੍ਸੋ ਪਰਿਸਾ ਸਨ੍ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਏવਰੂਪੇ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕੇ ਦੇਸੇ વਾਸੋ। ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੂਪਨਿਸ੍ਸਯੋਤਿ ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਨਂ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਾਨਂ ਅવਸ੍ਸਯਨਂ ਸੇવਨਂ ਭਜਨਂ। ਅਤ੍ਤਸਮ੍ਮਾਪਣਿਧੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਮ੍ਮਾ ਠਪਨਂ, ਸਚੇ ਪਨ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਾਦੀਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ, ਤਾਨਿ ਪਹਾਯ ਸਦ੍ਧਾਦੀਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪਨਂ। ਪੁਬ੍ਬੇ ਚ ਕਤਪੁਞ੍ਞਤਾਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਉਪਚਿਤਕੁਸਲਤਾ। ਇਦਮੇવੇਤ੍ਥ ਪਮਾਣਂ। ਯੇਨ ਹਿ ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੇਨ ਕੁਸਲਂ ਕਤਂ ਹੋਤਿ, ਤਦੇવ ਕੁਸਲਂ ਤਂ ਪੁਰਿਸਂ ਪਤਿਰੂਪਦੇਸੇ ਉਪਨੇਤਿ, ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੇ ਭਜਾਪੇਸਿ । ਸੋ ਏવ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸਮ੍ਮਾ ਠਪੇਤਿ। ਚਤੂਸੁ ਆਹਾਰੇਸੁ ਪਠਮੋ ਲੋਕਿਯੋવ। ਸੇਸਾ ਪਨ ਤਯੋ ਸਙ੍ਗੀਤਿਸੁਤ੍ਤੇ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਮਿਸ੍ਸਕਾ ਕਥਿਤਾ। ਇਧ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਲੋਕਿਯਾ।
Patirūpadesavāsoti yattha catasso parisā sandissanti, evarūpe anucchavike dese vāso. Sappurisūpanissayoti buddhādīnaṃ sappurisānaṃ avassayanaṃ sevanaṃ bhajanaṃ. Attasammāpaṇidhīti attano sammā ṭhapanaṃ, sace pana pubbe assaddhādīhi samannāgato hoti, tāni pahāya saddhādīsu patiṭṭhāpanaṃ. Pubbe ca katapuññatāti pubbe upacitakusalatā. Idamevettha pamāṇaṃ. Yena hi ñāṇasampayuttacittena kusalaṃ kataṃ hoti, tadeva kusalaṃ taṃ purisaṃ patirūpadese upaneti, sappurise bhajāpesi . So eva ca puggalo attānaṃ sammā ṭhapeti. Catūsu āhāresu paṭhamo lokiyova. Sesā pana tayo saṅgītisutte lokiyalokuttaramissakā kathitā. Idha pubbabhāge lokiyā.
(ਚ) ਕਾਮਯੋਗવਿਸਂਯੋਗਾਦਯੋ ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗਾਦਿવਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
(Ca) kāmayogavisaṃyogādayo anāgāmimaggādivasena veditabbā.
(ਛ) ਹਾਨਭਾਗਿਯਾਦੀਸੁ ਪਠਮਸ੍ਸ ਝਾਨਸ੍ਸ ਲਾਭੀ ਕਾਮਸਹਗਤਾ ਸਞ੍ਞਾਮਨਸਿਕਾਰਾ ਸਮੁਦਾਚਰਨ੍ਤਿ ਹਾਨਭਾਗਿਯੋ ਸਮਾਧਿ। ਤਦਨੁਧਮ੍ਮਤਾ ਸਤਿ ਸਨ੍ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਠਿਤਿਭਾਗਿਯੋ ਸਮਾਧਿ। વਿਤਕ੍ਕਸਹਗਤਾ ਸਞ੍ਞਾਮਨਸਿਕਾਰਾ ਸਮੁਦਾਚਰਨ੍ਤਿ વਿਸੇਸਭਾਗਿਯੋ ਸਮਾਧਿ। ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਸਹਗਤਾ ਸਞ੍ਞਾਮਨਸਿਕਾਰਾ ਸਮੁਦਾਚਰਨ੍ਤਿ વਿਰਾਗੂਪਸਞ੍ਹਿਤੋ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯੋ ਸਮਾਧੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸਬ੍ਬਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ ਪਨਸ੍ਸ વਿਨਿਚ੍ਛਯਕਥਾ ਕਥਿਤਾવ।
(Cha) hānabhāgiyādīsu paṭhamassa jhānassa lābhī kāmasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti hānabhāgiyo samādhi. Tadanudhammatā sati santiṭṭhati ṭhitibhāgiyo samādhi. Vitakkasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti visesabhāgiyo samādhi. Nibbidāsahagatā saññāmanasikārā samudācaranti virāgūpasañhito nibbedhabhāgiyo samādhīti iminā nayena sabbasamāpattiyo vitthāretvā attho veditabbo. Visuddhimagge panassa vinicchayakathā kathitāva.
ਇਮਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ વਾਰੇ ਅਭਿਞ੍ਞਾਦੀਨਿ ਏਕਕਸਦਿਸਾਨੇવ। ਅਭਿਞ੍ਞਾਪਦੇ ਪਨੇਤ੍ਥ ਮਗ੍ਗੋ ਕਥਿਤੋ। ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬਪਦੇ ਫਲਂ।
Imasmimpi vāre abhiññādīni ekakasadisāneva. Abhiññāpade panettha maggo kathito. Sacchikātabbapade phalaṃ.
ਚਤ੍ਤਾਰੋਧਮ੍ਮવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Cattārodhammavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਪਞ੍ਚਧਮ੍ਮવਣ੍ਣਨਾ
Pañcadhammavaṇṇanā
੩੫੫. (ਖ) ਪੀਤਿਫਰਣਤਾਦੀਸੁ ਪੀਤਿਂ ਫਰਮਾਨਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਦ੍વੀਸੁ ਝਾਨੇਸੁ ਪਞ੍ਞਾ ਪੀਤਿਫਰਣਤਾ ਨਾਮ। ਸੁਖਂ ਫਰਮਾਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਤੀਸੁ ਝਾਨੇਸੁ ਪਞ੍ਞਾ ਸੁਖਫਰਣਤਾ ਨਾਮ। ਪਰੇਸਂ ਚੇਤੋ ਫਰਮਾਨਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਚੇਤੋਪਰਿਯਪਞ੍ਞਾ ਚੇਤੋਫਰਣਤਾ ਨਾਮ। ਆਲੋਕਫਰਣੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਪਞ੍ਞਾ ਆਲੋਕਫਰਣਤਾ ਨਾਮ। ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਞਾਣਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ ‘‘ਦ੍વੀਸੁ ਝਾਨੇਸੁ ਪਞ੍ਞਾ ਪੀਤਿਫਰਣਤਾ, ਤੀਸੁ ਝਾਨੇਸੁ ਪਞ੍ਞਾ ਸੁਖਫਰਣਤਾ। ਪਰਚਿਤ੍ਤੇ ਪਞ੍ਞਾ ਚੇਤੋਫਰਣਤਾ, ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁ ਆਲੋਕਫਰਣਤਾ। ਤਮ੍ਹਾ ਤਮ੍ਹਾ ਸਮਾਧਿਮ੍ਹਾ વੁਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਞਾਣਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਨਿਮਿਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ (વਿਭ॰ ੮੦੪)।
355. (Kha) pītipharaṇatādīsu pītiṃ pharamānā uppajjatīti dvīsu jhānesu paññā pītipharaṇatā nāma. Sukhaṃ pharamānaṃ uppajjatīti tīsu jhānesu paññā sukhapharaṇatā nāma. Paresaṃ ceto pharamānā uppajjatīti cetopariyapaññā cetopharaṇatā nāma. Ālokapharaṇe uppajjatīti dibbacakkhupaññā ālokapharaṇatā nāma. Paccavekkhaṇañāṇaṃ paccavekkhaṇanimittaṃ nāma. Vuttampi cetaṃ ‘‘dvīsu jhānesu paññā pītipharaṇatā, tīsu jhānesu paññā sukhapharaṇatā. Paracitte paññā cetopharaṇatā, dibbacakkhu ālokapharaṇatā. Tamhā tamhā samādhimhā vuṭṭhitassa paccavekkhaṇañāṇaṃ paccavekkhaṇanimitta’’nti (vibha. 804).
ਤਤ੍ਥ ਪੀਤਿਫਰਣਤਾ ਸੁਖਫਰਣਤਾ ਦ੍વੇ ਪਾਦਾ વਿਯ। ਚੇਤੋਫਰਣਤਾ ਆਲੋਕਫਰਣਤਾ ਦ੍વੇ ਹਤ੍ਥਾ વਿਯ। ਅਭਿਞ੍ਞਾਪਾਦਕਜ੍ਝਾਨਂ ਮਜ੍ਝਿਮਕਾਯੋ વਿਯ । ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਸੀਸਂ વਿਯ। ਇਤਿ ਆਯਸ੍ਮਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰੋ ਪਞ੍ਚਙ੍ਗਿਕਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧਿਂ ਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪੁਰਿਸਂ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਸਿ।
Tattha pītipharaṇatā sukhapharaṇatā dve pādā viya. Cetopharaṇatā ālokapharaṇatā dve hatthā viya. Abhiññāpādakajjhānaṃ majjhimakāyo viya . Paccavekkhaṇanimittaṃ sīsaṃ viya. Iti āyasmā sāriputtatthero pañcaṅgikaṃ sammāsamādhiṃ aṅgapaccaṅgasampannaṃ purisaṃ katvā dassesi.
(ਜ) ਅਯਂ ਸਮਾਧਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸੁਖੋ ਚੇ વਾਤਿਆਦੀਸੁ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਸਮਾਧਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਸੋ ਹਿ ਅਪ੍ਪਿਤਪ੍ਪਿਤਕ੍ਖਣੇ ਸੁਖਤ੍ਤਾ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸੁਖੋ। ਪੁਰਿਮੋ ਪੁਰਿਮੋ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਸਮਾਧਿਸੁਖਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਾ ਆਯਤਿਂ ਸੁਖવਿਪਾਕੋ।
(Ja) ayaṃ samādhi paccuppannasukho ce vātiādīsu arahattaphalasamādhi adhippeto. So hi appitappitakkhaṇe sukhattā paccuppannasukho. Purimo purimo pacchimassa pacchimassa samādhisukhassa paccayattā āyatiṃ sukhavipāko.
ਕਿਲੇਸੇਹਿ ਆਰਕਤ੍ਤਾ ਅਰਿਯੋ। ਕਾਮਾਮਿਸવਟ੍ਟਾਮਿਸਲੋਕਾਮਿਸਾਨਂ ਅਭਾવਾ ਨਿਰਾਮਿਸੋ। ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਹਿ ਮਹਾਪੁਰਿਸੇਹਿ ਸੇવਿਤਤ੍ਤਾ ਅਕਾਪੁਰਿਸਸੇવਿਤੋ। ਅਙ੍ਗਸਨ੍ਤਤਾਯ ਆਰਮ੍ਮਣਸਨ੍ਤਤਾਯ ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸਦਰਥਸਨ੍ਤਤਾਯ ਚ ਸਨ੍ਤੋ। ਅਤਪ੍ਪਨੀਯਟ੍ਠੇਨ ਪਣੀਤੋ। ਕਿਲੇਸਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਾ ਲਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਕਿਲੇਸਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਭਾવਂ વਾ ਲਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਲਦ੍ਧੋ। ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਂ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧੀਤਿ ਹਿ ਇਦਂ ਅਤ੍ਥਤੋ ਏਕਂ। ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਕਿਲੇਸੇਨ વਾ ਅਰਹਤਾ ਲਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਲਦ੍ਧੋ। ਏਕੋਦਿਭਾવੇਨ ਅਧਿਗਤਤ੍ਤਾ ਏਕੋਦਿਭਾવਮੇવ વਾ ਅਧਿਗਤਤ੍ਤਾ ਏਕੋਦਿਭਾવਾਧਿਗਤੋ। ਅਪ੍ਪਗੁਣਸਾਸવਸਮਾਧਿ વਿਯ ਸਸਙ੍ਖਾਰੇਨ ਸਪ੍ਪਯੋਗੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਪਚ੍ਚਨੀਕਧਮ੍ਮੇ ਨਿਗ੍ਗਯ੍ਹ ਕਿਲੇਸੇ વਾਰੇਤ੍વਾ ਅਨਧਿਗਤਤ੍ਤਾ ਨਸਸਙ੍ਖਾਰਨਿਗ੍ਗਯ੍ਹવਾਰਿਤਗਤੋ। ਤਞ੍ਚ ਸਮਾਧਿਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਤਤੋ વਾ વੁਟ੍ਠਹਨ੍ਤੋ ਸਤਿવੇਪੁਲ੍ਲਪਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਸਤੋવ ਸਮਾਪਜ੍ਜਤਿ ਸਤੋ વੁਟ੍ਠਹਤਿ। ਯਥਾਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਕਾਲવਸੇਨ વਾ ਸਤੋ ਸਮਾਪਜ੍ਜਤਿ ਸਤੋ વੁਟ੍ਠਹਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਯਦੇਤ੍ਥ ‘‘ਅਯਂ ਸਮਾਧਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸੁਖੋ ਚੇવ ਆਯਤਿਞ੍ਚ ਸੁਖવਿਪਾਕੋ’’ਤਿ ਏવਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਮਾਨਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂਯੇવ ਅਪਰਪ੍ਪਚ੍ਚਯਂ ਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਂ ਏਕਮਙ੍ਗਂ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸੇਸੁਪਿ। ਏવਮਿਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਞਾਣੇਹਿ ਅਯਂ ਸਮਾਧਿ ‘‘ਪਞ੍ਚਞਾਣਿਕੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ।
Kilesehi ārakattā ariyo. Kāmāmisavaṭṭāmisalokāmisānaṃ abhāvā nirāmiso. Buddhādīhi mahāpurisehi sevitattā akāpurisasevito. Aṅgasantatāya ārammaṇasantatāya sabbakilesadarathasantatāya ca santo. Atappanīyaṭṭhena paṇīto. Kilesapaṭippassaddhiyā laddhattā kilesapaṭippassaddhibhāvaṃ vā laddhattā paṭippassaddhaladdho. Paṭippassaddhaṃ paṭippassaddhīti hi idaṃ atthato ekaṃ. Paṭippassaddhakilesena vā arahatā laddhattā paṭippassaddhaladdho. Ekodibhāvena adhigatattā ekodibhāvameva vā adhigatattā ekodibhāvādhigato. Appaguṇasāsavasamādhi viya sasaṅkhārena sappayogena cittena paccanīkadhamme niggayha kilese vāretvā anadhigatattā nasasaṅkhāraniggayhavāritagato. Tañca samādhiṃ samāpajjanto tato vā vuṭṭhahanto sativepullapattattā. Satova samāpajjati sato vuṭṭhahati. Yathāparicchinnakālavasena vā sato samāpajjati sato vuṭṭhahati. Tasmā yadettha ‘‘ayaṃ samādhi paccuppannasukho ceva āyatiñca sukhavipāko’’ti evaṃ paccavekkhamānassa paccattaṃyeva aparappaccayaṃ ñāṇaṃ uppajjati, taṃ ekamaṅgaṃ. Esa nayo sesesupi. Evamimehi pañcahi paccavekkhaṇañāṇehi ayaṃ samādhi ‘‘pañcañāṇiko sammāsamādhī’’ti vutto.
ਇਮਸ੍ਮਿਂ વਾਰੇ વਿਸੇਸਭਾਗਿਯਪਦੇ ਮਗ੍ਗੋ ਕਥਿਤੋ। ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬਪਦੇ ਫਲਂ। ਸੇਸਂ ਪੁਰਿਮਸਦਿਸਮੇવ।
Imasmiṃ vāre visesabhāgiyapade maggo kathito. Sacchikātabbapade phalaṃ. Sesaṃ purimasadisameva.
ਛਧਮ੍ਮવਣ੍ਣਨਾ
Chadhammavaṇṇanā
੩੫੬. ਛਕ੍ਕੇਸੁ ਸਬ੍ਬਂ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવ। ਦੁਪ੍ਪਟਿવਿਜ੍ਝਪਦੇ ਪਨੇਤ੍ਥ ਮਗ੍ਗੋ ਕਥਿਤੋ। ਸੇਸਂ ਪੁਰਿਮਸਦਿਸਂ।
356. Chakkesu sabbaṃ uttānatthameva. Duppaṭivijjhapade panettha maggo kathito. Sesaṃ purimasadisaṃ.
ਸਤ੍ਤਧਮ੍ਮવਣ੍ਣਨਾ
Sattadhammavaṇṇanā
੩੫੭. (ਞ) ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਸੁਦਿਟ੍ਠਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਹੇਤੁਨਾ ਨਯੇਨ વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣੇਨ ਸੁਦਿਟ੍ਠਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਕਾਮਾਤਿ વਤ੍ਥੁਕਾਮਾ ਚ ਕਿਲੇਸਕਾਮਾ ਚ, ਦ੍વੇਪਿ ਸਪਰਿਲ਼ਾਹਟ੍ਠੇਨ ਅਙ੍ਗਾਰਕਾਸੁ વਿਯ ਸੁਦਿਟ੍ਠਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। વਿવੇਕਨਿਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨਿਨ੍ਨਂ। ਪੋਣਂ ਪਬ੍ਭਾਰਨ੍ਤਿ ਨਿਨ੍ਨਸ੍ਸੇਤਂ વੇવਚਨਂ। ਬ੍ਯਨ੍ਤੀਭੂਤਨ੍ਤਿ ਨਿਯਤਿਭੂਤਂ। ਨਿਤ੍ਤਣ੍ਹਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕੁਤੋ? ਸਬ੍ਬਸੋ ਆਸવਟ੍ਠਾਨੀਯੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਤੇਭੂਮਕਧਮ੍ਮੇਹੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਧ ਭਾવੇਤਬ੍ਬਪਦੇ ਮਗ੍ਗੋ ਕਥਿਤੋ। ਸੇਸਂ ਪੁਰਿਮਸਦਿਸਮੇવ।
357. (Ña) sammappaññāyasudiṭṭhā hontīti hetunā nayena vipassanāñāṇena sudiṭṭhā honti. Kāmāti vatthukāmā ca kilesakāmā ca, dvepi sapariḷāhaṭṭhena aṅgārakāsu viya sudiṭṭhā honti. Vivekaninnanti nibbānaninnaṃ. Poṇaṃ pabbhāranti ninnassetaṃ vevacanaṃ. Byantībhūtanti niyatibhūtaṃ. Nittaṇhanti attho. Kuto? Sabbaso āsavaṭṭhānīyehi dhammehi tebhūmakadhammehīti attho. Idha bhāvetabbapade maggo kathito. Sesaṃ purimasadisameva.
ਅਟ੍ਠਧਮ੍ਮવਣ੍ਣਨਾ
Aṭṭhadhammavaṇṇanā
੩੫੮. (ਕ) ਆਦਿਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਿਕਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਸਿਕ੍ਖਤ੍ਤਯਸਙ੍ਗਹਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਸ੍ਸ ਆਦਿਭੂਤਾਯ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਤਰੁਣਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਪਞ੍ਞਾਯ । ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕਸ੍ਸ વਾ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਆਦਿਭੂਤਾਯ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਪਞ੍ਞਾਯ। ਤਿਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਬਲવਂ। ਹਿਰੋਤ੍ਤਪ੍ਪਨ੍ਤਿ ਹਿਰੀ ਚ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਞ੍ਚ। ਪੇਮਨ੍ਤਿ ਗੇਹਸ੍ਸਿਤਪੇਮਂ। ਗਾਰવੋਤਿ ਗਰੁਚਿਤ੍ਤਭਾવੋ। ਗਰੁਭਾવਨੀਯਞ੍ਹਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਹਰਤੋ ਕਿਲੇਸਾ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਓવਾਦਾਨੁਸਾਸਨਿਂ ਲਭਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਹਾਰੋ ਪਞ੍ਞਾਪਟਿਲਾਭਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ।
358. (Ka) ādibrahmacariyikāya paññāyāti sikkhattayasaṅgahassa maggabrahmacariyassa ādibhūtāya pubbabhāge taruṇasamathavipassanāpaññāya . Aṭṭhaṅgikassa vā maggassa ādibhūtāya sammādiṭṭhipaññāya. Tibbanti balavaṃ. Hirottappanti hirī ca ottappañca. Pemanti gehassitapemaṃ. Gāravoti garucittabhāvo. Garubhāvanīyañhi upanissāya viharato kilesā nuppajjanti ovādānusāsaniṃ labhati. Tasmā taṃ nissāya vihāro paññāpaṭilābhassa paccayo hoti.
(ਛ) ਅਕ੍ਖਣੇਸੁ ਯਸ੍ਮਾ ਪੇਤਾ ਅਸੁਰਾਨਂ ਆવਾਹਨਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, વਿવਾਹਨਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯੇਨੇવ ਅਸੁਰਕਾਯੋ ਗਹਿਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
(Cha) akkhaṇesu yasmā petā asurānaṃ āvāhanaṃ gacchanti, vivāhanaṃ gacchanti, tasmā pettivisayeneva asurakāyo gahitoti veditabbo.
(ਜ) ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਸ੍ਸਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਚ੍ਚਯਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ, ਅਧਿਗਮਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ, ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ, ਧੁਤਙ੍ਗਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਾ। ਤਤ੍ਥ ਪਚ੍ਚਯਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ ਬਹੁਂ ਦੇਨ੍ਤੇ ਅਪ੍ਪਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਅਪ੍ਪਂ ਦੇਨ੍ਤੇ ਅਪ੍ਪਤਰਂ વਾ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਨ વਾ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਨ ਅਨવਸੇਸਗਾਹੀ ਹੋਤਿ। ਅਧਿਗਮਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ ਮਜ੍ਝਨ੍ਤਿਕਤ੍ਥੇਰੋ વਿਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਧਿਗਮਂ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਜਾਨਿਤੁਂ ਨ ਦੇਤਿ। ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ ਤੇਪਿਟਕੋਪਿ ਸਮਾਨੋ ਨ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਭਾવਂ ਜਾਨਾਪੇਤੁਕਾਮੋ ਹੋਤਿ ਸਾਕੇਤਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰੋ વਿਯ। ਧੁਤਙ੍ਗਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ ਧੁਤਙ੍ਗਪਰਿਹਰਣਭਾવਂ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਜਾਨਿਤੁਂ ਨ ਦੇਤਿ ਦ੍વੇਭਾਤਿਕਤ੍ਥੇਰੇਸੁ ਜੇਟ੍ਠਕਤ੍ਥੇਰੋ વਿਯ। વਤ੍ਥੁ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ ਕਥਿਤਂ। ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਏવਂ ਸਨ੍ਤਗੁਣਨਿਗੂਹਨੇਨ ਚ ਪਚ੍ਚਯਪਟਿਗ੍ਗਹਣੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾਯ ਚ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਯਂ ਨવਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮੋ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਨੋ ਮਹਿਚ੍ਛਸ੍ਸ। ਏવਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ।
(Ja) appicchassāti ettha paccayaappiccho, adhigamaappiccho, pariyattiappiccho, dhutaṅgaappicchoti cattāro appicchā. Tattha paccayaappiccho bahuṃ dente appaṃ gaṇhāti, appaṃ dente appataraṃ vā gaṇhāti, na vā gaṇhāti, na anavasesagāhī hoti. Adhigamaappiccho majjhantikatthero viya attano adhigamaṃ aññesaṃ jānituṃ na deti. Pariyattiappiccho tepiṭakopi samāno na bahussutabhāvaṃ jānāpetukāmo hoti sāketatissatthero viya. Dhutaṅgaappiccho dhutaṅgapariharaṇabhāvaṃ aññesaṃ jānituṃ na deti dvebhātikattheresu jeṭṭhakatthero viya. Vatthu visuddhimagge kathitaṃ. Ayaṃ dhammoti evaṃ santaguṇanigūhanena ca paccayapaṭiggahaṇe mattaññutāya ca appicchassa puggalassa ayaṃ navalokuttaradhammo sampajjati, no mahicchassa. Evaṃ sabbattha yojetabbaṃ.
ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਸ੍ਸਾਤਿ ਚਤੂਸੁ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਤੀਹਿ ਸਨ੍ਤੋਸੇਹਿ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਸ੍ਸ। ਪવਿવਿਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਕਾਯਚਿਤ੍ਤਉਪਧਿવਿવੇਕੇਹਿ વਿવਿਤ੍ਤਸ੍ਸ। ਤਤ੍ਥ ਕਾਯવਿવੇਕੋ ਨਾਮ ਗਣਸਙ੍ਗਣਿਕਂ વਿਨੋਦੇਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਆਰਮ੍ਭવਤ੍ਥੁવਸੇਨ ਏਕੀਭਾવੋ। ਏਕੀਭਾવਮਤ੍ਤੇਨ ਪਨ ਕਮ੍ਮਂ ਨ ਨਿਪ੍ਫਜ੍ਜਤੀਤਿ ਕਸਿਣਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤਿ, ਅਯਂ ਚਿਤ੍ਤવਿવੇਕੋ ਨਾਮ। ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਮਤ੍ਤੇਨੇવ ਕਮ੍ਮਂ ਨ ਨਿਪ੍ਫਜ੍ਜਤੀਤਿ ਝਾਨਂ ਪਾਦਕਂ ਕਤ੍વਾ ਸਙ੍ਖਾਰੇ ਸਮ੍ਮਸਿਤ੍વਾ ਸਹ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਹਿ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਅਯਂ ਉਪਧਿવਿવੇਕੋ ਨਾਮ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ – ‘‘ਕਾਯવਿવੇਕੋ ਚ વਿવੇਕਟ੍ਠਕਾਯਾਨਂ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਭਿਰਤਾਨਂ। ਚਿਤ੍ਤવਿવੇਕੋ ਚ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਪਰਮવੋਦਾਨਪ੍ਪਤ੍ਤਾਨਂ। ਉਪਧਿવਿવੇਕੋ ਚ ਨਿਰੁਪਧੀਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ વਿਸਙ੍ਖਾਰਗਤਾਨ’’ਨ੍ਤਿ (ਮਹਾਨਿ॰ ੪੯)।
Santuṭṭhassāti catūsu paccayesu tīhi santosehi santuṭṭhassa. Pavivittassāti kāyacittaupadhivivekehi vivittassa. Tattha kāyaviveko nāma gaṇasaṅgaṇikaṃ vinodetvā aṭṭhaārambhavatthuvasena ekībhāvo. Ekībhāvamattena pana kammaṃ na nipphajjatīti kasiṇaparikammaṃ katvā aṭṭha samāpattiyo nibbatteti, ayaṃ cittaviveko nāma. Samāpattimatteneva kammaṃ na nipphajjatīti jhānaṃ pādakaṃ katvā saṅkhāre sammasitvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇāti, ayaṃ upadhiviveko nāma. Tenāha bhagavā – ‘‘kāyaviveko ca vivekaṭṭhakāyānaṃ nekkhammābhiratānaṃ. Cittaviveko ca parisuddhacittānaṃ paramavodānappattānaṃ. Upadhiviveko ca nirupadhīnaṃ puggalānaṃ visaṅkhāragatāna’’nti (mahāni. 49).
ਸਙ੍ਗਣਿਕਾਰਾਮਸ੍ਸਾਤਿ ਗਣਸਙ੍ਗਣਿਕਾਯ ਚੇવ ਕਿਲੇਸਸਙ੍ਗਣਿਕਾਯ ਚ ਰਤਸ੍ਸ। ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯਸ੍ਸਾਤਿ ਕਾਯਿਕਚੇਤਸਿਕવੀਰਿਯવਸੇਨ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯਸ੍ਸ। ਉਪਟ੍ਠਿਤਸਤਿਸ੍ਸਾਤਿ ਚਤੁਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨવਸੇਨ ਉਪਟ੍ਠਿਤਸਤਿਸ੍ਸ। ਸਮਾਹਿਤਸ੍ਸਾਤਿ ਏਕਗ੍ਗਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ। ਪਞ੍ਞવਤੋਤਿ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਕਤਪਞ੍ਞਾਯ ਪਞ੍ਞવਤੋ। ਨਿਪ੍ਪਪਞ੍ਚਸ੍ਸਾਤਿ વਿਗਤਮਾਨਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਪਪਞ੍ਚਸ੍ਸ।
Saṅgaṇikārāmassāti gaṇasaṅgaṇikāya ceva kilesasaṅgaṇikāya ca ratassa. Āraddhavīriyassāti kāyikacetasikavīriyavasena āraddhavīriyassa. Upaṭṭhitasatissāti catusatipaṭṭhānavasena upaṭṭhitasatissa. Samāhitassāti ekaggacittassa. Paññavatoti kammassakatapaññāya paññavato. Nippapañcassāti vigatamānataṇhādiṭṭhipapañcassa.
ਇਧ ਭਾવੇਤਬ੍ਬਪਦੇ ਮਗ੍ਗੋ ਕਥਿਤੋ। ਸੇਸਂ ਪੁਰਿਮਸਦਿਸਮੇવ।
Idha bhāvetabbapade maggo kathito. Sesaṃ purimasadisameva.
ਨવਧਮ੍ਮવਣ੍ਣਨਾ
Navadhammavaṇṇanā
੩੫੯. (ਖ) ਸੀਲવਿਸੁਦ੍ਧੀਤਿ વਿਸੁਦ੍ਧਿਂ ਪਾਪੇਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥਂ ਚਤੁਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਸੀਲਂ। ਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਪਧਾਨਿਯਙ੍ਗਨ੍ਤਿ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਭਾવਸ੍ਸ ਪਧਾਨਙ੍ਗਂ। ਚਿਤ੍ਤવਿਸੁਦ੍ਧੀਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਭੂਤਾ ਅਟ੍ਠ ਪਗੁਣਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ। ਦਿਟ੍ਠਿવਿਸੁਦ੍ਧੀਤਿ ਸਪਚ੍ਚਯਨਾਮਰੂਪਦਸ੍ਸਨਂ। ਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣવਿਸੁਦ੍ਧੀਤਿ ਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰਞਾਣਂ। ਅਦ੍ਧਤ੍ਤਯੇਪਿ ਹਿ ਪਚ੍ਚਯવਸੇਨੇવ ਧਮ੍ਮਾ ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਪਸ੍ਸਤੋ ਕਙ੍ਖਂ વਿਤਰਤਿ। ਮਗ੍ਗਾਮਗ੍ਗਞਾਣਦਸ੍ਸਨવਿਸੁਦ੍ਧੀਤਿ ਓਭਾਸਾਦਯੋ ਨ ਮਗ੍ਗੋ, વੀਥਿਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਂ ਉਦਯਬ੍ਬਯਞਾਣਂ ਮਗ੍ਗੋਤਿ ਏવਂ ਮਗ੍ਗਾਮਗ੍ਗੇ ਞਾਣਂ। ਪਟਿਪਦਾਞਾਣਦਸ੍ਸਨવਿਸੁਦ੍ਧੀਤਿ ਰਥવਿਨੀਤੇ વੁਟ੍ਠਾਨਗਾਮਿਨਿવਿਪਸ੍ਸਨਾ ਕਥਿਤਾ, ਇਧ ਤਰੁਣવਿਪਸ੍ਸਨਾ। ਞਾਣਦਸ੍ਸਨવਿਸੁਦ੍ਧੀਤਿ ਰਥવਿਨੀਤੇ ਮਗ੍ਗੋ ਕਥਿਤੋ, ਇਧ વੁਟ੍ਠਾਨਗਾਮਿਨਿવਿਪਸ੍ਸਨਾ। ਏਤਾ ਪਨ ਸਤ੍ਤਪਿ વਿਸੁਦ੍ਧਿਯੋ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ ਕਥਿਤਾ। ਪਞ੍ਞਾਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਪਞ੍ਞਾ। વਿਮੁਤ੍ਤਿਪਿ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲવਿਮੁਤ੍ਤਿਯੇવ।
359. (Kha) sīlavisuddhīti visuddhiṃ pāpetuṃ samatthaṃ catupārisuddhisīlaṃ. Pārisuddhipadhāniyaṅganti parisuddhabhāvassa padhānaṅgaṃ. Cittavisuddhīti vipassanāya padaṭṭhānabhūtā aṭṭha paguṇasamāpattiyo. Diṭṭhivisuddhīti sapaccayanāmarūpadassanaṃ. Kaṅkhāvitaraṇavisuddhīti paccayākārañāṇaṃ. Addhattayepi hi paccayavaseneva dhammā pavattantīti passato kaṅkhaṃ vitarati. Maggāmaggañāṇadassanavisuddhīti obhāsādayo na maggo, vīthippaṭipannaṃ udayabbayañāṇaṃ maggoti evaṃ maggāmagge ñāṇaṃ. Paṭipadāñāṇadassanavisuddhīti rathavinīte vuṭṭhānagāminivipassanā kathitā, idha taruṇavipassanā. Ñāṇadassanavisuddhīti rathavinīte maggo kathito, idha vuṭṭhānagāminivipassanā. Etā pana sattapi visuddhiyo vitthārena visuddhimagge kathitā. Paññāti arahattaphalapaññā. Vimuttipi arahattaphalavimuttiyeva.
(ਛ) ਧਾਤੁਨਾਨਤ੍ਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਫਸ੍ਸਨਾਨਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਚਕ੍ਖਾਦਿਧਾਤੁਨਾਨਤ੍ਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਚਕ੍ਖੁਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਦਿਨਾਨਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਫਸ੍ਸਨਾਨਤ੍ਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚਾਤਿ ਚਕ੍ਖੁਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਦਿਨਾਨਤ੍ਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ । વੇਦਨਾਨਾਨਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਚਕ੍ਖੁਸਮ੍ਫਸ੍ਸਜਾਦਿવੇਦਨਾਨਾਨਤ੍ਤਂ। ਸਞ੍ਞਾਨਾਨਤ੍ਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚਾਤਿ ਕਾਮਸਞ੍ਞਾਦਿਨਾਨਤ੍ਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ। ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਨਾਨਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਕਾਮਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾਦਿਨਾਨਤ੍ਤਂ। ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਨਾਨਤ੍ਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਛਨ੍ਦਨਾਨਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਨਾਨਤ੍ਤਤਾਯ ਰੂਪੇ ਛਨ੍ਦੋ ਸਦ੍ਦੇ ਛਨ੍ਦੋਤਿ ਏવਂ ਛਨ੍ਦਨਾਨਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਪਰਿਲ਼ਾਹਨਾਨਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਛਨ੍ਦਨਾਨਤ੍ਤਤਾਯ ਰੂਪਪਰਿਲ਼ਾਹੋ ਸਦ੍ਦਪਰਿਲ਼ਾਹੋਤਿ ਏવਂ ਪਰਿਲ਼ਾਹਨਾਨਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਪਰਿਯੇਸਨਾਨਾਨਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਪਰਿਲ਼ਾਹਨਾਨਤ੍ਤਤਾਯ ਰੂਪਪਰਿਯੇਸਨਾਦਿਨਾਨਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਲਾਭਨਾਨਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਪਰਿਯੇਸਨਾਨਾਨਤ੍ਤਤਾਯ ਰੂਪਪਟਿਲਾਭਾਦਿਨਾਨਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ।
(Cha) dhātunānattaṃ paṭicca uppajjati phassanānattanti cakkhādidhātunānattaṃ paṭicca cakkhusamphassādinānattaṃ uppajjatīti attho. Phassanānattaṃ paṭiccāti cakkhusamphassādinānattaṃ paṭicca . Vedanānānattanti cakkhusamphassajādivedanānānattaṃ. Saññānānattaṃ paṭiccāti kāmasaññādinānattaṃ paṭicca. Saṅkappanānattanti kāmasaṅkappādinānattaṃ. Saṅkappanānattaṃ paṭicca uppajjati chandanānattanti saṅkappanānattatāya rūpe chando sadde chandoti evaṃ chandanānattaṃ uppajjati. Pariḷāhanānattanti chandanānattatāya rūpapariḷāho saddapariḷāhoti evaṃ pariḷāhanānattaṃ uppajjati. Pariyesanānānattanti pariḷāhanānattatāya rūpapariyesanādinānattaṃ uppajjati. Lābhanānattanti pariyesanānānattatāya rūpapaṭilābhādinānattaṃ uppajjati.
(ਜ) ਸਞ੍ਞਾਸੁ ਮਰਣਸਞ੍ਞਾਤਿ ਮਰਣਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣੇ ਸਞ੍ਞਾ। ਆਹਾਰੇਪਟਿਕੂਲਸਞ੍ਞਾਤਿ ਆਹਾਰਂ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸਞ੍ਞਾ। ਸਬ੍ਬਲੋਕੇਅਨਭਿਰਤਿਸਞ੍ਞਾਤਿ ਸਬ੍ਬਸ੍ਮਿਂ વਟ੍ਟੇ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸਞ੍ਞਾ। ਸੇਸਾ ਹੇਟ੍ਠਾ ਕਥਿਤਾ ਏવ। ਇਧ ਬਹੁਕਾਰਪਦੇ ਮਗ੍ਗੋ ਕਥਿਤੋ। ਸੇਸਂ ਪੁਰਿਮਸਦਿਸਮੇવ।
(Ja) saññāsu maraṇasaññāti maraṇānupassanāñāṇe saññā. Āhārepaṭikūlasaññāti āhāraṃ pariggaṇhantassa uppannasaññā. Sabbalokeanabhiratisaññāti sabbasmiṃ vaṭṭe ukkaṇṭhantassa uppannasaññā. Sesā heṭṭhā kathitā eva. Idha bahukārapade maggo kathito. Sesaṃ purimasadisameva.
ਦਸਧਮ੍ਮવਣ੍ਣਨਾ
Dasadhammavaṇṇanā
੩੬੦. (ਝ) ਨਿਜ੍ਜਰવਤ੍ਥੂਨੀਤਿ ਨਿਜ੍ਜਰਕਾਰਣਾਨਿ। ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਨਿਜ੍ਜਿਣ੍ਣਾ ਹੋਤੀਤਿ ਅਯਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯਪਿ ਨਿਜ੍ਜਿਣ੍ਣਾ ਏવ ਪਹੀਨਾ। ਕਸ੍ਮਾ ਪੁਨ ਗਹਿਤਾਤਿ ਅਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ। વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਹਿ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਜਿਣ੍ਣਾ, ਨ ਪਨ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾ, ਮਗ੍ਗੋ ਪਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਤਂ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਤਿ, ਨ ਪੁਨ વੁਟ੍ਠਾਤੁਂ ਦੇਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਪੁਨ ਗਹਿਤਾ। ਏવਂ ਸਬ੍ਬਪਦੇਸੁ ਨਯੋ ਨੇਤਬ੍ਬੋ।
360. (Jha) nijjaravatthūnīti nijjarakāraṇāni. Micchādiṭṭhi nijjiṇṇā hotīti ayaṃ heṭṭhā vipassanāyapi nijjiṇṇā eva pahīnā. Kasmā puna gahitāti asamucchinnattā. Vipassanāya hi kiñcāpi jiṇṇā, na pana samucchinnā, maggo pana uppajjitvā taṃ samucchindati, na puna vuṭṭhātuṃ deti. Tasmā puna gahitā. Evaṃ sabbapadesu nayo netabbo.
ਏਤ੍ਥ ਚ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਪਚ੍ਚਯਾ ਚਤੁਸਟ੍ਠਿ ਧਮ੍ਮਾ ਭਾવਨਾਪਾਰਿਪੂਰਿਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਕਤਮੇ ਚਤੁਸਟ੍ਠਿ? ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਅਧਿਮੋਕ੍ਖਟ੍ਠੇਨ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਪਰਿਪੂਰੇਤਿ, ਪਗ੍ਗਹਟ੍ਠੇਨ વੀਰਿਯਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਪਰਿਪੂਰੇਤਿ, ਅਨੁਸ੍ਸਰਣਟ੍ਠੇਨ ਸਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਪਰਿਪੂਰੇਤਿ, ਅવਿਕ੍ਖੇਪਟ੍ਠੇਨ ਸਮਾਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਪਰਿਪੂਰੇਤਿ, ਦਸ੍ਸਨਟ੍ਠੇਨ ਪਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਪਰਿਪੂਰੇਤਿ, વਿਜਾਨਨਟ੍ਠੇਨ ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ, ਅਭਿਨਨ੍ਦਨਟ੍ਠੇਨ ਸੋਮਨਸ੍ਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ, ਪવਤ੍ਤਸਨ੍ਤਤਿਅਧਿਪਤੇਯ੍ਯਟ੍ਠੇਨ ਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਪਰਿਪੂਰੇਤਿ…ਪੇ॰… ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਕ੍ਖਣੇ ਅਧਿਮੋਕ੍ਖਟ੍ਠੇਨ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ, ਪવਤ੍ਤਸਨ੍ਤਤਿਅਧਿਪਤੇਯ੍ਯਟ੍ਠੇਨ ਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਪਰਿਪੂਰੇਤੀਤਿ ਏવਂ ਚਤੂਸੁ ਮਗ੍ਗੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਫਲੇਸੁ ਅਟ੍ਠ ਅਟ੍ਠ ਹੁਤ੍વਾ ਚਤੁਸਟ੍ਠਿ ਧਮ੍ਮਾ ਪਾਰਿਪੂਰਿਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਇਧ ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਪਦੇ ਮਗ੍ਗੋ ਕਥਿਤੋ। ਸੇਸਂ ਪੁਰਿਮਸਦਿਸਮੇવ।
Ettha ca sammādiṭṭhipaccayā catusaṭṭhi dhammā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti. Katame catusaṭṭhi? Sotāpattimaggakkhaṇe adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ paripūreti, paggahaṭṭhena vīriyindriyaṃ paripūreti, anussaraṇaṭṭhena satindriyaṃ paripūreti, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ paripūreti, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ paripūreti, vijānanaṭṭhena manindriyaṃ, abhinandanaṭṭhena somanassindriyaṃ, pavattasantatiadhipateyyaṭṭhena jīvitindriyaṃ paripūreti…pe… arahattaphalakkhaṇe adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ, pavattasantatiadhipateyyaṭṭhena jīvitindriyaṃ paripūretīti evaṃ catūsu maggesu catūsu phalesu aṭṭha aṭṭha hutvā catusaṭṭhi dhammā pāripūriṃ gacchanti. Idha abhiññeyyapade maggo kathito. Sesaṃ purimasadisameva.
ਇਧ ਠਤ੍વਾ ਪਞ੍ਹਾ ਸਮੋਧਾਨੇਤਬ੍ਬਾ। ਦਸਕੇ ਸਤਂ ਪਞ੍ਹਾ ਕਥਿਤਾ। ਏਕਕੇ ਚ ਨવਕੇ ਚ ਸਤਂ , ਦੁਕੇ ਚ ਅਟ੍ਠਕੇ ਚ ਸਤਂ, ਤਿਕੇ ਚ ਸਤ੍ਤਕੇ ਚ ਸਤਂ, ਚਤੁਕ੍ਕੇ ਚ ਛਕ੍ਕੇ ਚ ਸਤਂ, ਪਞ੍ਚਕੇ ਪਞ੍ਞਾਸਾਤਿ ਅਡ੍ਢਛਟ੍ਠਾਨਿ ਪਞ੍ਹਸਤਾਨਿ ਕਥਿਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ।
Idha ṭhatvā pañhā samodhānetabbā. Dasake sataṃ pañhā kathitā. Ekake ca navake ca sataṃ , duke ca aṭṭhake ca sataṃ, tike ca sattake ca sataṃ, catukke ca chakke ca sataṃ, pañcake paññāsāti aḍḍhachaṭṭhāni pañhasatāni kathitāni honti.
‘‘ਇਦਮવੋਚ ਆਯਸ੍ਮਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ, ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭਾਸਿਤਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦੁ’’ਨ੍ਤਿ ਸਾਧੁ, ਸਾਧੂਤਿ ਅਭਿਨਨ੍ਦਨ੍ਤਾ ਸਿਰਸਾ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਂਸੁ। ਤਾਯ ਚ ਪਨ ਅਤ੍ਤਮਨਤਾਯ ਇਮਮੇવ ਸੁਤ੍ਤਂ ਆવਜ੍ਜਮਾਨਾ ਪਞ੍ਚਸਤਾਪਿ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਹ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਹਿ ਅਗ੍ਗਫਲੇ ਅਰਹਤ੍ਤੇ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿਂਸੂਤਿ।
‘‘Idamavoca āyasmā sāriputto, attamanā te bhikkhū āyasmato sāriputtassa bhāsitaṃ abhinandu’’nti sādhu, sādhūti abhinandantā sirasā sampaṭicchiṃsu. Tāya ca pana attamanatāya imameva suttaṃ āvajjamānā pañcasatāpi te bhikkhū saha paṭisambhidāhi aggaphale arahatte patiṭṭhahiṃsūti.
ਸੁਮਙ੍ਗਲવਿਲਾਸਿਨਿਯਾ ਦੀਘਨਿਕਾਯਟ੍ਠਕਥਾਯ
Sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāya
ਦਸੁਤ੍ਤਰਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Dasuttarasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ ਚ ਪਾਥਿਕવਗ੍ਗਸ੍ਸ વਣ੍ਣਨਾਤਿ।
Niṭṭhitā ca pāthikavaggassa vaṇṇanāti.
ਪਾਥਿਕવਗ੍ਗਟ੍ਠਕਥਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Pāthikavaggaṭṭhakathā niṭṭhitā.
ਨਿਗਮਨਕਥਾ
Nigamanakathā
ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਚ –
Ettāvatā ca –
ਆਯਾਚਿਤੋ ਸੁਮਙ੍ਗਲ, ਪਰਿવੇਣਨਿવਾਸਿਨਾ ਥਿਰਗੁਣੇਨ।
Āyācito sumaṅgala, pariveṇanivāsinā thiraguṇena;
ਦਾਠਾਨਾਗਸਙ੍ਘਤ੍ਥੇਰੇਨ, ਥੇਰવਂਸਨ੍વਯੇਨ॥
Dāṭhānāgasaṅghattherena, theravaṃsanvayena.
ਦੀਘਾਗਮવਰਸ੍ਸ ਦਸਬਲ, ਗੁਣਗਣਪਰਿਦੀਪਨਸ੍ਸ ਅਟ੍ਠਕਥਂ।
Dīghāgamavarassa dasabala, guṇagaṇaparidīpanassa aṭṭhakathaṃ;
ਯਂ ਆਰਭਿਂ ਸੁਮਙ੍ਗਲ, વਿਲਾਸਿਨਿਂ ਨਾਮ ਨਾਮੇਨ॥
Yaṃ ārabhiṃ sumaṅgala, vilāsiniṃ nāma nāmena.
ਸਾ ਹਿ ਮਹਾਟ੍ਠਕਥਾਯ, ਸਾਰਮਾਦਾਯ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Sā hi mahāṭṭhakathāya, sāramādāya niṭṭhitā;
ਏਸਾ ਏਕਾਸੀਤਿਪਮਾਣਾਯ, ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਭਾਣવਾਰੇਹਿ॥
Esā ekāsītipamāṇāya, pāḷiyā bhāṇavārehi.
ਏਕੂਨਸਟ੍ਠਿਮਤ੍ਤੋ, વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੋਪਿ ਭਾਣવਾਰੇਹਿ।
Ekūnasaṭṭhimatto, visuddhimaggopi bhāṇavārehi;
ਅਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਨਤ੍ਥਾਯ, ਆਗਮਾਨਂ ਕਤੋ ਯਸ੍ਮਾ॥
Atthappakāsanatthāya, āgamānaṃ kato yasmā.
ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਨ ਸਹਾ’ਯਂ, ਅਟ੍ਠਕਥਾ ਭਾਣવਾਰਗਣਨਾਯ।
Tasmā tena sahā’yaṃ, aṭṭhakathā bhāṇavāragaṇanāya;
ਸੁਪਰਿਮਿਤਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ, ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਸਤਂ ਹੋਤਿ॥
Suparimitaparicchinnaṃ, cattālīsasataṃ hoti.
ਸਬ੍ਬਂ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਾਧਿਕਸਤ, ਪਰਿਮਾਣਂ ਭਾਣવਾਰਤੋ ਏવਂ।
Sabbaṃ cattālīsādhikasata, parimāṇaṃ bhāṇavārato evaṃ;
ਸਮਯਂ ਪਕਾਸਯਨ੍ਤਿਂ, ਮਹਾવਿਹਾਰੇ ਨਿવਾਸਿਨਂ॥
Samayaṃ pakāsayantiṃ, mahāvihāre nivāsinaṃ.
ਮੂਲਕਟ੍ਠਕਥਾਸਾਰ, ਮਾਦਾਯ ਮਯਾ ਇਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੇਨ।
Mūlakaṭṭhakathāsāra, mādāya mayā imaṃ karontena;
ਯਂ ਪੁਞ੍ਞਮੁਪਚਿਤਂ ਤੇਨ, ਹੋਤੁ ਸਬ੍ਬੋ ਸੁਖੀ ਲੋਕੋਤਿ॥
Yaṃ puññamupacitaṃ tena, hotu sabbo sukhī lokoti.
ਪਰਮવਿਸੁਦ੍ਧਸਦ੍ਧਾਬੁਦ੍ਧਿવੀਰਿਯਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤੇਨ ਸੀਲਾਚਾਰਜ੍ਜવਮਦ੍ਦવਾਦਿਗੁਣਸਮੁਦਯਸਮੁਦਿਤੇਨ ਸਕਸਮਯਸਮਯਨ੍ਤਰਗਹਨਜ੍ਝੋਗਾਹਣਸਮਤ੍ਥੇਨ ਪਞ੍ਞਾવੇਯ੍ਯਤ੍ਤਿਯਸਮਨ੍ਨਾਗਤੇਨ ਤਿਪਿਟਕਪਰਿਯਤ੍ਤਿਪ੍ਪਭੇਦੇ ਸਾਟ੍ਠਕਥੇ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨੇ ਅਪ੍ਪਟਿਹਤਞਾਣਪ੍ਪਭਾવੇਨ ਮਹਾવੇਯ੍ਯਾਕਰਣੇਨ ਕਰਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਜਨਿਤਸੁਖવਿਨਿਗ੍ਗਤਮਧੁਰੋਦਾਰવਚਨਲਾવਣ੍ਣਯੁਤ੍ਤੇਨ ਯੁਤ੍ਤਮੁਤ੍ਤવਾਦਿਨਾ વਾਦੀવਰੇਨ ਮਹਾਕવਿਨਾ ਪਭਿਨ੍ਨਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਪਰਿવਾਰੇ ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞਾਦਿਪ੍ਪਭੇਦਗੁਣਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤੇ ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮੇ ਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਬੁਦ੍ਧੀਨਂ ਥੇਰવਂਸਪ੍ਪਦੀਪਾਨਂ ਥੇਰਾਨਂ ਮਹਾવਿਹਾਰવਾਸੀਨਂ વਂਸਾਲਙ੍ਕਾਰਭੂਤੇਨ વਿਪੁਲવਿਸੁਦ੍ਧਬੁਦ੍ਧਿਨਾ ਬੁਦ੍ਧਘੋਸੋਤਿ ਗਰੂਹਿ ਗਹਿਤਨਾਮਧੇਯ੍ਯੇਨ ਥੇਰੇਨ ਕਤਾ ਅਯਂ ਸੁਮਙ੍ਗਲવਿਲਾਸਿਨੀ ਨਾਮ ਦੀਘਨਿਕਾਯਟ੍ਠਕਥਾ –
Paramavisuddhasaddhābuddhivīriyapaṭimaṇḍitena sīlācārajjavamaddavādiguṇasamudayasamuditena sakasamayasamayantaragahanajjhogāhaṇasamatthena paññāveyyattiyasamannāgatena tipiṭakapariyattippabhede sāṭṭhakathe satthusāsane appaṭihatañāṇappabhāvena mahāveyyākaraṇena karaṇasampattijanitasukhaviniggatamadhurodāravacanalāvaṇṇayuttena yuttamuttavādinā vādīvarena mahākavinā pabhinnapaṭisambhidāparivāre chaḷabhiññādippabhedaguṇapaṭimaṇḍite uttarimanussadhamme suppatiṭṭhitabuddhīnaṃ theravaṃsappadīpānaṃ therānaṃ mahāvihāravāsīnaṃ vaṃsālaṅkārabhūtena vipulavisuddhabuddhinā buddhaghosoti garūhi gahitanāmadheyyena therena katā ayaṃ sumaṅgalavilāsinī nāma dīghanikāyaṭṭhakathā –
ਤਾવ ਤਿਟ੍ਠਤੁ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ, ਲੋਕਨਿਤ੍ਥਰਣੇਸਿਨਂ।
Tāva tiṭṭhatu lokasmiṃ, lokanittharaṇesinaṃ;
ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੀ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾਨਂ, ਨਯਂ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ॥
Dassentī kulaputtānaṃ, nayaṃ diṭṭhivisuddhiyā.
ਯਾવ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਨਾਮਮ੍ਪਿ, ਸੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਤਾਦਿਨੋ।
Yāva buddhoti nāmampi, suddhacittassa tādino;
ਲੋਕਮ੍ਹਿ ਲੋਕਜੇਟ੍ਠਸ੍ਸ, ਪવਤ੍ਤਤਿ ਮਹੇਸਿਨੋਤਿ॥
Lokamhi lokajeṭṭhassa, pavattati mahesinoti.
ਸੁਮਙ੍ਗਲવਿਲਾਸਿਨੀ ਨਾਮ
Sumaṅgalavilāsinī nāma
ਦੀਘਨਿਕਾਯਟ੍ਠਕਥਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Dīghanikāyaṭṭhakathā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਦੀਘਨਿਕਾਯ • Dīghanikāya / ੧੧. ਦਸੁਤ੍ਤਰਸੁਤ੍ਤਂ • 11. Dasuttarasuttaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਦੀਘਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ੧੧. ਦਸੁਤ੍ਤਰਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 11. Dasuttarasuttavaṇṇanā
