| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
५-१०. दट्ठब्बसुत्तादिवण्णना
5-10. Daṭṭhabbasuttādivaṇṇanā
१५-२०. पञ्चमे सविसयस्मिंयेवाति अत्तनो अत्तनो विसये एव। लोकियलोकुत्तरधम्मे कथेतुन्ति लोकियधम्मे लोकुत्तरधम्मे च तेन तेन पवत्तिविसेसेन कथेतुं। चतूसु सोतापत्तियङ्गेसूति सप्पुरिससंसेवो सद्धम्मस्सवनं योनिसोमनसिकारो धम्मानुधम्मप्पटिपत्तीति इमेसु चतूसु सोतापत्तिमग्गकारणेसु। कामञ्च तेसु सतिआदयोपि धम्मा इच्छितब्बाव तेहि विना तेसं असम्भवतो , तथापि चेत्थ सद्धा विसेसतो किच्चकारीति वेदितब्बा। सद्धो एव हि सप्पुरिसे पयिरुपासति, सद्धम्मं सुणाति, योनिसो च अनिच्चादितो मनसि करोति, अरियमग्गस्स च अनुधम्मं पटिपज्जति, तस्मा वुत्तं ‘‘एत्थ सद्धाबलं दट्ठब्ब’’न्ति। इमिना नयेन सेसबलेसुपि अत्थो दट्ठब्बो।
15-20. Pañcame savisayasmiṃyevāti attano attano visaye eva. Lokiyalokuttaradhamme kathetunti lokiyadhamme lokuttaradhamme ca tena tena pavattivisesena kathetuṃ. Catūsu sotāpattiyaṅgesūti sappurisasaṃsevo saddhammassavanaṃ yonisomanasikāro dhammānudhammappaṭipattīti imesu catūsu sotāpattimaggakāraṇesu. Kāmañca tesu satiādayopi dhammā icchitabbāva tehi vinā tesaṃ asambhavato , tathāpi cettha saddhā visesato kiccakārīti veditabbā. Saddho eva hi sappurise payirupāsati, saddhammaṃ suṇāti, yoniso ca aniccādito manasi karoti, ariyamaggassa ca anudhammaṃ paṭipajjati, tasmā vuttaṃ ‘‘ettha saddhābalaṃ daṭṭhabba’’nti. Iminā nayena sesabalesupi attho daṭṭhabbo.
चतूसु सम्मप्पधानेसूति चतुब्बिधसम्मप्पधानभावनाय। चतूसु सतिपट्ठानेसूतिआदीसुपि एसेव नयो। एत्थ च सोतापत्तिअङ्गेसु सद्धा विय, सम्मप्पधानभावनाय वीरियं विय च सतिपट्ठानभावनाय यस्मा ‘‘विनेय्य लोके अभिज्झादोमनस्स’’न्ति (दी॰ नि॰ २.३७३; म॰ नि॰ १.१०६) वचनतो पुब्बभागे किच्चतो सति अधिका इच्छितब्बा, एवं समाधिकम्मिकस्स समाधि, ‘‘अरियसच्चभावना पञ्ञाभावना’’ति कत्वा तत्थ पञ्ञा पुब्बभागे अधिका इच्छितब्बाति पाकटोयमत्थो। अधिगमक्खणे पन समाधिपञ्ञानं विय सब्बेसम्पि बलानं सद्धादीनं समताव इच्छितब्बा। तथा हि ‘‘एत्थ सद्धाबल’’न्तिआदिना तत्थ तत्थ एत्थग्गहणं कतं।
Catūsu sammappadhānesūti catubbidhasammappadhānabhāvanāya. Catūsu satipaṭṭhānesūtiādīsupi eseva nayo. Ettha ca sotāpattiaṅgesu saddhā viya, sammappadhānabhāvanāya vīriyaṃ viya ca satipaṭṭhānabhāvanāya yasmā ‘‘vineyya loke abhijjhādomanassa’’nti (dī. ni. 2.373; ma. ni. 1.106) vacanato pubbabhāge kiccato sati adhikā icchitabbā, evaṃ samādhikammikassa samādhi, ‘‘ariyasaccabhāvanā paññābhāvanā’’ti katvā tattha paññā pubbabhāge adhikā icchitabbāti pākaṭoyamattho. Adhigamakkhaṇe pana samādhipaññānaṃ viya sabbesampi balānaṃ saddhādīnaṃ samatāva icchitabbā. Tathā hi ‘‘ettha saddhābala’’ntiādinā tattha tattha etthaggahaṇaṃ kataṃ.
इदानि सद्धादीनं तत्थ तत्थ अतिरेककिच्चतं उपमाय विभावेतुं ‘‘यथा ही’’तिआदि वुत्तं। तत्रिदं उपमा संसन्दनं – राजपञ्चमसहाया विय विमुत्तिपरिपाचकानि पञ्च बलानि। नेसं कीळनत्थं एकज्झं वीथिओतरणं विय बलानं एकज्झं विपस्सनावीथिओतरणं, सहायेसु पठमादीनं यथासकं गेहेव विचारणा विय सद्धादीनं सोतापत्तिअङ्गादीनि पत्वा पुब्बङ्गमता। सहायेसु इतरेसं तत्थ तत्थ तुण्हीभावो विय सेसबलानं तत्थ तत्थ तदन्वयता, तस्स पुब्बङ्गमस्स बलस्स किच्चानुगता। न हि तदा तेसं ससम्भारपथवीआदीसु आपादीनं विय किच्चं पाकटं होति, सद्धादीनंयेव पन किच्चं विभूतं हुत्वा तिट्ठति पुरेतरं तथापच्चयेहि चित्तसन्तानस्स अभिसङ्खतत्ता। एत्थ च विपस्सनाकम्मिकस्स भावना विसेसतो पञ्ञुत्तराति दस्सनत्थं राजानं निदस्सनं कत्वा पञ्ञिन्द्रियं वुत्तं। छट्ठादीनि सुविञ्ञेय्यानि।
Idāni saddhādīnaṃ tattha tattha atirekakiccataṃ upamāya vibhāvetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ. Tatridaṃ upamā saṃsandanaṃ – rājapañcamasahāyā viya vimuttiparipācakāni pañca balāni. Nesaṃ kīḷanatthaṃ ekajjhaṃ vīthiotaraṇaṃ viya balānaṃ ekajjhaṃ vipassanāvīthiotaraṇaṃ, sahāyesu paṭhamādīnaṃ yathāsakaṃ geheva vicāraṇā viya saddhādīnaṃ sotāpattiaṅgādīni patvā pubbaṅgamatā. Sahāyesu itaresaṃ tattha tattha tuṇhībhāvo viya sesabalānaṃ tattha tattha tadanvayatā, tassa pubbaṅgamassa balassa kiccānugatā. Na hi tadā tesaṃ sasambhārapathavīādīsu āpādīnaṃ viya kiccaṃ pākaṭaṃ hoti, saddhādīnaṃyeva pana kiccaṃ vibhūtaṃ hutvā tiṭṭhati puretaraṃ tathāpaccayehi cittasantānassa abhisaṅkhatattā. Ettha ca vipassanākammikassa bhāvanā visesato paññuttarāti dassanatthaṃ rājānaṃ nidassanaṃ katvā paññindriyaṃ vuttaṃ. Chaṭṭhādīni suviññeyyāni.
दट्ठब्बसुत्तादिवण्णना निट्ठिता।
Daṭṭhabbasuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
बलवग्गवण्णना निट्ठिता।
Balavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya
५. दट्ठब्बसुत्तं • 5. Daṭṭhabbasuttaṃ
६. पुनकूटसुत्तं • 6. Punakūṭasuttaṃ
७. पठमहितसुत्तं • 7. Paṭhamahitasuttaṃ
८. दुतियहितसुत्तं • 8. Dutiyahitasuttaṃ
९. ततियहितसुत्तं • 9. Tatiyahitasuttaṃ
१०. चतुत्थहितसुत्तं • 10. Catutthahitasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)
५. दट्ठब्बसुत्तवण्णना • 5. Daṭṭhabbasuttavaṇṇanā
७. पठमहितसुत्तवण्णना • 7. Paṭhamahitasuttavaṇṇanā
८-१०. दुतियहितसुत्तादिवण्णना • 8-10. Dutiyahitasuttādivaṇṇanā
