| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / နေတ္တိပ္ပကရဏ-အဋ္ဌကထာ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā |
၁. ဒေသနာဟာရသမ္ပာတဝဏ္ဏနာ
1. Desanāhārasampātavaṇṇanā
ဧဝံ သုပရိကမ္မကတာယ ဘူမိယာ နာနာဝဏ္ဏာနိ မုတ္တပုပ္ဖာနိ ပကိရန္တော ဝိယ သုသိက္ခိတသိပ္ပာစရိယဝိစာရိတေသု သုရတ္တသုဝဏ္ဏာလင္ကာရေသု နာနာဝိဓရံသိဇာလသမုဇ္ဇလာနိ ဝိဝိဓာနိ မဏိရတနာနိ ဗန္ဓန္တော ဝိယ မဟာပထဝိံ ပရိဝတ္တေတ္ဝာ ပပ္ပဋကောဇံ ခာဒာပေန္တော ဝိယ ယောဇနိကမဓုဂဏ္ဍံ ပီဠေတ္ဝာ သုမဓုရသံ ပာယေန္တော ဝိယ စ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော နာနာသုတ္တပဒေသေ ဥဒာဟရန္တော သောဠသ ဟာရေ ဝိဘဇိတ္ဝာ ဣဒာနိ တေ ဧကသ္မိံယေဝ သုတ္တေ ယောဇေတ္ဝာ ဒသ္သေန္တော ဟာရသမ္ပာတဝာရံ အာရဘိ။ အာရဘန္တော စ ယာယံ နိဒ္ဒေသဝာရေ –
Evaṃ suparikammakatāya bhūmiyā nānāvaṇṇāni muttapupphāni pakiranto viya susikkhitasippācariyavicāritesu surattasuvaṇṇālaṅkāresu nānāvidharaṃsijālasamujjalāni vividhāni maṇiratanāni bandhanto viya mahāpathaviṃ parivattetvā pappaṭakojaṃ khādāpento viya yojanikamadhugaṇḍaṃ pīḷetvā sumadhurasaṃ pāyento viya ca āyasmā mahākaccāno nānāsuttapadese udāharanto soḷasa hāre vibhajitvā idāni te ekasmiṃyeva sutte yojetvā dassento hārasampātavāraṃ ārabhi. Ārabhanto ca yāyaṃ niddesavāre –
၅၂.
52.
‘‘သောဠသ ဟာရာ ပဌမံ, ဒိသလောစနတော ဒိသာ ဝိလောကေတ္ဝာ။
‘‘Soḷasa hārā paṭhamaṃ, disalocanato disā viloketvā.
သင္ခိပိယ အင္ကုသေန ဟိ၊ နယေဟိ တီဟိ နိဒ္ဒိသေ သုတ္တ’’န္တိ။ –
Saṅkhipiya aṅkusena hi, nayehi tīhi niddise sutta’’nti. –
ဂာထာ ဝုတ္တာ။ ယသ္မာ တံ ဟာရဝိဘင္ဂဝာရော နပ္ပယောဇေတိ, ဝိပ္ပကိဏ္ဏဝိသယတ္တာ, နယဝိစာရသ္သ စ အန္တရိတတ္တာ ။ အနေကေဟိ သုတ္တပဒေသေဟိ ဟာရာနံ ဝိဘာဂဒသ္သနမေဝ ဟိ ဟာရဝိဘင္ဂဝာရော။ ဟာရသမ္ပာတဝာရော ပန တံ ပယောဇေတိ, ဧကသ္မိံယေဝ သုတ္တပဒေသေ သောဠသ ဟာရေ ယောဇေတ္ဝာဝ တဒနန္တရံ နယသမုဋ္ဌာနသ္သ ကထိတတ္တာ။ တသ္မာ ‘‘သောဠသ ဟာရာ ပဌမ’’န္တိ ဂာထံ ပစ္စာမသိတ္ဝာ ‘‘တသ္သာ နိဒ္ဒေသော ကုဟိံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော, ဟာရသမ္ပာတေ’’တိ အာဟ။ တသ္သတ္ထော – ‘‘တသ္သာ ဂာထာယ နိဒ္ဒေသော ကတ္ထ ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ။ ဧတေန သုတ္တေသု ဟာရာနံ ယောဇနာနယဒသ္သနံ ဟာရသမ္ပာတဝာရောတိ ဒသ္သေတိ။ ဟာရသမ္ပာတပဒသ္သ အတ္ထော ဝုတ္တော ဧဝ။
Gāthā vuttā. Yasmā taṃ hāravibhaṅgavāro nappayojeti, vippakiṇṇavisayattā, nayavicārassa ca antaritattā . Anekehi suttapadesehi hārānaṃ vibhāgadassanameva hi hāravibhaṅgavāro. Hārasampātavāro pana taṃ payojeti, ekasmiṃyeva suttapadese soḷasa hāre yojetvāva tadanantaraṃ nayasamuṭṭhānassa kathitattā. Tasmā ‘‘soḷasa hārā paṭhama’’nti gāthaṃ paccāmasitvā ‘‘tassā niddeso kuhiṃ daṭṭhabbo, hārasampāte’’ti āha. Tassattho – ‘‘tassā gāthāya niddeso kattha daṭṭhabbo’’ti. Etena suttesu hārānaṃ yojanānayadassanaṃ hārasampātavāroti dasseti. Hārasampātapadassa attho vutto eva.
အရက္ခိတေန စိတ္တေနာတိ စက္ခုဒ္ဝာရာဒီသု သတိအာရက္ခာဘာဝေန အဂုတ္တေန စိတ္တေန။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတေနာတိ သသ္သတာဒိမိစ္ဆာဘိနိဝေသဒူသိတေန။ ထိနမိဒ္ဓာဘိဘူတေနာတိ စိတ္တသ္သ ကာယသ္သ စ အကလ္ယတာလက္ခဏေဟိ ထိနမိဒ္ဓေဟိ အဇ္ဈောတ္ထဋေန။ ဝသံ မာရသ္သ ဂစ္ဆတီတိ ကိလေသမာရာဒီနံ ယထာကာမံ ကရဏီယော ဟောတီတိ အယံ တာဝ ဂာထာယ ပဒတ္ထော။
Arakkhitenacittenāti cakkhudvārādīsu satiārakkhābhāvena aguttena cittena. Micchādiṭṭhihatenāti sassatādimicchābhinivesadūsitena. Thinamiddhābhibhūtenāti cittassa kāyassa ca akalyatālakkhaṇehi thinamiddhehi ajjhotthaṭena. Vasaṃ mārassa gacchatīti kilesamārādīnaṃ yathākāmaṃ karaṇīyo hotīti ayaṃ tāva gāthāya padattho.
ပမာဒန္တိ ‘‘အရက္ခိတေန စိတ္တေနာ’’တိ ဣဒံ ပဒံ ဆသု ဒ္ဝာရေသု သတိဝောသဂ္ဂလက္ခဏံ ပမာဒံ ကထေတိ။ တံ မစ္စုနော ပဒန္တိ တံ ပမဇ္ဇနံ ဂုဏမာရဏတော မစ္စုသင္ခာတသ္သ မာရသ္သ ဝသဝတ္တနဋ္ဌာနံ, တေန ‘‘အရက္ခိတေန စိတ္တေန, ဝသံ မာရသ္သ ဂစ္ဆတီ’’တိ ပဌမပာဒံ စတုတ္ထပာဒေန သမ္ဗန္ဓိတ္ဝာ ဒသ္သေတိ။ သော ဝိပလ္လာသောတိ ယံ အနိစ္စသ္သ ခန္ဓပဉ္စကသ္သ ‘‘နိစ္စ’’န္တိ ဒသ္သနံ, သော ဝိပလ္လာသော ဝိပရိယေသဂ္ဂာဟော။ တေနေဝာဟ – ‘‘ဝိပရီတဂ္ဂာဟလက္ခဏော ဝိပလ္လာသော’’တိ။ သဗ္ဗံ ဝိပလ္လာသသာမညေန ဂဟေတ္ဝာ တသ္သ အဓိဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆတိ ‘‘ကိံ ဝိပလ္လာသယတီ’’တိ။ သာမညသ္သ စ ဝိသေသော အဓိဋ္ဌာနဘာဝေန ဝောဟရီယတီတိ အာဟ – ‘‘သညံ စိတ္တံ ဒိဋ္ဌိမိတီ’’တိ။ တံ ‘‘ဝိပလ္လာသယတီ’’တိ ပဒေန သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ တေသု သညာဝိပလ္လာသော သဗ္ဗမုဒုကော, အနိစ္စာဒိကသ္သ ဝိသယသ္သ မိစ္ဆာဝသေန ဥပဋ္ဌိတာကာရဂ္ဂဟဏမတ္တံ မိဂပောတကာနံ တိဏပုရိသကေသု ပုရိသောတိ ဥပ္ပန္နသညာ ဝိယ။ စိတ္တဝိပလ္လာသော တတော ဗလဝတရော, အမဏိအာဒိကေ ဝိသယေ မဏိအာဒိအာကာရေန ဥပဋ္ဌဟန္တေ တထာ သန္နိဋ္ဌာနံ ဝိယ နိစ္စာဒိတော သန္နိဋ္ဌာနမတ္တံ။ ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော ပန သဗ္ဗဗလဝတရော ယံ ယံ အာရမ္မဏံ ယထာ ယထာ ဥပဋ္ဌာတိ, တထာ တထာ နံ သသ္သတာဒိဝသေန ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’န္တိ အဘိနိဝိသန္တော ပဝတ္တတိ။ တတ္ထ သညာဝိပလ္လာသော စိတ္တဝိပလ္လာသသ္သ ကာရဏံ, စိတ္တဝိပလ္လာသော ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသသ္သ ကာရဏံ ဟောတိ။
Pamādanti ‘‘arakkhitena cittenā’’ti idaṃ padaṃ chasu dvāresu sativosaggalakkhaṇaṃ pamādaṃ katheti. Taṃ maccuno padanti taṃ pamajjanaṃ guṇamāraṇato maccusaṅkhātassa mārassa vasavattanaṭṭhānaṃ, tena ‘‘arakkhitena cittena, vasaṃ mārassa gacchatī’’ti paṭhamapādaṃ catutthapādena sambandhitvā dasseti. So vipallāsoti yaṃ aniccassa khandhapañcakassa ‘‘nicca’’nti dassanaṃ, so vipallāso vipariyesaggāho. Tenevāha – ‘‘viparītaggāhalakkhaṇo vipallāso’’ti. Sabbaṃ vipallāsasāmaññena gahetvā tassa adhiṭṭhānaṃ pucchati ‘‘kiṃ vipallāsayatī’’ti. Sāmaññassa ca viseso adhiṭṭhānabhāvena voharīyatīti āha – ‘‘saññaṃ cittaṃ diṭṭhimitī’’ti. Taṃ ‘‘vipallāsayatī’’ti padena sambandhitabbaṃ. Tesu saññāvipallāso sabbamuduko, aniccādikassa visayassa micchāvasena upaṭṭhitākāraggahaṇamattaṃ migapotakānaṃ tiṇapurisakesu purisoti uppannasaññā viya. Cittavipallāso tato balavataro, amaṇiādike visaye maṇiādiākārena upaṭṭhahante tathā sanniṭṭhānaṃ viya niccādito sanniṭṭhānamattaṃ. Diṭṭhivipallāso pana sabbabalavataro yaṃ yaṃ ārammaṇaṃ yathā yathā upaṭṭhāti, tathā tathā naṃ sassatādivasena ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti abhinivisanto pavattati. Tattha saññāvipallāso cittavipallāsassa kāraṇaṃ, cittavipallāso diṭṭhivipallāsassa kāraṇaṃ hoti.
ဣဒာနိ ဝိပလ္လာသာနံ ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ ဝိသယံ ဒသ္သေတုံ ‘‘သော ကုဟိံ ဝိပလ္လာသယတိ, စတူသု အတ္တဘာဝဝတ္ထူသူ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ အတ္တဘာဝဝတ္ထူသူတိ ပဉ္စသု ဥပာဒာနက္ခန္ဓေသု။ တေ ဟိ အာဟိတော အဟံ မာနော ဧတ္ထာတိ အတ္တာ, ‘‘အတ္တာ’’တိ ဘဝတိ ဧတ္ထ ဗုဒ္ဓိ ဝောဟာရော စာတိ အတ္တဘာဝော, သော ဧဝ သုဘာဒီနံ ဝိပလ္လာသသ္သ စ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော ဝတ္ထု စာတိ ‘‘အတ္တဘာဝဝတ္ထူ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ရူပံ အတ္တတော သမနုပသ္သတီ’’တိအာဒိနာ တေသံ သဗ္ဗဝိပလ္လာသမူလဘူတာယ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ ပဝတ္တိဋ္ဌာနဘာဝေန အတ္တဘာဝဝတ္ထုတံ ဒသ္သေတ္ဝာ ပုန ဝိပလ္လာသာနံ ပဝတ္တိအာကာရေန သဒ္ဓိံ ဝိသယံ ဝိဘဇိတ္ဝာ ဒသ္သေတုံ ‘‘ရူပံ ပဌမံ ဝိပလ္လာသဝတ္ထု အသုဘေ သုဘ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တံ သဗ္ဗံ သုဝိညေယ္ယံ။ ပုန မူလကာရဏဝသေန ဝိပလ္လာသေ ဝိဘဇိတ္ဝာ ဒသ္သေတုံ ‘‘ဒ္ဝေ ဓမ္မာ စိတ္တသ္သ သံကိလေသာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ အဝိဇ္ဇာရဟိတာ တဏ္ဟာ နတ္ထိ, အဝိဇ္ဇာ စ သုဘသုခသညာနမ္ပိ ပစ္စယော ဧဝ, တထာပိ တဏ္ဟာ ဧတာသံ သာတိသယံ ပစ္စယောတိ ဒသ္သေတုံ ‘‘တဏ္ဟာနိဝုတံ။ပေ.။ ဒုက္ခေ သုခ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဒိဋ္ဌိနိဝုတန္တိ ဒိဋ္ဌိသီသေန အဝိဇ္ဇာ ဝုတ္တာတိ အဝိဇ္ဇာနိဝုတန္တိ အတ္ထော။ ကာမဉ္စေတ္ထ တဏ္ဟာရဟိတာ ဒိဋ္ဌိ နတ္ထိ, တဏ္ဟာပိ ဒိဋ္ဌိယာ ပစ္စယော ဧဝ။ တဏ္ဟာပိ ‘‘နိစ္စံ အတ္တာ’’တိ အယောနိသော ဥမ္မုဇ္ဇန္တာနံ တထာပဝတ္တမိစ္ဆာဘိနိဝေသသ္သ မောဟော ဝိသေသပစ္စယောတိ ဒသ္သေတုံ ‘‘ဒိဋ္ဌိနိဝုတံ။ပေ.။ အတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။
Idāni vipallāsānaṃ pavattiṭṭhānaṃ visayaṃ dassetuṃ ‘‘so kuhiṃ vipallāsayati, catūsu attabhāvavatthūsū’’ti āha. Tattha attabhāvavatthūsūti pañcasu upādānakkhandhesu. Te hi āhito ahaṃ māno etthāti attā, ‘‘attā’’ti bhavati ettha buddhi vohāro cāti attabhāvo, so eva subhādīnaṃ vipallāsassa ca adhiṭṭhānabhāvato vatthu cāti ‘‘attabhāvavatthū’’ti vuccati. ‘‘Rūpaṃ attato samanupassatī’’tiādinā tesaṃ sabbavipallāsamūlabhūtāya sakkāyadiṭṭhiyā pavattiṭṭhānabhāvena attabhāvavatthutaṃ dassetvā puna vipallāsānaṃ pavattiākārena saddhiṃ visayaṃ vibhajitvā dassetuṃ ‘‘rūpaṃ paṭhamaṃ vipallāsavatthu asubhe subha’’nti vuttaṃ. Taṃ sabbaṃ suviññeyyaṃ. Puna mūlakāraṇavasena vipallāse vibhajitvā dassetuṃ ‘‘dve dhammā cittassa saṃkilesā’’tiādimāha. Tattha kiñcāpi avijjārahitā taṇhā natthi, avijjā ca subhasukhasaññānampi paccayo eva, tathāpi taṇhā etāsaṃ sātisayaṃ paccayoti dassetuṃ ‘‘taṇhānivutaṃ…pe… dukkhe sukha’’nti vuttaṃ. Diṭṭhinivutanti diṭṭhisīsena avijjā vuttāti avijjānivutanti attho. Kāmañcettha taṇhārahitā diṭṭhi natthi, taṇhāpi diṭṭhiyā paccayo eva. Taṇhāpi ‘‘niccaṃ attā’’ti ayoniso ummujjantānaṃ tathāpavattamicchābhinivesassa moho visesapaccayoti dassetuṃ ‘‘diṭṭhinivutaṃ…pe… attā’’ti vuttaṃ.
ယော ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသောတိ ‘‘အနိစ္စေ နိစ္စံ, အနတ္တနိ အတ္တာ’’တိ ပဝတ္တမ္ပိ ဝိပလ္လာသဒ္ဝယံ သန္ဓာယာဟ – ‘‘သော အတီတံ ရူပံ။ပေ.။ အတီတံ ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပသ္သတီ’’တိ။ ဧတေန အဋ္ဌာရသဝိဓောပိ ပုဗ္ဗန္တာနုကပ္ပိကဝာဒော ပစ္ဆိမာနံ ဒ္ဝိန္နံ ဝိပလ္လာသာနံ ဝသေန ဟောတီတိ ဒသ္သေတိ။ တဏ္ဟာဝိပလ္လာသောတိ တဏ္ဟာမူလကော ဝိပလ္လာသော။ ‘‘အသုဘေ သုဘံ, ဒုက္ခေ သုခ’’န္တိ ဧတံ ဝိပလ္လာသဒ္ဝယံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ အနာဂတံ ရူပံ အဘိနန္ဒတီတိ အနာဂတံ ရူပံ ဒိဋ္ဌာဘိနန္ဒနဝသေန အဘိနန္ဒတိ။ အနာဂတံ ဝေဒနံ, သညံ, သင္ခာရေ, ဝိညာဏံ အဘိနန္ဒတီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတေန စတုစတ္တာလီသဝိဓောပိ အပရန္တာနုကပ္ပိကဝာဒော ယေဘုယ္ယေန ပုရိမာနံ ဒ္ဝိန္နံ ဝိပလ္လာသာနံ ဝသေန ဟောတီတိ ဒသ္သေတိ။ ဒ္ဝေ ဓမ္မာ စိတ္တသ္သ ဥပက္ကိလေသာတိ ဧဝံ ပရမသာဝဇ္ဇသ္သ ဝိပလ္လာသသ္သ မူလကာရဏန္တိ ဝိသေသတော ဒ္ဝေ ဓမ္မာ စိတ္တသ္သ ဥပက္ကိလေသာ တဏ္ဟာ စ အဝိဇ္ဇာ စာတိ တေ သရူပတော ဒသ္သေတိ။ တာဟိ ဝိသုဇ္ဈန္တံ စိတ္တံ ဝိသုဇ္ဈတီတိ ပဋိပက္ခဝသေနပိ တာသံ ဥပက္ကိလေသဘာဝံယေဝ ဝိဘာဝေတိ, န ဟိ တဏ္ဟာအဝိဇ္ဇာသု ပဟီနာသု ကောစိ သံကိလေသဓမ္မော န ပဟီယတီတိ။ ယထာ စ ဝိပလ္လာသာနံ မူလကာရဏံ တဏ္ဟာဝိဇ္ဇာ, ဧဝံ သကလသ္သာပိ ဝဋ္ဋသ္သ မူလကာရဏန္တိ ယထာနုသန္ဓိနာဝ ဂာထံ နိဋ္ဌပေတုံ ‘‘တေသ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တေသန္တိ ယေသံ အရက္ခိတံ စိတ္တံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတဉ္စ, တေသံ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာန’’န္တိအာဒိနာ မာရသ္သ ဝသဂမနေန အနာဒိမတိသံသာရေ သံသရဏန္တိ ဒသ္သေတိ။
Yo diṭṭhivipallāsoti ‘‘anicce niccaṃ, anattani attā’’ti pavattampi vipallāsadvayaṃ sandhāyāha – ‘‘so atītaṃ rūpaṃ…pe… atītaṃ viññāṇaṃ attato samanupassatī’’ti. Etena aṭṭhārasavidhopi pubbantānukappikavādo pacchimānaṃ dvinnaṃ vipallāsānaṃ vasena hotīti dasseti. Taṇhāvipallāsoti taṇhāmūlako vipallāso. ‘‘Asubhe subhaṃ, dukkhe sukha’’nti etaṃ vipallāsadvayaṃ sandhāya vadati. Anāgataṃ rūpaṃ abhinandatīti anāgataṃ rūpaṃ diṭṭhābhinandanavasena abhinandati. Anāgataṃ vedanaṃ, saññaṃ, saṅkhāre, viññāṇaṃ abhinandatīti etthāpi eseva nayo. Etena catucattālīsavidhopi aparantānukappikavādo yebhuyyena purimānaṃ dvinnaṃ vipallāsānaṃ vasena hotīti dasseti. Dve dhammā cittassa upakkilesāti evaṃ paramasāvajjassa vipallāsassa mūlakāraṇanti visesato dve dhammā cittassa upakkilesā taṇhā ca avijjā cāti te sarūpato dasseti. Tāhi visujjhantaṃ cittaṃ visujjhatīti paṭipakkhavasenapi tāsaṃ upakkilesabhāvaṃyeva vibhāveti, na hi taṇhāavijjāsu pahīnāsu koci saṃkilesadhammo na pahīyatīti. Yathā ca vipallāsānaṃ mūlakāraṇaṃ taṇhāvijjā, evaṃ sakalassāpi vaṭṭassa mūlakāraṇanti yathānusandhināva gāthaṃ niṭṭhapetuṃ ‘‘tesa’’ntiādi vuttaṃ. Tattha tesanti yesaṃ arakkhitaṃ cittaṃ micchādiṭṭhihatañca, tesaṃ. ‘‘Avijjānīvaraṇāna’’ntiādinā mārassa vasagamanena anādimatisaṃsāre saṃsaraṇanti dasseti.
ထိနမိဒ္ဓာဘိဘူတေနာတိ ဧတ္ထ ‘‘ထိနံ နာမာ’’တိအာဒိနာ ထိနမိဒ္ဓာနံ သရူပံ ဒသ္သေတိ။ တေဟိ စိတ္တသ္သ အဘိဘူတတာ သုဝိညေယ္ယာဝာတိ တံ အနာမသိတ္ဝာ ကိလေသမာရဂ္ဂဟဏေနေဝ တံနိမိတ္တာ အဘိသင္ခာရမာရခန္ဓမာရမစ္စုမာရာ ဂဟိတာ ဧဝာတိ ‘‘ကိလေသမာရသ္သ စ သတ္တမာရသ္သ စာ’’တိ စ-သဒ္ဒေန ဝာ တေသမ္ပိ ဂဟဏံ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သော ဟိ နိဝုတော သံသာရာဘိမုခောတိ သော မာရဝသံ ဂတော, တတော ဧဝ နိဝုတော ကိလေသေဟိ ယာဝ န မာရဗန္ဓနံ ဆိဇ္ဇတိ, တာဝ သံသာရာဘိမုခောဝ ဟောတိ, န ဝိသင္ခာရာဘိမုခောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣမာနိ ဘဂဝတာ ဒ္ဝေ သစ္စာနိ ဒေသိတာနိ။ ကထံ ဒေသိတာနိ?
Thinamiddhābhibhūtenāti ettha ‘‘thinaṃ nāmā’’tiādinā thinamiddhānaṃ sarūpaṃ dasseti. Tehi cittassa abhibhūtatā suviññeyyāvāti taṃ anāmasitvā kilesamāraggahaṇeneva taṃnimittā abhisaṅkhāramārakhandhamāramaccumārā gahitā evāti ‘‘kilesamārassa ca sattamārassa cā’’ti ca-saddena vā tesampi gahaṇaṃ katanti daṭṭhabbaṃ. So hi nivuto saṃsārābhimukhoti so māravasaṃ gato, tato eva nivuto kilesehi yāva na mārabandhanaṃ chijjati, tāva saṃsārābhimukhova hoti, na visaṅkhārābhimukhoti adhippāyo. Imāni bhagavatā dve saccāni desitāni. Kathaṃ desitāni?
တတ္ထ ဒုဝိဓာ ကထာ အဘိဓမ္မနိသ္သိတာ စ သုတ္တန္တနိသ္သိတာ စ။ တာသု အဘိဓမ္မနိသ္သိတာ နာမ အရက္ခိတေန စိတ္တေနာတိ ရတ္တမ္ပိ စိတ္တံ အရက္ခိတံ, ဒုဋ္ဌမ္ပိ စိတ္တံ အရက္ခိတံ, မူဠ္ဟမ္ပိ စိတ္တံ အရက္ခိတံ။ တတ္ထ ရတ္တံ စိတ္တံ အဋ္ဌန္နံ လောဘသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒာနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ, ဒုဋ္ဌံ စိတ္တံ ဒ္ဝိန္နံ ပဋိဃစိတ္တုပ္ပာဒာနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ, မူဠ္ဟံ စိတ္တံ ဒ္ဝိန္နံ မောမူဟစိတ္တုပ္ပာဒာနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယာဝ ဣမေသံ စိတ္တုပ္ပာဒာနံ ဝသေန ဣန္ဒ္ရိယာနံ အဂုတ္တိ အဂောပာယနာ အပာလနာ အနာရက္ခာ သတိဝောသဂ္ဂော ပမာဒော စိတ္တသ္သ အသံဝရော, ဧဝံ အရက္ခိတံ စိတ္တံ ဟောတိ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတံ နာမ စိတ္တံ စတုန္နံ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တစိတ္တုပ္ပာဒာနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ, ထိနမိဒ္ဓာဘိဘူတံ နာမ စိတ္တံ ပဉ္စန္နံ သသင္ခာရိကာကုသလစိတ္တုပ္ပာဒာနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ သဗ္ဗေပိ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏေန ဒ္ဝာဒသ အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒာ ဟောန္တိ။ တေ ‘‘ကတမေ ဓမ္မာ အကုသလာ? ယသ္မိံ သမယေ အကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍေ (ဓ. သ. ၃၆၅) အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒဒေသနာဝသေန ဝိတ္ထာရတော ဝတ္တဗ္ဗာ။ မာရသ္သာတိ ဧတ္ထ ပဉ္စ မာရာ။ တေသု ကိလေသမာရသ္သ စတုန္နံ အာသဝာနံ စတုန္နံ ဩဃာနံ စတုန္နံ ယောဂာနံ စတုန္နံ ဂန္ထာနံ စတုန္နံ ဥပာဒာနာနံ အဋ္ဌန္နံ နီဝရဏာနံ ဒသန္နံ ကိလေသဝတ္ထူနံ ဝသေန အာသဝဂောစ္ဆကာဒီသု (ဓ. သ. ဒုကမာတိကာ ၁၄-၁၉, ၁၁၀၂) ဝုတ္တနယေန, တထာ ‘‘ဇာတိမဒော ဂောတ္တမဒော အာရောဂ္ယမဒော’’တိအာဒိနာ ခုဒ္ဒကဝတ္ထုဝိဘင္ဂေ (ဝိဘ. ၈၃၂) အာဂတာနံ သတ္တန္နံ ကိလေသာနဉ္စ ဝသေန ဝိဘာဂော ဝတ္တဗ္ဗော။ အယံ တာဝေတ္ထ အဘိဓမ္မနိသ္သိတာ ကထာ။
Tattha duvidhā kathā abhidhammanissitā ca suttantanissitā ca. Tāsu abhidhammanissitā nāma arakkhitena cittenāti rattampi cittaṃ arakkhitaṃ, duṭṭhampi cittaṃ arakkhitaṃ, mūḷhampi cittaṃ arakkhitaṃ. Tattha rattaṃ cittaṃ aṭṭhannaṃ lobhasahagatacittuppādānaṃ vasena veditabbaṃ, duṭṭhaṃ cittaṃ dvinnaṃ paṭighacittuppādānaṃ vasena veditabbaṃ, mūḷhaṃ cittaṃ dvinnaṃ momūhacittuppādānaṃ vasena veditabbaṃ. Yāva imesaṃ cittuppādānaṃ vasena indriyānaṃ agutti agopāyanā apālanā anārakkhā sativosaggo pamādo cittassa asaṃvaro, evaṃ arakkhitaṃ cittaṃ hoti. Micchādiṭṭhihataṃ nāma cittaṃ catunnaṃ diṭṭhisampayuttacittuppādānaṃ vasena veditabbaṃ, thinamiddhābhibhūtaṃ nāma cittaṃ pañcannaṃ sasaṅkhārikākusalacittuppādānaṃ vasena veditabbaṃ. Evaṃ sabbepi aggahitaggahaṇena dvādasa akusalacittuppādā honti. Te ‘‘katame dhammā akusalā? Yasmiṃ samaye akusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hotī’’tiādinā cittuppādakaṇḍe (dha. sa. 365) akusalacittuppādadesanāvasena vitthārato vattabbā. Mārassāti ettha pañca mārā. Tesu kilesamārassa catunnaṃ āsavānaṃ catunnaṃ oghānaṃ catunnaṃ yogānaṃ catunnaṃ ganthānaṃ catunnaṃ upādānānaṃ aṭṭhannaṃ nīvaraṇānaṃ dasannaṃ kilesavatthūnaṃ vasena āsavagocchakādīsu (dha. sa. dukamātikā 14-19, 1102) vuttanayena, tathā ‘‘jātimado gottamado ārogyamado’’tiādinā khuddakavatthuvibhaṅge (vibha. 832) āgatānaṃ sattannaṃ kilesānañca vasena vibhāgo vattabbo. Ayaṃ tāvettha abhidhammanissitā kathā.
သုတ္တန္တနိသ္သိတာ (မ. နိ. ၁.၃၄၇; အ. နိ. ၁၁.၁၇) ပန အရက္ခိတေန စိတ္တေနာတိ စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသ္ဝာ နိမိတ္တဂ္ဂာဟီ ဟောတိ အနုဗ္ယဉ္ဇနဂ္ဂာဟီ, ယတ္ဝာဓိကရဏမေနံ စက္ခုန္ဒ္ရိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒောမနသ္သာ ပာပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အန္ဝာသ္သဝေယ္ယုံ, တသ္သ သံဝရာယ န ပဋိပဇ္ဇတိ, န ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒ္ရိယံ, စက္ခုန္ဒ္ရိယေ န သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ သောတေန ။ပေ.။ ဃာနေန။ ဇိဝ္ဟာယ။ ကာယေန။ မနသာ။ပေ.။ မနိန္ဒ္ရိယေန သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ (မ. နိ. ၁.၃၄၇, ၄၁၁, ၄၂၁; ၂.၄၁၉; ၃.၁၅, ၇၅)။ ဧဝံ အရက္ခိတံ စိတ္တံ ဟောတိ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတေန စာတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတံ နာမ စိတ္တံ ပုဗ္ဗန္တကပ္ပနဝသေန ဝာ အပရန္တကပ္ပနဝသေန ဝာ ပုဗ္ဗန္တာပရန္တကပ္ပနဝသေန ဝာ မိစ္ဆာဘိနိဝိသန္တသ္သ အယောနိသော ဥမ္မုဇ္ဇန္တသ္သ ‘‘သသ္သတော လောကောတိ ဝာ။ပေ.။ နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’တိ (ဝိဘ. ၉၃၇; ပဋိ. မ. ၁.၁၄၀) ဝာ ယာ ဒိဋ္ဌိ, တာယ ဟတံ ဥပဟတံ။ ယာ စ ခော ‘‘ဣမာ စတ္တာရော သသ္သတဝာဒာ။ပေ.။ ပဉ္စ ပရမဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝာဒာ’’တိ ဗ္ရဟ္မဇာလေ (ဒီ. နိ. ၁.၃၀ အာဒယော) ပဉ္စတ္တယေ (မ. နိ. ၃.၂၁ အာဒယော) စ အာဂတာ ဒ္ဝာသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော, တာသံ ဝသေန စိတ္တသ္သ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတဘာဝော ကထေတဗ္ဗော။
Suttantanissitā (ma. ni. 1.347; a. ni. 11.17) pana arakkhitena cittenāti cakkhunā rūpaṃ disvā nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī, yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya na paṭipajjati, na rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye na saṃvaraṃ āpajjati. Sotena …pe… ghānena… jivhāya… kāyena… manasā…pe… manindriyena saṃvaraṃ āpajjati (ma. ni. 1.347, 411, 421; 2.419; 3.15, 75). Evaṃ arakkhitaṃ cittaṃ hoti. Micchādiṭṭhihatena cāti micchādiṭṭhihataṃ nāma cittaṃ pubbantakappanavasena vā aparantakappanavasena vā pubbantāparantakappanavasena vā micchābhinivisantassa ayoniso ummujjantassa ‘‘sassato lokoti vā…pe… neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti (vibha. 937; paṭi. ma. 1.140) vā yā diṭṭhi, tāya hataṃ upahataṃ. Yā ca kho ‘‘imā cattāro sassatavādā…pe… pañca paramadiṭṭhadhammanibbānavādā’’ti brahmajāle (dī. ni. 1.30 ādayo) pañcattaye (ma. ni. 3.21 ādayo) ca āgatā dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo, tāsaṃ vasena cittassa micchādiṭṭhihatabhāvo kathetabbo.
ထိနမိဒ္ဓာဘိဘူတေနာတိ ထိနံ နာမ စိတ္တသ္သ အကမ္မညတာ။ မိဒ္ဓံ နာမ ဝေဒနာဒိက္ခန္ဓတ္တယသ္သ အကမ္မညတာ။ တထာ ထိနံ အနုသ္သာဟသံဟနနံ။ မိဒ္ဓံ အသတ္တိဝိဃာတော။ ဣတိ ထိနေန မိဒ္ဓေန စ စိတ္တံ အဘိဘူတံ အဇ္ဈောတ္ထဋံ ဥပဒ္ဒုတံ သင္ကောစနပ္ပတ္တံ လယာပန္နံ။ ဝသံ မာရသ္သ ဂစ္ဆတီတိ ဝသော နာမ ဣစ္ဆာ လောဘော အဓိပ္ပာယော ရုစိ အာကင္ခာ အာဏာ အာဏတ္တိ။ မာရောတိ ပဉ္စ မာရာ – ခန္ဓမာရော အဘိသင္ခာရမာရော မစ္စုမာရော ဒေဝပုတ္တမာရော ကိလေသမာရောတိ။ ဂစ္ဆတီတိ တေသံ ဝသံ ဣစ္ဆံ။ပေ.။ အာဏတ္တိံ ဂစ္ဆတိ ဥပဂစ္ဆတိ ဥပေတိ ဝတ္တတိ အနုဝတ္တတိ နာတိက္ကမတီတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ဝသံ မာရသ္သ ဂစ္ဆတီ’’တိ။
Thinamiddhābhibhūtenāti thinaṃ nāma cittassa akammaññatā. Middhaṃ nāma vedanādikkhandhattayassa akammaññatā. Tathā thinaṃ anussāhasaṃhananaṃ. Middhaṃ asattivighāto. Iti thinena middhena ca cittaṃ abhibhūtaṃ ajjhotthaṭaṃ upaddutaṃ saṅkocanappattaṃ layāpannaṃ. Vasaṃ mārassa gacchatīti vaso nāma icchā lobho adhippāyo ruci ākaṅkhā āṇā āṇatti. Māroti pañca mārā – khandhamāro abhisaṅkhāramāro maccumāro devaputtamāro kilesamāroti. Gacchatīti tesaṃ vasaṃ icchaṃ…pe… āṇattiṃ gacchati upagacchati upeti vattati anuvattati nātikkamatīti. Tena vuccati – ‘‘vasaṃ mārassa gacchatī’’ti.
တတ္ထ ယထာဝုတ္တာ အကုသလာ ဓမ္မာ, တဏ္ဟာဝိဇ္ဇာ ဧဝ ဝာ သမုဒယသစ္စံ။ ယော သော ‘‘ဝသံ မာရသ္သ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝုတ္တော, သော ယေ ပဉ္စုပာဒာနက္ခန္ဓေ ဥပာဒာယ ပညတ္တော, တေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဒုက္ခသစ္စံ။ ဧဝံ ဘဂဝတာ ဣဓ ဒ္ဝေ သစ္စာနိ ဒေသိတာနိ။ တေနေဝာဟ – ‘‘ဒုက္ခံ သမုဒယော စာ’’တိ။ တေသံ ဘဂဝာ ပရိညာယ စ ပဟာနာယ စ ဓမ္မံ ဒေသေတီတိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပာကဋတရံ ကာတုံ ‘‘ဒုက္ခသ္သ ပရိညာယ သမုဒယသ္သ ပဟာနာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကထံ ဒေသေတီတိ စေ –
Tattha yathāvuttā akusalā dhammā, taṇhāvijjā eva vā samudayasaccaṃ. Yo so ‘‘vasaṃ mārassa gacchatī’’ti vutto, so ye pañcupādānakkhandhe upādāya paññatto, te pañcakkhandhā dukkhasaccaṃ. Evaṃ bhagavatā idha dve saccāni desitāni. Tenevāha – ‘‘dukkhaṃ samudayo cā’’ti. Tesaṃ bhagavā pariññāya ca pahānāya ca dhammaṃ desetīti vuttamevatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘dukkhassa pariññāya samudayassa pahānāyā’’ti vuttaṃ. Kathaṃ desetīti ce –
‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တသ္သ၊ သမ္မာသင္ကပ္ပဂောစရော။
‘‘Tasmā rakkhitacittassa, sammāsaṅkappagocaro;
သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ပုရက္ခတ္ဝာ၊ ဉတ္ဝာန ဥဒယဗ္ဗယံ။
Sammādiṭṭhiṃ purakkhatvā, ñatvāna udayabbayaṃ;
ထိနမိဒ္ဓာဘိဘူ ဘိက္ခု၊ သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟေ’’တိ။ (ဥဒာ. ၃၂) –
Thinamiddhābhibhū bhikkhu, sabbā duggatiyo jahe’’ti. (udā. 32) –
ဂာထာယ ။ တသ္သတ္ထော – ယသ္မာ အရက္ခိတေန စိတ္တေန ဝသံ မာရသ္သ ဂစ္ဆတိ, တသ္မာ သတိသံဝရေန မနစ္ဆဋ္ဌာနံ ဣန္ဒ္ရိယာနံ ရက္ခဏေန ရက္ခိတစိတ္တော အသ္သ။ သမ္မာသင္ကပ္ပဂောစရောတိ ယသ္မာ ကာမသင္ကပ္ပာဒိမိစ္ဆာသင္ကပ္ပဂောစရော တထာ တထာ အယောနိသော ဝိကပ္ပေတ္ဝာ နာနာဝိဓာနိ မိစ္ဆာဒသ္သနာနိ ဂဏ္ဟာတိ။ တတော ဧဝ စ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတေန စိတ္တေန ဝသံ မာရသ္သ ဂစ္ဆတိ, တသ္မာ ယောနိသောမနသိကာရေန ကမ္မံ ကရောန္တော နေက္ခမ္မသင္ကပ္ပာဒိသမ္မာသင္ကပ္ပဂောစရော အသ္သ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ပုရက္ခတ္ဝာတိ သမ္မာသင္ကပ္ပဂောစရတာယ ဝိဓုတမိစ္ဆာဒသ္သနော ကမ္မသ္သကတာလက္ခဏံ ယထာဘူတဉာဏလက္ခဏဉ္စ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ပုဗ္ဗင္ဂမံ ကတ္ဝာ သီလသမာဓီသု ယုတ္တပ္ပယုတ္တော။ တတော ဧဝ စ ဉတ္ဝာန ဥဒယဗ္ဗယံ ပဉ္စသု ဥပာဒာနက္ခန္ဓေသု သမပညာသာယ အာကာရေဟိ ဥပ္ပာဒံ နိရောဓဉ္စ ဉတ္ဝာ ဝိပသ္သနံ ဥသ္သုက္ကာပေတ္ဝာ အနုက္ကမေန အရိယမဂ္ဂေ ဂဏ္ဟန္တော အဂ္ဂမဂ္ဂေန ထိနမိဒ္ဓာဘိဘူ ဘိက္ခု သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟေတိ ဧဝံ သဗ္ဗသော ဘိန္နကိလေသတ္တာ ဘိက္ခု ခီဏာသဝော ယထာသမ္ဘဝံ တိဝိဓဒုက္ခတာယောဂေန ဒုဂ္ဂတိသင္ခာတာ သဗ္ဗာပိ ဂတိယော ဇဟေယ္ယ, တာသံ ပရဘာဂေ နိဗ္ဗာနေ တိဋ္ဌေယ္ယာတိ အတ္ထော။
Gāthāya . Tassattho – yasmā arakkhitena cittena vasaṃ mārassa gacchati, tasmā satisaṃvarena manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ rakkhaṇena rakkhitacitto assa. Sammāsaṅkappagocaroti yasmā kāmasaṅkappādimicchāsaṅkappagocaro tathā tathā ayoniso vikappetvā nānāvidhāni micchādassanāni gaṇhāti. Tato eva ca micchādiṭṭhihatena cittena vasaṃ mārassa gacchati, tasmā yonisomanasikārena kammaṃ karonto nekkhammasaṅkappādisammāsaṅkappagocaro assa. Sammādiṭṭhiṃ purakkhatvāti sammāsaṅkappagocaratāya vidhutamicchādassano kammassakatālakkhaṇaṃ yathābhūtañāṇalakkhaṇañca sammādiṭṭhiṃ pubbaṅgamaṃ katvā sīlasamādhīsu yuttappayutto. Tato eva ca ñatvāna udayabbayaṃ pañcasu upādānakkhandhesu samapaññāsāya ākārehi uppādaṃ nirodhañca ñatvā vipassanaṃ ussukkāpetvā anukkamena ariyamagge gaṇhanto aggamaggena thinamiddhābhibhū bhikkhu sabbā duggatiyo jaheti evaṃ sabbaso bhinnakilesattā bhikkhu khīṇāsavo yathāsambhavaṃ tividhadukkhatāyogena duggatisaṅkhātā sabbāpi gatiyo jaheyya, tāsaṃ parabhāge nibbāne tiṭṭheyyāti attho.
ယံ တဏ္ဟာယ အဝိဇ္ဇာယ စ ပဟာနံ, အယံ နိရောဓောတိ ပဟာနသ္သ နိရောဓသ္သ ပစ္စယဘာဝတော အသင္ခတဓာတု ပဟာနံ နိရောဓောတိ စ ဝုတ္တာ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနီတိ ပုရိမဂာထာယ ပုရိမာနိ ဒ္ဝေ, ပစ္ဆိမဂာထာယ ပစ္ဆိမာနိ ဒ္ဝေတိ ဒ္ဝီဟိ ဂာထာဟိ ဘာသိတာနိ ဣမာနိ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ။ တေသု သမုဒယေန အသ္သာဒော, ဒုက္ခေန အာဒီနဝော, မဂ္ဂနိရောဓေဟိ နိသ္သရဏံ, သဗ္ဗဂတိဇဟနံ ဖလံ, ရက္ခိတစိတ္တတာဒိကော ဥပာယော, အရက္ခိတစိတ္တတာဒိနိသေဓနမုခေန ရက္ခိတစိတ္တတာဒီသု နိယောဇနံ ဘဂဝတော အာဏတ္တီတိ။ ဧဝံ ဒေသနာဟာရပဒတ္ထာ အသ္သာဒာဒယော နိဒ္ဓာရေတဗ္ဗာ။ တေနေဝာဟ – ‘‘နိယုတ္တော ဒေသနာဟာရသမ္ပာတော’’တိ။
Yaṃ taṇhāya avijjāya ca pahānaṃ, ayaṃ nirodhoti pahānassa nirodhassa paccayabhāvato asaṅkhatadhātu pahānaṃ nirodhoti ca vuttā. Imāni cattāri saccānīti purimagāthāya purimāni dve, pacchimagāthāya pacchimāni dveti dvīhi gāthāhi bhāsitāni imāni cattāri ariyasaccāni. Tesu samudayena assādo, dukkhena ādīnavo, magganirodhehi nissaraṇaṃ, sabbagatijahanaṃ phalaṃ, rakkhitacittatādiko upāyo, arakkhitacittatādinisedhanamukhena rakkhitacittatādīsu niyojanaṃ bhagavato āṇattīti. Evaṃ desanāhārapadatthā assādādayo niddhāretabbā. Tenevāha – ‘‘niyutto desanāhārasampāto’’ti.
ဒေသနာဟာရသမ္ပာတဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Desanāhārasampātavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / နေတ္တိပ္ပကရဏပာဠိ • Nettippakaraṇapāḷi / ၁. ဒေသနာဟာရသမ္ပာတော • 1. Desanāhārasampāto
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (ဋီကာ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / နေတ္တိပ္ပကရဏ-ဋီကာ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ၁. ဒေသနာဟာရသမ္ပာတဝဏ္ဏနာ • 1. Desanāhārasampātavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (ဋီကာ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / နေတ္တိဝိဘာဝိနီ • Nettivibhāvinī / ၁. ဒေသနာဟာရသမ္ပာတဝိဘာဝနာ • 1. Desanāhārasampātavibhāvanā
