Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / ནེཏྟིཝིབྷཱཝིནཱི • Nettivibhāvinī

    ༡. དེསནཱཧཱརསམྤཱཏཝིབྷཱཝནཱ

    1. Desanāhārasampātavibhāvanā

    ༥༢. ཡེན ཡེན སཾཝཎྞནཱཝིསེསབྷཱུཏེན དེསནཱཧཱརཝིབྷངྒཱདིཧཱརཝིབྷངྒེན ཨསྶཱདཱདཡོ ནཱནཱསུཏྟཏྠཱ ཝིབྷཏྟཱ, སོ སཾཝཎྞནཱཝིསེསབྷཱུཏོ དེསནཱཧཱརཝིབྷངྒཱདིཧཱརཝིབྷངྒོ པརིཔུཎྞོ།

    52. Yena yena saṃvaṇṇanāvisesabhūtena desanāhāravibhaṅgādihāravibhaṅgena assādādayo nānāsuttatthā vibhattā, so saṃvaṇṇanāvisesabhūto desanāhāravibhaṅgādihāravibhaṅgo paripuṇṇo.

    ‘‘སོལ༹ས ཧཱརཱ པཋམཾ, དིསཱལོཙནཏོ དིསཱ ཝིལོཀེཏྭཱ།

    ‘‘Soḷasa hārā paṭhamaṃ, disālocanato disā viloketvā;

    སངྑིཔིཡ ཨངྐུསེན ཧི, ནཡེཧི ཏཱིཧི ནིདྡིསེ སུཏྟ’’ནྟི༎ (ནེཏྟི॰ ༤ ནཡསངྑེཔ) –

    Saṅkhipiya aṅkusena hi, nayehi tīhi niddise sutta’’nti. (netti. 4 nayasaṅkhepa) –

    གཱཐཱ ནིདྡེསཝཱརེ ཨཱཙརིཡེན ཝུཏྟཱ, ཏསྶཱ གཱཐཱཡ ནིདྡེསོ ཧཱརཝིབྷངྒཝཱརསྶ ཨཱདིམྷི ན ཝིབྷཏྟོ, ‘‘ཀུཧིཉྩི ཝིབྷཏྟོ, ཧཱརསམྤཱཏེ ཝཱ ཝིབྷཏྟོ ཀིཾ, ཨུདཱཧུ ནཡསམུཊྛཱནཧཱརེ ཝཱ ཝིབྷཏྟོ ཀི’’ནྟི པུཙྪིཏབྦཏྟཱ ‘‘ཧཱརསམྤཱཏེ ཝིབྷཏྟོ’’ཏི ཏུམྷེཧི དཊྛབྦོཏི ཝིཉྙཱཔནཏྠཾ ‘‘སོལ༹ས ཧཱརཱ པཋམ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ།

    Gāthā niddesavāre ācariyena vuttā, tassā gāthāya niddeso hāravibhaṅgavārassa ādimhi na vibhatto, ‘‘kuhiñci vibhatto, hārasampāte vā vibhatto kiṃ, udāhu nayasamuṭṭhānahāre vā vibhatto ki’’nti pucchitabbattā ‘‘hārasampāte vibhatto’’ti tumhehi daṭṭhabboti viññāpanatthaṃ ‘‘soḷasa hārā paṭhama’’ntiādi vuttaṃ.

    ཨཐ ཝཱ སུཔརིཀམྨཀཏབྷཱུམིསདིསེསུ སཾཝཎྞེཏབྦེསུ ནཱནཱསུཏྟཔྤདེསེསུ ནཱནཱཝཎྞསུགནྡྷཔུཔྥསདིསེ སོལ༹ས ཧཱརེ སཾཝཎྞནཱབྷཱཝེན ཡོཛེཏྭཱ སོལ༹ས ཧཱརཱ ཨཱཙརིཡེན ཝིབྷཏྟཱ, ཏཐཱ སུསིཀྑིཏསིཔྤཱཙརིཡསུཝིཙཱརིཏཛམྦུནདཱབྷརཎསདིསེསུ སཾཝཎྞེཏབྦེསུ ནཱནཱསུཏྟཔྤདེསེསུ ནཱནཱཝིདྷརཾསིཛཱལཝིཝིདྷམཎིརཏནསདིསེ སོལ༹ས ཧཱརེ སཾཝཎྞནཱབྷཱཝེན ཡོཛེཏྭཱཝ སོལ༹ས ཧཱརཱ ཝིབྷཏྟཱ, མཧཱཔཐཝིཾ པརིཝཏྟེཏྭཱ པཔྤཊཀོཛསྶ ཁཱདཱཔནཾ ཨཏིདུཀྐརཾ ཝིཡ, ནཱནཱཝིདྷེསུ སཾཝཎྞེཏབྦེསུ སུཏྟཔྤདེསེསུ པརམཏྠོཛཱཡ སོལ༹སཧི ཧཱརེཧི ཨཏིདུཀྐརཁཱདཱཔནསདིསཾ ཝིཉྙཱཔནཾ ཀརོནྟེན ཙ ཡོཛནིཀམདྷུགཎྜཾ པཱིལེ༹ཏྭཱ སུམདྷུརསསྶ པཱཡཱཔནཾ ཨཏིདུཀྐརཾ ཝིཡ ནཱནཱཝིདྷེསུ སཾཝཎྞེཏབྦེསུ སུཏྟཔྤདེསེསུ པརམཏྠམདྷུརསསྶ སོལ༹སཧི ཧཱརེཧི ཨཏིདུཀྐརཾ པཱཡཱཔནསདིསཾ ཝིཉྙཱཔནཾ ཀརོནྟེན ཙ ཨཱཙརིཡེན ཨནེཀེསུ སཾཝཎྞེཏབྦསུཏྟཔྤདེསེསུ སོལ༹ས ཧཱརེ སཾཝཎྞནཱབྷཱཝེན ཡོཛེཏྭཱ སོལ༹ས ཧཱརཱ ཝིབྷཏྟཱ, ཨམྷེཧི ཙ ཉཱཏཱ, ‘‘ནཱནཱཝིདྷསུཏྟཔྤདེསེསུ ཏེ སཾཝཎྞནཱབྷཱཝེན ཡོཛེཏྭཱ སོལ༹ས ཧཱརཱ ཝིབྷཏྟཱ ཀིཾ , ཨུདཱཧུ ཨེཀསྨིམྤི སཾཝཎྞེཏབྦསུཏྟཔྤདེསེ སཾཝཎྞནཱབྷཱཝེན ཡོཛེཏྭཱ སོལ༹ས ཧཱརཱ ཝིབྷཏྟཱ ཀི’’ནྟི ཝཏྟབྦཏྟཱ ཨེཀསྨིམྤི སཾཝཎྞེཏབྦསུཏྟཔྤདེསེ སཾཝཎྞནཱབྷཱཝེན ཡོཛེཏྭཱ སོལ༹ས ཧཱརཱ ཝིབྷཏྟཱཡེཝཱཏི ཏཐཱ ཝིབྷཛནྟོ ‘‘སོལ༹ས ཧཱརཱ པཋམ’’ནྟིཨཱདིཀཾ ཧཱརསམྤཱཏཝཱརཾ ཨཱཧ།

    Atha vā suparikammakatabhūmisadisesu saṃvaṇṇetabbesu nānāsuttappadesesu nānāvaṇṇasugandhapupphasadise soḷasa hāre saṃvaṇṇanābhāvena yojetvā soḷasa hārā ācariyena vibhattā, tathā susikkhitasippācariyasuvicāritajambunadābharaṇasadisesu saṃvaṇṇetabbesu nānāsuttappadesesu nānāvidharaṃsijālavividhamaṇiratanasadise soḷasa hāre saṃvaṇṇanābhāvena yojetvāva soḷasa hārā vibhattā, mahāpathaviṃ parivattetvā pappaṭakojassa khādāpanaṃ atidukkaraṃ viya, nānāvidhesu saṃvaṇṇetabbesu suttappadesesu paramatthojāya soḷasahi hārehi atidukkarakhādāpanasadisaṃ viññāpanaṃ karontena ca yojanikamadhugaṇḍaṃ pīḷetvā sumadhurasassa pāyāpanaṃ atidukkaraṃ viya nānāvidhesu saṃvaṇṇetabbesu suttappadesesu paramatthamadhurasassa soḷasahi hārehi atidukkaraṃ pāyāpanasadisaṃ viññāpanaṃ karontena ca ācariyena anekesu saṃvaṇṇetabbasuttappadesesu soḷasa hāre saṃvaṇṇanābhāvena yojetvā soḷasa hārā vibhattā, amhehi ca ñātā, ‘‘nānāvidhasuttappadesesu te saṃvaṇṇanābhāvena yojetvā soḷasa hārā vibhattā kiṃ , udāhu ekasmimpi saṃvaṇṇetabbasuttappadese saṃvaṇṇanābhāvena yojetvā soḷasa hārā vibhattā ki’’nti vattabbattā ekasmimpi saṃvaṇṇetabbasuttappadese saṃvaṇṇanābhāvena yojetvā soḷasa hārā vibhattāyevāti tathā vibhajanto ‘‘soḷasa hārā paṭhama’’ntiādikaṃ hārasampātavāraṃ āha.

    ནནུ ཧཱརསམྤཱཏཝཱརཾ ཀཐེཏུཀཱམེན ཨཱཙརིཡེན ‘‘ཏཏྠ ཀཏམོ དེསནཱཧཱརསམྤཱཏོ’’ཏིཨཱདིཝཙནཾ ཝཏྟབྦཾ, ཨཐ ཀསྨཱ ‘‘སོལ༹ས ཧཱརཱ པཋམ’’ནྟིཨཱདི ཝཏྟབྦནྟི ཙེ? ནིདྡེསེ ཝུཏྟཾ ‘‘སོལ༹ས ཧཱརཱ པཋམ’’ནྟིཨཱདིཀཾ གཱཐཾ ཧཱརཝིབྷངྒཝཱརོ ནཔྤཡོཛེཏི ཝིཔྤཀིཎྞཝིསཡཏྟཱ ཙ ནཡཝིཙཱརསྶ ཙ ཨནྟརིཏཏྟཱ། ཧཱརསམྤཱཏཝཱརོ པན ཏཾ གཱཐཾ པཡོཛེཏི ཨཝིཀིཎྞཝིསཡཏྟཱ། ཏསྨཱ ཏཾ གཱཐཾ པཙྩཱམསིཏྭཱ ཧཱརསམྤཱཏཝཱརེ ཏསྶཱ གཱཐཱཡ ནིདྡེསོ དཊྛབྦོཏི ཝིཉྙཱཔནཏྠཾ ‘‘སོལ༹ས ཧཱརཱ པཋམ’’ནྟིཨཱདི ཝཏྟབྦཾཡེཝཱཏི། ཨཊྛཀཐཱཡཾ པན –

    Nanu hārasampātavāraṃ kathetukāmena ācariyena ‘‘tattha katamo desanāhārasampāto’’tiādivacanaṃ vattabbaṃ, atha kasmā ‘‘soḷasa hārā paṭhama’’ntiādi vattabbanti ce? Niddese vuttaṃ ‘‘soḷasa hārā paṭhama’’ntiādikaṃ gāthaṃ hāravibhaṅgavāro nappayojeti vippakiṇṇavisayattā ca nayavicārassa ca antaritattā. Hārasampātavāro pana taṃ gāthaṃ payojeti avikiṇṇavisayattā. Tasmā taṃ gāthaṃ paccāmasitvā hārasampātavāre tassā gāthāya niddeso daṭṭhabboti viññāpanatthaṃ ‘‘soḷasa hārā paṭhama’’ntiādi vattabbaṃyevāti. Aṭṭhakathāyaṃ pana –

    ཨེཝཾ སུཔརིཀམྨཀཏཱཡ བྷཱུམིཡཱ ནཱནཱཝཎྞཱནི མུཏྟཔུཔྥཱནི པཀིརནྟོ ཝིཡ, སུསིཀྑིཏསིཔྤཱཙརིཡཝིཙཱརིཏེསུ སུརཏྟསུཝཎྞཱལངྐཱརེསུ ནཱནཱཝིདྷརཾསིཛཱལསམུཛྫལཱནི ཝིཝིདྷཱནི མཎིརཏནཱནི བནྡྷནྟོ ཝིཡ, མཧཱཔཐཝིཾ པརིཝཏྟེཏྭཱ པཔྤཊཀོཛཾ ཁཱདཱཔེནྟོ ཝིཡ , ཡོཛནིཀམདྷུགཎྜཾ པཱིལེ༹ཏྭཱ སུམདྷུརསཾ པཱཡེནྟོ ཝིཡ ཙ ཨཱཡསྨཱ མཧཱཀཙྩཱནོ ནཱནཱསུཏྟཔྤདེསེ ཨུདཱཧརནྟོ སོལ༹ས ཧཱརེ ཝིབྷཛིཏྭཱ ཨིདཱནི ཏེ ཨེཀསྨིཾཡེཝ སུཏྟེ ཡོཛེཏྭཱ དསྶེནྟོ ཧཱརསམྤཱཏཝཱརཾ ཨཱརབྷི། ཨཱརབྷནྟོ ཙ ཡཱཡཾ ནིདྡེསཝཱརེ –

    Evaṃ suparikammakatāya bhūmiyā nānāvaṇṇāni muttapupphāni pakiranto viya, susikkhitasippācariyavicāritesu surattasuvaṇṇālaṅkāresu nānāvidharaṃsijālasamujjalāni vividhāni maṇiratanāni bandhanto viya, mahāpathaviṃ parivattetvā pappaṭakojaṃ khādāpento viya , yojanikamadhugaṇḍaṃ pīḷetvā sumadhurasaṃ pāyento viya ca āyasmā mahākaccāno nānāsuttappadese udāharanto soḷasa hāre vibhajitvā idāni te ekasmiṃyeva sutte yojetvā dassento hārasampātavāraṃ ārabhi. Ārabhanto ca yāyaṃ niddesavāre –

    ‘‘སོལ༹ས ཧཱརཱ པཋམཾ, དིསཱལོཙནཏོ དིསཱ ཝིལོཀེཏྭཱ།

    ‘‘Soḷasa hārā paṭhamaṃ, disālocanato disā viloketvā;

    སངྑིཔིཡ ཨངྐུསེན ཧི, ནཡེཧི ཏཱིཧི ནིདྡིསེ སུཏྟ’’ནྟི༎ –

    Saṅkhipiya aṅkusena hi, nayehi tīhi niddise sutta’’nti. –

    གཱཐཱ ཝུཏྟཱ། ཡསྨཱ ཏཾ ཧཱརཝིབྷངྒཝཱརོ ནཔྤཡོཛེཏི ཝིཔྤཀིཎྞཝིསཡཏྟཱ, ནཡཝིཙཱརསྶ ཙ ཨནྟརིཏཏྟཱ། ཨནེཀེཧི སུཏྟཔྤདེསེཧི ཧཱརཱནཾ ཝིབྷཱགདསྶནམེཝ ཧི ཧཱརཝིབྷངྒཝཱརོ། ཧཱརསམྤཱཏཝཱརོ པན ཏཾ པཡོཛེཏི ཨེཀསྨིཾཡེཝ སུཏྟཔྤདེསེ སོལ༹ས ཧཱརེ ཡོཛེཏྭཱཝ ཏདནནྟརཾ ནཡསམུཊྛཱནསྶ ཀཐིཏཏྟཱ། ཏསྨཱ ‘‘སོལ༹ས ཧཱརཱ པཋམ’’ནྟི གཱཐཾ པཙྩཱམསིཏྭཱ ‘‘ཏསྶཱ ནིདྡེསོ ཀུཧིཾ དཊྛབྦོ? ཧཱརསམྤཱཏེཏི ཨཱཧཱ’’ཏི –

    Gāthā vuttā. Yasmā taṃ hāravibhaṅgavāro nappayojeti vippakiṇṇavisayattā, nayavicārassa ca antaritattā. Anekehi suttappadesehi hārānaṃ vibhāgadassanameva hi hāravibhaṅgavāro. Hārasampātavāro pana taṃ payojeti ekasmiṃyeva suttappadese soḷasa hāre yojetvāva tadanantaraṃ nayasamuṭṭhānassa kathitattā. Tasmā ‘‘soḷasa hārā paṭhama’’nti gāthaṃ paccāmasitvā ‘‘tassā niddeso kuhiṃ daṭṭhabbo? Hārasampāteti āhā’’ti –

    ཝུཏྟཾ། གཱཐཱཏྠོ ནིདྡེསཝིབྷཱཝནཱཡཾ ཝུཏྟོཝ། ‘‘སོལ༹ས…པེ॰… སུཏྟ’’ནྟི ཡཱ གཱཐཱ ནིདྡེསེ ཨཱཙརིཡེན ཝུཏྟཱ, ཏསྶཱ གཱཐཱཡ ནིདྡེསོ ཀུཧིཾ དཊྛབྦོ, ཧཱརཝིབྷངྒསྶ ཨཱདིམྷི ཨཱཙརིཡེན ན ཝིབྷཏྟོ, ཧཱརསམྤཱཏེ ཝཱ པཙྩཱམསིཏྭཱ ཝིབྷཏྟོཏི དཊྛབྦོ ཀིཾ, ཨུདཱཧུ ནཡསམུཊྛཱནེ ཝཱ པཙྩཱམསིཏྭཱ ཝིབྷཏྟོཏི དཊྛབྦོ ཀིནྟི པུཙྪཏི། ཧཱརསམྤཱཏེ པཙྩཱམསིཏྭཱ ཝིབྷཏྟོཏི དཊྛབྦོཏི ཝིསྶཛྫནཱ།

    Vuttaṃ. Gāthāttho niddesavibhāvanāyaṃ vuttova. ‘‘Soḷasa…pe… sutta’’nti yā gāthā niddese ācariyena vuttā, tassā gāthāya niddeso kuhiṃ daṭṭhabbo, hāravibhaṅgassa ādimhi ācariyena na vibhatto, hārasampāte vā paccāmasitvā vibhattoti daṭṭhabbo kiṃ, udāhu nayasamuṭṭhāne vā paccāmasitvā vibhattoti daṭṭhabbo kinti pucchati. Hārasampāte paccāmasitvā vibhattoti daṭṭhabboti vissajjanā.

    ཧཱརསམྤཱཏེ ཏསྶཱ གཱཐཱཡ ནིདྡེསོ དཊྛབྦོཏི ཨཱཙརིཡེན ཝུཏྟོ, སོ ཧཱརསམྤཱཏོ དེསནཱཧཱརསམྤཱཏབྷེདེན སོལ༹སཝིདྷོ, ‘‘ཏཏྠ ཀཏམོ ཧཱརསམྤཱཏོ དེསནཱཧཱརསམྤཱཏོ’’ཏི པུཙྪིཏབྦཏྟཱ ཨིམསྨིཾ སུཏྟེ སཾཝཎྞེཏབྦེ སཾཝཎྞནཱབྷཱཝེན མཡཱ ཝིབྷཛིཡམཱནོ ཧཱརསམྤཱཏབྷཱུཏོ སཾཝཎྞནཱཝིསེསོ དེསནཱཧཱརསམྤཱཏོ ནཱམཱཏི ཏཐཱ ཝིབྷཛིཏུཾ ‘‘ཏཏྠ ཀཏམོ དེསནཱཧཱརསམྤཱཏོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཏཏྠཱཏི ཏསྨིཾ སོལ༹སཝིདྷེ དེསནཱཧཱརསམྤཱཏཱདིཀེ ཧཱརསམྤཱཏེ། ཀཏམོ ཧཱརསམྤཱཏབྷཱུཏོ སཾཝཎྞནཱཝིསེསོ དེསནཱཧཱརསམྤཱཏོ ནཱམཱཏི པུཙྪཏི།

    Hārasampāte tassā gāthāya niddeso daṭṭhabboti ācariyena vutto, so hārasampāto desanāhārasampātabhedena soḷasavidho, ‘‘tattha katamo hārasampāto desanāhārasampāto’’ti pucchitabbattā imasmiṃ sutte saṃvaṇṇetabbe saṃvaṇṇanābhāvena mayā vibhajiyamāno hārasampātabhūto saṃvaṇṇanāviseso desanāhārasampāto nāmāti tathā vibhajituṃ ‘‘tattha katamo desanāhārasampāto’’tiādi vuttaṃ. Tatthāti tasmiṃ soḷasavidhe desanāhārasampātādike hārasampāte. Katamo hārasampātabhūto saṃvaṇṇanāviseso desanāhārasampāto nāmāti pucchati.

    ‘‘ཨརཀྑིཏེན ཙིཏྟེན, མིཙྪཱདིཊྛིཧཏེན ཙ།

    ‘‘Arakkhitena cittena, micchādiṭṭhihatena ca;

    ཐིནམིདྡྷཱབྷིབྷཱུཏེན, ཝསཾ མཱརསྶ གཙྪཏཱི’’ཏི༎ –

    Thinamiddhābhibhūtena, vasaṃ mārassa gacchatī’’ti. –

    སུཏྟེ ‘‘ཨརཀྑིཏེན ཙིཏྟེནཱཏི ཀིཾདེསཡཏཱི’’ཏི པུཙྪིཏྭཱ ‘‘པམཱདཾ དེསཡཏཱི’’ཏིཨཱདིསཾཝཎྞནཱཝིསེསོ དེསནཱཧཱརསམྤཱཏོ ནཱམཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི། གཱཐཱཏྠོ ཨཊྛཀཐཱཡཾ (ནེཏྟི॰ ཨཊྛ॰ ༥༢) ཝིབྷཏྟོ། ཡོཛནཏྠོ པན ཨརཀྑིཏེན ཙིཏྟེན ཨརཀྑིཏཙིཏྟསམངྒཱི པུགྒལོ མཱརསྶ མཙྩུནོ ཝསཾ གཙྪཏི། མིཙྪཱདིཊྛིཧཏེན ཝིཔལླཱསེན ཝིཔལླཱསསམངྒཱི པུགྒལོ མཱརསྶ ཝསཾ གཙྪཏི། ཐིནམིདྡྷཱབྷིབྷཱུཏེན སསངྑཱརིཀཙིཏྟེན ཀུསཱིཏཙིཏྟེན ཏཾཙིཏྟསམངྒཱི པུགྒལོ མཱརསྶ ཀིལེསཱདིམཱརསྶ ཝསཾ གཙྪཏཱིཏི།

    Sutte ‘‘arakkhitena cittenāti kiṃdesayatī’’ti pucchitvā ‘‘pamādaṃ desayatī’’tiādisaṃvaṇṇanāviseso desanāhārasampāto nāmāti vuttaṃ hoti. Gāthāttho aṭṭhakathāyaṃ (netti. aṭṭha. 52) vibhatto. Yojanattho pana arakkhitena cittena arakkhitacittasamaṅgī puggalo mārassa maccuno vasaṃ gacchati. Micchādiṭṭhihatena vipallāsena vipallāsasamaṅgī puggalo mārassa vasaṃ gacchati. Thinamiddhābhibhūtena sasaṅkhārikacittena kusītacittena taṃcittasamaṅgī puggalo mārassa kilesādimārassa vasaṃ gacchatīti.

    ‘‘ཨརཀྑིཏེན ཙིཏྟེནཱ’ཏི པདེན དེསིཏཾ ཏཾ པམཱདདྷམྨཛཱཏཾ ཀསྶ པད’’ནྟི ཝཏྟབྦཏྟཱ ‘‘ཏཾ མཙྩུནོ པད’’ནྟི ཝུཏྟཾ། ‘‘ཨརཀྑིཏེན ཙིཏྟེནཱ’’ཏི ཨིམིནཱ སུཏྟཔྤདེསེན དེསིཏོ ཨཏྠོ ཨཱཙརིཡེན ཝིབྷཏྟོ, ཨམྷེཧི ཙ ཉཱཏོ, ‘‘མིཙྪཱདིཊྛིཧཏེན ཙཱཏི སུཏྟཔྤདེསེན དེསིཏོ ཨཏྠོ ཀཐཾ ཝིབྷཏྟོ’’ཏི ཝཏྟབྦཏྟཱ ‘‘མིཙྪཱདིཊྛིཧཏེན ཙཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཡེན ཝིཔལླཱསེན ཡདཱ ཨནིཙྩེ ‘‘ནིཙྩ’’ནྟི པསྶཏི, ཏདཱ པཝཏྟོ སོ ཝིཔལླཱསོ ‘‘མིཙྪཱདིཊྛིཧཏཾ ནཱམཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི། ‘‘སོ པན ཝིཔལླཱསོ ཀིཾལཀྑཎོ’’ཏི པུཙྪིཏབྦཏྟཱ ཏཐཱ པུཙྪིཏྭཱ ‘‘ཝིཔརཱིཏགྒཱཧལཀྑཎོ ཝིཔལླཱསོ’’ཏི ཝུཏྟཾ།

    ‘‘Arakkhitena cittenā’ti padena desitaṃ taṃ pamādadhammajātaṃ kassa pada’’nti vattabbattā ‘‘taṃ maccuno pada’’nti vuttaṃ. ‘‘Arakkhitena cittenā’’ti iminā suttappadesena desito attho ācariyena vibhatto, amhehi ca ñāto, ‘‘micchādiṭṭhihatena cāti suttappadesena desito attho kathaṃ vibhatto’’ti vattabbattā ‘‘micchādiṭṭhihatena cā’’tiādi vuttaṃ. Yena vipallāsena yadā anicce ‘‘nicca’’nti passati, tadā pavatto so vipallāso ‘‘micchādiṭṭhihataṃ nāmā’’ti vuccati. ‘‘So pana vipallāso kiṃlakkhaṇo’’ti pucchitabbattā tathā pucchitvā ‘‘viparītaggāhalakkhaṇo vipallāso’’ti vuttaṃ.

    ཝིཔརཱིཏགྒཱཧལཀྑཎོཏི ཨསུབྷཱདཱིནཾཡེཝ སུབྷཱདིཝིཔརཱིཏགྒཱཧལཀྑཎོ ཝིཔལླཱསོ ‘‘ཝིཔལླཱསཡཏཱི’’ཏི ཀཱརིཏཏྠསམྦྷཝཏོ། ཀིཾ ཝིཔལླཱསོ ཝིཔརཱིཏགྒཱཧལཀྑཎོ? སོ ཝིཔལླཱསོ སཉྙཾ ཝིཔལླཱསཡཏི, ཙིཏྟམྤི ཝིཔལླཱསཡཏི, དིཊྛིམྤི ཝིཔལླཱསཡཏི། ཨིཏི ཏཡོ དྷམྨེ ཝིཔལླཱསཡཏཱིཏི ཝིཔལླཱསེཏབྦཱནཾ ཏིཝིདྷཏྟཱ ཝིཔལླཱསཱཔི ཏིཝིདྷཱ ཧོནྟི། ཏེསུ སཉྙཱཝིཔལླཱསོ མུདུཀོ དུབྦལོ སུབྷཱདིཝསེན ཨུཔཊྛིཏཱཀཱརགྒཧཎམཏྟཏྟཱ, ཙིཏྟཝིཔལླཱསོ སཉྙཱཝིཔལླཱསཏོ བལཝཱ སུབྷཱདིཝསེན ཨུཔཊྛཧནྟཱནཾ རཱུཔཀྑནྡྷཱདཱིནཾ སུབྷཱདིཝསེན སནྣིཊྛཱནཾ ཀཏྭཱ གཧཎཏོ། དིཊྛིཝིཔལླཱསོ སཉྙཱཝིཔལླཱསཙིཏྟཝིཔལླཱསེཧི བལཝཏརོ, ཡཾ ཡཾ ཨཱརམྨཎཾ སུབྷཱདིཨཱཀཱརེན ཨུཔཊྛཱཏི། ཏཾ ཏཾ ཨཱརམྨཎཾ སསྶཏཱདིཝསེན ཨབྷིནིཝིསིཏྭཱ གཧཎཏོ། ཏསྨཱ སཉྙཱཝིཔལླཱསོ པཋམཾ ཝུཏྟོ, ཏདནནྟརཾ ཙིཏྟཝིཔལླཱསོ, ཏདནནྟརཾ དིཊྛིཝིཔལླཱསོ ཝུཏྟོ། ཝིཏྠཱརཏོ པན ཨེཀེཀསྶ སུབྷསུཁཨཏྟནིཙྩགྒཧཎཝསེན ཙཏུབྦིདྷཏྟཱ དྭཱདསཝིདྷཱ ཧོནྟི།

    Viparītaggāhalakkhaṇoti asubhādīnaṃyeva subhādiviparītaggāhalakkhaṇo vipallāso ‘‘vipallāsayatī’’ti kāritatthasambhavato. Kiṃ vipallāso viparītaggāhalakkhaṇo? So vipallāso saññaṃ vipallāsayati, cittampi vipallāsayati, diṭṭhimpi vipallāsayati. Iti tayo dhamme vipallāsayatīti vipallāsetabbānaṃ tividhattā vipallāsāpi tividhā honti. Tesu saññāvipallāso muduko dubbalo subhādivasena upaṭṭhitākāraggahaṇamattattā, cittavipallāso saññāvipallāsato balavā subhādivasena upaṭṭhahantānaṃ rūpakkhandhādīnaṃ subhādivasena sanniṭṭhānaṃ katvā gahaṇato. Diṭṭhivipallāso saññāvipallāsacittavipallāsehi balavataro, yaṃ yaṃ ārammaṇaṃ subhādiākārena upaṭṭhāti. Taṃ taṃ ārammaṇaṃ sassatādivasena abhinivisitvā gahaṇato. Tasmā saññāvipallāso paṭhamaṃ vutto, tadanantaraṃ cittavipallāso, tadanantaraṃ diṭṭhivipallāso vutto. Vitthārato pana ekekassa subhasukhaattaniccaggahaṇavasena catubbidhattā dvādasavidhā honti.

    ཝིཔལླཱསཱ ཨཱཙརིཡེན ཝིབྷཏྟཱ, ཨམྷེཧི ཙ ཉཱཏཱ, ‘‘ཀཏམེ ཝིཔལླཱསཔཝཏྟིཊྛཱནཝིསཡཱ’’ཏི པུཙྪིཏབྦཏྟཱ ཨིམཱནི ཨཏྟབྷཱཝཝཏྠཱུནི ཝིཔལླཱསཔཝཏྟིཊྛཱནཝིསཡཱནཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘སོ ཀུཧིཾ ཝིཔལླཱསཡཏི ཙཏཱུསུ ཨཏྟབྷཱཝཝཏྠཱུསཱུ’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཙཏཱུསུ རཱུཔཀཱཡཝེདནཱཙིཏྟདྷམྨསངྑཱཏེསུ ཨཏྟབྷཱཝཝཏྠཱུསུ སོ སབྦོ ཝིཔལླཱསོ སཉྙཱཙིཏྟདིཊྛིཡོ ཝིཔལླཱསཡཏི། ‘‘ཀཐཾ སམནུཔསྶནྟསྶ ཝིཔལླཱསཡཏཱི’’ཏི པུཙྪིཏབྦཏྟཱ ‘‘རཱུཔཾ ཨཏྟཏོ སམནུཔསྶཏཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཡོ པུགྒལོ རཱུཔཾ ཝཱ ཨཏྟཏོ སམནུཔསྶཏི, རཱུཔཝནྟཾ ཨཏྟཱནཾ ཝཱ ཨཏྟཏོ སམནུཔསྶཏི , ཨཏྟནི རཱུཔཾ ཝཱ ཨཏྟཏོ སམནུཔསྶཏི། རཱུཔསྨིཾ ཨཏྟཱནཾ ཝཱ ཨཏྟཏོ སམནུཔསྶཏི, ཨེཝཾ ཏསྶ སམནུཔསྶནྟསྶ པུགྒལསྶ ཝིཔལླཱསོ རཱུཔཀཱཡེ སཉྙཱཙིཏྟདིཊྛིཡོ ཝིཔལླཱསཡཏི། ཨེསེཝ ནཡོ ཝེདནཱདཱིསུཔི།

    Vipallāsā ācariyena vibhattā, amhehi ca ñātā, ‘‘katame vipallāsapavattiṭṭhānavisayā’’ti pucchitabbattā imāni attabhāvavatthūni vipallāsapavattiṭṭhānavisayānīti dassetuṃ ‘‘so kuhiṃ vipallāsayati catūsu attabhāvavatthūsū’’ti vuttaṃ. Catūsu rūpakāyavedanācittadhammasaṅkhātesu attabhāvavatthūsu so sabbo vipallāso saññācittadiṭṭhiyo vipallāsayati. ‘‘Kathaṃ samanupassantassa vipallāsayatī’’ti pucchitabbattā ‘‘rūpaṃ attato samanupassatī’’tiādi vuttaṃ. Yo puggalo rūpaṃ vā attato samanupassati, rūpavantaṃ attānaṃ vā attato samanupassati , attani rūpaṃ vā attato samanupassati. Rūpasmiṃ attānaṃ vā attato samanupassati, evaṃ tassa samanupassantassa puggalassa vipallāso rūpakāye saññācittadiṭṭhiyo vipallāsayati. Eseva nayo vedanādīsupi.

    ‘‘ཏེསུ རཱུཔཀཱཡཱདཱིསུ ཀཏམཾ ཀཏམསྶ ཝིཔལླཱསསྶ ཝཏྠཱུ’’ཏི པུཙྪིཏབྦཏྟཱ ཨེཝཾ པཝཏྟམཱནསྶ ཝིཔལླཱསསྶ ཨིདཾ ཨིམསྶ ཝཏྠཱུཏི ཝིབྷཛིཏུཾ ‘‘ཏཏྠ རཱུཔ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཏཏྠཱཏི ཏེསུ རཱུཔཱདཱིསུ ཙཏཱུསུ པཋམཾ ཝིཔལླཱསཝཏྠུ རཱུཔཾ ‘‘ཨསུབྷེ སུབྷ’’ནྟི ཨེཝཾ པཝཏྟམཱནསྶ ཝིཔལླཱསསྶ ཝཏྠུ ཧོཏཱིཏི ཝིབྷཛིཏྭཱ གཧེཏབྦཾ། ཨེས ནཡོ སེསེསུཔི། ཨེཝཾ ‘‘ཨསུབྷེ སུབྷ’’ནྟིཨཱདིཔྤཀཱརེན ཝིཔལླཱསཱ ཙཏུབྦིདྷཱ བྷཝནྟི།

    ‘‘Tesu rūpakāyādīsu katamaṃ katamassa vipallāsassa vatthū’’ti pucchitabbattā evaṃ pavattamānassa vipallāsassa idaṃ imassa vatthūti vibhajituṃ ‘‘tattha rūpa’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu rūpādīsu catūsu paṭhamaṃ vipallāsavatthu rūpaṃ ‘‘asubhe subha’’nti evaṃ pavattamānassa vipallāsassa vatthu hotīti vibhajitvā gahetabbaṃ. Esa nayo sesesupi. Evaṃ ‘‘asubhe subha’’ntiādippakārena vipallāsā catubbidhā bhavanti.

    ཨིདཾ ཨིམསྶ ཝཏྠཱུཏི ཨཱཙརིཡེན ཝིབྷཛིཏྭཱ དསྶིཏཱ, ཨམྷེཧི ཙ ཉཱཏཱ, ‘‘ཏེསཾ ཝིཔལླཱསཱནཾ ཀཏམེ མཱུལཀཱརཎདྷམྨཱ’’ཏི པུཙྪིཏབྦཏྟཱ ‘‘དྭེ དྷམྨཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཙིཏྟསྶ སཾཀིལེསཱ, ཏཎྷཱ ཙ ཨཝིཛྫཱ ཙ – ཨིམེ དྭེ དྷམྨཱ ཝིཔལླཱསཱནཾ མཱུལཀཱརཎབྷཱུཏཱ བྷཝནྟི།

    Idaṃ imassa vatthūti ācariyena vibhajitvā dassitā, amhehi ca ñātā, ‘‘tesaṃ vipallāsānaṃ katame mūlakāraṇadhammā’’ti pucchitabbattā ‘‘dve dhammā’’tiādi vuttaṃ. Cittassa saṃkilesā, taṇhā ca avijjā ca – ime dve dhammā vipallāsānaṃ mūlakāraṇabhūtā bhavanti.

    ‘‘ཨིམེ དྭེ དྷམྨཱ ཨེཀཏོ ཝིཔལླཱསཱནཾ མཱུལཀཱརཎཾ ཀིཾ ཧོནྟི, ཨུདཱཧུ ཝིསུཾ ཝིསུ’’ནྟི ཝཏྟབྦཏྟཱ ཝིསུཾ ཝིསུཾ ཝིབྷཛིཏུཾ ‘‘ཏཎྷཱནིཝུཏ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཨཝིཛྫཱརཧིཏཱ ཏཎྷཱ ནཱམ ནཏྠི, ཏསྨཱ ‘‘ཏཎྷཱཨཝིཛྫཱནིཝུཏ’’ནྟི ཝཏྟབྦནྟི? ན, ཏཎྷཱཡ སཱཏིསཡཔཙྩཡཏྟཱ། སཱཏིསཡཱཡ ཧི ཏཎྷཱཡ ཨསུབྷེཔི ‘‘སུབྷ’’ནྟི, དུཀྑེཔི ‘‘སུཁ’’ནྟི སམནུཔསྶནྟི། ‘‘ཏཎྷཱ ཙ ཨཝིཛྫཱ ཙཱ’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ‘‘ཨཝིཛྫཱནིཝུཏ’’ནྟི ཝཏྟབྦཾ, ཀསྨཱ ‘‘དིཊྛིནིཝུཏ’’ནྟི ཝུཏྟནྟི? ཨཝིཛྫཱཡ དིཊྛི བྷཝཏཱིཏི དིཊྛིསཱིསེན ཨཝིཛྫཾ གཧེཏྭཱ ‘‘དིཊྛིནིཝུཏ’’ནྟི ཝུཏྟཾ, ཨཝིཛྫཱནིཝུཏནྟི ཨཏྠོ གཧེཏབྦོ། ‘‘ཨཝིཛྫཱནིཝུཏ’’ནྟི ཝུཏྟེ པན དིཊྛིརཧིཏཱ ཨཝིཛྫཱཔི གཧིཏཱ སིཡཱ, དིཊྛིསཧིཏཱཡ ཧི ཨཝིཛྫཱཡ ཨནིཙྩེཔི ‘‘ནིཙྩ’’ནྟི, ཨནཏྟནིཡེཔི ‘‘ཨཏྟཱ’’ཏི སམནུཔསྶནྟི།

    ‘‘Ime dve dhammā ekato vipallāsānaṃ mūlakāraṇaṃ kiṃ honti, udāhu visuṃ visu’’nti vattabbattā visuṃ visuṃ vibhajituṃ ‘‘taṇhānivuta’’ntiādi vuttaṃ. Avijjārahitā taṇhā nāma natthi, tasmā ‘‘taṇhāavijjānivuta’’nti vattabbanti? Na, taṇhāya sātisayapaccayattā. Sātisayāya hi taṇhāya asubhepi ‘‘subha’’nti, dukkhepi ‘‘sukha’’nti samanupassanti. ‘‘Taṇhā ca avijjā cā’’ti vuttattā ‘‘avijjānivuta’’nti vattabbaṃ, kasmā ‘‘diṭṭhinivuta’’nti vuttanti? Avijjāya diṭṭhi bhavatīti diṭṭhisīsena avijjaṃ gahetvā ‘‘diṭṭhinivuta’’nti vuttaṃ, avijjānivutanti attho gahetabbo. ‘‘Avijjānivuta’’nti vutte pana diṭṭhirahitā avijjāpi gahitā siyā, diṭṭhisahitāya hi avijjāya aniccepi ‘‘nicca’’nti, anattaniyepi ‘‘attā’’ti samanupassanti.

    ‘‘ཀཐཾ ཏཎྷཱམཱུལཀོ ཝིཔལླཱསོ པཝཏྟོ, ཀཐཾ དིཊྛིསཧིཏཱཝིཛྫཱམཱུལཀོ ཝིཔལླཱསོ པཝཏྟོ’’ཏི ཝཏྟབྦཏྟཱ ‘‘ཏཏྠ ཡོ དིཊྛིཝིཔལླཱསོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཏཏྠཱཏི ཏེསུ ཏཎྷཱམཱུལཀདིཊྛིསཧིཏཱཝིཛྫཱམཱུལཀེསུ། དིཊྛིཝིཔལླཱསོཏི དིཊྛིསཧིཏཱཝིཛྫཱམཱུལཀཝིཔལླཱསོ། ཨཏཱིཏཾ རཱུཔཾ ཨཏྟཏོ སམནུཔསྶཏཱིཏི ཨདབྦབྷཱུཏོཔི དབྦབྷཱུཏོ ཝིཡ ཝུཏྟོ། ཏཎྷཱཝིཔལླཱསོཏི དིཊྛིསཧིཏཏཎྷཱམཱུལཀོ ཝིཔལླཱསོ ཨནཱགཏཾ རཱུཔཾ དིཊྛིབྷིནནྡནཝསེན ཨབྷིནནྡཏཱིཏི། ཨེཝཾ ཨཏཱིཏསམནུཔསྶནཨནཱགཏཱབྷིནནྡནབྷེདེན པཝཏྟིཝིསེསོ དཊྛབྦོ། ‘‘ཙིཏྟསྶ སཾཀིལེསོ ཏཎྷཱཨཝིཛྫཱཡེཝ དྭེ དྷམྨཱ ན ཧོནྟི, ཨཐ ཁོ དས ཀིལེསཱཔི, ཀསྨཱ དྭེཡེཝ ཝུཏྟཱ’’ཏི ཝཏྟབྦཏྟཱ ‘‘དྭེ དྷམྨཱ ཙིཏྟསྶ ཨུཔཀྐིལེསཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཏཎྷཱ ཙ ཨཝིཛྫཱ ཙ – ཨིམེ དྭེཡེཝ དྷམྨཱ པརམསཱཝཛྫསྶ ཝིཔལླཱསསྶ མཱུལཀཱརཎཏྟཱ། ཏཱཧི ཏཎྷཱཨཝིཛྫཱཧི ཝིསུཛ྄ཛྷནྟཾ ཙིཏྟཾ སབྦེཧི ཀིལེསེཧི ཝིསུཛ྄ཛྷཏི, ཏསྨཱ ཙ ཝིསེསཏོ ཙིཏྟསྶ ཨུཔཀྐིལེསཱ ཧོནྟཱིཏི དྭེ དྷམྨཱ ཝུཏྟཱ། ན ཧི ཏཱསུ ཏཎྷཱཨཝིཛྫཱསུ ཨརཧཏྟམགྒེན པཧཱིནཱསུ ཀོཙི སཾཀིལེསོ ཨཔྤཧཱིནོ ནཱམ ནཏྠཱིཏི།

    ‘‘Kathaṃ taṇhāmūlako vipallāso pavatto, kathaṃ diṭṭhisahitāvijjāmūlako vipallāso pavatto’’ti vattabbattā ‘‘tattha yo diṭṭhivipallāso’’tiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu taṇhāmūlakadiṭṭhisahitāvijjāmūlakesu. Diṭṭhivipallāsoti diṭṭhisahitāvijjāmūlakavipallāso. Atītaṃ rūpaṃ attato samanupassatīti adabbabhūtopi dabbabhūto viya vutto. Taṇhāvipallāsoti diṭṭhisahitataṇhāmūlako vipallāso anāgataṃrūpaṃ diṭṭhibhinandanavasena abhinandatīti. Evaṃ atītasamanupassanaanāgatābhinandanabhedena pavattiviseso daṭṭhabbo. ‘‘Cittassa saṃkileso taṇhāavijjāyeva dve dhammā na honti, atha kho dasa kilesāpi, kasmā dveyeva vuttā’’ti vattabbattā ‘‘dve dhammā cittassa upakkilesā’’tiādi vuttaṃ. Taṇhā ca avijjā ca – ime dveyeva dhammā paramasāvajjassa vipallāsassa mūlakāraṇattā. Tāhi taṇhāavijjāhi visujjhantaṃ cittaṃ sabbehi kilesehi visujjhati, tasmā ca visesato cittassa upakkilesā hontīti dve dhammā vuttā. Na hi tāsu taṇhāavijjāsu arahattamaggena pahīnāsu koci saṃkileso appahīno nāma natthīti.

    ‘‘ཝུཏྟཔྤཀཱརཱ ཏཎྷཱཨཝིཛྫཱ ཝུཏྟཔྤཀཱརཱནཾ ཝིཔལླཱསཱནཾཡེཝ མཱུལཀཱརཎཾ ཧོནྟི ཀིཾ, ཨུདཱཧུ སཀལསྶ ཝཊྚསྶཱཔི མཱུལཀཱརཎཾ ཧོནྟི ཀི’’ནྟི ཝཏྟབྦཏྟཱ ཝུཏྟཔྤཀཱརཱ ཏཎྷཱཨཝིཛྫཱ ཝུཏྟཔྤཀཱརཱནཾ མཱུལཀཱརཎཾ ཧོནྟི ཡཐཱ, ཨེཝཾ སཀལསྶ ཝཊྚསྶཱཔི མཱུལཀཱརཎཾ ཧོནྟཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཏེས’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཏཏྠ ཡེསཾ པུགྒལཱནཾ ཙིཏྟཾ ཨརཀྑིཏཾ, མིཙྪཱདིཊྛིཧཏཉྩ ཧོཏི, ཏེསཾ པུགྒལཱནཾ། ཡེསཾ ཨཝིཛྫཱནཱིཝརཎཱནཾ ཏཎྷཱསཾཡོཛནཱནཾ པུབྦཀོཊི ན པཉྙཱཡཏི, ཏེཧི ཨཝིཛྫཱནཱིཝརཎེཧི ཏཎྷཱསཾཡོཛནེཧི སཾསཱརེ སནྡྷཱཝནྟཱནཾ སཾསརནྟཱནཾ པུགྒལཱནཾ སཀིཾ ནིརཡཾ མཱརཝསགམནེན སནྡྷཱཝནཾ སཾསརཎཾ ཧོཏི, སཀིཾ ཏིརཙྪཱནཡོནིཾ སནྡྷཱཝནཾ སཾསརཎཾ ཧོཏི, སཀིཾ པེཏྟིཝིསཡཾ སནྡྷཱཝནཾ སཾསརཎཾ ཧོཏི, སཀིཾ ཨསུརཀཱཡཾ སནྡྷཱཝནཾ སཾསརཎཾ ཧོཏི, སཀིཾ དེཝེ སནྡྷཱཝནཾ སཾསརཎཾ ཧོཏི, སཀིཾ མནུསྶེ སནྡྷཱཝནཾ སཾསརཎཾ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ།

    ‘‘Vuttappakārā taṇhāavijjā vuttappakārānaṃ vipallāsānaṃyeva mūlakāraṇaṃ honti kiṃ, udāhu sakalassa vaṭṭassāpi mūlakāraṇaṃ honti ki’’nti vattabbattā vuttappakārā taṇhāavijjā vuttappakārānaṃ mūlakāraṇaṃ honti yathā, evaṃ sakalassa vaṭṭassāpi mūlakāraṇaṃ hontīti dassetuṃ ‘‘tesa’’ntiādi vuttaṃ. Tattha yesaṃ puggalānaṃ cittaṃ arakkhitaṃ, micchādiṭṭhihatañca hoti, tesaṃ puggalānaṃ. Yesaṃ avijjānīvaraṇānaṃ taṇhāsaṃyojanānaṃ pubbakoṭi na paññāyati, tehi avijjānīvaraṇehi taṇhāsaṃyojanehi saṃsāre sandhāvantānaṃ saṃsarantānaṃ puggalānaṃ sakiṃ nirayaṃ māravasagamanena sandhāvanaṃ saṃsaraṇaṃ hoti, sakiṃ tiracchānayoniṃ sandhāvanaṃ saṃsaraṇaṃ hoti, sakiṃ pettivisayaṃ sandhāvanaṃ saṃsaraṇaṃ hoti, sakiṃ asurakāyaṃ sandhāvanaṃ saṃsaraṇaṃ hoti, sakiṃ deve sandhāvanaṃ saṃsaraṇaṃ hoti, sakiṃ manusse sandhāvanaṃ saṃsaraṇaṃ hotīti attho.

    ‘‘མིཙྪཱདིཊྛིཧཏེན ཙཱ’’ཏི སུཏྟཔྤདེསེན དེསིཏོ ཨཏྠོ ཨཱཙརིཡེན ཝིབྷཏྟོ, ཨམྷེཧི ཙ ཉཱཏོ, ‘‘ཐིནམིདྡྷཱབྷིབྷཱུཏེནཱཏི སུཏྟཔྤདེསེན དེསིཏོ ཨཏྠོ ཀཐཾ ཝིབྷཏྟོ’’ཏི ཝཏྟབྦཏྟཱ ‘‘ཐིནམིདྡྷཱབྷིབྷཱུཏེནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཙིཏྟསྶ ཝིཉྙཱཎཀྑནྡྷསྶ ཡཱ ཨཀལླཏཱ ཨཀམྨནིཡཏཱ ཨཏྠི, ཨིདཾ ཨཀལླཏྟཾ ཨཀམྨནིཡཏྟཾ ཐིནཾ ནཱམ། ཡཾ ཀཱཡསྶ ལཱིནཏྟཾ ཝེདནཱདིཀྑནྡྷཏྟཡལཱིནཏྟཾ ཨཏྠི, ཨིདཾ ཀཱཡསྶ ལཱིནཏྟཾ མིདྡྷཾ ནཱམཱཏི ཐིནམིདྡྷསརཱུཔམེཝ ཝུཏྟཾ། ཏེཧི ཐིནམིདྡྷེཧི ཙིཏྟསྶ ཨབྷིབྷཱུཏབྷཱཝཱདིཀོ པན སུཝིཉྙེཡྻཏྟཱ ན ཝུཏྟོ, ཨཝུཏྟེཔི ཡེསཾ པུགྒལཱནཾ ཙིཏྟཾ ཐིནམིདྡྷེཧི ཨབྷིབྷཱུཏཾ, ཏེསཾ པུགྒལཱནཾ ཏེན ཙིཏྟེན ཙིཏྟསཱིསེན སཾཡོཛནེན སཾསཱརེ མཱརཝསགམནེན སནྡྷཱཝནཾ སཾསརཎཾ པརིཡོསཱནསབྷཱཝོ ཝིཏྠཱརེཏྭཱ གཧེཏབྦོ།

    ‘‘Micchādiṭṭhihatena cā’’ti suttappadesena desito attho ācariyena vibhatto, amhehi ca ñāto, ‘‘thinamiddhābhibhūtenāti suttappadesena desito attho kathaṃ vibhatto’’ti vattabbattā ‘‘thinamiddhābhibhūtenā’’tiādi vuttaṃ. Cittassa viññāṇakkhandhassa yā akallatā akammaniyatā atthi, idaṃ akallattaṃ akammaniyattaṃ thinaṃ nāma. Yaṃ kāyassa līnattaṃ vedanādikkhandhattayalīnattaṃ atthi, idaṃ kāyassa līnattaṃ middhaṃ nāmāti thinamiddhasarūpameva vuttaṃ. Tehi thinamiddhehi cittassa abhibhūtabhāvādiko pana suviññeyyattā na vutto, avuttepi yesaṃ puggalānaṃ cittaṃ thinamiddhehi abhibhūtaṃ, tesaṃ puggalānaṃ tena cittena cittasīsena saṃyojanena saṃsāre māravasagamanena sandhāvanaṃ saṃsaraṇaṃ pariyosānasabhāvo vitthāretvā gahetabbo.

    ‘‘ཝསཾ མཱརསྶ གཙྪཏཱིཏི སུཏྟཔྤདེསེན དེསིཏོ ཨཏྠོ ཀཐཾ ཝིབྷཏྟོ’’ཏི ཝཏྟབྦཏྟཱ ‘‘ཝསཾ མཱརསྶ གཙྪཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཏཏྠ ཀིལེསམཱརསྶཱཏི ཀིལེསོ དཱནཱདིཔུཉྙེ མཱརེཏི ནིཝཱརེཏཱིཏི ཨཏྠེན མཱརོཏི ཀིལེསམཱརོ། ཨིམིནཱ ཀིལེསམཱརཾ ནིསྶཱཡ པཝཏྟཏྟཱ ཨབྷིསངྑཱརམཱརཁནྡྷམཱརམཙྩུམཱརཱ ཙ གཧིཏཱ, -སདྡེན ཝཱ གཧིཏཱཏི ཝེདིཏབྦཱ། སཏྟམཱརསྶཱཏི དེཝཔུཏྟམཱརསྶ། ཨཐ ཝཱ ‘‘དེཝཔུཏྟམཱརསྶཱ’’ཏི ཨཝཏྭཱ ‘‘སཏྟམཱརསྶཱ’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ཡོ ཡོ རཱཛཙོརཱདིཀོ དཱནཱདཱིནི ཝཱ ཨིསྶརིཡབྷོགཱདཱིནི ཝཱ མཱརེཏི, སོ སོ རཱཛཙོརཱདིཀོཔི གཧིཏོ, ཏསྨཱ ཡསྶ ཀསྶཙི སཏྟམཱརསྶཱཏི ཨཏྠོ། ཝསནྟི ཨིཙྪཾ ལོབྷཾ ཨདྷིཔྤཱཡཾ རུཙིཾ ཨཱཀངྑཾ ཨཱཎཾ ཨཱཎཏྟིཾ། གཙྪཏཱིཏི ཨུཔགཙྪཏི ཨུཔེཏི ཨནུཝཏྟཏི ཨནུགཙྪཏི ནཱཏིཀྐམཏཱིཏི ཨཏྠོ། ‘‘ཀསྨཱ ཝསཾ གཙྪཏཱི’’ཏི ཝཏྟབྦཏྟཱ ‘‘སོ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཡོ སཏྟོ ཨརཀྑིཏཙིཏྟེན ཙ མིཙྪཱདིཊྛིཧཏཙིཏྟེན ཙ ཐིནམིདྡྷཱབྷིབྷཱུཏཙིཏྟེན ཙ སམནྣཱགཏོ ཧོཏི, སོ སཏྟོ ཨཝིཛྫཱནཱིཝརཎཱདཱིཧི ནིཝུཏོ ཧུཏྭཱ སཾསཱརཱབྷིམུཁོ ཧི ཡསྨཱ ཧོཏི, ན ཝིསངྑཱརཱབྷིམུཁོ, ཏསྨཱ མཱརསྶ ཝསཾ གཙྪཏཱིཏི ཨཏྠོ།

    ‘‘Vasaṃ mārassa gacchatīti suttappadesena desito attho kathaṃ vibhatto’’ti vattabbattā ‘‘vasaṃ mārassa gacchatī’’ti vuttaṃ. Tattha kilesamārassāti kileso dānādipuññe māreti nivāretīti atthena māroti kilesamāro. Iminā kilesamāraṃ nissāya pavattattā abhisaṅkhāramārakhandhamāramaccumārā ca gahitā, ca-saddena vā gahitāti veditabbā. Sattamārassāti devaputtamārassa. Atha vā ‘‘devaputtamārassā’’ti avatvā ‘‘sattamārassā’’ti vuttattā yo yo rājacorādiko dānādīni vā issariyabhogādīni vā māreti, so so rājacorādikopi gahito, tasmā yassa kassaci sattamārassāti attho. Vasanti icchaṃ lobhaṃ adhippāyaṃ ruciṃ ākaṅkhaṃ āṇaṃ āṇattiṃ. Gacchatīti upagacchati upeti anuvattati anugacchati nātikkamatīti attho. ‘‘Kasmā vasaṃ gacchatī’’ti vattabbattā ‘‘so hī’’tiādi vuttaṃ. Yo satto arakkhitacittena ca micchādiṭṭhihatacittena ca thinamiddhābhibhūtacittena ca samannāgato hoti, so satto avijjānīvaraṇādīhi nivuto hutvā saṃsārābhimukho hi yasmā hoti, na visaṅkhārābhimukho, tasmā mārassa vasaṃ gacchatīti attho.

    ‘‘ཨརཀྑིཏེནཱཏིཨཱདིཀསྶ ཡསྶ སུཏྟསྶ ཨཏྠོ ཝིབྷཏྟོ, ཏེན ‘ཨརཀྑིཏེནཱ’ཏིཨཱདིཀེན སུཏྟེན ཀིཏྟཀཱནི སཙྩཱནི དེསིཏཱནཱི’’ཏིཝཏྟབྦཏྟཱ ‘‘ཨིམཱནི བྷགཝཏཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ‘‘ཨརཀྑིཏེནཱ’’ཏིཨཱདིསུཏྟེན བྷགཝཏཱ ཨིམཱནི དྭེ སཙྩཱནི དེསིཏཱནི དུཀྑཾ, སམུདཡོ ཙཱཏི། ཀཐཾ དེསིཏཱནི? ཨབྷིདྷམྨནིསྶིཏཱཡ ཀཐཱཡ ཙེཝ སུཏྟནྟནིསྶིཏཱཡ ཀཐཱཡ ཙ དེསིཏཱནི། ཏཱསུ ཀཐཱསུ ཨབྷིདྷམྨནིསྶིཏཱཡ ཀཐཱཡ དེསིཏེ སཏི ‘‘ཨརཀྑིཏེན ཙིཏྟེནཱ’’ཏི ཨིམིནཱ པདེན ཨརཀྑིཏཾ རཏྟམྤི ཙིཏྟཾ, ཨརཀྑིཏཾ དུཊྛམྤི ཙིཏྟཾ, ཨརཀྑིཏཾ མཱུལ༹ྷམྤི ཙིཏྟཾ བྷགཝཏཱ དེསིཏཾ ཉཱཔིཏཾ། ཏཏྠ རཏྟཙིཏྟཾ ལོབྷསཧགཏཙིཏྟུཔྤཱདཝསེན ཨཊྛཝིདྷཾ, དུཊྛཙིཏྟཾ པཊིགྷསམྤཡུཏྟཙིཏྟུཔྤཱདཝསེན དུབྦིདྷཾ, མཱུལ༹ྷཙིཏྟཾ མོམཱུཧཙིཏྟུཔྤཱདཝསེན དུབྦིདྷནྟི ཝེདིཏབྦཾ། ཨིམེསཉྷི ཙིཏྟུཔྤཱདཱནཾ ཝསེན ཡཱ ཙཀྑུནྡྲིཡཱདཱིནཾ ཨགུཏྟི ཨནཱརཀྑཱ ཨུཔྤནྣཱ, ཏཱཡ ཨགུཏྟིཡཱ ཨནཱརཀྑཱཡ ཙིཏྟཾ ཨརཀྑིཏཾ ཧོཏི ཕལཱུཔཙཱརེནཱཏི།

    ‘‘Arakkhitenātiādikassa yassa suttassa attho vibhatto, tena ‘arakkhitenā’tiādikena suttena kittakāni saccāni desitānī’’tivattabbattā ‘‘imāni bhagavatā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Arakkhitenā’’tiādisuttena bhagavatā imāni dve saccāni desitāni dukkhaṃ, samudayo cāti. Kathaṃ desitāni? Abhidhammanissitāya kathāya ceva suttantanissitāya kathāya ca desitāni. Tāsu kathāsu abhidhammanissitāya kathāya desite sati ‘‘arakkhitena cittenā’’ti iminā padena arakkhitaṃ rattampi cittaṃ, arakkhitaṃ duṭṭhampi cittaṃ, arakkhitaṃ mūḷhampi cittaṃ bhagavatā desitaṃ ñāpitaṃ. Tattha rattacittaṃ lobhasahagatacittuppādavasena aṭṭhavidhaṃ, duṭṭhacittaṃ paṭighasampayuttacittuppādavasena dubbidhaṃ, mūḷhacittaṃ momūhacittuppādavasena dubbidhanti veditabbaṃ. Imesañhi cittuppādānaṃ vasena yā cakkhundriyādīnaṃ agutti anārakkhā uppannā, tāya aguttiyā anārakkhāya cittaṃ arakkhitaṃ hoti phalūpacārenāti.

    ‘‘མིཙྪཱདིཊྛིཧཏེནཱ’’ཏི ཨིམིནཱ པདེན མིཙྪཱདིཊྛིསཾསཊྛཾ ཙིཏྟཾ དེསིཏཾ, ཏཾ དིཊྛིསམྤཡུཏྟཙིཏྟུཔྤཱདཝསེན ཙཏུབྦིདྷནྟི ཝེདིཏབྦཾ། ཏཉྷི མིཙྪཱདིཊྛིཡཱ སཾསཊྛབྷཱཝེན མིཙྪཱདིཊྛིཝསཱནུགཏཏྟཱ མིཙྪཱདིཊྛིཧཏཾ ནཱམཱཏི། ‘‘ཐིནམིདྡྷཱབྷིབྷཱུཏེནཱ’’ཏི ཨིམིནཱ པདེན ཐིནམིདྡྷེན སཾསཊྛཾ ཙིཏྟཾ དེསིཏཾ, ཏཾ སསངྑཱརིཀཙིཏྟུཔྤཱདཝསེན པཉྩཝིདྷནྟི ཝེདིཏབྦཾ། ཏཉྷི ཐིནམིདྡྷེན སཾསཊྛབྷཱཝེན ཐིནམིདྡྷཝསཱནུགཏཏྟཱ ཐིནམིདྡྷཱབྷིབྷཱུཏཾ ནཱམཱཏི ཨེཝཾ ཡེ དྭཱདསཱཀུསལཱ ཙིཏྟུཔྤཱདཀཎྜེ ‘‘ཀཏམེ དྷམྨཱ ཨཀུསལཱ? ཡསྨིཾ སམཡེ ཨཀུསལཾ ཙིཏྟཾ ཨུཔྤནྣཾ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ (དྷ॰ ས॰ ༣༦༥) ཝིཏྠཱརཏོ ཝཏྟབྦཱ, ཏེ དྭཱདསཱཀུསལཙིཏྟུཔྤཱདཱ ཏཱིཧི པདེཧི བྷགཝཏཱ དེསིཏཱཏི ཝེདིཏབྦཱ། ‘‘མཱརསྶཱ’’ཏི པདེན པཉྩ མཱརཱ གཧིཏཱ། ཏེསུ ཀིལེསམཱརོ ‘‘ཙཏྟཱརོ ཨཱསཝཱ, ཙཏྟཱརོ ཨོགྷཱ, ཙཏྟཱརོ ཡོགཱ, ཙཏྟཱརོ གནྠཱ, ཙཏྟཱརི ཨུཔཱདཱནཱནི, ཨཊྛ ནཱིཝརཎཱ, དས ཀིལེསཱ’’ཏི (དྷ॰ ས॰ ༡༡༠༢ ཨཱདཡོ) དེསིཏོ། ཨབྷིསངྑཱརམཱརོ པན ‘‘ཀུསལཱ ཙེཏནཱ (ཝིབྷ॰ ༢༢༦) ཨཀུསལཱ ཙེཏནཱ (ཝིབྷ॰ ༢༢༦) ཀུསལཾ ཀམྨཾ ཨཀུསལཾ ཀམྨ’’ནྟིཨཱདིནཱ དེསིཏོ། ཁནྡྷམཱརོ པན ‘‘ཨཏྟབྷཱཝོ པཉྩཀྑནྡྷཱ’’ཏིཨཱདིནཱ དེསིཏོ། མཙྩུམཱརོ པན ‘‘ཙུཏི ཙཝནཏཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (ཝིབྷ॰ ༡༩༣) དེསིཏོ། ཨེཝཾ ཏཱཝེཏྠ ཨབྷིདྷམྨནིསྶིཏཱཡ ཀཐཱཡ དེསིཏོ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ།

    ‘‘Micchādiṭṭhihatenā’’ti iminā padena micchādiṭṭhisaṃsaṭṭhaṃ cittaṃ desitaṃ, taṃ diṭṭhisampayuttacittuppādavasena catubbidhanti veditabbaṃ. Tañhi micchādiṭṭhiyā saṃsaṭṭhabhāvena micchādiṭṭhivasānugatattā micchādiṭṭhihataṃ nāmāti. ‘‘Thinamiddhābhibhūtenā’’ti iminā padena thinamiddhena saṃsaṭṭhaṃ cittaṃ desitaṃ, taṃ sasaṅkhārikacittuppādavasena pañcavidhanti veditabbaṃ. Tañhi thinamiddhena saṃsaṭṭhabhāvena thinamiddhavasānugatattā thinamiddhābhibhūtaṃ nāmāti evaṃ ye dvādasākusalā cittuppādakaṇḍe ‘‘katame dhammā akusalā? Yasmiṃ samaye akusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hotī’’tiādinā (dha. sa. 365) vitthārato vattabbā, te dvādasākusalacittuppādā tīhi padehi bhagavatā desitāti veditabbā. ‘‘Mārassā’’ti padena pañca mārā gahitā. Tesu kilesamāro ‘‘cattāro āsavā, cattāro oghā, cattāro yogā, cattāro ganthā, cattāri upādānāni, aṭṭha nīvaraṇā, dasa kilesā’’ti (dha. sa. 1102 ādayo) desito. Abhisaṅkhāramāro pana ‘‘kusalā cetanā (vibha. 226) akusalā cetanā (vibha. 226) kusalaṃ kammaṃ akusalaṃ kamma’’ntiādinā desito. Khandhamāro pana ‘‘attabhāvo pañcakkhandhā’’tiādinā desito. Maccumāro pana ‘‘cuti cavanatā’’tiādinā (vibha. 193) desito. Evaṃ tāvettha abhidhammanissitāya kathāya desito attho daṭṭhabbo.

    སུཏྟནྟནིསྶིཏཱཡ པན ཀཐཱཡ དེསིཏེ སཏི ‘‘ཙཀྑུནཱ རཱུཔཾ དིསྭཱ ནིམིཏྟགྒཱཧཱི ཧོཏི ཨནུབྱཉྫནགྒཱཧཱི, ཡཏྭཱདྷིཀརཎམེནཾ ཙཀྑུནྡྲིཡཾ ཨསཾཝུཏཾ ཝིཧརནྟཾ ཨབྷིཛ྄ཛྷཱདོམནསྶཱ པཱཔཀཱ ཨཀུསལཱ དྷམྨཱ ཨནྭཱསྶཝེཡྻུཾ, ཏསྶ སཾཝརཱཡ ན པཊིཔཛྫཏི, ན རཀྑཏི ཙཀྑུནྡྲིཡཾ, ཙཀྑུནྡྲིཡེ ན སཾཝརཾ ཨཱཔཛྫཏི…པེ॰… སོཏིནྡྲིཡེ ན སཾཝརཾ ཨཱཔཛྫཏི… གྷཱནིནྡྲིཡེ ན སཾཝརཾ ཨཱཔཛྫཏི… ཛིཝ྄ཧིནྡྲིཡེ ན སཾཝརཾ ཨཱཔཛྫཏི… ཀཱཡིནྡྲིཡེ ན སཾཝརཾ ཨཱཔཛྫཏི… མནིནྡྲིཡེ ན སཾཝརཾ ཨཱཔཛྫཏཱི’’ཏི (མ॰ ནི॰ ༡.༣༤༧) ཨེཝཾ པུགྒལཱདྷིཊྛཱནེན ཡཾ ཚདྭཱརིཀཙིཏྟཾ ཝུཏྟཾ, ཏཾ ཚདྭཱརིཀཙིཏྟཾ ‘‘ཨརཀྑིཏེན ཙིཏྟེནཱ’’ཏི ཨིམིནཱ པདེན དེསིཏཾ། ཡཱ མིཙྪཱདིཊྛིཡོ པུབྦནྟཀཔྤནཝསེན ཝཱ ཨཔརནྟཀཔྤནཝསེན ཝཱ པུབྦནྟཱཔརནྟཀཔྤནཝསེན ཝཱ མིཙྪཱ ཨབྷིནིཝིསནྟསྶ ཨཡོནིསོ ཨུམྨུཛྫནྟསྶ ‘‘སསྶཏོ ལོཀོ’’ཏི ཝཱ ‘‘ཨསསྶཏོ ལོཀོ’’ཏི ཝཱ ‘‘ན ཧོཏི ཏཐཱགཏོ པརཾ མརཎཱ’’ཏི ཝཱ ཨུཔྤནྣཱ, ཏཱཧི དིཊྛཱིཧི ཝཱ, ཡཱ ཙ དིཊྛིཡོ ‘‘ཨིམཱ ཙཏྟཱརོ སསྶཏཝཱདཱ…པེ॰… པརམདིཊྛདྷམྨནིབྦཱནཝཱདཱ’’ཏི བྲཧྨཛཱལསུཏྟཱདཱིསུ (དཱི॰ ནི॰ ༡.༣༠ ཨཱདཡོ) ཝུཏྟཱ, ཏཱཧི དིཊྛཱིཧི ཝཱ སམྤཡུཏྟཾ ཡཾ ཙིཏྟཾ ‘‘མིཙྪཱདིཊྛིཧཏེན ཙཱ’’ཏི ཨིམིནཱ པདེན དེསིཏཾ།

    Suttantanissitāya pana kathāya desite sati ‘‘cakkhunā rūpaṃ disvā nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī, yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya na paṭipajjati, na rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye na saṃvaraṃ āpajjati…pe… sotindriye na saṃvaraṃ āpajjati… ghānindriye na saṃvaraṃ āpajjati… jivhindriye na saṃvaraṃ āpajjati… kāyindriye na saṃvaraṃ āpajjati… manindriye na saṃvaraṃ āpajjatī’’ti (ma. ni. 1.347) evaṃ puggalādhiṭṭhānena yaṃ chadvārikacittaṃ vuttaṃ, taṃ chadvārikacittaṃ ‘‘arakkhitena cittenā’’ti iminā padena desitaṃ. Yā micchādiṭṭhiyo pubbantakappanavasena vā aparantakappanavasena vā pubbantāparantakappanavasena vā micchā abhinivisantassa ayoniso ummujjantassa ‘‘sassato loko’’ti vā ‘‘asassato loko’’ti vā ‘‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vā uppannā, tāhi diṭṭhīhi vā, yā ca diṭṭhiyo ‘‘imā cattāro sassatavādā…pe… paramadiṭṭhadhammanibbānavādā’’ti brahmajālasuttādīsu (dī. ni. 1.30 ādayo) vuttā, tāhi diṭṭhīhi vā sampayuttaṃ yaṃ cittaṃ ‘‘micchādiṭṭhihatena cā’’ti iminā padena desitaṃ.

    ‘‘ཐིནཾ ནཱམ ཙིཏྟསྶ ཨཀམྨཉྙཏཱ, མིདྡྷཾ ནཱམ ཝེདནཱདིཀྑནྡྷཏྟཡསྶ ཨཀམྨཉྙཏཱ’’ཏི ཝཱ ‘‘ཐིནཾ ཨནུསྶཱཧསཾསཱིདནཾ, མིདྡྷཾ ཨུསྶཱཧསཏྟིཝིགྷཱཏོ’’ཏི ཝཱ ཡཱནི ཐིནམིདྡྷཱནི ཝུཏྟཱནི, ཏེཧི ཐིནམིདྡྷེཧི ཡཾ ཙིཏྟཾ ཨབྷིབྷཱུཏཾ ཨཛ྄ཛྷོཏྠཊཾ, ཏཾ ཙིཏྟཾ ‘‘ཐིནམིདྡྷཱབྷིབྷཱུཏེནཱ’’ཏི ཨིམིནཱ པདེན དེསིཏཾ།

    ‘‘Thinaṃ nāma cittassa akammaññatā, middhaṃ nāma vedanādikkhandhattayassa akammaññatā’’ti vā ‘‘thinaṃ anussāhasaṃsīdanaṃ, middhaṃ ussāhasattivighāto’’ti vā yāni thinamiddhāni vuttāni, tehi thinamiddhehi yaṃ cittaṃ abhibhūtaṃ ajjhotthaṭaṃ, taṃ cittaṃ ‘‘thinamiddhābhibhūtenā’’ti iminā padena desitaṃ.

    ‘‘ཝསོ ནཱམ ཨིཙྪཱ ལོབྷོ ཨདྷིཔྤཱཡོ རུཙི ཨཱཀངྑཱ ཨཱཎཱ ཨཱཎཏྟཱི’’ཏི ཡོ ཝསོ ཝུཏྟོ, སོ ཝསོ ‘‘ཝས’’ནྟི ཨིམིནཱ པདེན དེསིཏོ། ‘‘པཉྩ མཱརཱ – ཁནྡྷམཱརོ ཨབྷིསངྑཱརམཱརོ མཙྩུམཱརོ དེཝཔུཏྟམཱརོ ཀིལེསམཱརོ’’ཏི ཡོ མཱརོ ཝུཏྟོ, སོ མཱརོ ‘‘མཱརསྶཱ’’ཏི ཨིམིནཱ དེསིཏོ། ‘‘གཙྪཏི, ཨུཔགཙྪཏི, ཨུཔེཏི, ཨནུཝཏྟཏི, ཨནུགཙྪཏི, ནཱཏིཀྐམཏཱི’’ཏི ཡོ པུགྒལོ ཝུཏྟོ, སོ པུགྒལོ ‘‘གཙྪཏཱི’’ཏི ཨིམིནཱ དེསིཏོཏི། ཨེཝཾ དེསིཏེསུ དྷམྨེསུ ཨཀུསལཱ སམུདཡསཙྩཾ, ‘‘ཝསཾ མཱརསྶ གཙྪཏཱི’’ཏི ཨིམིནཱ པདེན ཡེ པཉྩུཔཱདཱནཀྑནྡྷེ ཨུཔཱདཱཡ པཉྙཏྟོ པུགྒལོ ཝུཏྟོ, ཏེ པཉྩུཔཱདཱནཀྑནྡྷཱ དུཀྑསཙྩནྟི དྭེ སཙྩཱནི དེསིཏཱནི། ‘‘ཀིམཏྠཱཡ དྭེ སཙྩཱནི དེསིཏཱནཱི’’ཏི པུཙྪིཏབྦཏྟཱ ‘‘ཏེསཾ བྷགཝཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཏེསཾ དྭིནྣཾ སཙྩཱནཾ པརིཉྙཱཡ ཙ པཧཱནཱཡ ཙ ‘‘ཨརཀྑིཏེནཱ’’ཏིཨཱདི དྷམྨཾ བྷགཝཱ དེསེཏི, ཏཱནི དྭེ སཙྩཱནི ‘‘ཨརཀྑིཏེནཱ’’ཏིཨཱདིཀེན ཉཱཔེཏཱིཏི ཨཏྠོ།

    ‘‘Vaso nāma icchā lobho adhippāyo ruci ākaṅkhā āṇā āṇattī’’ti yo vaso vutto, so vaso ‘‘vasa’’nti iminā padena desito. ‘‘Pañca mārā – khandhamāro abhisaṅkhāramāro maccumāro devaputtamāro kilesamāro’’ti yo māro vutto, so māro ‘‘mārassā’’ti iminā desito. ‘‘Gacchati, upagacchati, upeti, anuvattati, anugacchati, nātikkamatī’’ti yo puggalo vutto, so puggalo ‘‘gacchatī’’ti iminā desitoti. Evaṃ desitesu dhammesu akusalā samudayasaccaṃ, ‘‘vasaṃ mārassa gacchatī’’ti iminā padena ye pañcupādānakkhandhe upādāya paññatto puggalo vutto, te pañcupādānakkhandhā dukkhasaccanti dve saccāni desitāni. ‘‘Kimatthāya dve saccāni desitānī’’ti pucchitabbattā ‘‘tesaṃ bhagavā’’tiādi vuttaṃ. Tesaṃ dvinnaṃ saccānaṃ pariññāya ca pahānāya ca ‘‘arakkhitenā’’tiādi dhammaṃ bhagavā deseti, tāni dve saccāni ‘‘arakkhitenā’’tiādikena ñāpetīti attho.

    ‘‘ཏེསུ དྭཱིསུ སཙྩེསུ ཀསྶ སཙྩསྶ པརིཉྙཱཡ, ཀསྶ སཙྩསྶ པཧཱནཱཡ དེསེཏཱི’’ཏི པུཙྪིཏབྦཏྟཱ ‘‘དུཀྑསྶ པརིཉྙཱཡ, སམུདཡསྶ པཧཱནཱཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ། ‘‘པརིཉྙཱཔཧཱནེཧི ཀཏམཱནི སཙྩཱནི དེསིཏཱནཱི’’ཏི ཝཏྟབྦཏྟཱ ‘‘ཡེན ཙཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཡེན ཨརཧཏྟམགྒེན པརིཛཱནཱཏི, ཡེན ཨརཧཏྟམགྒེན པཛཧཏི ཙ, ཨཡཾ ཨརཧཏྟམགྒོ མགྒསཙྩཾ ནཱམ། ཡཾ ནིབྦཱནདྷམྨཾ ཨཱརབྦྷ ཏཎྷཱཡ, ཨཝིཛྫཱཡ ཙ པཧཱནཾ ཛཱཏཾ, ཨཡཾ ནིབྦཱནདྷམྨོ ནིརོདྷོ ནིརོདྷསཙྩཾ ནཱམཱཏི། ཨེཝཾ ཙཏྟཱརི སཙྩཱནི བྷགཝཏཱ དེསིཏཱནི།

    ‘‘Tesu dvīsu saccesu kassa saccassa pariññāya, kassa saccassa pahānāya desetī’’ti pucchitabbattā ‘‘dukkhassa pariññāya, samudayassa pahānāyā’’ti vuttaṃ. ‘‘Pariññāpahānehi katamāni saccāni desitānī’’ti vattabbattā ‘‘yena cā’’tiādi vuttaṃ. Yena arahattamaggena parijānāti, yena arahattamaggena pajahati ca, ayaṃ arahattamaggo maggasaccaṃ nāma. Yaṃ nibbānadhammaṃ ārabbha taṇhāya, avijjāya ca pahānaṃ jātaṃ, ayaṃ nibbānadhammo nirodho nirodhasaccaṃ nāmāti. Evaṃ cattāri saccāni bhagavatā desitāni.

    ‘‘ཙཏུནྣཾ སཙྩཱནཾ དེསིཏབྷཱཝོ ཀེན ཝིཉྙཱཏབྦོ’’ཏི ཝཏྟབྦཏྟཱ ‘‘ཏེནཱཧཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཏེསུ ཙཏཱུསུ སཙྩེསུ སམུདཡསཙྩེན ཨསྶཱདོ གཧིཏོ, དུཀྑསཙྩེན ཨཱདཱིནཝོ གཧིཏོ, མགྒསཙྩནིརོདྷསཙྩེཧི ནིསྶརཎཾ གཧིཏཾ, སམུདཡཔྤཧཱནཝསེན སབྦགཏིཔཛཧནཾ ཛཱཏཾ, སབྦགཏིཔཛཧནཾ ཕལནྟི གཧིཏཾ། ཡེན རཀྑིཏཙིཏྟཏཱདིཀེན སབྦགཏིཔཛཧནཾ ཛཱཏཾ, སོ རཀྑིཏཙིཏྟཏཱདིཀོ ཨུཔཱཡོཏི གཧིཏོ, ཨརཀྑིཏཙིཏྟཏཱདིཀསྶ པཊིསེདྷནམུཁེན རཀྑིཏཙིཏྟཏཱདིཀསྶ ནིཡོཛནཾ བྷགཝཏོ ཨཱཎཏྟཱིཏི གཧིཏནྟི དེསནཱཧཱརེན ནཱནཱསུཏྟེསུ དསྶིཏཱ ཨསྶཱདཱདཡོ ‘‘ཨརཀྑིཏེནཱ’’ཏིཨཱདིཀེ ཨེཀསྨིཾཡེཝ སུཏྟེ ནཱིཧརིཏྭཱ དསྶིཏཱ།

    ‘‘Catunnaṃ saccānaṃ desitabhāvo kena viññātabbo’’ti vattabbattā ‘‘tenāhā’’tiādi vuttaṃ. Tesu catūsu saccesu samudayasaccena assādo gahito, dukkhasaccena ādīnavo gahito, maggasaccanirodhasaccehi nissaraṇaṃ gahitaṃ, samudayappahānavasena sabbagatipajahanaṃ jātaṃ, sabbagatipajahanaṃ phalanti gahitaṃ. Yena rakkhitacittatādikena sabbagatipajahanaṃ jātaṃ, so rakkhitacittatādiko upāyoti gahito, arakkhitacittatādikassa paṭisedhanamukhena rakkhitacittatādikassa niyojanaṃ bhagavato āṇattīti gahitanti desanāhārena nānāsuttesu dassitā assādādayo ‘‘arakkhitenā’’tiādike ekasmiṃyeva sutte nīharitvā dassitā.

    ‘‘ཨསྶཱདཱདཱིནཾ ནཱིཧརིཏྭཱ དསྶིཏབྷཱཝོ ཀེན ཝིཉྙཱཏབྦོ སདྡཧིཏབྦོ’’ཏི ཝཏྟབྦཏྟཱ ‘‘ཏེནཱཧཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཨེཏྠ ཙ ཡེན སཾཝཎྞནཱཝིསེསེན ནཱནཱསུཏྟེསུ ཨསྶཱདཱདཡོ ནཱིཧརིཏྭཱ དསྶིཏཱ, སོ སཾཝཎྞནཱཝིསེསོ དེསནཱཧཱརཝིབྷངྒོ ནཱམ། ཡེན སཾཝཎྞནཱཝིསེསེན ཨེཀསྨིཾཡེཝ སུཏྟེ ཨསྶཱདཱདཡོ ནཱིཧརིཏྭཱ དསྶིཏཱ, སོ སཾཝཎྞནཱཝིསེསོ དེསནཱཧཱརསམྤཱཏོ ནཱམཱཏི ཝིསེསོ དཊྛབྦོ།

    ‘‘Assādādīnaṃ nīharitvā dassitabhāvo kena viññātabbo saddahitabbo’’ti vattabbattā ‘‘tenāhā’’tiādi vuttaṃ. Ettha ca yena saṃvaṇṇanāvisesena nānāsuttesu assādādayo nīharitvā dassitā, so saṃvaṇṇanāviseso desanāhāravibhaṅgo nāma. Yena saṃvaṇṇanāvisesena ekasmiṃyeva sutte assādādayo nīharitvā dassitā, so saṃvaṇṇanāviseso desanāhārasampāto nāmāti viseso daṭṭhabbo.

    ‘‘ཨེཏྟཀོཝ དེསནཱཧཱརསམྤཱཏོ པརིཔུཎྞོ’’ཏི ཝཏྟབྦཏྟཱ ‘‘ནིཡུཏྟོ དེསནཱཧཱརསམྤཱཏོ’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཨེཀེཀསྨིཾཡེཝ སུཏྟེ ཨསྶཱདཱདཡོ ཡེན ཡེན སཾཝཎྞནཱཝིསེསབྷཱུཏེན དེསནཱཧཱརསམྤཱཏེན ནཱིཧརིཏྭཱ ཡཐཱརཧཾ དསྶིཏཱ, སོ སོ སཾཝཎྞནཱཝིསེསབྷཱུཏོ དེསནཱཧཱརསམྤཱཏོ ནིཡུཏྟོ ཡཐཱརཧཾ ནིདྡྷཱརེཏྭཱ ཡུཛྫིཏབྦོཏི ཨཏྠོ གཧིཏོ།

    ‘‘Ettakova desanāhārasampāto paripuṇṇo’’ti vattabbattā ‘‘niyutto desanāhārasampāto’’ti vuttaṃ. Ekekasmiṃyeva sutte assādādayo yena yena saṃvaṇṇanāvisesabhūtena desanāhārasampātena nīharitvā yathārahaṃ dassitā, so so saṃvaṇṇanāvisesabhūto desanāhārasampāto niyutto yathārahaṃ niddhāretvā yujjitabboti attho gahito.

    ཨིཏི དེསནཱཧཱརསམྤཱཏེ སཏྟིབལཱནུརཱུཔཱ རཙིཏཱ

    Iti desanāhārasampāte sattibalānurūpā racitā

    ཝིབྷཱཝནཱ ནིཊྛིཏཱ།

    Vibhāvanā niṭṭhitā.

    པཎྜིཏེཧི པན…པེ॰… གཧེཏབྦོཏི།

    Paṇḍitehi pana…pe… gahetabboti.







    Related texts:



    ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / སུཏྟཔིཊཀ • Suttapiṭaka / ཁུདྡཀནིཀཱཡ • Khuddakanikāya / ནེཏྟིཔྤཀརཎཔཱལི༹ • Nettippakaraṇapāḷi / ༡. དེསནཱཧཱརསམྤཱཏོ • 1. Desanāhārasampāto

    ཨཊྛཀཐཱ • Aṭṭhakathā / སུཏྟཔིཊཀ (ཨཊྛཀཐཱ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ཁུདྡཀནིཀཱཡ (ཨཊྛཀཐཱ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ནེཏྟིཔྤཀརཎ-ཨཊྛཀཐཱ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ༡. དེསནཱཧཱརསམྤཱཏཝཎྞནཱ • 1. Desanāhārasampātavaṇṇanā

    ཊཱིཀཱ • Tīkā / སུཏྟཔིཊཀ (ཊཱིཀཱ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ཁུདྡཀནིཀཱཡ (ཊཱིཀཱ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ནེཏྟིཔྤཀརཎ-ཊཱིཀཱ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ༡. དེསནཱཧཱརསམྤཱཏཝཎྞནཱ • 1. Desanāhārasampātavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact