Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / നേത്തിവിഭാവിനീ • Nettivibhāvinī

    ൧. ദേസനാഹാരസമ്പാതവിഭാവനാ

    1. Desanāhārasampātavibhāvanā

    ൫൨. യേന യേന സംവണ്ണനാവിസേസഭൂതേന ദേസനാഹാരവിഭങ്ഗാദിഹാരവിഭങ്ഗേന അസ്സാദാദയോ നാനാസുത്തത്ഥാ വിഭത്താ, സോ സംവണ്ണനാവിസേസഭൂതോ ദേസനാഹാരവിഭങ്ഗാദിഹാരവിഭങ്ഗോ പരിപുണ്ണോ.

    52. Yena yena saṃvaṇṇanāvisesabhūtena desanāhāravibhaṅgādihāravibhaṅgena assādādayo nānāsuttatthā vibhattā, so saṃvaṇṇanāvisesabhūto desanāhāravibhaṅgādihāravibhaṅgo paripuṇṇo.

    ‘‘സോളസ ഹാരാ പഠമം, ദിസാലോചനതോ ദിസാ വിലോകേത്വാ;

    ‘‘Soḷasa hārā paṭhamaṃ, disālocanato disā viloketvā;

    സങ്ഖിപിയ അങ്കുസേന ഹി, നയേഹി തീഹി നിദ്ദിസേ സുത്ത’’ന്തി. (നേത്തി॰ ൪ നയസങ്ഖേപ) –

    Saṅkhipiya aṅkusena hi, nayehi tīhi niddise sutta’’nti. (netti. 4 nayasaṅkhepa) –

    ഗാഥാ നിദ്ദേസവാരേ ആചരിയേന വുത്താ, തസ്സാ ഗാഥായ നിദ്ദേസോ ഹാരവിഭങ്ഗവാരസ്സ ആദിമ്ഹി ന വിഭത്തോ, ‘‘കുഹിഞ്ചി വിഭത്തോ, ഹാരസമ്പാതേ വാ വിഭത്തോ കിം, ഉദാഹു നയസമുട്ഠാനഹാരേ വാ വിഭത്തോ കി’’ന്തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘ഹാരസമ്പാതേ വിഭത്തോ’’തി തുമ്ഹേഹി ദട്ഠബ്ബോതി വിഞ്ഞാപനത്ഥം ‘‘സോളസ ഹാരാ പഠമ’’ന്തിആദി വുത്തം.

    Gāthā niddesavāre ācariyena vuttā, tassā gāthāya niddeso hāravibhaṅgavārassa ādimhi na vibhatto, ‘‘kuhiñci vibhatto, hārasampāte vā vibhatto kiṃ, udāhu nayasamuṭṭhānahāre vā vibhatto ki’’nti pucchitabbattā ‘‘hārasampāte vibhatto’’ti tumhehi daṭṭhabboti viññāpanatthaṃ ‘‘soḷasa hārā paṭhama’’ntiādi vuttaṃ.

    അഥ വാ സുപരികമ്മകതഭൂമിസദിസേസു സംവണ്ണേതബ്ബേസു നാനാസുത്തപ്പദേസേസു നാനാവണ്ണസുഗന്ധപുപ്ഫസദിസേ സോളസ ഹാരേ സംവണ്ണനാഭാവേന യോജേത്വാ സോളസ ഹാരാ ആചരിയേന വിഭത്താ, തഥാ സുസിക്ഖിതസിപ്പാചരിയസുവിചാരിതജമ്ബുനദാഭരണസദിസേസു സംവണ്ണേതബ്ബേസു നാനാസുത്തപ്പദേസേസു നാനാവിധരംസിജാലവിവിധമണിരതനസദിസേ സോളസ ഹാരേ സംവണ്ണനാഭാവേന യോജേത്വാവ സോളസ ഹാരാ വിഭത്താ, മഹാപഥവിം പരിവത്തേത്വാ പപ്പടകോജസ്സ ഖാദാപനം അതിദുക്കരം വിയ, നാനാവിധേസു സംവണ്ണേതബ്ബേസു സുത്തപ്പദേസേസു പരമത്ഥോജായ സോളസഹി ഹാരേഹി അതിദുക്കരഖാദാപനസദിസം വിഞ്ഞാപനം കരോന്തേന ച യോജനികമധുഗണ്ഡം പീളേത്വാ സുമധുരസസ്സ പായാപനം അതിദുക്കരം വിയ നാനാവിധേസു സംവണ്ണേതബ്ബേസു സുത്തപ്പദേസേസു പരമത്ഥമധുരസസ്സ സോളസഹി ഹാരേഹി അതിദുക്കരം പായാപനസദിസം വിഞ്ഞാപനം കരോന്തേന ച ആചരിയേന അനേകേസു സംവണ്ണേതബ്ബസുത്തപ്പദേസേസു സോളസ ഹാരേ സംവണ്ണനാഭാവേന യോജേത്വാ സോളസ ഹാരാ വിഭത്താ, അമ്ഹേഹി ച ഞാതാ, ‘‘നാനാവിധസുത്തപ്പദേസേസു തേ സംവണ്ണനാഭാവേന യോജേത്വാ സോളസ ഹാരാ വിഭത്താ കിം , ഉദാഹു ഏകസ്മിമ്പി സംവണ്ണേതബ്ബസുത്തപ്പദേസേ സംവണ്ണനാഭാവേന യോജേത്വാ സോളസ ഹാരാ വിഭത്താ കി’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ഏകസ്മിമ്പി സംവണ്ണേതബ്ബസുത്തപ്പദേസേ സംവണ്ണനാഭാവേന യോജേത്വാ സോളസ ഹാരാ വിഭത്തായേവാതി തഥാ വിഭജന്തോ ‘‘സോളസ ഹാരാ പഠമ’’ന്തിആദികം ഹാരസമ്പാതവാരം ആഹ.

    Atha vā suparikammakatabhūmisadisesu saṃvaṇṇetabbesu nānāsuttappadesesu nānāvaṇṇasugandhapupphasadise soḷasa hāre saṃvaṇṇanābhāvena yojetvā soḷasa hārā ācariyena vibhattā, tathā susikkhitasippācariyasuvicāritajambunadābharaṇasadisesu saṃvaṇṇetabbesu nānāsuttappadesesu nānāvidharaṃsijālavividhamaṇiratanasadise soḷasa hāre saṃvaṇṇanābhāvena yojetvāva soḷasa hārā vibhattā, mahāpathaviṃ parivattetvā pappaṭakojassa khādāpanaṃ atidukkaraṃ viya, nānāvidhesu saṃvaṇṇetabbesu suttappadesesu paramatthojāya soḷasahi hārehi atidukkarakhādāpanasadisaṃ viññāpanaṃ karontena ca yojanikamadhugaṇḍaṃ pīḷetvā sumadhurasassa pāyāpanaṃ atidukkaraṃ viya nānāvidhesu saṃvaṇṇetabbesu suttappadesesu paramatthamadhurasassa soḷasahi hārehi atidukkaraṃ pāyāpanasadisaṃ viññāpanaṃ karontena ca ācariyena anekesu saṃvaṇṇetabbasuttappadesesu soḷasa hāre saṃvaṇṇanābhāvena yojetvā soḷasa hārā vibhattā, amhehi ca ñātā, ‘‘nānāvidhasuttappadesesu te saṃvaṇṇanābhāvena yojetvā soḷasa hārā vibhattā kiṃ , udāhu ekasmimpi saṃvaṇṇetabbasuttappadese saṃvaṇṇanābhāvena yojetvā soḷasa hārā vibhattā ki’’nti vattabbattā ekasmimpi saṃvaṇṇetabbasuttappadese saṃvaṇṇanābhāvena yojetvā soḷasa hārā vibhattāyevāti tathā vibhajanto ‘‘soḷasa hārā paṭhama’’ntiādikaṃ hārasampātavāraṃ āha.

    നനു ഹാരസമ്പാതവാരം കഥേതുകാമേന ആചരിയേന ‘‘തത്ഥ കതമോ ദേസനാഹാരസമ്പാതോ’’തിആദിവചനം വത്തബ്ബം, അഥ കസ്മാ ‘‘സോളസ ഹാരാ പഠമ’’ന്തിആദി വത്തബ്ബന്തി ചേ? നിദ്ദേസേ വുത്തം ‘‘സോളസ ഹാരാ പഠമ’’ന്തിആദികം ഗാഥം ഹാരവിഭങ്ഗവാരോ നപ്പയോജേതി വിപ്പകിണ്ണവിസയത്താ ച നയവിചാരസ്സ ച അന്തരിതത്താ. ഹാരസമ്പാതവാരോ പന തം ഗാഥം പയോജേതി അവികിണ്ണവിസയത്താ. തസ്മാ തം ഗാഥം പച്ചാമസിത്വാ ഹാരസമ്പാതവാരേ തസ്സാ ഗാഥായ നിദ്ദേസോ ദട്ഠബ്ബോതി വിഞ്ഞാപനത്ഥം ‘‘സോളസ ഹാരാ പഠമ’’ന്തിആദി വത്തബ്ബംയേവാതി. അട്ഠകഥായം പന –

    Nanu hārasampātavāraṃ kathetukāmena ācariyena ‘‘tattha katamo desanāhārasampāto’’tiādivacanaṃ vattabbaṃ, atha kasmā ‘‘soḷasa hārā paṭhama’’ntiādi vattabbanti ce? Niddese vuttaṃ ‘‘soḷasa hārā paṭhama’’ntiādikaṃ gāthaṃ hāravibhaṅgavāro nappayojeti vippakiṇṇavisayattā ca nayavicārassa ca antaritattā. Hārasampātavāro pana taṃ gāthaṃ payojeti avikiṇṇavisayattā. Tasmā taṃ gāthaṃ paccāmasitvā hārasampātavāre tassā gāthāya niddeso daṭṭhabboti viññāpanatthaṃ ‘‘soḷasa hārā paṭhama’’ntiādi vattabbaṃyevāti. Aṭṭhakathāyaṃ pana –

    ഏവം സുപരികമ്മകതായ ഭൂമിയാ നാനാവണ്ണാനി മുത്തപുപ്ഫാനി പകിരന്തോ വിയ, സുസിക്ഖിതസിപ്പാചരിയവിചാരിതേസു സുരത്തസുവണ്ണാലങ്കാരേസു നാനാവിധരംസിജാലസമുജ്ജലാനി വിവിധാനി മണിരതനാനി ബന്ധന്തോ വിയ, മഹാപഥവിം പരിവത്തേത്വാ പപ്പടകോജം ഖാദാപേന്തോ വിയ , യോജനികമധുഗണ്ഡം പീളേത്വാ സുമധുരസം പായേന്തോ വിയ ച ആയസ്മാ മഹാകച്ചാനോ നാനാസുത്തപ്പദേസേ ഉദാഹരന്തോ സോളസ ഹാരേ വിഭജിത്വാ ഇദാനി തേ ഏകസ്മിംയേവ സുത്തേ യോജേത്വാ ദസ്സേന്തോ ഹാരസമ്പാതവാരം ആരഭി. ആരഭന്തോ ച യായം നിദ്ദേസവാരേ –

    Evaṃ suparikammakatāya bhūmiyā nānāvaṇṇāni muttapupphāni pakiranto viya, susikkhitasippācariyavicāritesu surattasuvaṇṇālaṅkāresu nānāvidharaṃsijālasamujjalāni vividhāni maṇiratanāni bandhanto viya, mahāpathaviṃ parivattetvā pappaṭakojaṃ khādāpento viya , yojanikamadhugaṇḍaṃ pīḷetvā sumadhurasaṃ pāyento viya ca āyasmā mahākaccāno nānāsuttappadese udāharanto soḷasa hāre vibhajitvā idāni te ekasmiṃyeva sutte yojetvā dassento hārasampātavāraṃ ārabhi. Ārabhanto ca yāyaṃ niddesavāre –

    ‘‘സോളസ ഹാരാ പഠമം, ദിസാലോചനതോ ദിസാ വിലോകേത്വാ;

    ‘‘Soḷasa hārā paṭhamaṃ, disālocanato disā viloketvā;

    സങ്ഖിപിയ അങ്കുസേന ഹി, നയേഹി തീഹി നിദ്ദിസേ സുത്ത’’ന്തി. –

    Saṅkhipiya aṅkusena hi, nayehi tīhi niddise sutta’’nti. –

    ഗാഥാ വുത്താ. യസ്മാ തം ഹാരവിഭങ്ഗവാരോ നപ്പയോജേതി വിപ്പകിണ്ണവിസയത്താ, നയവിചാരസ്സ ച അന്തരിതത്താ. അനേകേഹി സുത്തപ്പദേസേഹി ഹാരാനം വിഭാഗദസ്സനമേവ ഹി ഹാരവിഭങ്ഗവാരോ. ഹാരസമ്പാതവാരോ പന തം പയോജേതി ഏകസ്മിംയേവ സുത്തപ്പദേസേ സോളസ ഹാരേ യോജേത്വാവ തദനന്തരം നയസമുട്ഠാനസ്സ കഥിതത്താ. തസ്മാ ‘‘സോളസ ഹാരാ പഠമ’’ന്തി ഗാഥം പച്ചാമസിത്വാ ‘‘തസ്സാ നിദ്ദേസോ കുഹിം ദട്ഠബ്ബോ? ഹാരസമ്പാതേതി ആഹാ’’തി –

    Gāthā vuttā. Yasmā taṃ hāravibhaṅgavāro nappayojeti vippakiṇṇavisayattā, nayavicārassa ca antaritattā. Anekehi suttappadesehi hārānaṃ vibhāgadassanameva hi hāravibhaṅgavāro. Hārasampātavāro pana taṃ payojeti ekasmiṃyeva suttappadese soḷasa hāre yojetvāva tadanantaraṃ nayasamuṭṭhānassa kathitattā. Tasmā ‘‘soḷasa hārā paṭhama’’nti gāthaṃ paccāmasitvā ‘‘tassā niddeso kuhiṃ daṭṭhabbo? Hārasampāteti āhā’’ti –

    വുത്തം. ഗാഥാത്ഥോ നിദ്ദേസവിഭാവനായം വുത്തോവ. ‘‘സോളസ…പേ॰… സുത്ത’’ന്തി യാ ഗാഥാ നിദ്ദേസേ ആചരിയേന വുത്താ, തസ്സാ ഗാഥായ നിദ്ദേസോ കുഹിം ദട്ഠബ്ബോ, ഹാരവിഭങ്ഗസ്സ ആദിമ്ഹി ആചരിയേന ന വിഭത്തോ, ഹാരസമ്പാതേ വാ പച്ചാമസിത്വാ വിഭത്തോതി ദട്ഠബ്ബോ കിം, ഉദാഹു നയസമുട്ഠാനേ വാ പച്ചാമസിത്വാ വിഭത്തോതി ദട്ഠബ്ബോ കിന്തി പുച്ഛതി. ഹാരസമ്പാതേ പച്ചാമസിത്വാ വിഭത്തോതി ദട്ഠബ്ബോതി വിസ്സജ്ജനാ.

    Vuttaṃ. Gāthāttho niddesavibhāvanāyaṃ vuttova. ‘‘Soḷasa…pe… sutta’’nti yā gāthā niddese ācariyena vuttā, tassā gāthāya niddeso kuhiṃ daṭṭhabbo, hāravibhaṅgassa ādimhi ācariyena na vibhatto, hārasampāte vā paccāmasitvā vibhattoti daṭṭhabbo kiṃ, udāhu nayasamuṭṭhāne vā paccāmasitvā vibhattoti daṭṭhabbo kinti pucchati. Hārasampāte paccāmasitvā vibhattoti daṭṭhabboti vissajjanā.

    ഹാരസമ്പാതേ തസ്സാ ഗാഥായ നിദ്ദേസോ ദട്ഠബ്ബോതി ആചരിയേന വുത്തോ, സോ ഹാരസമ്പാതോ ദേസനാഹാരസമ്പാതഭേദേന സോളസവിധോ, ‘‘തത്ഥ കതമോ ഹാരസമ്പാതോ ദേസനാഹാരസമ്പാതോ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ഇമസ്മിം സുത്തേ സംവണ്ണേതബ്ബേ സംവണ്ണനാഭാവേന മയാ വിഭജിയമാനോ ഹാരസമ്പാതഭൂതോ സംവണ്ണനാവിസേസോ ദേസനാഹാരസമ്പാതോ നാമാതി തഥാ വിഭജിതും ‘‘തത്ഥ കതമോ ദേസനാഹാരസമ്പാതോ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥാതി തസ്മിം സോളസവിധേ ദേസനാഹാരസമ്പാതാദികേ ഹാരസമ്പാതേ. കതമോ ഹാരസമ്പാതഭൂതോ സംവണ്ണനാവിസേസോ ദേസനാഹാരസമ്പാതോ നാമാതി പുച്ഛതി.

    Hārasampāte tassā gāthāya niddeso daṭṭhabboti ācariyena vutto, so hārasampāto desanāhārasampātabhedena soḷasavidho, ‘‘tattha katamo hārasampāto desanāhārasampāto’’ti pucchitabbattā imasmiṃ sutte saṃvaṇṇetabbe saṃvaṇṇanābhāvena mayā vibhajiyamāno hārasampātabhūto saṃvaṇṇanāviseso desanāhārasampāto nāmāti tathā vibhajituṃ ‘‘tattha katamo desanāhārasampāto’’tiādi vuttaṃ. Tatthāti tasmiṃ soḷasavidhe desanāhārasampātādike hārasampāte. Katamo hārasampātabhūto saṃvaṇṇanāviseso desanāhārasampāto nāmāti pucchati.

    ‘‘അരക്ഖിതേന ചിത്തേന, മിച്ഛാദിട്ഠിഹതേന ച;

    ‘‘Arakkhitena cittena, micchādiṭṭhihatena ca;

    ഥിനമിദ്ധാഭിഭൂതേന, വസം മാരസ്സ ഗച്ഛതീ’’തി. –

    Thinamiddhābhibhūtena, vasaṃ mārassa gacchatī’’ti. –

    സുത്തേ ‘‘അരക്ഖിതേന ചിത്തേനാതി കിംദേസയതീ’’തി പുച്ഛിത്വാ ‘‘പമാദം ദേസയതീ’’തിആദിസംവണ്ണനാവിസേസോ ദേസനാഹാരസമ്പാതോ നാമാതി വുത്തം ഹോതി. ഗാഥാത്ഥോ അട്ഠകഥായം (നേത്തി॰ അട്ഠ॰ ൫൨) വിഭത്തോ. യോജനത്ഥോ പന അരക്ഖിതേന ചിത്തേന അരക്ഖിതചിത്തസമങ്ഗീ പുഗ്ഗലോ മാരസ്സ മച്ചുനോ വസം ഗച്ഛതി. മിച്ഛാദിട്ഠിഹതേന വിപല്ലാസേന വിപല്ലാസസമങ്ഗീ പുഗ്ഗലോ മാരസ്സ വസം ഗച്ഛതി. ഥിനമിദ്ധാഭിഭൂതേന സസങ്ഖാരികചിത്തേന കുസീതചിത്തേന തംചിത്തസമങ്ഗീ പുഗ്ഗലോ മാരസ്സ കിലേസാദിമാരസ്സ വസം ഗച്ഛതീതി.

    Sutte ‘‘arakkhitena cittenāti kiṃdesayatī’’ti pucchitvā ‘‘pamādaṃ desayatī’’tiādisaṃvaṇṇanāviseso desanāhārasampāto nāmāti vuttaṃ hoti. Gāthāttho aṭṭhakathāyaṃ (netti. aṭṭha. 52) vibhatto. Yojanattho pana arakkhitena cittena arakkhitacittasamaṅgī puggalo mārassa maccuno vasaṃ gacchati. Micchādiṭṭhihatena vipallāsena vipallāsasamaṅgī puggalo mārassa vasaṃ gacchati. Thinamiddhābhibhūtena sasaṅkhārikacittena kusītacittena taṃcittasamaṅgī puggalo mārassa kilesādimārassa vasaṃ gacchatīti.

    ‘‘അരക്ഖിതേന ചിത്തേനാ’തി പദേന ദേസിതം തം പമാദധമ്മജാതം കസ്സ പദ’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തം മച്ചുനോ പദ’’ന്തി വുത്തം. ‘‘അരക്ഖിതേന ചിത്തേനാ’’തി ഇമിനാ സുത്തപ്പദേസേന ദേസിതോ അത്ഥോ ആചരിയേന വിഭത്തോ, അമ്ഹേഹി ച ഞാതോ, ‘‘മിച്ഛാദിട്ഠിഹതേന ചാതി സുത്തപ്പദേസേന ദേസിതോ അത്ഥോ കഥം വിഭത്തോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘മിച്ഛാദിട്ഠിഹതേന ചാ’’തിആദി വുത്തം. യേന വിപല്ലാസേന യദാ അനിച്ചേ ‘‘നിച്ച’’ന്തി പസ്സതി, തദാ പവത്തോ സോ വിപല്ലാസോ ‘‘മിച്ഛാദിട്ഠിഹതം നാമാ’’തി വുച്ചതി. ‘‘സോ പന വിപല്ലാസോ കിംലക്ഖണോ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ തഥാ പുച്ഛിത്വാ ‘‘വിപരീതഗ്ഗാഹലക്ഖണോ വിപല്ലാസോ’’തി വുത്തം.

    ‘‘Arakkhitena cittenā’ti padena desitaṃ taṃ pamādadhammajātaṃ kassa pada’’nti vattabbattā ‘‘taṃ maccuno pada’’nti vuttaṃ. ‘‘Arakkhitena cittenā’’ti iminā suttappadesena desito attho ācariyena vibhatto, amhehi ca ñāto, ‘‘micchādiṭṭhihatena cāti suttappadesena desito attho kathaṃ vibhatto’’ti vattabbattā ‘‘micchādiṭṭhihatena cā’’tiādi vuttaṃ. Yena vipallāsena yadā anicce ‘‘nicca’’nti passati, tadā pavatto so vipallāso ‘‘micchādiṭṭhihataṃ nāmā’’ti vuccati. ‘‘So pana vipallāso kiṃlakkhaṇo’’ti pucchitabbattā tathā pucchitvā ‘‘viparītaggāhalakkhaṇo vipallāso’’ti vuttaṃ.

    വിപരീതഗ്ഗാഹലക്ഖണോതി അസുഭാദീനംയേവ സുഭാദിവിപരീതഗ്ഗാഹലക്ഖണോ വിപല്ലാസോ ‘‘വിപല്ലാസയതീ’’തി കാരിതത്ഥസമ്ഭവതോ. കിം വിപല്ലാസോ വിപരീതഗ്ഗാഹലക്ഖണോ? സോ വിപല്ലാസോ സഞ്ഞം വിപല്ലാസയതി, ചിത്തമ്പി വിപല്ലാസയതി, ദിട്ഠിമ്പി വിപല്ലാസയതി. ഇതി തയോ ധമ്മേ വിപല്ലാസയതീതി വിപല്ലാസേതബ്ബാനം തിവിധത്താ വിപല്ലാസാപി തിവിധാ ഹോന്തി. തേസു സഞ്ഞാവിപല്ലാസോ മുദുകോ ദുബ്ബലോ സുഭാദിവസേന ഉപട്ഠിതാകാരഗ്ഗഹണമത്തത്താ, ചിത്തവിപല്ലാസോ സഞ്ഞാവിപല്ലാസതോ ബലവാ സുഭാദിവസേന ഉപട്ഠഹന്താനം രൂപക്ഖന്ധാദീനം സുഭാദിവസേന സന്നിട്ഠാനം കത്വാ ഗഹണതോ. ദിട്ഠിവിപല്ലാസോ സഞ്ഞാവിപല്ലാസചിത്തവിപല്ലാസേഹി ബലവതരോ, യം യം ആരമ്മണം സുഭാദിആകാരേന ഉപട്ഠാതി. തം തം ആരമ്മണം സസ്സതാദിവസേന അഭിനിവിസിത്വാ ഗഹണതോ. തസ്മാ സഞ്ഞാവിപല്ലാസോ പഠമം വുത്തോ, തദനന്തരം ചിത്തവിപല്ലാസോ, തദനന്തരം ദിട്ഠിവിപല്ലാസോ വുത്തോ. വിത്ഥാരതോ പന ഏകേകസ്സ സുഭസുഖഅത്തനിച്ചഗ്ഗഹണവസേന ചതുബ്ബിധത്താ ദ്വാദസവിധാ ഹോന്തി.

    Viparītaggāhalakkhaṇoti asubhādīnaṃyeva subhādiviparītaggāhalakkhaṇo vipallāso ‘‘vipallāsayatī’’ti kāritatthasambhavato. Kiṃ vipallāso viparītaggāhalakkhaṇo? So vipallāso saññaṃ vipallāsayati, cittampi vipallāsayati, diṭṭhimpi vipallāsayati. Iti tayo dhamme vipallāsayatīti vipallāsetabbānaṃ tividhattā vipallāsāpi tividhā honti. Tesu saññāvipallāso muduko dubbalo subhādivasena upaṭṭhitākāraggahaṇamattattā, cittavipallāso saññāvipallāsato balavā subhādivasena upaṭṭhahantānaṃ rūpakkhandhādīnaṃ subhādivasena sanniṭṭhānaṃ katvā gahaṇato. Diṭṭhivipallāso saññāvipallāsacittavipallāsehi balavataro, yaṃ yaṃ ārammaṇaṃ subhādiākārena upaṭṭhāti. Taṃ taṃ ārammaṇaṃ sassatādivasena abhinivisitvā gahaṇato. Tasmā saññāvipallāso paṭhamaṃ vutto, tadanantaraṃ cittavipallāso, tadanantaraṃ diṭṭhivipallāso vutto. Vitthārato pana ekekassa subhasukhaattaniccaggahaṇavasena catubbidhattā dvādasavidhā honti.

    വിപല്ലാസാ ആചരിയേന വിഭത്താ, അമ്ഹേഹി ച ഞാതാ, ‘‘കതമേ വിപല്ലാസപവത്തിട്ഠാനവിസയാ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ഇമാനി അത്തഭാവവത്ഥൂനി വിപല്ലാസപവത്തിട്ഠാനവിസയാനീതി ദസ്സേതും ‘‘സോ കുഹിം വിപല്ലാസയതി ചതൂസു അത്തഭാവവത്ഥൂസൂ’’തി വുത്തം. ചതൂസു രൂപകായവേദനാചിത്തധമ്മസങ്ഖാതേസു അത്തഭാവവത്ഥൂസു സോ സബ്ബോ വിപല്ലാസോ സഞ്ഞാചിത്തദിട്ഠിയോ വിപല്ലാസയതി. ‘‘കഥം സമനുപസ്സന്തസ്സ വിപല്ലാസയതീ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘രൂപം അത്തതോ സമനുപസ്സതീ’’തിആദി വുത്തം. യോ പുഗ്ഗലോ രൂപം വാ അത്തതോ സമനുപസ്സതി, രൂപവന്തം അത്താനം വാ അത്തതോ സമനുപസ്സതി , അത്തനി രൂപം വാ അത്തതോ സമനുപസ്സതി. രൂപസ്മിം അത്താനം വാ അത്തതോ സമനുപസ്സതി, ഏവം തസ്സ സമനുപസ്സന്തസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ വിപല്ലാസോ രൂപകായേ സഞ്ഞാചിത്തദിട്ഠിയോ വിപല്ലാസയതി. ഏസേവ നയോ വേദനാദീസുപി.

    Vipallāsā ācariyena vibhattā, amhehi ca ñātā, ‘‘katame vipallāsapavattiṭṭhānavisayā’’ti pucchitabbattā imāni attabhāvavatthūni vipallāsapavattiṭṭhānavisayānīti dassetuṃ ‘‘so kuhiṃ vipallāsayati catūsu attabhāvavatthūsū’’ti vuttaṃ. Catūsu rūpakāyavedanācittadhammasaṅkhātesu attabhāvavatthūsu so sabbo vipallāso saññācittadiṭṭhiyo vipallāsayati. ‘‘Kathaṃ samanupassantassa vipallāsayatī’’ti pucchitabbattā ‘‘rūpaṃ attato samanupassatī’’tiādi vuttaṃ. Yo puggalo rūpaṃ vā attato samanupassati, rūpavantaṃ attānaṃ vā attato samanupassati , attani rūpaṃ vā attato samanupassati. Rūpasmiṃ attānaṃ vā attato samanupassati, evaṃ tassa samanupassantassa puggalassa vipallāso rūpakāye saññācittadiṭṭhiyo vipallāsayati. Eseva nayo vedanādīsupi.

    ‘‘തേസു രൂപകായാദീസു കതമം കതമസ്സ വിപല്ലാസസ്സ വത്ഥൂ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ഏവം പവത്തമാനസ്സ വിപല്ലാസസ്സ ഇദം ഇമസ്സ വത്ഥൂതി വിഭജിതും ‘‘തത്ഥ രൂപ’’ന്തിആദി വുത്തം. തത്ഥാതി തേസു രൂപാദീസു ചതൂസു പഠമം വിപല്ലാസവത്ഥു രൂപം ‘‘അസുഭേ സുഭ’’ന്തി ഏവം പവത്തമാനസ്സ വിപല്ലാസസ്സ വത്ഥു ഹോതീതി വിഭജിത്വാ ഗഹേതബ്ബം. ഏസ നയോ സേസേസുപി. ഏവം ‘‘അസുഭേ സുഭ’’ന്തിആദിപ്പകാരേന വിപല്ലാസാ ചതുബ്ബിധാ ഭവന്തി.

    ‘‘Tesu rūpakāyādīsu katamaṃ katamassa vipallāsassa vatthū’’ti pucchitabbattā evaṃ pavattamānassa vipallāsassa idaṃ imassa vatthūti vibhajituṃ ‘‘tattha rūpa’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu rūpādīsu catūsu paṭhamaṃ vipallāsavatthu rūpaṃ ‘‘asubhe subha’’nti evaṃ pavattamānassa vipallāsassa vatthu hotīti vibhajitvā gahetabbaṃ. Esa nayo sesesupi. Evaṃ ‘‘asubhe subha’’ntiādippakārena vipallāsā catubbidhā bhavanti.

    ഇദം ഇമസ്സ വത്ഥൂതി ആചരിയേന വിഭജിത്വാ ദസ്സിതാ, അമ്ഹേഹി ച ഞാതാ, ‘‘തേസം വിപല്ലാസാനം കതമേ മൂലകാരണധമ്മാ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘ദ്വേ ധമ്മാ’’തിആദി വുത്തം. ചിത്തസ്സ സംകിലേസാ, തണ്ഹാ ച അവിജ്ജാ ച – ഇമേ ദ്വേ ധമ്മാ വിപല്ലാസാനം മൂലകാരണഭൂതാ ഭവന്തി.

    Idaṃ imassa vatthūti ācariyena vibhajitvā dassitā, amhehi ca ñātā, ‘‘tesaṃ vipallāsānaṃ katame mūlakāraṇadhammā’’ti pucchitabbattā ‘‘dve dhammā’’tiādi vuttaṃ. Cittassa saṃkilesā, taṇhā ca avijjā ca – ime dve dhammā vipallāsānaṃ mūlakāraṇabhūtā bhavanti.

    ‘‘ഇമേ ദ്വേ ധമ്മാ ഏകതോ വിപല്ലാസാനം മൂലകാരണം കിം ഹോന്തി, ഉദാഹു വിസും വിസു’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ വിസും വിസും വിഭജിതും ‘‘തണ്ഹാനിവുത’’ന്തിആദി വുത്തം. അവിജ്ജാരഹിതാ തണ്ഹാ നാമ നത്ഥി, തസ്മാ ‘‘തണ്ഹാഅവിജ്ജാനിവുത’’ന്തി വത്തബ്ബന്തി? ന, തണ്ഹായ സാതിസയപച്ചയത്താ. സാതിസയായ ഹി തണ്ഹായ അസുഭേപി ‘‘സുഭ’’ന്തി, ദുക്ഖേപി ‘‘സുഖ’’ന്തി സമനുപസ്സന്തി. ‘‘തണ്ഹാ ച അവിജ്ജാ ചാ’’തി വുത്തത്താ ‘‘അവിജ്ജാനിവുത’’ന്തി വത്തബ്ബം, കസ്മാ ‘‘ദിട്ഠിനിവുത’’ന്തി വുത്തന്തി? അവിജ്ജായ ദിട്ഠി ഭവതീതി ദിട്ഠിസീസേന അവിജ്ജം ഗഹേത്വാ ‘‘ദിട്ഠിനിവുത’’ന്തി വുത്തം, അവിജ്ജാനിവുതന്തി അത്ഥോ ഗഹേതബ്ബോ. ‘‘അവിജ്ജാനിവുത’’ന്തി വുത്തേ പന ദിട്ഠിരഹിതാ അവിജ്ജാപി ഗഹിതാ സിയാ, ദിട്ഠിസഹിതായ ഹി അവിജ്ജായ അനിച്ചേപി ‘‘നിച്ച’’ന്തി, അനത്തനിയേപി ‘‘അത്താ’’തി സമനുപസ്സന്തി.

    ‘‘Ime dve dhammā ekato vipallāsānaṃ mūlakāraṇaṃ kiṃ honti, udāhu visuṃ visu’’nti vattabbattā visuṃ visuṃ vibhajituṃ ‘‘taṇhānivuta’’ntiādi vuttaṃ. Avijjārahitā taṇhā nāma natthi, tasmā ‘‘taṇhāavijjānivuta’’nti vattabbanti? Na, taṇhāya sātisayapaccayattā. Sātisayāya hi taṇhāya asubhepi ‘‘subha’’nti, dukkhepi ‘‘sukha’’nti samanupassanti. ‘‘Taṇhā ca avijjā cā’’ti vuttattā ‘‘avijjānivuta’’nti vattabbaṃ, kasmā ‘‘diṭṭhinivuta’’nti vuttanti? Avijjāya diṭṭhi bhavatīti diṭṭhisīsena avijjaṃ gahetvā ‘‘diṭṭhinivuta’’nti vuttaṃ, avijjānivutanti attho gahetabbo. ‘‘Avijjānivuta’’nti vutte pana diṭṭhirahitā avijjāpi gahitā siyā, diṭṭhisahitāya hi avijjāya aniccepi ‘‘nicca’’nti, anattaniyepi ‘‘attā’’ti samanupassanti.

    ‘‘കഥം തണ്ഹാമൂലകോ വിപല്ലാസോ പവത്തോ, കഥം ദിട്ഠിസഹിതാവിജ്ജാമൂലകോ വിപല്ലാസോ പവത്തോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ യോ ദിട്ഠിവിപല്ലാസോ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥാതി തേസു തണ്ഹാമൂലകദിട്ഠിസഹിതാവിജ്ജാമൂലകേസു. ദിട്ഠിവിപല്ലാസോതി ദിട്ഠിസഹിതാവിജ്ജാമൂലകവിപല്ലാസോ. അതീതം രൂപം അത്തതോ സമനുപസ്സതീതി അദബ്ബഭൂതോപി ദബ്ബഭൂതോ വിയ വുത്തോ. തണ്ഹാവിപല്ലാസോതി ദിട്ഠിസഹിതതണ്ഹാമൂലകോ വിപല്ലാസോ അനാഗതം രൂപം ദിട്ഠിഭിനന്ദനവസേന അഭിനന്ദതീതി. ഏവം അതീതസമനുപസ്സനഅനാഗതാഭിനന്ദനഭേദേന പവത്തിവിസേസോ ദട്ഠബ്ബോ. ‘‘ചിത്തസ്സ സംകിലേസോ തണ്ഹാഅവിജ്ജായേവ ദ്വേ ധമ്മാ ന ഹോന്തി, അഥ ഖോ ദസ കിലേസാപി, കസ്മാ ദ്വേയേവ വുത്താ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ദ്വേ ധമ്മാ ചിത്തസ്സ ഉപക്കിലേസാ’’തിആദി വുത്തം. തണ്ഹാ ച അവിജ്ജാ ച – ഇമേ ദ്വേയേവ ധമ്മാ പരമസാവജ്ജസ്സ വിപല്ലാസസ്സ മൂലകാരണത്താ. താഹി തണ്ഹാഅവിജ്ജാഹി വിസുജ്ഝന്തം ചിത്തം സബ്ബേഹി കിലേസേഹി വിസുജ്ഝതി, തസ്മാ ച വിസേസതോ ചിത്തസ്സ ഉപക്കിലേസാ ഹോന്തീതി ദ്വേ ധമ്മാ വുത്താ. ന ഹി താസു തണ്ഹാഅവിജ്ജാസു അരഹത്തമഗ്ഗേന പഹീനാസു കോചി സംകിലേസോ അപ്പഹീനോ നാമ നത്ഥീതി.

    ‘‘Kathaṃ taṇhāmūlako vipallāso pavatto, kathaṃ diṭṭhisahitāvijjāmūlako vipallāso pavatto’’ti vattabbattā ‘‘tattha yo diṭṭhivipallāso’’tiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu taṇhāmūlakadiṭṭhisahitāvijjāmūlakesu. Diṭṭhivipallāsoti diṭṭhisahitāvijjāmūlakavipallāso. Atītaṃ rūpaṃ attato samanupassatīti adabbabhūtopi dabbabhūto viya vutto. Taṇhāvipallāsoti diṭṭhisahitataṇhāmūlako vipallāso anāgataṃrūpaṃ diṭṭhibhinandanavasena abhinandatīti. Evaṃ atītasamanupassanaanāgatābhinandanabhedena pavattiviseso daṭṭhabbo. ‘‘Cittassa saṃkileso taṇhāavijjāyeva dve dhammā na honti, atha kho dasa kilesāpi, kasmā dveyeva vuttā’’ti vattabbattā ‘‘dve dhammā cittassa upakkilesā’’tiādi vuttaṃ. Taṇhā ca avijjā ca – ime dveyeva dhammā paramasāvajjassa vipallāsassa mūlakāraṇattā. Tāhi taṇhāavijjāhi visujjhantaṃ cittaṃ sabbehi kilesehi visujjhati, tasmā ca visesato cittassa upakkilesā hontīti dve dhammā vuttā. Na hi tāsu taṇhāavijjāsu arahattamaggena pahīnāsu koci saṃkileso appahīno nāma natthīti.

    ‘‘വുത്തപ്പകാരാ തണ്ഹാഅവിജ്ജാ വുത്തപ്പകാരാനം വിപല്ലാസാനംയേവ മൂലകാരണം ഹോന്തി കിം, ഉദാഹു സകലസ്സ വട്ടസ്സാപി മൂലകാരണം ഹോന്തി കി’’ന്തി വത്തബ്ബത്താ വുത്തപ്പകാരാ തണ്ഹാഅവിജ്ജാ വുത്തപ്പകാരാനം മൂലകാരണം ഹോന്തി യഥാ, ഏവം സകലസ്സ വട്ടസ്സാപി മൂലകാരണം ഹോന്തീതി ദസ്സേതും ‘‘തേസ’’ന്തിആദി വുത്തം. തത്ഥ യേസം പുഗ്ഗലാനം ചിത്തം അരക്ഖിതം, മിച്ഛാദിട്ഠിഹതഞ്ച ഹോതി, തേസം പുഗ്ഗലാനം. യേസം അവിജ്ജാനീവരണാനം തണ്ഹാസംയോജനാനം പുബ്ബകോടി ന പഞ്ഞായതി, തേഹി അവിജ്ജാനീവരണേഹി തണ്ഹാസംയോജനേഹി സംസാരേ സന്ധാവന്താനം സംസരന്താനം പുഗ്ഗലാനം സകിം നിരയം മാരവസഗമനേന സന്ധാവനം സംസരണം ഹോതി, സകിം തിരച്ഛാനയോനിം സന്ധാവനം സംസരണം ഹോതി, സകിം പേത്തിവിസയം സന്ധാവനം സംസരണം ഹോതി, സകിം അസുരകായം സന്ധാവനം സംസരണം ഹോതി, സകിം ദേവേ സന്ധാവനം സംസരണം ഹോതി, സകിം മനുസ്സേ സന്ധാവനം സംസരണം ഹോതീതി അത്ഥോ.

    ‘‘Vuttappakārā taṇhāavijjā vuttappakārānaṃ vipallāsānaṃyeva mūlakāraṇaṃ honti kiṃ, udāhu sakalassa vaṭṭassāpi mūlakāraṇaṃ honti ki’’nti vattabbattā vuttappakārā taṇhāavijjā vuttappakārānaṃ mūlakāraṇaṃ honti yathā, evaṃ sakalassa vaṭṭassāpi mūlakāraṇaṃ hontīti dassetuṃ ‘‘tesa’’ntiādi vuttaṃ. Tattha yesaṃ puggalānaṃ cittaṃ arakkhitaṃ, micchādiṭṭhihatañca hoti, tesaṃ puggalānaṃ. Yesaṃ avijjānīvaraṇānaṃ taṇhāsaṃyojanānaṃ pubbakoṭi na paññāyati, tehi avijjānīvaraṇehi taṇhāsaṃyojanehi saṃsāre sandhāvantānaṃ saṃsarantānaṃ puggalānaṃ sakiṃ nirayaṃ māravasagamanena sandhāvanaṃ saṃsaraṇaṃ hoti, sakiṃ tiracchānayoniṃ sandhāvanaṃ saṃsaraṇaṃ hoti, sakiṃ pettivisayaṃ sandhāvanaṃ saṃsaraṇaṃ hoti, sakiṃ asurakāyaṃ sandhāvanaṃ saṃsaraṇaṃ hoti, sakiṃ deve sandhāvanaṃ saṃsaraṇaṃ hoti, sakiṃ manusse sandhāvanaṃ saṃsaraṇaṃ hotīti attho.

    ‘‘മിച്ഛാദിട്ഠിഹതേന ചാ’’തി സുത്തപ്പദേസേന ദേസിതോ അത്ഥോ ആചരിയേന വിഭത്തോ, അമ്ഹേഹി ച ഞാതോ, ‘‘ഥിനമിദ്ധാഭിഭൂതേനാതി സുത്തപ്പദേസേന ദേസിതോ അത്ഥോ കഥം വിഭത്തോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘ഥിനമിദ്ധാഭിഭൂതേനാ’’തിആദി വുത്തം. ചിത്തസ്സ വിഞ്ഞാണക്ഖന്ധസ്സ യാ അകല്ലതാ അകമ്മനിയതാ അത്ഥി, ഇദം അകല്ലത്തം അകമ്മനിയത്തം ഥിനം നാമ. യം കായസ്സ ലീനത്തം വേദനാദിക്ഖന്ധത്തയലീനത്തം അത്ഥി, ഇദം കായസ്സ ലീനത്തം മിദ്ധം നാമാതി ഥിനമിദ്ധസരൂപമേവ വുത്തം. തേഹി ഥിനമിദ്ധേഹി ചിത്തസ്സ അഭിഭൂതഭാവാദികോ പന സുവിഞ്ഞേയ്യത്താ ന വുത്തോ, അവുത്തേപി യേസം പുഗ്ഗലാനം ചിത്തം ഥിനമിദ്ധേഹി അഭിഭൂതം, തേസം പുഗ്ഗലാനം തേന ചിത്തേന ചിത്തസീസേന സംയോജനേന സംസാരേ മാരവസഗമനേന സന്ധാവനം സംസരണം പരിയോസാനസഭാവോ വിത്ഥാരേത്വാ ഗഹേതബ്ബോ.

    ‘‘Micchādiṭṭhihatena cā’’ti suttappadesena desito attho ācariyena vibhatto, amhehi ca ñāto, ‘‘thinamiddhābhibhūtenāti suttappadesena desito attho kathaṃ vibhatto’’ti vattabbattā ‘‘thinamiddhābhibhūtenā’’tiādi vuttaṃ. Cittassa viññāṇakkhandhassa yā akallatā akammaniyatā atthi, idaṃ akallattaṃ akammaniyattaṃ thinaṃ nāma. Yaṃ kāyassa līnattaṃ vedanādikkhandhattayalīnattaṃ atthi, idaṃ kāyassa līnattaṃ middhaṃ nāmāti thinamiddhasarūpameva vuttaṃ. Tehi thinamiddhehi cittassa abhibhūtabhāvādiko pana suviññeyyattā na vutto, avuttepi yesaṃ puggalānaṃ cittaṃ thinamiddhehi abhibhūtaṃ, tesaṃ puggalānaṃ tena cittena cittasīsena saṃyojanena saṃsāre māravasagamanena sandhāvanaṃ saṃsaraṇaṃ pariyosānasabhāvo vitthāretvā gahetabbo.

    ‘‘വസം മാരസ്സ ഗച്ഛതീതി സുത്തപ്പദേസേന ദേസിതോ അത്ഥോ കഥം വിഭത്തോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘വസം മാരസ്സ ഗച്ഛതീ’’തി വുത്തം. തത്ഥ കിലേസമാരസ്സാതി കിലേസോ ദാനാദിപുഞ്ഞേ മാരേതി നിവാരേതീതി അത്ഥേന മാരോതി കിലേസമാരോ. ഇമിനാ കിലേസമാരം നിസ്സായ പവത്തത്താ അഭിസങ്ഖാരമാരഖന്ധമാരമച്ചുമാരാ ച ഗഹിതാ, -സദ്ദേന വാ ഗഹിതാതി വേദിതബ്ബാ. സത്തമാരസ്സാതി ദേവപുത്തമാരസ്സ. അഥ വാ ‘‘ദേവപുത്തമാരസ്സാ’’തി അവത്വാ ‘‘സത്തമാരസ്സാ’’തി വുത്തത്താ യോ യോ രാജചോരാദികോ ദാനാദീനി വാ ഇസ്സരിയഭോഗാദീനി വാ മാരേതി, സോ സോ രാജചോരാദികോപി ഗഹിതോ, തസ്മാ യസ്സ കസ്സചി സത്തമാരസ്സാതി അത്ഥോ. വസന്തി ഇച്ഛം ലോഭം അധിപ്പായം രുചിം ആകങ്ഖം ആണം ആണത്തിം. ഗച്ഛതീതി ഉപഗച്ഛതി ഉപേതി അനുവത്തതി അനുഗച്ഛതി നാതിക്കമതീതി അത്ഥോ. ‘‘കസ്മാ വസം ഗച്ഛതീ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘സോ ഹീ’’തിആദി വുത്തം. യോ സത്തോ അരക്ഖിതചിത്തേന ച മിച്ഛാദിട്ഠിഹതചിത്തേന ച ഥിനമിദ്ധാഭിഭൂതചിത്തേന ച സമന്നാഗതോ ഹോതി, സോ സത്തോ അവിജ്ജാനീവരണാദീഹി നിവുതോ ഹുത്വാ സംസാരാഭിമുഖോ ഹി യസ്മാ ഹോതി, ന വിസങ്ഖാരാഭിമുഖോ, തസ്മാ മാരസ്സ വസം ഗച്ഛതീതി അത്ഥോ.

    ‘‘Vasaṃ mārassa gacchatīti suttappadesena desito attho kathaṃ vibhatto’’ti vattabbattā ‘‘vasaṃ mārassa gacchatī’’ti vuttaṃ. Tattha kilesamārassāti kileso dānādipuññe māreti nivāretīti atthena māroti kilesamāro. Iminā kilesamāraṃ nissāya pavattattā abhisaṅkhāramārakhandhamāramaccumārā ca gahitā, ca-saddena vā gahitāti veditabbā. Sattamārassāti devaputtamārassa. Atha vā ‘‘devaputtamārassā’’ti avatvā ‘‘sattamārassā’’ti vuttattā yo yo rājacorādiko dānādīni vā issariyabhogādīni vā māreti, so so rājacorādikopi gahito, tasmā yassa kassaci sattamārassāti attho. Vasanti icchaṃ lobhaṃ adhippāyaṃ ruciṃ ākaṅkhaṃ āṇaṃ āṇattiṃ. Gacchatīti upagacchati upeti anuvattati anugacchati nātikkamatīti attho. ‘‘Kasmā vasaṃ gacchatī’’ti vattabbattā ‘‘so hī’’tiādi vuttaṃ. Yo satto arakkhitacittena ca micchādiṭṭhihatacittena ca thinamiddhābhibhūtacittena ca samannāgato hoti, so satto avijjānīvaraṇādīhi nivuto hutvā saṃsārābhimukho hi yasmā hoti, na visaṅkhārābhimukho, tasmā mārassa vasaṃ gacchatīti attho.

    ‘‘അരക്ഖിതേനാതിആദികസ്സ യസ്സ സുത്തസ്സ അത്ഥോ വിഭത്തോ, തേന ‘അരക്ഖിതേനാ’തിആദികേന സുത്തേന കിത്തകാനി സച്ചാനി ദേസിതാനീ’’തിവത്തബ്ബത്താ ‘‘ഇമാനി ഭഗവതാ’’തിആദി വുത്തം. ‘‘അരക്ഖിതേനാ’’തിആദിസുത്തേന ഭഗവതാ ഇമാനി ദ്വേ സച്ചാനി ദേസിതാനി ദുക്ഖം, സമുദയോ ചാതി. കഥം ദേസിതാനി? അഭിധമ്മനിസ്സിതായ കഥായ ചേവ സുത്തന്തനിസ്സിതായ കഥായ ച ദേസിതാനി. താസു കഥാസു അഭിധമ്മനിസ്സിതായ കഥായ ദേസിതേ സതി ‘‘അരക്ഖിതേന ചിത്തേനാ’’തി ഇമിനാ പദേന അരക്ഖിതം രത്തമ്പി ചിത്തം, അരക്ഖിതം ദുട്ഠമ്പി ചിത്തം, അരക്ഖിതം മൂള്ഹമ്പി ചിത്തം ഭഗവതാ ദേസിതം ഞാപിതം. തത്ഥ രത്തചിത്തം ലോഭസഹഗതചിത്തുപ്പാദവസേന അട്ഠവിധം, ദുട്ഠചിത്തം പടിഘസമ്പയുത്തചിത്തുപ്പാദവസേന ദുബ്ബിധം, മൂള്ഹചിത്തം മോമൂഹചിത്തുപ്പാദവസേന ദുബ്ബിധന്തി വേദിതബ്ബം. ഇമേസഞ്ഹി ചിത്തുപ്പാദാനം വസേന യാ ചക്ഖുന്ദ്രിയാദീനം അഗുത്തി അനാരക്ഖാ ഉപ്പന്നാ, തായ അഗുത്തിയാ അനാരക്ഖായ ചിത്തം അരക്ഖിതം ഹോതി ഫലൂപചാരേനാതി.

    ‘‘Arakkhitenātiādikassa yassa suttassa attho vibhatto, tena ‘arakkhitenā’tiādikena suttena kittakāni saccāni desitānī’’tivattabbattā ‘‘imāni bhagavatā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Arakkhitenā’’tiādisuttena bhagavatā imāni dve saccāni desitāni dukkhaṃ, samudayo cāti. Kathaṃ desitāni? Abhidhammanissitāya kathāya ceva suttantanissitāya kathāya ca desitāni. Tāsu kathāsu abhidhammanissitāya kathāya desite sati ‘‘arakkhitena cittenā’’ti iminā padena arakkhitaṃ rattampi cittaṃ, arakkhitaṃ duṭṭhampi cittaṃ, arakkhitaṃ mūḷhampi cittaṃ bhagavatā desitaṃ ñāpitaṃ. Tattha rattacittaṃ lobhasahagatacittuppādavasena aṭṭhavidhaṃ, duṭṭhacittaṃ paṭighasampayuttacittuppādavasena dubbidhaṃ, mūḷhacittaṃ momūhacittuppādavasena dubbidhanti veditabbaṃ. Imesañhi cittuppādānaṃ vasena yā cakkhundriyādīnaṃ agutti anārakkhā uppannā, tāya aguttiyā anārakkhāya cittaṃ arakkhitaṃ hoti phalūpacārenāti.

    ‘‘മിച്ഛാദിട്ഠിഹതേനാ’’തി ഇമിനാ പദേന മിച്ഛാദിട്ഠിസംസട്ഠം ചിത്തം ദേസിതം, തം ദിട്ഠിസമ്പയുത്തചിത്തുപ്പാദവസേന ചതുബ്ബിധന്തി വേദിതബ്ബം. തഞ്ഹി മിച്ഛാദിട്ഠിയാ സംസട്ഠഭാവേന മിച്ഛാദിട്ഠിവസാനുഗതത്താ മിച്ഛാദിട്ഠിഹതം നാമാതി. ‘‘ഥിനമിദ്ധാഭിഭൂതേനാ’’തി ഇമിനാ പദേന ഥിനമിദ്ധേന സംസട്ഠം ചിത്തം ദേസിതം, തം സസങ്ഖാരികചിത്തുപ്പാദവസേന പഞ്ചവിധന്തി വേദിതബ്ബം. തഞ്ഹി ഥിനമിദ്ധേന സംസട്ഠഭാവേന ഥിനമിദ്ധവസാനുഗതത്താ ഥിനമിദ്ധാഭിഭൂതം നാമാതി ഏവം യേ ദ്വാദസാകുസലാ ചിത്തുപ്പാദകണ്ഡേ ‘‘കതമേ ധമ്മാ അകുസലാ? യസ്മിം സമയേ അകുസലം ചിത്തം ഉപ്പന്നം ഹോതീ’’തിആദിനാ (ധ॰ സ॰ ൩൬൫) വിത്ഥാരതോ വത്തബ്ബാ, തേ ദ്വാദസാകുസലചിത്തുപ്പാദാ തീഹി പദേഹി ഭഗവതാ ദേസിതാതി വേദിതബ്ബാ. ‘‘മാരസ്സാ’’തി പദേന പഞ്ച മാരാ ഗഹിതാ. തേസു കിലേസമാരോ ‘‘ചത്താരോ ആസവാ, ചത്താരോ ഓഘാ, ചത്താരോ യോഗാ, ചത്താരോ ഗന്ഥാ, ചത്താരി ഉപാദാനാനി, അട്ഠ നീവരണാ, ദസ കിലേസാ’’തി (ധ॰ സ॰ ൧൧൦൨ ആദയോ) ദേസിതോ. അഭിസങ്ഖാരമാരോ പന ‘‘കുസലാ ചേതനാ (വിഭ॰ ൨൨൬) അകുസലാ ചേതനാ (വിഭ॰ ൨൨൬) കുസലം കമ്മം അകുസലം കമ്മ’’ന്തിആദിനാ ദേസിതോ. ഖന്ധമാരോ പന ‘‘അത്തഭാവോ പഞ്ചക്ഖന്ധാ’’തിആദിനാ ദേസിതോ. മച്ചുമാരോ പന ‘‘ചുതി ചവനതാ’’തിആദിനാ (വിഭ॰ ൧൯൩) ദേസിതോ. ഏവം താവേത്ഥ അഭിധമ്മനിസ്സിതായ കഥായ ദേസിതോ അത്ഥോ ദട്ഠബ്ബോ.

    ‘‘Micchādiṭṭhihatenā’’ti iminā padena micchādiṭṭhisaṃsaṭṭhaṃ cittaṃ desitaṃ, taṃ diṭṭhisampayuttacittuppādavasena catubbidhanti veditabbaṃ. Tañhi micchādiṭṭhiyā saṃsaṭṭhabhāvena micchādiṭṭhivasānugatattā micchādiṭṭhihataṃ nāmāti. ‘‘Thinamiddhābhibhūtenā’’ti iminā padena thinamiddhena saṃsaṭṭhaṃ cittaṃ desitaṃ, taṃ sasaṅkhārikacittuppādavasena pañcavidhanti veditabbaṃ. Tañhi thinamiddhena saṃsaṭṭhabhāvena thinamiddhavasānugatattā thinamiddhābhibhūtaṃ nāmāti evaṃ ye dvādasākusalā cittuppādakaṇḍe ‘‘katame dhammā akusalā? Yasmiṃ samaye akusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hotī’’tiādinā (dha. sa. 365) vitthārato vattabbā, te dvādasākusalacittuppādā tīhi padehi bhagavatā desitāti veditabbā. ‘‘Mārassā’’ti padena pañca mārā gahitā. Tesu kilesamāro ‘‘cattāro āsavā, cattāro oghā, cattāro yogā, cattāro ganthā, cattāri upādānāni, aṭṭha nīvaraṇā, dasa kilesā’’ti (dha. sa. 1102 ādayo) desito. Abhisaṅkhāramāro pana ‘‘kusalā cetanā (vibha. 226) akusalā cetanā (vibha. 226) kusalaṃ kammaṃ akusalaṃ kamma’’ntiādinā desito. Khandhamāro pana ‘‘attabhāvo pañcakkhandhā’’tiādinā desito. Maccumāro pana ‘‘cuti cavanatā’’tiādinā (vibha. 193) desito. Evaṃ tāvettha abhidhammanissitāya kathāya desito attho daṭṭhabbo.

    സുത്തന്തനിസ്സിതായ പന കഥായ ദേസിതേ സതി ‘‘ചക്ഖുനാ രൂപം ദിസ്വാ നിമിത്തഗ്ഗാഹീ ഹോതി അനുബ്യഞ്ജനഗ്ഗാഹീ, യത്വാധികരണമേനം ചക്ഖുന്ദ്രിയം അസംവുതം വിഹരന്തം അഭിജ്ഝാദോമനസ്സാ പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാ അന്വാസ്സവേയ്യും, തസ്സ സംവരായ ന പടിപജ്ജതി, ന രക്ഖതി ചക്ഖുന്ദ്രിയം, ചക്ഖുന്ദ്രിയേ ന സംവരം ആപജ്ജതി…പേ॰… സോതിന്ദ്രിയേ ന സംവരം ആപജ്ജതി… ഘാനിന്ദ്രിയേ ന സംവരം ആപജ്ജതി… ജിവ്ഹിന്ദ്രിയേ ന സംവരം ആപജ്ജതി… കായിന്ദ്രിയേ ന സംവരം ആപജ്ജതി… മനിന്ദ്രിയേ ന സംവരം ആപജ്ജതീ’’തി (മ॰ നി॰ ൧.൩൪൭) ഏവം പുഗ്ഗലാധിട്ഠാനേന യം ഛദ്വാരികചിത്തം വുത്തം, തം ഛദ്വാരികചിത്തം ‘‘അരക്ഖിതേന ചിത്തേനാ’’തി ഇമിനാ പദേന ദേസിതം. യാ മിച്ഛാദിട്ഠിയോ പുബ്ബന്തകപ്പനവസേന വാ അപരന്തകപ്പനവസേന വാ പുബ്ബന്താപരന്തകപ്പനവസേന വാ മിച്ഛാ അഭിനിവിസന്തസ്സ അയോനിസോ ഉമ്മുജ്ജന്തസ്സ ‘‘സസ്സതോ ലോകോ’’തി വാ ‘‘അസസ്സതോ ലോകോ’’തി വാ ‘‘ന ഹോതി തഥാഗതോ പരം മരണാ’’തി വാ ഉപ്പന്നാ, താഹി ദിട്ഠീഹി വാ, യാ ച ദിട്ഠിയോ ‘‘ഇമാ ചത്താരോ സസ്സതവാദാ…പേ॰… പരമദിട്ഠധമ്മനിബ്ബാനവാദാ’’തി ബ്രഹ്മജാലസുത്താദീസു (ദീ॰ നി॰ ൧.൩൦ ആദയോ) വുത്താ, താഹി ദിട്ഠീഹി വാ സമ്പയുത്തം യം ചിത്തം ‘‘മിച്ഛാദിട്ഠിഹതേന ചാ’’തി ഇമിനാ പദേന ദേസിതം.

    Suttantanissitāya pana kathāya desite sati ‘‘cakkhunā rūpaṃ disvā nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī, yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya na paṭipajjati, na rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye na saṃvaraṃ āpajjati…pe… sotindriye na saṃvaraṃ āpajjati… ghānindriye na saṃvaraṃ āpajjati… jivhindriye na saṃvaraṃ āpajjati… kāyindriye na saṃvaraṃ āpajjati… manindriye na saṃvaraṃ āpajjatī’’ti (ma. ni. 1.347) evaṃ puggalādhiṭṭhānena yaṃ chadvārikacittaṃ vuttaṃ, taṃ chadvārikacittaṃ ‘‘arakkhitena cittenā’’ti iminā padena desitaṃ. Yā micchādiṭṭhiyo pubbantakappanavasena vā aparantakappanavasena vā pubbantāparantakappanavasena vā micchā abhinivisantassa ayoniso ummujjantassa ‘‘sassato loko’’ti vā ‘‘asassato loko’’ti vā ‘‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vā uppannā, tāhi diṭṭhīhi vā, yā ca diṭṭhiyo ‘‘imā cattāro sassatavādā…pe… paramadiṭṭhadhammanibbānavādā’’ti brahmajālasuttādīsu (dī. ni. 1.30 ādayo) vuttā, tāhi diṭṭhīhi vā sampayuttaṃ yaṃ cittaṃ ‘‘micchādiṭṭhihatena cā’’ti iminā padena desitaṃ.

    ‘‘ഥിനം നാമ ചിത്തസ്സ അകമ്മഞ്ഞതാ, മിദ്ധം നാമ വേദനാദിക്ഖന്ധത്തയസ്സ അകമ്മഞ്ഞതാ’’തി വാ ‘‘ഥിനം അനുസ്സാഹസംസീദനം, മിദ്ധം ഉസ്സാഹസത്തിവിഘാതോ’’തി വാ യാനി ഥിനമിദ്ധാനി വുത്താനി, തേഹി ഥിനമിദ്ധേഹി യം ചിത്തം അഭിഭൂതം അജ്ഝോത്ഥടം, തം ചിത്തം ‘‘ഥിനമിദ്ധാഭിഭൂതേനാ’’തി ഇമിനാ പദേന ദേസിതം.

    ‘‘Thinaṃ nāma cittassa akammaññatā, middhaṃ nāma vedanādikkhandhattayassa akammaññatā’’ti vā ‘‘thinaṃ anussāhasaṃsīdanaṃ, middhaṃ ussāhasattivighāto’’ti vā yāni thinamiddhāni vuttāni, tehi thinamiddhehi yaṃ cittaṃ abhibhūtaṃ ajjhotthaṭaṃ, taṃ cittaṃ ‘‘thinamiddhābhibhūtenā’’ti iminā padena desitaṃ.

    ‘‘വസോ നാമ ഇച്ഛാ ലോഭോ അധിപ്പായോ രുചി ആകങ്ഖാ ആണാ ആണത്തീ’’തി യോ വസോ വുത്തോ, സോ വസോ ‘‘വസ’’ന്തി ഇമിനാ പദേന ദേസിതോ. ‘‘പഞ്ച മാരാ – ഖന്ധമാരോ അഭിസങ്ഖാരമാരോ മച്ചുമാരോ ദേവപുത്തമാരോ കിലേസമാരോ’’തി യോ മാരോ വുത്തോ, സോ മാരോ ‘‘മാരസ്സാ’’തി ഇമിനാ ദേസിതോ. ‘‘ഗച്ഛതി, ഉപഗച്ഛതി, ഉപേതി, അനുവത്തതി, അനുഗച്ഛതി, നാതിക്കമതീ’’തി യോ പുഗ്ഗലോ വുത്തോ, സോ പുഗ്ഗലോ ‘‘ഗച്ഛതീ’’തി ഇമിനാ ദേസിതോതി. ഏവം ദേസിതേസു ധമ്മേസു അകുസലാ സമുദയസച്ചം, ‘‘വസം മാരസ്സ ഗച്ഛതീ’’തി ഇമിനാ പദേന യേ പഞ്ചുപാദാനക്ഖന്ധേ ഉപാദായ പഞ്ഞത്തോ പുഗ്ഗലോ വുത്തോ, തേ പഞ്ചുപാദാനക്ഖന്ധാ ദുക്ഖസച്ചന്തി ദ്വേ സച്ചാനി ദേസിതാനി. ‘‘കിമത്ഥായ ദ്വേ സച്ചാനി ദേസിതാനീ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തേസം ഭഗവാ’’തിആദി വുത്തം. തേസം ദ്വിന്നം സച്ചാനം പരിഞ്ഞായ ച പഹാനായ ച ‘‘അരക്ഖിതേനാ’’തിആദി ധമ്മം ഭഗവാ ദേസേതി, താനി ദ്വേ സച്ചാനി ‘‘അരക്ഖിതേനാ’’തിആദികേന ഞാപേതീതി അത്ഥോ.

    ‘‘Vaso nāma icchā lobho adhippāyo ruci ākaṅkhā āṇā āṇattī’’ti yo vaso vutto, so vaso ‘‘vasa’’nti iminā padena desito. ‘‘Pañca mārā – khandhamāro abhisaṅkhāramāro maccumāro devaputtamāro kilesamāro’’ti yo māro vutto, so māro ‘‘mārassā’’ti iminā desito. ‘‘Gacchati, upagacchati, upeti, anuvattati, anugacchati, nātikkamatī’’ti yo puggalo vutto, so puggalo ‘‘gacchatī’’ti iminā desitoti. Evaṃ desitesu dhammesu akusalā samudayasaccaṃ, ‘‘vasaṃ mārassa gacchatī’’ti iminā padena ye pañcupādānakkhandhe upādāya paññatto puggalo vutto, te pañcupādānakkhandhā dukkhasaccanti dve saccāni desitāni. ‘‘Kimatthāya dve saccāni desitānī’’ti pucchitabbattā ‘‘tesaṃ bhagavā’’tiādi vuttaṃ. Tesaṃ dvinnaṃ saccānaṃ pariññāya ca pahānāya ca ‘‘arakkhitenā’’tiādi dhammaṃ bhagavā deseti, tāni dve saccāni ‘‘arakkhitenā’’tiādikena ñāpetīti attho.

    ‘‘തേസു ദ്വീസു സച്ചേസു കസ്സ സച്ചസ്സ പരിഞ്ഞായ, കസ്സ സച്ചസ്സ പഹാനായ ദേസേതീ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘ദുക്ഖസ്സ പരിഞ്ഞായ, സമുദയസ്സ പഹാനായാ’’തി വുത്തം. ‘‘പരിഞ്ഞാപഹാനേഹി കതമാനി സച്ചാനി ദേസിതാനീ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘യേന ചാ’’തിആദി വുത്തം. യേന അരഹത്തമഗ്ഗേന പരിജാനാതി, യേന അരഹത്തമഗ്ഗേന പജഹതി ച, അയം അരഹത്തമഗ്ഗോ മഗ്ഗസച്ചം നാമ. യം നിബ്ബാനധമ്മം ആരബ്ഭ തണ്ഹായ, അവിജ്ജായ ച പഹാനം ജാതം, അയം നിബ്ബാനധമ്മോ നിരോധോ നിരോധസച്ചം നാമാതി. ഏവം ചത്താരി സച്ചാനി ഭഗവതാ ദേസിതാനി.

    ‘‘Tesu dvīsu saccesu kassa saccassa pariññāya, kassa saccassa pahānāya desetī’’ti pucchitabbattā ‘‘dukkhassa pariññāya, samudayassa pahānāyā’’ti vuttaṃ. ‘‘Pariññāpahānehi katamāni saccāni desitānī’’ti vattabbattā ‘‘yena cā’’tiādi vuttaṃ. Yena arahattamaggena parijānāti, yena arahattamaggena pajahati ca, ayaṃ arahattamaggo maggasaccaṃ nāma. Yaṃ nibbānadhammaṃ ārabbha taṇhāya, avijjāya ca pahānaṃ jātaṃ, ayaṃ nibbānadhammo nirodho nirodhasaccaṃ nāmāti. Evaṃ cattāri saccāni bhagavatā desitāni.

    ‘‘ചതുന്നം സച്ചാനം ദേസിതഭാവോ കേന വിഞ്ഞാതബ്ബോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തേനാഹാ’’തിആദി വുത്തം. തേസു ചതൂസു സച്ചേസു സമുദയസച്ചേന അസ്സാദോ ഗഹിതോ, ദുക്ഖസച്ചേന ആദീനവോ ഗഹിതോ, മഗ്ഗസച്ചനിരോധസച്ചേഹി നിസ്സരണം ഗഹിതം, സമുദയപ്പഹാനവസേന സബ്ബഗതിപജഹനം ജാതം, സബ്ബഗതിപജഹനം ഫലന്തി ഗഹിതം. യേന രക്ഖിതചിത്തതാദികേന സബ്ബഗതിപജഹനം ജാതം, സോ രക്ഖിതചിത്തതാദികോ ഉപായോതി ഗഹിതോ, അരക്ഖിതചിത്തതാദികസ്സ പടിസേധനമുഖേന രക്ഖിതചിത്തതാദികസ്സ നിയോജനം ഭഗവതോ ആണത്തീതി ഗഹിതന്തി ദേസനാഹാരേന നാനാസുത്തേസു ദസ്സിതാ അസ്സാദാദയോ ‘‘അരക്ഖിതേനാ’’തിആദികേ ഏകസ്മിംയേവ സുത്തേ നീഹരിത്വാ ദസ്സിതാ.

    ‘‘Catunnaṃ saccānaṃ desitabhāvo kena viññātabbo’’ti vattabbattā ‘‘tenāhā’’tiādi vuttaṃ. Tesu catūsu saccesu samudayasaccena assādo gahito, dukkhasaccena ādīnavo gahito, maggasaccanirodhasaccehi nissaraṇaṃ gahitaṃ, samudayappahānavasena sabbagatipajahanaṃ jātaṃ, sabbagatipajahanaṃ phalanti gahitaṃ. Yena rakkhitacittatādikena sabbagatipajahanaṃ jātaṃ, so rakkhitacittatādiko upāyoti gahito, arakkhitacittatādikassa paṭisedhanamukhena rakkhitacittatādikassa niyojanaṃ bhagavato āṇattīti gahitanti desanāhārena nānāsuttesu dassitā assādādayo ‘‘arakkhitenā’’tiādike ekasmiṃyeva sutte nīharitvā dassitā.

    ‘‘അസ്സാദാദീനം നീഹരിത്വാ ദസ്സിതഭാവോ കേന വിഞ്ഞാതബ്ബോ സദ്ദഹിതബ്ബോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘തേനാഹാ’’തിആദി വുത്തം. ഏത്ഥ ച യേന സംവണ്ണനാവിസേസേന നാനാസുത്തേസു അസ്സാദാദയോ നീഹരിത്വാ ദസ്സിതാ, സോ സംവണ്ണനാവിസേസോ ദേസനാഹാരവിഭങ്ഗോ നാമ. യേന സംവണ്ണനാവിസേസേന ഏകസ്മിംയേവ സുത്തേ അസ്സാദാദയോ നീഹരിത്വാ ദസ്സിതാ, സോ സംവണ്ണനാവിസേസോ ദേസനാഹാരസമ്പാതോ നാമാതി വിസേസോ ദട്ഠബ്ബോ.

    ‘‘Assādādīnaṃ nīharitvā dassitabhāvo kena viññātabbo saddahitabbo’’ti vattabbattā ‘‘tenāhā’’tiādi vuttaṃ. Ettha ca yena saṃvaṇṇanāvisesena nānāsuttesu assādādayo nīharitvā dassitā, so saṃvaṇṇanāviseso desanāhāravibhaṅgo nāma. Yena saṃvaṇṇanāvisesena ekasmiṃyeva sutte assādādayo nīharitvā dassitā, so saṃvaṇṇanāviseso desanāhārasampāto nāmāti viseso daṭṭhabbo.

    ‘‘ഏത്തകോവ ദേസനാഹാരസമ്പാതോ പരിപുണ്ണോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘നിയുത്തോ ദേസനാഹാരസമ്പാതോ’’തി വുത്തം. ഏകേകസ്മിംയേവ സുത്തേ അസ്സാദാദയോ യേന യേന സംവണ്ണനാവിസേസഭൂതേന ദേസനാഹാരസമ്പാതേന നീഹരിത്വാ യഥാരഹം ദസ്സിതാ, സോ സോ സംവണ്ണനാവിസേസഭൂതോ ദേസനാഹാരസമ്പാതോ നിയുത്തോ യഥാരഹം നിദ്ധാരേത്വാ യുജ്ജിതബ്ബോതി അത്ഥോ ഗഹിതോ.

    ‘‘Ettakova desanāhārasampāto paripuṇṇo’’ti vattabbattā ‘‘niyutto desanāhārasampāto’’ti vuttaṃ. Ekekasmiṃyeva sutte assādādayo yena yena saṃvaṇṇanāvisesabhūtena desanāhārasampātena nīharitvā yathārahaṃ dassitā, so so saṃvaṇṇanāvisesabhūto desanāhārasampāto niyutto yathārahaṃ niddhāretvā yujjitabboti attho gahito.

    ഇതി ദേസനാഹാരസമ്പാതേ സത്തിബലാനുരൂപാ രചിതാ

    Iti desanāhārasampāte sattibalānurūpā racitā

    വിഭാവനാ നിട്ഠിതാ.

    Vibhāvanā niṭṭhitā.

    പണ്ഡിതേഹി പന…പേ॰… ഗഹേതബ്ബോതി.

    Paṇḍitehi pana…pe… gahetabboti.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / നേത്തിപ്പകരണപാളി • Nettippakaraṇapāḷi / ൧. ദേസനാഹാരസമ്പാതോ • 1. Desanāhārasampāto

    അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ഖുദ്ദകനികായ (അട്ഠകഥാ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / നേത്തിപ്പകരണ-അട്ഠകഥാ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ൧. ദേസനാഹാരസമ്പാതവണ്ണനാ • 1. Desanāhārasampātavaṇṇanā

    ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ഖുദ്ദകനികായ (ടീകാ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / നേത്തിപ്പകരണ-ടീകാ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ൧. ദേസനാഹാരസമ്പാതവണ്ണനാ • 1. Desanāhārasampātavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact