| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / เนตฺติปฺปกรณปาฬิ • Nettippakaraṇapāḷi |
๑. เทสนาหารสมฺปาโต
1. Desanāhārasampāto
๕๒.
52.
‘‘โสฬส หารา ปฐมํ, ทิสโลจนโต ทิสา วิโลเกตฺวาฯ
‘‘Soḷasa hārā paṭhamaṃ, disalocanato disā viloketvā.
สงฺขิปิย องฺกุเสน หิ, นเยหิ ตีหิ นิทฺทิเส สุตฺต’’นฺติฯ
Saṅkhipiya aṅkusena hi, nayehi tīhi niddise sutta’’nti.
วุตฺตา, ตสฺสา นิเทฺทโส กุหิํ ทฎฺฐโพฺพ? หารสมฺปาเตฯ ตตฺถ กตโม เทสนาหารสมฺปาโต?
Vuttā, tassā niddeso kuhiṃ daṭṭhabbo? Hārasampāte. Tattha katamo desanāhārasampāto?
ถินมิทฺธาภิภูเตน, วสํ มารสฺส คจฺฉตี’’ติฯ
Thinamiddhābhibhūtena, vasaṃ mārassa gacchatī’’ti.
อรกฺขิเตน จิเตฺตนาติ กิํ เทสยติ, ปมาทํ ตํ มจฺจุโน ปทํฯ มิจฺฉาทิฎฺฐิหเตน จาติ มิจฺฉาทิฎฺฐิหตํ นาม วุจฺจติ ยทา ‘‘อนิเจฺจ นิจฺจ’’นฺติ ปสฺสติ, โส วิปลฺลาโสฯ โส ปน วิปลฺลาโส กิํลกฺขโณ? วิปรีตคฺคาหลกฺขโณ วิปลฺลาโสฯ โส กิํ วิปลฺลาสยติ? ตโย ธเมฺม สญฺญํ จิตฺตํ ทิฎฺฐิมิติฯ โส กุหิํ วิปลฺลาสยติ? จตูสุ อตฺตภาววตฺถูสุ, รูปํ อตฺตโต สมนุปสฺสติ, รูปวนฺตํ วา อตฺตานํ, อตฺตนิ วา รูปํ, รูปสฺมิํ วา อตฺตานํฯ เอวํ เวทนํ…เป.… สญฺญํ…เป.… สงฺขาเร…เป.… วิญฺญาณํ อตฺตโต สมนุปสฺสติ, วิญฺญาณวนฺตํ วา อตฺตานํ, อตฺตนิ วา วิญฺญาณํ, วิญฺญาณสฺมิํ วา อตฺตานํฯ
Arakkhitena cittenāti kiṃ desayati, pamādaṃ taṃ maccuno padaṃ. Micchādiṭṭhihatena cāti micchādiṭṭhihataṃ nāma vuccati yadā ‘‘anicce nicca’’nti passati, so vipallāso. So pana vipallāso kiṃlakkhaṇo? Viparītaggāhalakkhaṇo vipallāso. So kiṃ vipallāsayati? Tayo dhamme saññaṃ cittaṃ diṭṭhimiti. So kuhiṃ vipallāsayati? Catūsu attabhāvavatthūsu, rūpaṃ attato samanupassati, rūpavantaṃ vā attānaṃ, attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ. Evaṃ vedanaṃ…pe… saññaṃ…pe… saṅkhāre…pe… viññāṇaṃ attato samanupassati, viññāṇavantaṃ vā attānaṃ, attani vā viññāṇaṃ, viññāṇasmiṃ vā attānaṃ.
ตตฺถ รูปํ ปฐมํ วิปลฺลาสวตฺถุ ‘‘อสุเภ สุภ’’นฺติฯ เวทนา ทุติยํ วิปลฺลาสวตฺถุ ‘‘ทุเกฺข สุข’’นฺติฯ สญฺญา สงฺขารา จ ตติยํ วิปลฺลาสวตฺถุ ‘‘อนตฺตนิ อตฺตา’’ติฯ วิญฺญาณํ จตุตฺถํ วิปลฺลาสวตฺถุ ‘‘อนิเจฺจ นิจฺจ’’นฺติฯ เทฺว ธมฺมา จิตฺตสฺส สํกิเลสา – ตณฺหา จ อวิชฺชา จฯ ตณฺหานิวุตํ จิตฺตํ ทฺวีหิ วิปลฺลาเสหิ วิปลฺลาสียติ ‘‘อสุเภ สุภ’’นฺติ ‘‘ทุเกฺข สุข’’นฺติฯ ทิฎฺฐินิวุตํ จิตฺตํ ทฺวีหิ วิปลฺลาเสหิ วิปลฺลาสียติ ‘‘อนิเจฺจ นิจฺจ’’นฺติ ‘‘อนตฺตนิ อตฺตา’’ติฯ
Tattha rūpaṃ paṭhamaṃ vipallāsavatthu ‘‘asubhe subha’’nti. Vedanā dutiyaṃ vipallāsavatthu ‘‘dukkhe sukha’’nti. Saññā saṅkhārā ca tatiyaṃ vipallāsavatthu ‘‘anattani attā’’ti. Viññāṇaṃ catutthaṃ vipallāsavatthu ‘‘anicce nicca’’nti. Dve dhammā cittassa saṃkilesā – taṇhā ca avijjā ca. Taṇhānivutaṃ cittaṃ dvīhi vipallāsehi vipallāsīyati ‘‘asubhe subha’’nti ‘‘dukkhe sukha’’nti. Diṭṭhinivutaṃ cittaṃ dvīhi vipallāsehi vipallāsīyati ‘‘anicce nicca’’nti ‘‘anattani attā’’ti.
ตตฺถ โย ทิฎฺฐิวิปลฺลาโส, โส อตีตํ รูปํ อตฺตโต สมนุปสฺสติ, อตีตํ เวทนํ…เป.… อตีตํ สญฺญํ, อตีเต สงฺขาเร…เป.… อตีตํ วิญฺญาณํ อตฺตโต สมนุปสฺสติฯ ตตฺถ โย ตณฺหาวิปลฺลาโส, โส อนาคตํ รูปํ อภินนฺทติ, อนาคตํ เวทนํ…เป.… อนาคตํ สญฺญํ, อนาคเต สงฺขาเร, อนาคตํ วิญฺญาณํ อภินนฺทติฯ เทฺว ธมฺมา จิตฺตสฺส อุปกฺกิเลสา – ตณฺหา จ อวิชฺชา จฯ ตาหิ วิสุชฺฌนฺตํ จิตฺตํ วิสุชฺฌติฯ เตสํ อวิชฺชานีวรณานํ ตณฺหาสํโยชนานํ ปุพฺพา โกฎิ น ปญฺญายติ สนฺธาวนฺตานํ สํสรนฺตานํ สกิํ นิรยํ สกิํ ติรจฺฉานโยนิํ สกิํ เปตฺติวิสยํ สกิํ อสุรกายํ สกิํ เทเว สกิํ มนุเสฺสฯ
Tattha yo diṭṭhivipallāso, so atītaṃ rūpaṃ attato samanupassati, atītaṃ vedanaṃ…pe… atītaṃ saññaṃ, atīte saṅkhāre…pe… atītaṃ viññāṇaṃ attato samanupassati. Tattha yo taṇhāvipallāso, so anāgataṃ rūpaṃ abhinandati, anāgataṃ vedanaṃ…pe… anāgataṃ saññaṃ, anāgate saṅkhāre, anāgataṃ viññāṇaṃ abhinandati. Dve dhammā cittassa upakkilesā – taṇhā ca avijjā ca. Tāhi visujjhantaṃ cittaṃ visujjhati. Tesaṃ avijjānīvaraṇānaṃ taṇhāsaṃyojanānaṃ pubbā koṭi na paññāyati sandhāvantānaṃ saṃsarantānaṃ sakiṃ nirayaṃ sakiṃ tiracchānayoniṃ sakiṃ pettivisayaṃ sakiṃ asurakāyaṃ sakiṃ deve sakiṃ manusse.
ถินมิทฺธาภิภูเตนาติฯ ถินํ 3 นาม ยา จิตฺตสฺส อกลฺลตา อกมฺมนิยตา; มิทฺธํ นาม ยํ กายสฺส ลีนตฺตํฯ วสํ มารสฺส คจฺฉตีติ กิเลสมารสฺส จ สตฺตมารสฺส จ วสํ คจฺฉติ, โส หิ นิวุโต สํสาราภิมุโข โหติฯ อิมานิ ภควตา เทฺว สจฺจานิ เทสิตานิ ทุกฺขํ สมุทโย จฯ เตสํ ภควา ปริญฺญาย จ ปหานาย จ ธมฺมํ เทเสติ ทุกฺขสฺส ปริญฺญาย สมุทยสฺส ปหานายฯ เยน จ ปริชานาติ เยน จ ปชหติ, อยํ มโคฺคฯ ยํ ตณฺหาย อวิชฺชาย จ ปหานํ, อยํ นิโรโธฯ อิมานิ จตฺตาริ สจฺจานิฯ เตนาห ภควา ‘‘อรกฺขิเตน จิเตฺตนา’’ติฯ เตนาหายสฺมา มหากจฺจายโน ‘‘อสฺสาทาทีนวตา’’ติฯ
Thinamiddhābhibhūtenāti. Thinaṃ 4 nāma yā cittassa akallatā akammaniyatā; middhaṃ nāma yaṃ kāyassa līnattaṃ. Vasaṃ mārassa gacchatīti kilesamārassa ca sattamārassa ca vasaṃ gacchati, so hi nivuto saṃsārābhimukho hoti. Imāni bhagavatā dve saccāni desitāni dukkhaṃ samudayo ca. Tesaṃ bhagavā pariññāya ca pahānāya ca dhammaṃ deseti dukkhassa pariññāya samudayassa pahānāya. Yena ca parijānāti yena ca pajahati, ayaṃ maggo. Yaṃ taṇhāya avijjāya ca pahānaṃ, ayaṃ nirodho. Imāni cattāri saccāni. Tenāha bhagavā ‘‘arakkhitena cittenā’’ti. Tenāhāyasmā mahākaccāyano ‘‘assādādīnavatā’’ti.
นิยุโตฺต เทสนา หารสมฺปาโตฯ
Niyutto desanā hārasampāto.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / เนตฺติปฺปกรณ-อฎฺฐกถา • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ๑. เทสนาหารสมฺปาตวณฺณนา • 1. Desanāhārasampātavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ขุทฺทกนิกาย (ฎีกา) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / เนตฺติปฺปกรณ-ฎีกา • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ๑. เทสนาหารสมฺปาตวณฺณนา • 1. Desanāhārasampātavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ขุทฺทกนิกาย (ฎีกา) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / เนตฺติวิภาวินี • Nettivibhāvinī / ๑. เทสนาหารสมฺปาตวิภาวนา • 1. Desanāhārasampātavibhāvanā
