| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / खुद्दसिक्खा-मूलसिक्खा • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
४२. देसनानिद्देसवण्णना
42. Desanāniddesavaṇṇanā
३८२. भिक्खुभावस्स (पारा॰ अट्ठ॰ २.१९८) यो चागो, सा पाराजिकदेसनाति अत्थो। वुत्तञ्हेतं ‘‘विसुद्धापेक्खोति गिहि वा होतुकामो उपासको वा होतुकामो आरामिको वा होतुकामो सामणेरो वा होतुकामो’’ति (पारा॰ १९८)। तस्मा गिहिभावादिकंयेव पाराजिकं आपन्नस्स विसुद्धि नाम, अञ्ञतरस्स विसुद्धि एव नत्थि। ‘‘छादेति जानमापन्नं, परिवसेय्य तावता’’तिआदिना नयेन हेट्ठा वुत्तविधिं सन्धाय ‘‘यथावुत्तेन वुट्ठान’’न्ति वुत्तं।
382. Bhikkhubhāvassa (pārā. aṭṭha. 2.198) yo cāgo, sā pārājikadesanāti attho. Vuttañhetaṃ ‘‘visuddhāpekkhoti gihi vā hotukāmo upāsako vā hotukāmo ārāmiko vā hotukāmo sāmaṇero vā hotukāmo’’ti (pārā. 198). Tasmā gihibhāvādikaṃyeva pārājikaṃ āpannassa visuddhi nāma, aññatarassa visuddhi eva natthi. ‘‘Chādeti jānamāpannaṃ, parivaseyya tāvatā’’tiādinā nayena heṭṭhā vuttavidhiṃ sandhāya ‘‘yathāvuttena vuṭṭhāna’’nti vuttaṃ.
३८३. इदानि वत्तब्बतं सन्धाय ‘‘एव’’न्ति वुत्तं।
383. Idāni vattabbataṃ sandhāya ‘‘eva’’nti vuttaṃ.
३८४. पटिदेसेमीति आरोचेमि। एतानि अहं एतानाहं।
384.Paṭidesemīti ārocemi. Etāni ahaṃ etānāhaṃ.
३८६. (क) यं सङ्घो गिलानस्स तिचीवरेन विप्पवाससम्मुतिं देति, तं अञ्ञत्राति अत्थो।
386. (Ka) yaṃ saṅgho gilānassa ticīvarena vippavāsasammutiṃ deti, taṃ aññatrāti attho.
(ख) अकालचीवरं (पारा॰ ५००) नाम ‘‘अनत्थते कथिने एकादसमासे उप्पन्नं, अत्थते कथिने सत्तमासे उप्पन्नं, कालेपि आदिस्स दिन्नं, एतं अकालचीवरं नामा’’ति।
(Kha) akālacīvaraṃ (pārā. 500) nāma ‘‘anatthate kathine ekādasamāse uppannaṃ, atthate kathine sattamāse uppannaṃ, kālepi ādissa dinnaṃ, etaṃ akālacīvaraṃ nāmā’’ti.
(ग) पुराणचीवरं (पारा॰ ५०५) नाम ‘‘सकिं निवत्थम्पि सकिं पारुतम्पी’’ति वुत्तं। अञ्ञातिका नाम मातितो वा पितितो वा याव सत्तमा कुलपरिवट्टा असम्बन्धा। निसीदनपच्चत्थरणधोवापने दुक्कटं।
(Ga) purāṇacīvaraṃ (pārā. 505) nāma ‘‘sakiṃ nivatthampi sakiṃ pārutampī’’ti vuttaṃ. Aññātikā nāma mātito vā pitito vā yāva sattamā kulaparivaṭṭā asambandhā. Nisīdanapaccattharaṇadhovāpane dukkaṭaṃ.
(घ) अञ्ञत्र पारिवत्तकाति (पारा॰ ५१२) एत्थ हरीतकीखण्डम्पि वट्टति। चीवरं नाम इध विकप्पनूपगपच्छिमतो पट्ठाय अधिप्पेतं।
(Gha) aññatra pārivattakāti (pārā. 512) ettha harītakīkhaṇḍampi vaṭṭati. Cīvaraṃ nāma idha vikappanūpagapacchimato paṭṭhāya adhippetaṃ.
(ङ) अञ्ञत्र समयाति (पारा॰ ५१९) एत्थ ‘‘अच्छिन्नचीवरो वा होति भिक्खु नट्ठचीवरो वा’’ति एवं वुत्तं समयन्ति अत्थो।
(Ṅa) aññatra samayāti (pārā. 519) ettha ‘‘acchinnacīvaro vā hoti bhikkhu naṭṭhacīvaro vā’’ti evaṃ vuttaṃ samayanti attho.
(च) ‘‘सन्तरुत्तरपरमं तेन भिक्खुना ततो चीवरं सादितब्ब’’न्ति (पारा॰ ५२४) वुत्तत्ता ‘‘ततुत्तरी’’ति वुत्तं। एत्थ पन ‘‘सचे तीणि नट्ठानि होन्ति, द्वे सादितब्बानि। द्वे नट्ठानि, एकं सादितब्बं, एकं नट्ठं, न किञ्चि सादितब्ब’’न्ति (पारा॰ ५२४) वुत्तं।
(Ca) ‘‘santaruttaraparamaṃ tena bhikkhunā tato cīvaraṃ sāditabba’’nti (pārā. 524) vuttattā ‘‘tatuttarī’’ti vuttaṃ. Ettha pana ‘‘sace tīṇi naṭṭhāni honti, dve sāditabbāni. Dve naṭṭhāni, ekaṃ sāditabbaṃ, ekaṃ naṭṭhaṃ, na kiñci sāditabba’’nti (pārā. 524) vuttaṃ.
(छ-ज) ‘‘कीदिसेन ते (पारा॰ ५२९), भन्ते, चीवरेन अत्थो, कीदिसं ते चीवरं चेतापेमी’’ति एवं अप्पवारितोति अत्थो। विकप्पन्ति विसिट्ठकप्पं अधिकविधानं आपन्नं। इध पुरिमं एकस्स, दुतियं बहूनं वसेन वुत्तं, एत्तकं नानत्तं।
(Cha-ja) ‘‘kīdisena te (pārā. 529), bhante, cīvarena attho, kīdisaṃ te cīvaraṃ cetāpemī’’ti evaṃ appavāritoti attho. Vikappanti visiṭṭhakappaṃ adhikavidhānaṃ āpannaṃ. Idha purimaṃ ekassa, dutiyaṃ bahūnaṃ vasena vuttaṃ, ettakaṃ nānattaṃ.
(झ) अतिरेकतिक्खत्तुन्ति एत्थ केनचि यं किञ्चि अकप्पियवत्थुं आनेत्वा ‘‘इदं खो मे, भन्ते, आयस्मन्तं उद्दिस्स चीवरचेतापन्नं आभतं, पटिग्गण्हतु आयस्मा चीवरचेतापन्न’’न्ति वुत्ते ‘‘न खो मयं, आवुसो, चीवरचेतापन्नं पटिग्गण्हाम, चीवरञ्च खो मयं पटिग्गण्हाम कालेन कप्पिय’’न्ति वत्तब्बं। एवं वुत्ते सचे सो ‘‘अत्थि कोचि कप्पियकारको’’ति वदति, चीवरत्थिकेन ठपेत्वा पञ्च सहधम्मिके यो कोचि उद्दिसितब्बो ‘‘एसो खो, आवुसो, भिक्खूनं वेय्यावच्चकरो’’ति, एत्तकमेव वत्तब्बं। एवं वुत्ते सचे दायको तस्स हत्थे अकप्पियवत्थुं दत्वा ‘‘एसो अय्यस्स चीवरं चेतापेत्वा दस्सती’’ति वत्वा गच्छति, तं उपसङ्कमित्वा द्वत्तिक्खत्तुं चोदेतब्बो सारेतब्बो ‘‘अत्थो मे, आवुसो, चीवरेना’’ति, एत्तकमेव वत्तब्बं, ‘‘देहि मे चीवर’’न्तिआदिना न वत्तब्बं। एवं तिक्खत्तुं चोदनाय तं चीवरं लभति, इच्चेतं कुसलं। नो चे लभति, छक्खत्तुपरमं तुण्हीभूतेन ठातब्बं, न आसने निसीदितब्बं, न आमिसं पटिग्गहेतब्बं, न धम्मो भासितब्बो। ‘‘किं कारणा आगतोसी’’ति वुत्ते ‘‘जानाहि, आवुसो’’ति एत्तकमेव वत्तब्बं। सचे निसज्जादीनि करोति, ठानं भञ्जति। वत्तभेददुक्कटञ्च आपज्जतीति वदन्ति। एवं पन अप्पटिपज्जित्वा अतिरेकतिक्खत्तुं चोदनाय अतिरेकछक्खत्तुं ठानेन सचे निप्फादेति, निस्सग्गियन्ति अत्थो।
(Jha) atirekatikkhattunti ettha kenaci yaṃ kiñci akappiyavatthuṃ ānetvā ‘‘idaṃ kho me, bhante, āyasmantaṃ uddissa cīvaracetāpannaṃ ābhataṃ, paṭiggaṇhatu āyasmā cīvaracetāpanna’’nti vutte ‘‘na kho mayaṃ, āvuso, cīvaracetāpannaṃ paṭiggaṇhāma, cīvarañca kho mayaṃ paṭiggaṇhāma kālena kappiya’’nti vattabbaṃ. Evaṃ vutte sace so ‘‘atthi koci kappiyakārako’’ti vadati, cīvaratthikena ṭhapetvā pañca sahadhammike yo koci uddisitabbo ‘‘eso kho, āvuso, bhikkhūnaṃ veyyāvaccakaro’’ti, ettakameva vattabbaṃ. Evaṃ vutte sace dāyako tassa hatthe akappiyavatthuṃ datvā ‘‘eso ayyassa cīvaraṃ cetāpetvā dassatī’’ti vatvā gacchati, taṃ upasaṅkamitvā dvattikkhattuṃ codetabbo sāretabbo ‘‘attho me, āvuso, cīvarenā’’ti, ettakameva vattabbaṃ, ‘‘dehi me cīvara’’ntiādinā na vattabbaṃ. Evaṃ tikkhattuṃ codanāya taṃ cīvaraṃ labhati, iccetaṃ kusalaṃ. No ce labhati, chakkhattuparamaṃ tuṇhībhūtena ṭhātabbaṃ, na āsane nisīditabbaṃ, na āmisaṃ paṭiggahetabbaṃ, na dhammo bhāsitabbo. ‘‘Kiṃ kāraṇā āgatosī’’ti vutte ‘‘jānāhi, āvuso’’ti ettakameva vattabbaṃ. Sace nisajjādīni karoti, ṭhānaṃ bhañjati. Vattabhedadukkaṭañca āpajjatīti vadanti. Evaṃ pana appaṭipajjitvā atirekatikkhattuṃ codanāya atirekachakkhattuṃ ṭhānena sace nipphādeti, nissaggiyanti attho.
(ञ) सन्थतं (पारा॰ ५४४) नाम सन्थरित्वा कतं होति अवायिमं। एककोसियंसुनापि चे मिस्सेत्वा करोति, निस्सग्गियं।
(Ña) santhataṃ (pārā. 544) nāma santharitvā kataṃ hoti avāyimaṃ. Ekakosiyaṃsunāpi ce missetvā karoti, nissaggiyaṃ.
(ट) सुद्धकाळकानन्ति (पारा॰ ५४७-५४९) अञ्ञेहि अमिस्सितानन्ति अत्थो। ‘‘काळकं नाम द्वे काळकानि जातिकाळकं वा रजनकाळकं वा’’ति वुत्तं।
(Ṭa) suddhakāḷakānanti (pārā. 547-549) aññehi amissitānanti attho. ‘‘Kāḷakaṃ nāma dve kāḷakāni jātikāḷakaṃ vā rajanakāḷakaṃ vā’’ti vuttaṃ.
(ठ) अनादियित्वा…पे॰… तुलन्ति (पारा॰ ५५४) एत्थ पन यत्तकेहि एळकलोमेहि कत्तुकामो होति, तेसु द्वे कोट्ठासा काळकानं, एको ओदातानं, एको गोचरियानं आदातब्बोति विनिच्छयो। एकस्सापि काळकलोमस्स अतिरेकभागे सति निस्सग्गियमेव।
(Ṭha) anādiyitvā…pe… tulanti (pārā. 554) ettha pana yattakehi eḷakalomehi kattukāmo hoti, tesu dve koṭṭhāsā kāḷakānaṃ, eko odātānaṃ, eko gocariyānaṃ ādātabboti vinicchayo. Ekassāpi kāḷakalomassa atirekabhāge sati nissaggiyameva.
(ड) ऊनकछब्बस्सानीति (पारा॰ ५६२) छब्बस्सतो ओरभागे।
(Ḍa) ūnakachabbassānīti (pārā. 562) chabbassato orabhāge.
(ढ) निसीदनसन्थतं (पारा॰ ५६७) पन कारापेन्तेन पुराणसन्थतस्स एकपस्सतो वट्टं वा चतुरस्सं वा छिन्दित्वा गहितट्ठानं यथा विदत्थिमत्तं होति, एवं गहेत्वा एकदेसं वा सन्थरितब्बं, विजटेत्वा वा सन्थरितब्बं।
(Ḍha) nisīdanasanthataṃ (pārā. 567) pana kārāpentena purāṇasanthatassa ekapassato vaṭṭaṃ vā caturassaṃ vā chinditvā gahitaṭṭhānaṃ yathā vidatthimattaṃ hoti, evaṃ gahetvā ekadesaṃ vā santharitabbaṃ, vijaṭetvā vā santharitabbaṃ.
(त) न केवलं धोवापने (पारा॰ ५७८) एव निस्सग्गियं, रजनेपि निस्सग्गियमेव।
(Ta) na kevalaṃ dhovāpane (pārā. 578) eva nissaggiyaṃ, rajanepi nissaggiyameva.
(द) रूपियपटिग्गहणस्सेव (पारा॰ ५८९) पटिक्खित्तत्ता पटिग्गहितपरिवत्तने दोसं अपस्सन्ता कताकतादिवसेन अनेकविधं जातरूपपरिवत्तनं करोन्ति, तं सन्धाय ‘‘नानप्पकारक’’न्ति वुत्तं।
(Da) rūpiyapaṭiggahaṇasseva (pārā. 589) paṭikkhittattā paṭiggahitaparivattane dosaṃ apassantā katākatādivasena anekavidhaṃ jātarūpaparivattanaṃ karonti, taṃ sandhāya ‘‘nānappakāraka’’nti vuttaṃ.
३८७-९. आपत्तिं देसेत्वा पच्छा कत्तब्बं दस्सेतुं ‘‘अथा’’ति वुत्तं। गिहिं वदेति सचे तत्थ आगच्छति आरामिको वा उपासको वा, तं वदेय्याति अत्थो। एवं वुत्तो सो ‘‘इमिना किं आहरामी’’ति चे वदेय्याति अत्थो। अवत्वामन्ति ‘‘इमं वा इमं वा आहरा’’ति अवत्वाति अत्थो। वदेति ‘‘कप्पियं आचिक्खितब्ब’’न्ति (पारा॰ ५८४, ५८९) वचनतो ‘‘पब्बजितानं सप्पि वा तेलं वा मधु वा फाणितं वा वट्टती’’ति एवं आचिक्खितब्बं, ‘‘इमं नाम आहरा’’ति न वत्तब्बमेव। द्वेपेतेति द्वेपि एते रूपियपटिग्गाहकञ्च रूपियसब्योहारिकञ्चाति अत्थो। अञ्ञेनाति अन्तमसो आरामिकेनापि लद्धभागो न कप्पति एव।
387-9. Āpattiṃ desetvā pacchā kattabbaṃ dassetuṃ ‘‘athā’’ti vuttaṃ. Gihiṃ vadeti sace tattha āgacchati ārāmiko vā upāsako vā, taṃ vadeyyāti attho. Evaṃ vutto so ‘‘iminā kiṃ āharāmī’’ti ce vadeyyāti attho. Avatvāmanti ‘‘imaṃ vā imaṃ vā āharā’’ti avatvāti attho. Vadeti ‘‘kappiyaṃ ācikkhitabba’’nti (pārā. 584, 589) vacanato ‘‘pabbajitānaṃ sappi vā telaṃ vā madhu vā phāṇitaṃ vā vaṭṭatī’’ti evaṃ ācikkhitabbaṃ, ‘‘imaṃ nāma āharā’’ti na vattabbameva. Dvepeteti dvepi ete rūpiyapaṭiggāhakañca rūpiyasabyohārikañcāti attho. Aññenāti antamaso ārāmikenāpi laddhabhāgo na kappati eva.
३९०. अन्तमसो (पारा॰ अट्ठ॰ २.५८३-४) तन्निब्बत्ता रुक्खच्छायापि न कप्पतीति। निस्सट्ठं पटिलद्धम्पीति एत्थ यथा रूपियसंवोहारं कत्वा लद्धवत्थुतो आभतं न कप्पति, तथा कोसियमिस्सकसन्थतादित्तयम्पि न कप्पति। न केवलं तस्सेव, अञ्ञेसम्पि न कप्पतेव ‘‘अञ्ञेन कतं पटिलभित्वा परिभुञ्जति, आपत्ति दुक्कटस्सा’’ति (पारा॰ ५४५, ५५०, ५५५) वुत्तत्ता।
390. Antamaso (pārā. aṭṭha. 2.583-4) tannibbattā rukkhacchāyāpi na kappatīti. Nissaṭṭhaṃ paṭiladdhampīti ettha yathā rūpiyasaṃvohāraṃ katvā laddhavatthuto ābhataṃ na kappati, tathā kosiyamissakasanthatādittayampi na kappati. Na kevalaṃ tasseva, aññesampi na kappateva ‘‘aññena kataṃ paṭilabhitvā paribhuñjati, āpatti dukkaṭassā’’ti (pārā. 545, 550, 555) vuttattā.
३९१. एवं नो चे लभेथ, सो आरामिकादिको ‘‘इमं छड्डेही’’ति संसियो वत्तब्बोति अत्थो। एवम्पि नो चे लभेय्य, सम्मतो भिक्खु छड्डेय्याति अत्थो।
391. Evaṃ no ce labhetha, so ārāmikādiko ‘‘imaṃ chaḍḍehī’’ti saṃsiyo vattabboti attho. Evampi no ce labheyya, sammato bhikkhu chaḍḍeyyāti attho.
३९२. पटिग्गहितरूपियञ्च परिवत्तितरूपियञ्च सन्धाय ‘‘एतानी’’ति वुत्तं। दुतियपत्तो नाम ‘‘ऊनपञ्चबन्धनेन पत्तेन अञ्ञं नवं पत्तं चेतापेय्य, निस्सग्गिय’’न्ति (पारा॰ ६१२) वुत्तपत्तो। सो च एतानि च सङ्घे निस्सट्ठुं लब्भरेति सम्बन्धो। ‘‘सङ्घमज्झे निस्सज्जितब्बं, भिक्खुपरिसाय निस्सज्जितब्ब’’न्ति (पारा॰ ५८४, ५८९) च वुत्तत्ता न गणपुग्गलानं निस्सज्जितुं वट्टति। सेसानि पन तीणि चीवरादिवत्थूनि ‘‘निस्सज्जितब्बं सङ्घस्स वा गणस्स वा पुग्गलस्स वा’’ति वुत्तत्ता (पारा॰ ४६३) सङ्घादीनं निस्सज्जितुं वट्टति। भासन्तरेनपीति पाळिया वत्तुं असक्कोन्तेन दमिळभासादीसु अञ्ञतरायपि निस्सज्जितुं वट्टतीति अत्थो।
392. Paṭiggahitarūpiyañca parivattitarūpiyañca sandhāya ‘‘etānī’’ti vuttaṃ. Dutiyapatto nāma ‘‘ūnapañcabandhanena pattena aññaṃ navaṃ pattaṃ cetāpeyya, nissaggiya’’nti (pārā. 612) vuttapatto. So ca etāni ca saṅghe nissaṭṭhuṃ labbhareti sambandho. ‘‘Saṅghamajjhe nissajjitabbaṃ, bhikkhuparisāya nissajjitabba’’nti (pārā. 584, 589) ca vuttattā na gaṇapuggalānaṃ nissajjituṃ vaṭṭati. Sesāni pana tīṇi cīvarādivatthūni ‘‘nissajjitabbaṃ saṅghassa vā gaṇassa vā puggalassa vā’’ti vuttattā (pārā. 463) saṅghādīnaṃ nissajjituṃ vaṭṭati. Bhāsantarenapīti pāḷiyā vattuṃ asakkontena damiḷabhāsādīsu aññatarāyapi nissajjituṃ vaṭṭatīti attho.
३९३. (क-ग) नानप्पकारकं नाम ‘‘चीवरपिण्डपातसेनासनगिलानपच्चयभेसज्जपरिक्खारा, ‘‘अन्तमसो चुण्णपिण्डोपि दन्तकट्ठम्पि दसिकसुत्तम्पी’’ति (पारा॰ ५९५) पाळियं वुत्तं। चेतापितोति (पारा॰ ६१३) याचित्वा गहितो।
393. (Ka-ga) nānappakārakaṃ nāma ‘‘cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārā, ‘‘antamaso cuṇṇapiṇḍopi dantakaṭṭhampi dasikasuttampī’’ti (pārā. 595) pāḷiyaṃ vuttaṃ. Cetāpitoti (pārā. 613) yācitvā gahito.
३९४. सम्मन्नित्वान पत्तगाहकं सङ्घस्स पत्तन्तन्ति (पारा॰ ६१४; कङ्खा॰ अट्ठ॰ ऊनपञ्चबद्धनसिक्खापदवण्णना) य अन्तिमं पत्तं, तं तस्स दापयेति अत्थो।
394.Sammannitvāna pattagāhakaṃ saṅghassa pattantanti (pārā. 614; kaṅkhā. aṭṭha. ūnapañcabaddhanasikkhāpadavaṇṇanā) ya antimaṃ pattaṃ, taṃ tassa dāpayeti attho.
३९५. (ख) परिदहितं निस्सग्गियन्ति एत्थ (पारा॰ ६२६-६२८; पारा॰ अट्ठ॰ २.६२८) पन ठत्वा वस्सिकसाटिकाय परियेसनक्खेत्तं करणक्खेत्तं निवासनक्खेत्तं अधिट्ठानक्खेत्तन्ति चतुब्बिधं खेत्तञ्च कुच्छिसमयो पिट्ठिसमयोति दुविधो समयो च वेदितब्बो। कथं? गिम्हानमासेसु पच्छिममासस्स पुरिमो अड्ढमासो परियेसनक्खेत्तं, पच्छिमो करणक्खेत्तञ्च निवासनक्खेत्तञ्च, परियेसितुम्पि वट्टति, अधिट्ठातुं पन न वट्टति। वस्सिका पन चत्तारो मासा परियेसनादीनं चतुन्नम्पि खेत्तं। एते एव पञ्च मासा कुच्छिसमयो नाम। इतरे सत्त मासा पिट्ठिसमयो, तत्थ सतुप्पादकरणं न वट्टति।
395. (Kha) paridahitaṃnissaggiyanti ettha (pārā. 626-628; pārā. aṭṭha. 2.628) pana ṭhatvā vassikasāṭikāya pariyesanakkhettaṃ karaṇakkhettaṃ nivāsanakkhettaṃ adhiṭṭhānakkhettanti catubbidhaṃ khettañca kucchisamayo piṭṭhisamayoti duvidho samayo ca veditabbo. Kathaṃ? Gimhānamāsesu pacchimamāsassa purimo aḍḍhamāso pariyesanakkhettaṃ, pacchimo karaṇakkhettañca nivāsanakkhettañca, pariyesitumpi vaṭṭati, adhiṭṭhātuṃ pana na vaṭṭati. Vassikā pana cattāro māsā pariyesanādīnaṃ catunnampi khettaṃ. Ete eva pañca māsā kucchisamayo nāma. Itare satta māsā piṭṭhisamayo, tattha satuppādakaraṇaṃ na vaṭṭati.
(ग) अच्छिन्नन्ति एत्थ ‘‘यो पन मम पत्तचीवरादीनि वहन्तो मया सद्धिं चरिस्सती’’ति सञ्ञाय चीवरं दत्वा पुन सकसञ्ञाय एव अत्तनो वेय्यावच्चं अकरोन्तं दिस्वा अच्छिन्दति, सो इमं आपत्तिं आपज्जति। केवलं परिच्चजित्वा दिन्नं गहेतुमेव न लभति।
(Ga) acchinnanti ettha ‘‘yo pana mama pattacīvarādīni vahanto mayā saddhiṃ carissatī’’ti saññāya cīvaraṃ datvā puna sakasaññāya eva attano veyyāvaccaṃ akarontaṃ disvā acchindati, so imaṃ āpattiṃ āpajjati. Kevalaṃ pariccajitvā dinnaṃ gahetumeva na labhati.
(घ) सुत्तं विञ्ञापेत्वाति एत्थ चीवरकारसमयादीसु चीवरसिब्बनादीनमत्थाय सुत्तं विञ्ञापेत्वाति अत्थो। अञ्ञथा सुत्तं विञ्ञापेतुमेव न वट्टति। विञ्ञत्तिया एव लद्धतन्तवायेहीति अत्थो। सुत्ततन्तवायानं अकप्पियभावे सति दीघतो विदत्थिमत्ते, तिरियन्ततो हत्थमत्ते वीते निस्सग्गियं, एकतो अकप्पियपक्खे दुक्कटं।
(Gha) suttaṃ viññāpetvāti ettha cīvarakārasamayādīsu cīvarasibbanādīnamatthāya suttaṃ viññāpetvāti attho. Aññathā suttaṃ viññāpetumeva na vaṭṭati. Viññattiyā eva laddhatantavāyehīti attho. Suttatantavāyānaṃ akappiyabhāve sati dīghato vidatthimatte, tiriyantato hatthamatte vīte nissaggiyaṃ, ekato akappiyapakkhe dukkaṭaṃ.
(ङ) विकप्पं आपन्नन्ति (पारा॰ ६४३) ‘‘इदं खो, आवुसो, चीवरं मं उद्दिस्स विय्यति, आयतञ्च करोथ वित्थतञ्चा’’तिआदिना अधिकं विधानं आपन्नन्ति अत्थो।
(Ṅa) vikappaṃ āpannanti (pārā. 643) ‘‘idaṃ kho, āvuso, cīvaraṃ maṃ uddissa viyyati, āyatañca karotha vitthatañcā’’tiādinā adhikaṃ vidhānaṃ āpannanti attho.
(च) अच्चेकचीवरं (पारा॰ ६४९-६५०) नाम सेनाय गन्तुकामादीहि दिन्नं।
(Ca) accekacīvaraṃ (pārā. 649-650) nāma senāya gantukāmādīhi dinnaṃ.
(छ) अतिरेकछारत्तन्ति (पारा॰ ६५४-६५५) छदिवसतो अतिरेकं। ‘‘अत्थतकथिनानं वो, भिक्खवे, पञ्च कप्पिस्सन्ति, अनामन्तचारो असमादानचारो गणभोजनं यावदत्थचीवरं यो च तत्थ चीवरुप्पादो, सो नेसं भविस्सती’’ति (महाव॰ ३०६) वुत्तआनिसंसेसु चीवरमासे असमादानचारं ठपेत्वा सेसानिसंसा लब्भन्ति। यदि असमादानचारो लब्भेय्य, पावेय्यका भिक्खू वस्संवुत्था ओकपुण्णेहि चीवरेहि न भगवन्तं उपसङ्कमेय्युं, यस्मा तं न लभन्ति, तस्मा चीवरमासेपि तिचीवरं आदाय एव भगवन्तं उपसङ्कमिंसु। तस्मा वेदितब्बं असमादानचारपरिहारं अत्थतकथिना एव लभन्ति, न इतरेति वदन्ति।
(Cha) atirekachārattanti (pārā. 654-655) chadivasato atirekaṃ. ‘‘Atthatakathinānaṃ vo, bhikkhave, pañca kappissanti, anāmantacāro asamādānacāro gaṇabhojanaṃ yāvadatthacīvaraṃ yo ca tattha cīvaruppādo, so nesaṃ bhavissatī’’ti (mahāva. 306) vuttaānisaṃsesu cīvaramāse asamādānacāraṃ ṭhapetvā sesānisaṃsā labbhanti. Yadi asamādānacāro labbheyya, pāveyyakā bhikkhū vassaṃvutthā okapuṇṇehi cīvarehi na bhagavantaṃ upasaṅkameyyuṃ, yasmā taṃ na labhanti, tasmā cīvaramāsepi ticīvaraṃ ādāya eva bhagavantaṃ upasaṅkamiṃsu. Tasmā veditabbaṃ asamādānacāraparihāraṃ atthatakathinā eva labhanti, na itareti vadanti.
३९७. (ख) ‘‘अहं, भन्ते, एकं पाटिदेसनीयापत्तिं, द्वे, सम्बहुला पाटिदेसनीयापत्तियो आपज्जि’’न्ति इमं पन येसु पोत्थकेसु लिखितं, तं अभयगिरिवासीनं खुद्दसिक्खावसेन दस्सितं किर। तत्थ ‘‘अहं, आयस्मा, सम्बहुला पाटिदेसनीया आपत्तियो आपन्नो, तायो पटिदेसेमि। अहं, आयस्मा, एकं पाटिदेसनीयं आपत्तिं आपन्नो, तं पटिदेसेमी’’ति हि वुत्तं। अम्हाकं पन एवं देसनाविधानं नत्थि। ‘‘गारय्हं, आवुसो, धम्मं आपज्जिं असप्पायं पाटिदेसनीयं, तं पटिदेसेमी’’ति (पाचि॰ ५५३) वुत्तं। समन्तपासादिकायं (पाचि॰ ५५३) ‘‘गारय्हं आवुसो’तिआदि पटिदेसेतब्बाकारदस्सन’’न्ति वुत्तं। कङ्खावितरणियम्पि (कङ्खा॰ अट्ठ॰ पठमपाटिदेसनीयसिक्खापदवण्णना) ‘‘तस्सा देसेतब्बाकारो गारय्हं आवुसो’तिआदिना नयेन सिक्खापदे दस्सितोयेवा’’ति वुत्तत्ता पाठे आगतनयेनेव देसनाविधानं वेदितब्बं। सचे द्वे होन्ति, ‘‘गारय्हे, आवुसो, द्वे धम्मे आपज्जिं असप्पाये पाटिदेसनीये, ते पटिदेसेमी’’ति, ‘‘पस्सथ, भन्ते, ते धम्मे’’ति च ‘‘गारय्हे , आवुसो, सम्बहुले धम्मे आपज्जिं असप्पाये पाटिदेसनीये, ते पटिदेसेमी’’ति, ‘‘पस्सथ, भन्ते, ते धम्मे’’ति च एवं यथानुरूपं देसनाविधानं वेदितब्बं। सेसं वुत्तप्पकारमेवाति।
397. (Kha) ‘‘ahaṃ, bhante, ekaṃ pāṭidesanīyāpattiṃ, dve, sambahulā pāṭidesanīyāpattiyo āpajji’’nti imaṃ pana yesu potthakesu likhitaṃ, taṃ abhayagirivāsīnaṃ khuddasikkhāvasena dassitaṃ kira. Tattha ‘‘ahaṃ, āyasmā, sambahulā pāṭidesanīyā āpattiyo āpanno, tāyo paṭidesemi. Ahaṃ, āyasmā, ekaṃ pāṭidesanīyaṃ āpattiṃ āpanno, taṃ paṭidesemī’’ti hi vuttaṃ. Amhākaṃ pana evaṃ desanāvidhānaṃ natthi. ‘‘Gārayhaṃ, āvuso, dhammaṃ āpajjiṃ asappāyaṃ pāṭidesanīyaṃ, taṃ paṭidesemī’’ti (pāci. 553) vuttaṃ. Samantapāsādikāyaṃ (pāci. 553) ‘‘gārayhaṃ āvuso’tiādi paṭidesetabbākāradassana’’nti vuttaṃ. Kaṅkhāvitaraṇiyampi (kaṅkhā. aṭṭha. paṭhamapāṭidesanīyasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘tassā desetabbākāro gārayhaṃ āvuso’tiādinā nayena sikkhāpade dassitoyevā’’ti vuttattā pāṭhe āgatanayeneva desanāvidhānaṃ veditabbaṃ. Sace dve honti, ‘‘gārayhe, āvuso, dve dhamme āpajjiṃ asappāye pāṭidesanīye, te paṭidesemī’’ti, ‘‘passatha, bhante, te dhamme’’ti ca ‘‘gārayhe , āvuso, sambahule dhamme āpajjiṃ asappāye pāṭidesanīye, te paṭidesemī’’ti, ‘‘passatha, bhante, te dhamme’’ti ca evaṃ yathānurūpaṃ desanāvidhānaṃ veditabbaṃ. Sesaṃ vuttappakāramevāti.
३९८. अदेसनागामिनियन्ति (परि॰ ४२४ आदयो; परि॰ अट्ठ॰ ४२५) पाराजिकञ्च सङ्घादिसेसञ्च न देसयेति अत्थो। अनापत्तिञ्चाति अनापत्तिं एव ‘‘आपत्ति’’न्ति न देसये। लहुकापत्तिम्पि पुब्बे देसितं पुन न देसयेति सम्बन्धो, नानासंवासनिस्सीमट्ठितानं सन्तिके न देसयेति अत्थो। चतुपञ्चहीति एत्थ समानवस्सिकपवारणायं विय चतूहि वा पञ्चहि वा एकतो हुत्वा एकस्स सन्तिके न देसयेति अत्थो। द्विन्नं वा तिण्णं वा वट्टति। कथं देसेतब्बन्ति चे? एकस्स सन्तिके तीहिपि एकतो निसीदित्वा ‘‘अहं, भन्ते, एकं पाचित्तियापत्तिं आपज्जिं, तं तुम्हमूले पटिदेसेमी’’ति एवं अत्तना आपन्नआपत्तिवसेन वुत्ते तेन ‘‘पस्ससि, आवुसो, तं आपत्ति’’न्ति एवं तिक्खत्तुं वुत्ते ‘‘आम, भन्ते, पस्सामी’’ति वा ‘‘आमावुसो पस्सामी’’ति वा वुत्ते पुन तेन ‘‘आयतिं संवरेय्याथा’’ति वा ‘‘संवरेय्यासी’’ति वा वुत्ते ‘‘साधु सुट्ठु संवरिस्सामी’’ति वत्तब्बं, एवं देसेतब्बं। मनसाति वचीभेदं अकत्वा केवलं चित्तेनेव न देसयेति अत्थो। अपकतत्तानन्ति अन्तिमवत्थुं अज्झापन्नस्स वा उक्खित्तकस्स वा उपोसथो पवारणा वा ठपिता होन्ति, तस्स सन्तिके न देसयेति अत्थो। नानेकाति नानापत्तियो ‘‘एका’’ति वत्वा न देसयेति अत्थो। एका पन ‘‘सम्बहुला’’ति देसिता होतीति। देसनाविनिच्छयो।
398.Adesanāgāminiyanti (pari. 424 ādayo; pari. aṭṭha. 425) pārājikañca saṅghādisesañca na desayeti attho. Anāpattiñcāti anāpattiṃ eva ‘‘āpatti’’nti na desaye. Lahukāpattimpi pubbe desitaṃ puna na desayeti sambandho, nānāsaṃvāsanissīmaṭṭhitānaṃ santike na desayeti attho. Catupañcahīti ettha samānavassikapavāraṇāyaṃ viya catūhi vā pañcahi vā ekato hutvā ekassa santike na desayeti attho. Dvinnaṃ vā tiṇṇaṃ vā vaṭṭati. Kathaṃ desetabbanti ce? Ekassa santike tīhipi ekato nisīditvā ‘‘ahaṃ, bhante, ekaṃ pācittiyāpattiṃ āpajjiṃ, taṃ tumhamūle paṭidesemī’’ti evaṃ attanā āpannaāpattivasena vutte tena ‘‘passasi, āvuso, taṃ āpatti’’nti evaṃ tikkhattuṃ vutte ‘‘āma, bhante, passāmī’’ti vā ‘‘āmāvuso passāmī’’ti vā vutte puna tena ‘‘āyatiṃ saṃvareyyāthā’’ti vā ‘‘saṃvareyyāsī’’ti vā vutte ‘‘sādhu suṭṭhu saṃvarissāmī’’ti vattabbaṃ, evaṃ desetabbaṃ. Manasāti vacībhedaṃ akatvā kevalaṃ citteneva na desayeti attho. Apakatattānanti antimavatthuṃ ajjhāpannassa vā ukkhittakassa vā uposatho pavāraṇā vā ṭhapitā honti, tassa santike na desayeti attho. Nānekāti nānāpattiyo ‘‘ekā’’ti vatvā na desayeti attho. Ekā pana ‘‘sambahulā’’ti desitā hotīti. Desanāvinicchayo.
देसनानिद्देसवण्णना निट्ठिता।
Desanāniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
