| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ឥតិវុត្តក-អដ្ឋកថា • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
១០. ទេវទត្តសុត្តវណ្ណនា
10. Devadattasuttavaṇṇanā
៨៩. ទសមេ តីហិ, ភិក្ខវេ, អសទ្ធម្មេហិ អភិភូតោតិ កា ឧប្បត្តិ? ទេវទត្តេ ហិ អវីចិមហានិរយំ បវិដ្ឋេ ទេវទត្តបក្ខិយា អញ្ញតិត្ថិយា ច ‘‘សមណេន គោតមេន អភិសបិតោ ទេវទត្តោ បថវិំ បវិដ្ឋោ’’តិ អព្ភាចិក្ខិំសុ។ តំ សុត្វា សាសនេ អនភិប្បសន្នា មនុស្សា ‘‘សិយា នុ ខោ ឯតទេវំ, យថា ឥមេ ភណន្តី’’តិ អាសង្កំ ឧប្បាទេសុំ។ តំ បវត្តិំ ភិក្ខូ ភគវតោ អារោចេសុំ។ អថ ភគវា ‘‘ន, ភិក្ខវេ, តថាគតា កស្សចិ អភិសបំ ទេន្តិ, តស្មា ន ទេវទត្តោ មយា អភិសបិតោ, អត្តនោ កម្មេនេវ និរយំ បវិដ្ឋោ’’តិ វត្វា តេសំ មិច្ឆាគាហំ បដិសេធេន្តោ ឥមាយ អដ្ឋុប្បត្តិយា ឥទំ សុត្តំ អភាសិ។
89. Dasame tīhi, bhikkhave, asaddhammehi abhibhūtoti kā uppatti? Devadatte hi avīcimahānirayaṃ paviṭṭhe devadattapakkhiyā aññatitthiyā ca ‘‘samaṇena gotamena abhisapito devadatto pathaviṃ paviṭṭho’’ti abbhācikkhiṃsu. Taṃ sutvā sāsane anabhippasannā manussā ‘‘siyā nu kho etadevaṃ, yathā ime bhaṇantī’’ti āsaṅkaṃ uppādesuṃ. Taṃ pavattiṃ bhikkhū bhagavato ārocesuṃ. Atha bhagavā ‘‘na, bhikkhave, tathāgatā kassaci abhisapaṃ denti, tasmā na devadatto mayā abhisapito, attano kammeneva nirayaṃ paviṭṭho’’ti vatvā tesaṃ micchāgāhaṃ paṭisedhento imāya aṭṭhuppattiyā idaṃ suttaṃ abhāsi.
តត្ថ អសទ្ធម្មេហីតិ អសតំ ធម្មេហិ, អសន្តេហិ វា ធម្មេហិ។ អតេកិច្ឆោតិ ពុទ្ធេហិបិ អនិវត្តនីយត្តា អវីចិនិព្ពត្តិយា តិកិច្ឆាភាវតោ អតេកិច្ឆោ, អតិកិច្ឆនីយោតិ អត្ថោ។ អសន្តគុណសម្ភាវនាធិប្បាយេន បវត្តា បាបា ឥច្ឆា ឯតស្សាតិ បាបិច្ឆោ, តស្ស ភាវោ បាបិច្ឆតា , តាយ។ ‘‘អហំ ពុទ្ធោ ភវិស្សាមិ, សង្ឃំ បរិហរិស្សាមី’’តិ តស្ស ឥច្ឆា ឧប្បន្នា។ កោកាលិកាទយោ បាបា លាមកា មិត្តា ឯតស្សាតិ បាបមិត្តោ, តស្ស ភាវោ បាបមិត្តតា, តាយ។ ឧត្តរិករណីយេតិ ឈានាភិញ្ញាហិ ឧត្តរិករណីយេ អធិគន្តព្ពេ មគ្គផលេ អនធិគតេ សតិ ឯវ, តំ អនធិគន្ត្វាតិ អត្ថោ។ ឱរមត្តកេនាតិ អប្បមត្តកេន ឈានាភិញ្ញាមត្តេន។ វិសេសាធិគមេនាតិ ឧត្តរិមនុស្សធម្មាធិគមេន។ អន្តរាតិ វេមជ្ឈេ។ វោសានំ អាបាទីតិ អកតកិច្ចោវ សមានោ ‘‘កតកិច្ចោម្ហី’’តិ មញ្ញមានោ សមណធម្មតោ វិគមំ អាបជ្ជិ។ ឥតិ ភគវា ឥមិនា សុត្តេន វិសេសតោ បុថុជ្ជនភាវេ អាទីនវំ បកាសេសិ ភារិយោ បុថុជ្ជនភាវោ, យត្រ ហិ នាម ឈានាភិញ្ញាបរិយោសានា សម្បត្តិយោ និព្ពត្តេត្វាបិ អនេកានត្ថាវហំ នានាវិធំ ទុក្ខហេតុំ អសន្តគុណសម្ភាវនំ អសប្បុរិសសំសគ្គំ អាលសិយានុយោគញ្ច អវិជហន្តោ អវីចិម្ហិ កប្បដ្ឋិយំ អតេកិច្ឆំ កិព្ពិសំ បសវិស្សតីតិ។
Tattha asaddhammehīti asataṃ dhammehi, asantehi vā dhammehi. Atekicchoti buddhehipi anivattanīyattā avīcinibbattiyā tikicchābhāvato atekiccho, atikicchanīyoti attho. Asantaguṇasambhāvanādhippāyena pavattā pāpā icchā etassāti pāpiccho, tassa bhāvo pāpicchatā, tāya. ‘‘Ahaṃ buddho bhavissāmi, saṅghaṃ pariharissāmī’’ti tassa icchā uppannā. Kokālikādayo pāpā lāmakā mittā etassāti pāpamitto, tassa bhāvo pāpamittatā, tāya. Uttarikaraṇīyeti jhānābhiññāhi uttarikaraṇīye adhigantabbe maggaphale anadhigate sati eva, taṃ anadhigantvāti attho. Oramattakenāti appamattakena jhānābhiññāmattena. Visesādhigamenāti uttarimanussadhammādhigamena. Antarāti vemajjhe. Vosānaṃ āpādīti akatakiccova samāno ‘‘katakiccomhī’’ti maññamāno samaṇadhammato vigamaṃ āpajji. Iti bhagavā iminā suttena visesato puthujjanabhāve ādīnavaṃ pakāsesi bhāriyo puthujjanabhāvo, yatra hi nāma jhānābhiññāpariyosānā sampattiyo nibbattetvāpi anekānatthāvahaṃ nānāvidhaṃ dukkhahetuṃ asantaguṇasambhāvanaṃ asappurisasaṃsaggaṃ ālasiyānuyogañca avijahanto avīcimhi kappaṭṭhiyaṃ atekicchaṃ kibbisaṃ pasavissatīti.
គាថាសុ មាតិ បដិសេធេ និបាតោ។ ជាតូតិ ឯកំសេន។ កោចីតិ សព្ពសង្គាហកវចនំ។ លោកស្មិន្តិ សត្តលោកេ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ ‘‘ឥមស្មិំ សត្តលោកេ កោចិ បុគ្គលោ ឯកំសេន បាបិច្ឆោ មា ហោតូ’’តិ។ តទមិនាបិ ជានាថ, បាបិច្ឆានំ យថា គតីតិ បាបិច្ឆានំ បុគ្គលានំ យថា គតិ យាទិសី និប្ផត្តិ, យាទិសោ អភិសម្បរាយោ, តំ ឥមិនាបិ ការណេន ជានាថាតិ ទេវទត្តំ និទស្សេន្តោ ឯវមាហ។ បណ្ឌិតោតិ សមញ្ញាតោតិ បរិយត្តិពាហុសច្ចេន បណ្ឌិតោតិ ញាតោ។ ភាវិតត្តោតិ សម្មតោតិ ឈានាភិញ្ញាហិ ភាវិតចិត្តោតិ សម្ភាវិតោ។ តថា ហិ សោ បុព្ពេ ‘‘មហិទ្ធិកោ គោធិបុត្តោ, មហានុភាវោ គោធិបុត្តោ’’តិ ធម្មសេនាបតិនាបិ បសំសិតោ អហោសិ។ ជលំវ យសសា អដ្ឋា, ទេវទត្តោតិ វិស្សុតោតិ អត្តនោ កិត្តិយា បរិវារេន ជលន្តោ វិយ ឱភាសេន្តោ វិយ ឋិតោ ទេវទត្តោតិ ឯវំ វិស្សុតោ បាកដោ អហោសិ។ ‘‘មេ សុត្ត’’ន្តិបិ បាឋោ, មយា សុតំ សុតមត្តំ, កតិបាហេនេវ អតថាភូតត្តា តស្ស តំ បណ្ឌិច្ចាទិ សវនមត្តមេវាតិ អត្ថោ។
Gāthāsu māti paṭisedhe nipāto. Jātūti ekaṃsena. Kocīti sabbasaṅgāhakavacanaṃ. Lokasminti sattaloke. Idaṃ vuttaṃ hoti ‘‘imasmiṃ sattaloke koci puggalo ekaṃsena pāpiccho mā hotū’’ti. Tadamināpi jānātha, pāpicchānaṃ yathā gatīti pāpicchānaṃ puggalānaṃ yathā gati yādisī nipphatti, yādiso abhisamparāyo, taṃ imināpi kāraṇena jānāthāti devadattaṃ nidassento evamāha. Paṇḍitoti samaññātoti pariyattibāhusaccena paṇḍitoti ñāto. Bhāvitattoti sammatoti jhānābhiññāhi bhāvitacittoti sambhāvito. Tathā hi so pubbe ‘‘mahiddhiko godhiputto, mahānubhāvo godhiputto’’ti dhammasenāpatināpi pasaṃsito ahosi. Jalaṃva yasasā aṭṭhā, devadattoti vissutoti attano kittiyā parivārena jalanto viya obhāsento viya ṭhito devadattoti evaṃ vissuto pākaṭo ahosi. ‘‘Me sutta’’ntipi pāṭho, mayā sutaṃ sutamattaṃ, katipāheneva atathābhūtattā tassa taṃ paṇḍiccādi savanamattamevāti attho.
សោ សមានមនុចិណ្ណោ, អាសជ្ជ នំ តថាគតន្តិ សោ ឯវំភូតោ ទេវទត្តោ ‘‘ពុទ្ធោបិ សក្យបុត្តោ, អហម្បិ សក្យបុត្តោ, ពុទ្ធោបិ សមណោ, អហម្បិ សមណោ, ពុទ្ធោបិ ឥទ្ធិមា, អហម្បិ ឥទ្ធិមា, ពុទ្ធោបិ ទិព្ពចក្ខុកោ, អហម្បិ ទិព្ពចក្ខុកោ, ពុទ្ធោបិ ទិព្ពសោតកោ, អហម្បិ ទិព្ពសោតកោ, ពុទ្ធោបិ ចេតោបរិយញាណលាភី, អហម្បិ ចេតោបរិយញាណលាភី, ពុទ្ធោបិ អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នេ ធម្មេ ជានាតិ, អហម្បិ តេ ជានាមី’’តិ អត្តនោ បមាណំ អជានិត្វា សម្មាសម្ពុទ្ធំ អត្តនា សមសមដ្ឋបនេន សមានំ អាបជ្ជន្តោ ‘‘ឥទានាហំ ពុទ្ធោ ភវិស្សាមិ, ភិក្ខុសង្ឃំ បរិហរិស្សាមី’’តិ អភិមារបយោជនា តថាគតំ អាសជ្ជ អាសាទេត្វា វិហេឋេត្វា។ ‘‘បមាទមនុជីនោ’’តិបិ បឋន្តិ។ តស្សត្ថោ ‘‘វុត្តនយេន បមាទំ អាបជ្ជន្តោ បមាទំ និស្សាយ ភគវតា សទ្ធិំ យុគគ្គាហចិត្តុប្បាទេន សហេវ ឈានាភិញ្ញាហិ អនុជីនោ បរិហីនោ’’តិ។ អវីចិនិរយំ បត្តោ, ចតុទ្វារំ ភយានកន្តិ ជាលានំ តត្ថ ឧប្បន្នសត្តានំ វា និរន្តរតាយ ‘‘អវីចី’’តិ លទ្ធនាមំ ចតូសុ បស្សេសុ ចតុមហាទ្វារយោគេន ចតុទ្វារំ អតិភយានកំ មហានិរយំ បដិសន្ធិគ្គហណវសេន បត្តោ។ តថា ហិ វុត្តំ –
So samānamanuciṇṇo, āsajja naṃ tathāgatanti so evaṃbhūto devadatto ‘‘buddhopi sakyaputto, ahampi sakyaputto, buddhopi samaṇo, ahampi samaṇo, buddhopi iddhimā, ahampi iddhimā, buddhopi dibbacakkhuko, ahampi dibbacakkhuko, buddhopi dibbasotako, ahampi dibbasotako, buddhopi cetopariyañāṇalābhī, ahampi cetopariyañāṇalābhī, buddhopi atītānāgatapaccuppanne dhamme jānāti, ahampi te jānāmī’’ti attano pamāṇaṃ ajānitvā sammāsambuddhaṃ attanā samasamaṭṭhapanena samānaṃ āpajjanto ‘‘idānāhaṃ buddho bhavissāmi, bhikkhusaṅghaṃ pariharissāmī’’ti abhimārapayojanā tathāgataṃ āsajja āsādetvā viheṭhetvā. ‘‘Pamādamanujīno’’tipi paṭhanti. Tassattho ‘‘vuttanayena pamādaṃ āpajjanto pamādaṃ nissāya bhagavatā saddhiṃ yugaggāhacittuppādena saheva jhānābhiññāhi anujīno parihīno’’ti. Avīcinirayaṃ patto, catudvāraṃ bhayānakanti jālānaṃ tattha uppannasattānaṃ vā nirantaratāya ‘‘avīcī’’ti laddhanāmaṃ catūsu passesu catumahādvārayogena catudvāraṃ atibhayānakaṃ mahānirayaṃ paṭisandhiggahaṇavasena patto. Tathā hi vuttaṃ –
‘‘ចតុក្កណ្ណោ ចតុទ្វារោ, វិភត្តោ ភាគសោ មិតោ;
‘‘Catukkaṇṇo catudvāro, vibhatto bhāgaso mito;
អយោបាការបរិយន្តោ, អយសា បដិកុជ្ជិតោ។
Ayopākārapariyanto, ayasā paṭikujjito.
‘‘តស្ស អយោមយា ភូមិ, ជលិតា តេជសា យុតា;
‘‘Tassa ayomayā bhūmi, jalitā tejasā yutā;
សមន្តា យោជនសតំ, ផរិត្វា តិដ្ឋតិ សព្ពទា’’តិ។ (ម. និ. ៣.២៥០; អ. និ. ៣.៣៦; បេ. វ. ៦៩៣-៦៩៤; ជា. ២.១៩.៨៦-៨៧);
Samantā yojanasataṃ, pharitvā tiṭṭhati sabbadā’’ti. (ma. ni. 3.250; a. ni. 3.36; pe. va. 693-694; jā. 2.19.86-87);
អទុដ្ឋស្សាតិ អទុដ្ឋចិត្តស្ស។ ទុព្ភេតិ ទូសេយ្យ។ តមេវ បាបំ ផុសតីតិ តមេវ អទុដ្ឋទុព្ភិំ បាបបុគ្គលំ បាបំ និហីនំ បាបផលំ ផុសតិ បាបុណាតិ អភិភវតិ។ ភេស្មាតិ វិបុលភាវេន គម្ភីរភាវេន ច ភិំសាបេន្តោ វិយ, វិបុលគម្ភីរោតិ អត្ថោ។ វាទេនាតិ ទោសេន។ វិហិំសតីតិ ពាធតិ អាសាទេតិ។ វាទោ តម្ហិ ន រូហតីតិ តស្មិំ តថាគតេ បរេន អារោបិយមានោ ទោសោ ន រុហតិ, ន តិដ្ឋតិ, វិសកុម្ភោ វិយ សមុទ្ទស្ស, ន តស្ស វិការំ ជនេតីតិ អត្ថោ។
Aduṭṭhassāti aduṭṭhacittassa. Dubbheti dūseyya. Tameva pāpaṃ phusatīti tameva aduṭṭhadubbhiṃ pāpapuggalaṃ pāpaṃ nihīnaṃ pāpaphalaṃ phusati pāpuṇāti abhibhavati. Bhesmāti vipulabhāvena gambhīrabhāvena ca bhiṃsāpento viya, vipulagambhīroti attho. Vādenāti dosena. Vihiṃsatīti bādhati āsādeti. Vādo tamhi na rūhatīti tasmiṃ tathāgate parena āropiyamāno doso na ruhati, na tiṭṭhati, visakumbho viya samuddassa, na tassa vikāraṃ janetīti attho.
ឯវំ ឆហិ គាថាហិ បាបិច្ឆតាទិសមន្នាគតស្ស និរយូបគភាវទស្សនេន ទុក្ខតោ អបរិមុត្តតំ ទស្សេត្វា ឥទានិ តប្បដិបក្ខធម្មសមន្នាគតស្ស ទុក្ខក្ខយំ ទស្សេន្តោ ‘‘តាទិសំ មិត្ត’’ន្តិ ឱសានគាថមាហ។ តស្សត្ថោ – យស្ស សម្មា បដិបន្នស្ស មគ្គានុគោ បដិបត្តិមគ្គំ អនុគតោ សម្មា បដិបន្នោ អប្បិច្ឆតាទិគុណសមន្នាគមេន សកលវដ្ដទុក្ខស្ស ខយំ បរិយោសានំ បាបុណេយ្យ។ តាទិសំ ពុទ្ធំ វា ពុទ្ធសាវកំ វា បណ្ឌិតោ សប្បញ្ញោ, អត្តនោ មិត្តំ កុព្ពេថ តេន មេត្តិកំ ករេយ្យ, តញ្ច សេវេយ្យ តមេវ បយិរុបាសេយ្យាតិ។
Evaṃ chahi gāthāhi pāpicchatādisamannāgatassa nirayūpagabhāvadassanena dukkhato aparimuttataṃ dassetvā idāni tappaṭipakkhadhammasamannāgatassa dukkhakkhayaṃ dassento ‘‘tādisaṃ mitta’’nti osānagāthamāha. Tassattho – yassa sammā paṭipannassa maggānugo paṭipattimaggaṃ anugato sammā paṭipanno appicchatādiguṇasamannāgamena sakalavaṭṭadukkhassa khayaṃ pariyosānaṃ pāpuṇeyya. Tādisaṃ buddhaṃ vā buddhasāvakaṃ vā paṇḍito sappañño, attano mittaṃ kubbetha tena mettikaṃ kareyya, tañca seveyya tameva payirupāseyyāti.
ឥតិ ឥមស្មិំ វគ្គេ ឆដ្ឋសត្តមសុត្តេសុ វិវដ្ដំ កថិតំ, ឥតរេសុ វដ្ដវិវដ្ដំ កថិតំ។
Iti imasmiṃ vagge chaṭṭhasattamasuttesu vivaṭṭaṃ kathitaṃ, itaresu vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitaṃ.
ទសមសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Dasamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
ចតុត្ថវគ្គវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Catutthavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ឥតិវុត្តកបាឡិ • Itivuttakapāḷi / ១០. ទេវទត្តសុត្តំ • 10. Devadattasuttaṃ
