| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
៦. ទេវទូតសុត្តវណ្ណនា
6. Devadūtasuttavaṇṇanā
៣៦. ឆដ្ឋេ ទេវទូតានីតិ លិង្គវិបល្លាសំ កត្វា វុត្តន្តិ អាហ ‘‘ទេវទូតា’’តិ, ឧភយលិង្គំ វា ឯតំ បទំ, តស្មា នបុំសកលិង្គវសេន បាឡិយំ វុត្តស្ស បុល្លិង្គវសេន អត្ថទស្សនំ កតំ។ ទេវោតិ មច្ចូតិ អភិភវនដ្ឋេន សត្តានំ អត្តនោ វសេ វត្តាបនតោ មច្ចុរាជា ‘‘ទេវោ’’តិ វុច្ចតិ។ យថា ហិ ទេវោ បកតិសត្តេ អភិភវតិ, ឯវំ មច្ចុ សព្ពសត្តេ អភិភវតិ, តស្មា ទេវោ វិយាតិ ទេវោ។ ‘‘តស្ស ទូតា’’តិ វត្វា ឥទានិស្ស ទូតេ តេសំ ទូតភាវញ្ច វិភាវេតុំ ‘‘ជិណ្ណព្យាធិមតា ហី’’តិអាទិ វុត្តំ។ តេន ចោទនត្ថេន ទេវស្ស ទូតា វិយាតិ ទេវទូតាតិ ទស្សេតិ។ ‘‘អហំ អសុកំ បមទ្ទិតុំ អាគមិស្សាមិ, តុវំ តស្ស កេសេ គហេត្វា មា វិស្សជ្ជេហី’’តិ មច្ចុទេវស្ស អាណាករា ទូតា វិយាតិ ហិ ទូតាតិ វុច្ចន្តិ។
36. Chaṭṭhe devadūtānīti liṅgavipallāsaṃ katvā vuttanti āha ‘‘devadūtā’’ti, ubhayaliṅgaṃ vā etaṃ padaṃ, tasmā napuṃsakaliṅgavasena pāḷiyaṃ vuttassa pulliṅgavasena atthadassanaṃ kataṃ. Devoti maccūti abhibhavanaṭṭhena sattānaṃ attano vase vattāpanato maccurājā ‘‘devo’’ti vuccati. Yathā hi devo pakatisatte abhibhavati, evaṃ maccu sabbasatte abhibhavati, tasmā devo viyāti devo. ‘‘Tassa dūtā’’ti vatvā idānissa dūte tesaṃ dūtabhāvañca vibhāvetuṃ ‘‘jiṇṇabyādhimatā hī’’tiādi vuttaṃ. Tena codanatthena devassa dūtā viyāti devadūtāti dasseti. ‘‘Ahaṃ asukaṃ pamaddituṃ āgamissāmi, tuvaṃ tassa kese gahetvā mā vissajjehī’’ti maccudevassa āṇākarā dūtā viyāti hi dūtāti vuccanti.
ឥទានិ សទ្ធាតព្ពដ្ឋេន ទេវា វិយ ទូតាតិ ទេវទូតាតិ ទស្សេន្តោ ‘‘ទេវា វិយ ទូតា’’តិអាទិមាហ។ តត្ថ អលង្កតប្បដិយត្តាយាតិ ឥទំ អត្តនោ ទិព្ពានុភាវំ អាវិកត្វា ឋិតាយាតិ ទស្សនត្ថំ វុត្តំ។ ទេវតាយ ព្យាករណសទិសមេវ ហោតិ ន ចិរស្សេវ ជរាព្យាធិមរណស្ស សម្ភវតោ។ វិសុទ្ធិទេវានន្តិ ខីណាសវព្រហ្មានំ។ តេ ហិ ចរិមភវេ ពោធិសត្តានំ ជិណ្ណាទិភេទំ ទស្សេន្តិ, តស្មា អន្តិមភវិកពោធិសត្តានំ វិសុទ្ធិទេវេហិ ឧបដ្ឋាបិតភាវំ ឧបាទាយ តទញ្ញេសម្បិ តេហិ អនុបដ្ឋាបិតានម្បិ តថា វោហរិតព្ពតា បរិយាយសិទ្ធាតិ វេទិតព្ពា។ ទិស្វាវាតិ វិសុទ្ធិទេវេហិ ទស្សិតេ ទិស្វាវ។ តតោយេវ ហិ តេ វិសុទ្ធិទេវានំ ទូតា វុត្តា។
Idāni saddhātabbaṭṭhena devā viya dūtāti devadūtāti dassento ‘‘devā viya dūtā’’tiādimāha. Tattha alaṅkatappaṭiyattāyāti idaṃ attano dibbānubhāvaṃ āvikatvā ṭhitāyāti dassanatthaṃ vuttaṃ. Devatāya byākaraṇasadisameva hoti na cirasseva jarābyādhimaraṇassa sambhavato. Visuddhidevānanti khīṇāsavabrahmānaṃ. Te hi carimabhave bodhisattānaṃ jiṇṇādibhedaṃ dassenti, tasmā antimabhavikabodhisattānaṃ visuddhidevehi upaṭṭhāpitabhāvaṃ upādāya tadaññesampi tehi anupaṭṭhāpitānampi tathā voharitabbatā pariyāyasiddhāti veditabbā. Disvāvāti visuddhidevehi dassite disvāva. Tatoyeva hi te visuddhidevānaṃ dūtā vuttā.
កស្មា អារទ្ធន្តិ កេវលំ ទេវទូតេ ឯវ សរូបតោ អទស្សេត្វាតិ អធិប្បាយោ។ ទេវានំ ទូតានំ ទស្សនូបាយត្តា តថា វុត្តន្តិ ទស្សេន្តោ ‘‘ទេវទូតា…បេ.… សមនុយុញ្ជតី’’តិ អាហ។ តត្ថ ទេវទូតា…បេ.… ទស្សនត្ថន្តិ ទេវទូតានំ អនុយុញ្ជនដ្ឋានូបគស្ស កម្មស្ស ទស្សនត្ថំ។
Kasmā āraddhanti kevalaṃ devadūte eva sarūpato adassetvāti adhippāyo. Devānaṃ dūtānaṃ dassanūpāyattā tathā vuttanti dassento ‘‘devadūtā…pe… samanuyuñjatī’’ti āha. Tattha devadūtā…pe… dassanatthanti devadūtānaṃ anuyuñjanaṭṭhānūpagassa kammassa dassanatthaṃ.
ឯកច្ចេ ថេរាតិ អន្ធកាទិកេ វិញ្ញាណវាទិនោ ច សន្ធាយ វទតិ។ នេរយិកេ និរយេ បាលេន្តិ តតោ និគ្គន្តុំ អប្បទានវសេន រក្ខន្តីតិ និរយបាលា។ អថ វា និរយបាលតាយ នេរយិកានំ និរយទុក្ខេន បរិយោនទ្ធាយ អលំ សមត្ថាតិ និរយបាលា។ តន្តិ ‘‘នត្ថិ និរយបាលា’’តិ វចនំ។ បដិសេធិតមេវាតិ ‘‘អត្ថិ និរយេសុ និរយបាលា អត្ថិ ច ការណិកា’’តិអាទិនា នយេន អភិធម្មេ (កថា. ៨៦៦) បដិសេធិតមេវ។ យទិ និរយបាលា នាម ន សិយុំ, កម្មការណាបិ ន ភវេយ្យ។ សតិ ហិ ការណិកេ កម្មការណាយ ភវិតព្ពន្តិ អធិប្បាយោ។ តេនាហ ‘‘យថា ហី’’តិអាទិ។ ឯត្ថាហ – ‘‘កិំ បនេតេ និរយបាលា នេរយិកា, ឧទាហុ អនេរយិកា’’តិ។ កិញ្ចេត្ថ – យទិ តាវ នេរយិកា និរយសំវត្តនិយេន កម្មេន និព្ពត្តា, សយម្បិ និរយទុក្ខំ បច្ចនុភវេយ្យុំ, តថា សតិ អញ្ញេសំ នេរយិកានំ ឃាតនាយ អសមត្ថា សិយុំ, ‘‘ឥមេ នេរយិកា ឥមេ និរយបាលា’’តិ វវត្ថានញ្ច ន សិយា។ យេ ច យេ ឃាតេន្តិ, តេហិ សមានរូបពលប្បមាណេហិ ឥតរេសំ ភយសន្តាសា ន សិយុំ។ អថ អនេរយិកា, នេសំ តត្ថ កថំ សម្ភវោតិ? វុច្ចតេ – អនេរយិកា និរយបាលា អនិរយគតិសំវត្តនិយកម្មនិព្ពត្តិតោ។ និរយូបបត្តិសំវត្តនិយកម្មតោ ហិ អញ្ញេនេវ កម្មុនា តេ និព្ពត្តន្តិ រក្ខសជាតិកត្តា។ តថា ហិ វទន្តិ សព្ពត្ថិវាទិនោ –
Ekacce therāti andhakādike viññāṇavādino ca sandhāya vadati. Nerayike niraye pālenti tato niggantuṃ appadānavasena rakkhantīti nirayapālā. Atha vā nirayapālatāya nerayikānaṃ nirayadukkhena pariyonaddhāya alaṃ samatthāti nirayapālā. Tanti ‘‘natthi nirayapālā’’ti vacanaṃ. Paṭisedhitamevāti ‘‘atthi nirayesu nirayapālā atthi ca kāraṇikā’’tiādinā nayena abhidhamme (kathā. 866) paṭisedhitameva. Yadi nirayapālā nāma na siyuṃ, kammakāraṇāpi na bhaveyya. Sati hi kāraṇike kammakāraṇāya bhavitabbanti adhippāyo. Tenāha ‘‘yathā hī’’tiādi. Etthāha – ‘‘kiṃ panete nirayapālā nerayikā, udāhu anerayikā’’ti. Kiñcettha – yadi tāva nerayikā nirayasaṃvattaniyena kammena nibbattā, sayampi nirayadukkhaṃ paccanubhaveyyuṃ, tathā sati aññesaṃ nerayikānaṃ ghātanāya asamatthā siyuṃ, ‘‘ime nerayikā ime nirayapālā’’ti vavatthānañca na siyā. Ye ca ye ghātenti, tehi samānarūpabalappamāṇehi itaresaṃ bhayasantāsā na siyuṃ. Atha anerayikā, nesaṃ tattha kathaṃ sambhavoti? Vuccate – anerayikā nirayapālā anirayagatisaṃvattaniyakammanibbattito. Nirayūpapattisaṃvattaniyakammato hi aññeneva kammunā te nibbattanti rakkhasajātikattā. Tathā hi vadanti sabbatthivādino –
‘‘កោធា កុរូរកម្មន្តា, បាបាភិរុចិនោ តថា;
‘‘Kodhā kurūrakammantā, pāpābhirucino tathā;
ទុក្ខិតេសុ ច នន្ទន្តិ, ជាយន្តិ យមរក្ខសា’’តិ។
Dukkhitesu ca nandanti, jāyanti yamarakkhasā’’ti.
តត្ថ យទេកេ វទន្តិ ‘‘យាតនាទុក្ខំ បដិសំវេទេយ្យុំ, អថ វា អញ្ញមញ្ញំ ឃាតេយ្យុ’’ន្តិអាទិ, តយិទំ អសារំ និរយបាលានំ នេរយិកភាវស្សេវ អភាវតោ។ យទិបិ អនេរយិកា និរយបាលា, អយោមយាយ បន អាទិត្តាយ សម្បជ្ជលិតាយ សជោតិភូតាយ និរយភូមិយា បរិក្កមមានា កថំ ទាហទុក្ខំ នានុភវន្តីតិ? កម្មានុភាវតោ។ យថា ហិ ឥទ្ធិមន្តោ ចេតោវសិប្បត្តា មហាមោគ្គល្លានាទយោ នេរយិកេ អនុកម្បន្តា ឥទ្ធិពលេន និរយភូមិំ ឧបគតា ទាហទុក្ខេន ន ពាធីយន្តិ, ឯវំ សម្បទមិទំ ទដ្ឋព្ពំ។
Tattha yadeke vadanti ‘‘yātanādukkhaṃ paṭisaṃvedeyyuṃ, atha vā aññamaññaṃ ghāteyyu’’ntiādi, tayidaṃ asāraṃ nirayapālānaṃ nerayikabhāvasseva abhāvato. Yadipi anerayikā nirayapālā, ayomayāya pana ādittāya sampajjalitāya sajotibhūtāya nirayabhūmiyā parikkamamānā kathaṃ dāhadukkhaṃ nānubhavantīti? Kammānubhāvato. Yathā hi iddhimanto cetovasippattā mahāmoggallānādayo nerayike anukampantā iddhibalena nirayabhūmiṃ upagatā dāhadukkhena na bādhīyanti, evaṃ sampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ.
ឥទ្ធិវិសយស្ស អចិន្តេយ្យភាវតោតិ ចេ? ឥទម្បិ តំសមានំ កម្មវិបាកស្ស អចិន្តេយ្យភាវតោ។ តថារូបេន ហិ កម្មុនា តេ និព្ពត្តា យថា និរយទុក្ខេន អពាធិតា ឯវ ហុត្វា នេរយិកេ ឃាតេន្តិ, ន ចេត្តកេន ពាហិរវិសយាភាវោ យុជ្ជតិ ឥដ្ឋានិដ្ឋតាយ បច្ចេកំ ទ្វារបុរិសេសុបិ វិភត្តសភាវត្តា។ តថា ហិ ឯកច្ចស្ស ទ្វារស្ស បុរិសស្ស ច ឥដ្ឋំ ឯកច្ចស្ស អនិដ្ឋំ, ឯកច្ចស្ស ច អនិដ្ឋំ ឯកច្ចស្ស ឥដ្ឋំ ហោតិ។ ឯវញ្ច កត្វា យទេកេ វទន្តិ ‘‘នត្ថិ កម្មវសេន តេជសា បរូបតាបន’’ន្តិអាទិ, តទបាហតំ ហោតិ។ យំ បន វទន្តិ ‘‘អនេរយិកានំ តេសំ កថំ តត្ថ សម្ភវោ’’តិ និរយេ នេរយិកានំ យាតនាសព្ភាវភាវតោ។ នេរយិកសត្តយាតនាយោគ្គញ្ហិ អត្តភាវំ និព្ពត្តេន្តំ កម្មំ តាទិសនិកន្តិ វិនាមិតំ និរយដ្ឋានេ ឯវ និព្ពត្តេតិ។ តេ ហិ នេរយិកេហិ អធិកតរពលារោហបរិណាហា អតិវិយ ភយានកទស្សនា កុរូរតរបយោគា ច ហោន្តិ។ ឯតេនេវ តត្ថ នេរយិកានំ វិពាធកកាកសុនខាទីនម្បិ និព្ពត្តិយា អត្ថិភាវោ សំវណ្ណិតោតិ ទដ្ឋព្ពោ។
Iddhivisayassa acinteyyabhāvatoti ce? Idampi taṃsamānaṃ kammavipākassa acinteyyabhāvato. Tathārūpena hi kammunā te nibbattā yathā nirayadukkhena abādhitā eva hutvā nerayike ghātenti, na cettakena bāhiravisayābhāvo yujjati iṭṭhāniṭṭhatāya paccekaṃ dvārapurisesupi vibhattasabhāvattā. Tathā hi ekaccassa dvārassa purisassa ca iṭṭhaṃ ekaccassa aniṭṭhaṃ, ekaccassa ca aniṭṭhaṃ ekaccassa iṭṭhaṃ hoti. Evañca katvā yadeke vadanti ‘‘natthi kammavasena tejasā parūpatāpana’’ntiādi, tadapāhataṃ hoti. Yaṃ pana vadanti ‘‘anerayikānaṃ tesaṃ kathaṃ tattha sambhavo’’ti niraye nerayikānaṃ yātanāsabbhāvabhāvato. Nerayikasattayātanāyoggañhi attabhāvaṃ nibbattentaṃ kammaṃ tādisanikanti vināmitaṃ nirayaṭṭhāne eva nibbatteti. Te hi nerayikehi adhikatarabalārohapariṇāhā ativiya bhayānakadassanā kurūratarapayogā ca honti. Eteneva tattha nerayikānaṃ vibādhakakākasunakhādīnampi nibbattiyā atthibhāvo saṃvaṇṇitoti daṭṭhabbo.
កថមញ្ញគតិកេហិ អញ្ញគតិកពាធនន្តិ ច ន វត្តព្ពំ អញ្ញត្ថាបិ តថា ទស្សនតោ។ យំ បនេកេ វទន្តិ ‘‘អសត្តសភាវា ឯវ និរយេ និរយបាលា និរយេ សុនខាទយោ ចា’’តិ, តម្បេតេសំ មតិមត្តំ អញ្ញត្ថ តថា អទស្សនតោ។ ន ហិ កាចិ អត្ថិ តាទិសី ធម្មប្បវត្តិ, យា អសត្តសភាវា, សម្បតិសត្តេហិ អប្បយោជិតា ច អត្ថកិច្ចំ សាធេន្តី ទិដ្ឋបុព្ពា។ បេតានំ បានីយនិវារកានំ ទណ្ឌាទិហត្ថានញ្ច បុរិសានំ សព្ភាវេ អសត្តភាវេ ច វិសេសការណំ នត្ថីតិ តាទិសានំ សព្ភាវេ កិំ បាបកានំ វត្តព្ពំ។ សុបិនោបឃាតោបិ អត្ថកិច្ចសមត្ថតាយ អប្បមាណំ ទស្សនាទិមត្តេនបិ តទត្ថសិទ្ធិតោ។ តថា ហិ សុបិនេ អាហារូបភោគាទិនា ន អត្ថសិទ្ធិ, ឥទ្ធិនិម្មានរូបំ បនេត្ថ លទ្ធបរិហារំ ឥទ្ធិវិសយស្ស អចិន្តេយ្យភាវតោ។ ឥធាបិ កម្មវិបាកស្ស អចិន្តេយ្យភាវតោតិ ចេ? តំ ន, អសិទ្ធត្តា។ នេរយិកានំ កម្មវិបាកោ និរយបាលាតិ សិទ្ធមេត្តំ, វុត្តនយេន បាឡិតោ ច តេសំ សត្តភាវោ ឯវ សិទ្ធោ។ សក្កា ហិ វត្តុំ សត្តសង្ខាតា និរយបាលសញ្ញិតា ធម្មប្បវត្តិ សាភិសន្ធិកបរូបឃាតិ អត្ថកិច្ចសព្ភាវតោ ឱជាហារាទិ រក្ខសសន្តតិ វិយ។ អភិសន្ធិបុព្ពកតា ចេត្ថ ន សក្កា បដិក្ខិបិតុំ តថា តថា អភិសន្ធិយា ឃាតនតោ។ តតោ ឯវ ន សង្ឃាតបព្ពតេហិ អនេកន្តិកតា។ យេ បន វទន្តិ ‘‘ភូតវិសេសា ឯវ តេ វណ្ណសណ្ឋានាទិវិសេសវន្តោ ភេរវាការា នរកបាលាតិ សមញ្ញំ លភន្តី’’តិ, តទសិទ្ធំ ឧជុកមេវ បាឡិយំ ‘‘អត្ថិ និរយេ និរយបាលា’’តិ វាទស្ស បតិដ្ឋាបិតត្តា។
Kathamaññagatikehi aññagatikabādhananti ca na vattabbaṃ aññatthāpi tathā dassanato. Yaṃ paneke vadanti ‘‘asattasabhāvā eva niraye nirayapālā niraye sunakhādayo cā’’ti, tampetesaṃ matimattaṃ aññattha tathā adassanato. Na hi kāci atthi tādisī dhammappavatti, yā asattasabhāvā, sampatisattehi appayojitā ca atthakiccaṃ sādhentī diṭṭhapubbā. Petānaṃ pānīyanivārakānaṃ daṇḍādihatthānañca purisānaṃ sabbhāve asattabhāve ca visesakāraṇaṃ natthīti tādisānaṃ sabbhāve kiṃ pāpakānaṃ vattabbaṃ. Supinopaghātopi atthakiccasamatthatāya appamāṇaṃ dassanādimattenapi tadatthasiddhito. Tathā hi supine āhārūpabhogādinā na atthasiddhi, iddhinimmānarūpaṃ panettha laddhaparihāraṃ iddhivisayassa acinteyyabhāvato. Idhāpi kammavipākassa acinteyyabhāvatoti ce? Taṃ na, asiddhattā. Nerayikānaṃ kammavipāko nirayapālāti siddhamettaṃ, vuttanayena pāḷito ca tesaṃ sattabhāvo eva siddho. Sakkā hi vattuṃ sattasaṅkhātā nirayapālasaññitā dhammappavatti sābhisandhikaparūpaghāti atthakiccasabbhāvato ojāhārādi rakkhasasantati viya. Abhisandhipubbakatā cettha na sakkā paṭikkhipituṃ tathā tathā abhisandhiyā ghātanato. Tato eva na saṅghātapabbatehi anekantikatā. Ye pana vadanti ‘‘bhūtavisesā eva te vaṇṇasaṇṭhānādivisesavanto bheravākārā narakapālāti samaññaṃ labhantī’’ti, tadasiddhaṃ ujukameva pāḷiyaṃ ‘‘atthi niraye nirayapālā’’ti vādassa patiṭṭhāpitattā.
អបិច យថា អរិយវិនយេ នរកបាលានំ ភូតមត្តតា អសិទ្ធា, តថា បញ្ញត្តិមត្តវាទិនោបិ ភូតមត្តតា អសិទ្ធា សព្ពសោ រូបធម្មានំ អត្ថិភាវស្សេវ អប្បដិជាននតោ។ ន ហិ តស្ស ភូតានិ នាម បរមត្ថតោ សន្តិ។ យទិ បរមត្ថំ គហេត្វា វោហរតិ, អថ កស្មា ចក្ខុរូបាទីនិ បដិក្ខិបតីតិ? តិដ្ឋតេសា អនវដ្ឋិតតក្កានំ អប្បហីនវិបល្លាសានំ វាទវីមំសា។ ឯវំ អត្ថេវ និរយេ និរយបាលាតិ និដ្ឋមេត្ថ គន្តព្ពំ។ សតិ ច នេសំ សព្ភាវេ អសតិបិ ពាហិរេ វិសយេ នរកេ វិយ ទេសាទិនិយមោ ហោតីតិ វាទោ ន សិជ្ឈតិ, សតិ ឯវ បន ពាហិរេ វិសយេ ទេសាទិនិយមោតិ ទដ្ឋព្ពំ។
Apica yathā ariyavinaye narakapālānaṃ bhūtamattatā asiddhā, tathā paññattimattavādinopi bhūtamattatā asiddhā sabbaso rūpadhammānaṃ atthibhāvasseva appaṭijānanato. Na hi tassa bhūtāni nāma paramatthato santi. Yadi paramatthaṃ gahetvā voharati, atha kasmā cakkhurūpādīni paṭikkhipatīti? Tiṭṭhatesā anavaṭṭhitatakkānaṃ appahīnavipallāsānaṃ vādavīmaṃsā. Evaṃ attheva niraye nirayapālāti niṭṭhamettha gantabbaṃ. Sati ca nesaṃ sabbhāve asatipi bāhire visaye narake viya desādiniyamo hotīti vādo na sijjhati, sati eva pana bāhire visaye desādiniyamoti daṭṭhabbaṃ.
ទេវទូតសរាបនវសេន សត្តេ យថូបចិតេ បុញ្ញកម្មេ យមេតិ និយមេតីតិ យមោ។ តស្ស យមស្ស វេមានិកបេតានំ រាជភាវតោ រញ្ញោ។ តេនាហ ‘‘យមរាជា នាម វេមានិកបេតរាជា’’តិ។ កម្មវិបាកន្តិ អកុសលកម្មវិបាកំ។ វេមានិកបេតា ហិ កណ្ហសុក្កវសេន មិស្សកំ កម្មំ កត្វា វិនិបាតិកទេវតា វិយ សុក្កេន កម្មុនា បដិសន្ធិំ គណ្ហន្តិ។ តថា ហិ មគ្គផលភាគិនោបិ ហោន្តិ, បវត្តិយំ បន កម្មានុរូបំ កទាចិ បុញ្ញផលំ, កទាចិ អបុញ្ញផលំ បច្ចនុភវន្តិ។ យេសំ បន អរិយមគ្គោ ឧប្បជ្ជតិ, តេសំ មគ្គាធិគមតោ បដ្ឋាយ បុញ្ញផលមេវ ឧប្បជ្ជតីតិ ទដ្ឋព្ពំ។ អបុញ្ញផលំ បុព្ពេ វិយ កដុកំ ន ហោតិ, មនុស្សត្តភាវេ ឋិតានំ វិយ មុទុកមេវ ហោតីតិ អបរេ។ ធម្មិកោ រាជាតិ ឯត្ថ តស្ស ធម្មិកភាវោ ធម្មទេវបុត្តស្ស វិយ ឧប្បត្តិនិយតោ ធម្មតាវសេន វេទិតព្ពោ។ ទ្វារេសូតិ អវីចិមហានរកស្ស ចតូសុ ទ្វារេសុ។ ខីណាសវា ព្រាហ្មណា នាម ឧក្កដ្ឋនិទ្ទេសេន។
Devadūtasarāpanavasena satte yathūpacite puññakamme yameti niyametīti yamo. Tassa yamassa vemānikapetānaṃ rājabhāvato rañño. Tenāha ‘‘yamarājā nāma vemānikapetarājā’’ti. Kammavipākanti akusalakammavipākaṃ. Vemānikapetā hi kaṇhasukkavasena missakaṃ kammaṃ katvā vinipātikadevatā viya sukkena kammunā paṭisandhiṃ gaṇhanti. Tathā hi maggaphalabhāginopi honti, pavattiyaṃ pana kammānurūpaṃ kadāci puññaphalaṃ, kadāci apuññaphalaṃ paccanubhavanti. Yesaṃ pana ariyamaggo uppajjati, tesaṃ maggādhigamato paṭṭhāya puññaphalameva uppajjatīti daṭṭhabbaṃ. Apuññaphalaṃ pubbe viya kaṭukaṃ na hoti, manussattabhāve ṭhitānaṃ viya mudukameva hotīti apare. Dhammiko rājāti ettha tassa dhammikabhāvo dhammadevaputtassa viya uppattiniyato dhammatāvasena veditabbo. Dvāresūti avīcimahānarakassa catūsu dvāresu. Khīṇāsavā brāhmaṇā nāma ukkaṭṭhaniddesena.
អនុយោគវត្តន្តិ អនុយោគេ កតេ វត្តិតព្ពវត្តំ។ អារោបេន្តោតិ ការាបេន្តោ, អត្តនោ បុច្ឆំ ឧទ្ទិស្ស បដិវចនំ ទាបេន្តោ បុច្ឆតិ។ បរស្ស ហិ អធិប្បាយំ ញាតុំ ឥច្ឆន្តោ តទុបគំ បយោគំ ករោន្តោ បុច្ឆតិ នាម។ លទ្ធិន្តិ គាហំ។ បតិដ្ឋាបេន្តោតិ តត្ថ និច្ចកាលំ ការាបេន្តោ។ ការណំ បុច្ឆន្តោតិ យុត្តិំ បុច្ឆន្តោ។ សមនុភាសតីតិ យថានុយុត្តមត្ថំ វិភូតំ កត្វា កថេតិ។
Anuyogavattanti anuyoge kate vattitabbavattaṃ. Āropentoti kārāpento, attano pucchaṃ uddissa paṭivacanaṃ dāpento pucchati. Parassa hi adhippāyaṃ ñātuṃ icchanto tadupagaṃ payogaṃ karonto pucchati nāma. Laddhinti gāhaṃ. Patiṭṭhāpentoti tattha niccakālaṃ kārāpento. Kāraṇaṃ pucchantoti yuttiṃ pucchanto. Samanubhāsatīti yathānuyuttamatthaṃ vibhūtaṃ katvā katheti.
ជិណ្ណន្តិ ជរាបត្តិយា ជិណ្ណំ។ ឯកច្ចោ ទហរកាលតោ បដ្ឋាយ បណ្ឌុរោគាទិនា អភិភូតកាយតាយ ជិណ្ណសទិសោ ហោតិ, អយំ ន តថា ជរាបត្តិយា ជិណ្ណោតិ ទស្សេតិ។ គោបានសី វិយ វង្កន្តិ វង្កគោបានសី វិយ វង្កំ។ ន ហិ វង្កភាវស្ស និទស្សនត្ថំ អវង្កគោបានសី គយ្ហតិ។ ភគ្គន្តិ ភគ្គសរីរំ កដិយំ ភគ្គកាយត្តា។ តេនាហ ‘‘ឥមិនាបិស្ស វង្កភាវមេវ ទីបេតី’’តិ។ ទណ្ឌបដិសរណន្តិ ឋានគមនេសុ ទណ្ឌោ បដិសរណំ ឯតស្សាតិ ទណ្ឌបដិសរណំ តេន វិនា វត្តិតុំ អសមត្ថត្តា។ តេនាហ ‘‘ទណ្ឌទុតិយ’’ន្តិ។ ជរាតុរន្តិ ជរាយ បត្ថតសំកិលន្តកាយំ។ សព្ពសោ កិមិហតំ វិយ មហាខល្លាដំ សីសមស្សាតិ មហាខល្លាដសីសំ។ សញ្ជាតវលិន្តិ សមន្តតោ ជាតវលិកំ។ ជរាធម្មោតិ ជរាបកតិកោ។ តេនាហ ‘‘ជរាសភាវោ’’តិ។ សភាវោ ច នាម តេជោធាតុយា ឧណ្ហតា វិយ ន កទាចិ វិគច្ឆតីតិ អាហ ‘‘អបរិមុត្តោ ជរាយា’’តិអាទិ។
Jiṇṇanti jarāpattiyā jiṇṇaṃ. Ekacco daharakālato paṭṭhāya paṇḍurogādinā abhibhūtakāyatāya jiṇṇasadiso hoti, ayaṃ na tathā jarāpattiyā jiṇṇoti dasseti. Gopānasī viya vaṅkanti vaṅkagopānasī viya vaṅkaṃ. Na hi vaṅkabhāvassa nidassanatthaṃ avaṅkagopānasī gayhati. Bhagganti bhaggasarīraṃ kaṭiyaṃ bhaggakāyattā. Tenāha ‘‘imināpissa vaṅkabhāvameva dīpetī’’ti. Daṇḍapaṭisaraṇanti ṭhānagamanesu daṇḍo paṭisaraṇaṃ etassāti daṇḍapaṭisaraṇaṃ tena vinā vattituṃ asamatthattā. Tenāha ‘‘daṇḍadutiya’’nti. Jarāturanti jarāya patthatasaṃkilantakāyaṃ. Sabbaso kimihataṃ viya mahākhallāṭaṃ sīsamassāti mahākhallāṭasīsaṃ. Sañjātavalinti samantato jātavalikaṃ. Jarādhammoti jarāpakatiko. Tenāha ‘‘jarāsabhāvo’’ti. Sabhāvo ca nāma tejodhātuyā uṇhatā viya na kadāci vigacchatīti āha ‘‘aparimutto jarāyā’’tiādi.
អត្ថតោ ឯវំ វទតិ នាម, វាចាយ អវទន្តោបិ អត្ថាបត្តិតោ ឯវំ វទន្តោ វិយ ហោតិ វិញ្ញូនន្តិ អត្ថោ។ តរុណោ អហោសិំ យោព្ពនេន សមន្នាគតោ។ ឩរូនំ ពលំ ឯតស្ស អត្ថីតិ ឩរុពលី។ តេន ទូរេបិ គមនាគមនលង្ឃនាទិសមត្ថតំ ទស្សេតិ, ពាហុពលីតិ បន ឥមិនា ហត្ថេហិ កាតព្ពកិច្ចសមត្ថតំ, ជវគ្គហណេន វេគសា បវត្តិសមត្ថតំ។ អន្តរហិតាតិ នដ្ឋា។ ឯត្ថ ច ន ខោ បនាហន្តិអាទិ ជរាយ ទេវទូតភាវទស្សនំ។ តេនាហ ‘‘តេនេស ទេវទូតោ នាម ជាតោ’’តិ។ អាពាធស្ស អត្ថិតាយ អាពាធិកំ។ វិវិធំ ទុក្ខំ អាទហតីតិ ព្យាធិ, វិសេសេន វា អាធិយតិ ឯតេនាតិ ព្យាធិ, ព្យាធិ សំជាតោ ឯតស្សាតិ ព្យាធិតំ។ ឯស នយោ ទុក្ខិតន្តិ ឯត្ថាបិ។
Atthato evaṃ vadati nāma, vācāya avadantopi atthāpattito evaṃ vadanto viya hoti viññūnanti attho. Taruṇo ahosiṃ yobbanena samannāgato. Ūrūnaṃ balaṃ etassa atthīti ūrubalī. Tena dūrepi gamanāgamanalaṅghanādisamatthataṃ dasseti, bāhubalīti pana iminā hatthehi kātabbakiccasamatthataṃ, javaggahaṇena vegasā pavattisamatthataṃ. Antarahitāti naṭṭhā. Ettha ca na kho panāhantiādi jarāya devadūtabhāvadassanaṃ. Tenāha ‘‘tenesa devadūto nāma jāto’’ti. Ābādhassa atthitāya ābādhikaṃ. Vividhaṃ dukkhaṃ ādahatīti byādhi, visesena vā ādhiyati etenāti byādhi, byādhi saṃjāto etassāti byādhitaṃ. Esa nayo dukkhitanti etthāpi.
ទុតិយំ ទេវទូតន្តិ ឯត្ថាបិ វុត្តនយេនេវ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។ ព្យាធិនា អភិហតោតិ ព្យាធិនា ពាធិតោ, ឧបទ្ទុតោតិ អត្ថោ។
Dutiyaṃ devadūtanti etthāpi vuttanayeneva attho veditabbo. Byādhinā abhihatoti byādhinā bādhito, upaddutoti attho.
វិបរិភិន្នវណ្ណោតិ វិបរិភិន្ននីលវណ្ណោ។ តញ្ហិ យត្ថ យត្ថ គហិតបុព្ពកំ, តត្ថ តត្ថ បណ្ឌុវណ្ណំ, មំសុស្សទដ្ឋានេ រត្តវណ្ណំ, យេភុយ្យេន ច នីលសាដកបារុតំ វិយ ហោតិ។ តេន វុត្តំ ‘‘វិបរិភិន្ននីលវណ្ណោ’’តិ។
Viparibhinnavaṇṇoti viparibhinnanīlavaṇṇo. Tañhi yattha yattha gahitapubbakaṃ, tattha tattha paṇḍuvaṇṇaṃ, maṃsussadaṭṭhāne rattavaṇṇaṃ, yebhuyyena ca nīlasāṭakapārutaṃ viya hoti. Tena vuttaṃ ‘‘viparibhinnanīlavaṇṇo’’ti.
‘‘កោ លភតិ, កោ ន លភតី’’តិ និរយុបគស្សេវ វសេនាយំ វិចារណាតិ ‘‘យេន តាវ ពហុ បាបំ កត’’ន្តិអាទិ អារទ្ធំ។ ពហុ បាបំ កតន្តិ ពហុសោ បាបំ កតំ។ តេន បាបស្ស ពហុលីករណមាហ។ ពហូតិ វា មហន្តំ។ មហត្ថោបិ ហិ ពហុសទ្ទោ ទិស្សតិ ‘‘ពហុ វត កតំ អស្សា’’តិអាទីសុ, គរុកន្តិ វុត្តំ ហោតិ។ សោ គរុកំ ពហុលំ វា បាបំ កត្វា ឋិតោ និរយេ និព្ពត្តតិយេវ, ន យមបុរិសេហិ យមស្ស សន្តិកំ នីយតីតិ។ បរិត្តន្តិ បមាណបរិត្តតាយ កាលបរិត្តតាយ ច បរិត្តំ។ បុរិមស្មិំ អត្ថេ អគរូតិ អត្ថោ, ទុតិយស្មិំ អពហុលន្តិ។ យថាវុត្តមត្ថំ ឧបមាយ វិភាវេតុំ ‘‘យថា ហី’’តិអាទិ វុត្តំ។ កត្តព្ពមេវ ករោន្តីតិ ទណ្ឌមេវ ករោន្តិ។ អនុវិជ្ជិត្វាតិ វីមំសិត្វា។ វិនិច្ឆយដ្ឋានន្តិ អដ្ដករណដ្ឋានំ។ បរិត្តបាបកម្មាតិ ទុព្ពលបាបកម្មា។ អត្តនោ ធម្មតាយាតិ បរេហិ អសារិយមានេបិ អត្តនោ ធម្មតាយ សរន្តិ។ តេ ហិ បាបកម្មស្ស ទុព្ពលភាវតោ កតូបចិតស្ស ច ឱកាសារហកុសលកម្មស្ស ពលវភាវតោ អត្តនោ ធម្មតាយបិ សរន្តិ។ សារិយមានាបីតិ ‘‘ឥទំ នាម តយា កតំ បុញ្ញកម្ម’’ន្តិ បរេហិ សារិយមានាបិ។
‘‘Kolabhati, ko na labhatī’’ti nirayupagasseva vasenāyaṃ vicāraṇāti ‘‘yena tāva bahu pāpaṃ kata’’ntiādi āraddhaṃ. Bahu pāpaṃ katanti bahuso pāpaṃ kataṃ. Tena pāpassa bahulīkaraṇamāha. Bahūti vā mahantaṃ. Mahatthopi hi bahusaddo dissati ‘‘bahu vata kataṃ assā’’tiādīsu, garukanti vuttaṃ hoti. So garukaṃ bahulaṃ vā pāpaṃ katvā ṭhito niraye nibbattatiyeva, na yamapurisehi yamassa santikaṃ nīyatīti. Parittanti pamāṇaparittatāya kālaparittatāya ca parittaṃ. Purimasmiṃ atthe agarūti attho, dutiyasmiṃ abahulanti. Yathāvuttamatthaṃ upamāya vibhāvetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ. Kattabbameva karontīti daṇḍameva karonti. Anuvijjitvāti vīmaṃsitvā. Vinicchayaṭṭhānanti aṭṭakaraṇaṭṭhānaṃ. Parittapāpakammāti dubbalapāpakammā. Attano dhammatāyāti parehi asāriyamānepi attano dhammatāya saranti. Te hi pāpakammassa dubbalabhāvato katūpacitassa ca okāsārahakusalakammassa balavabhāvato attano dhammatāyapi saranti. Sāriyamānāpīti ‘‘idaṃ nāma tayā kataṃ puññakamma’’nti parehi sāriyamānāpi.
អាកាសចេតិយន្តិ គិរិសិខរេ អព្ភោកាសេ វិវដង្គណេ កតចេតិយំ។ រត្តបដេនាតិ រត្តវណ្ណេន បដេន បូជេសិ បដាកំ កត្វា។ អគ្គិជាលសទ្ទន្តិ បដបដាយន្តំ នរកេ អគ្គិជាលសទ្ទំ សុត្វាវ។ អត្តនា បូជិតបដំ អនុស្សរីតិ តទា បដាកាយ វាតប្បហារសទ្ទេ និមិត្តស្ស គហិតត្តា ‘‘មយា តទា អាកាសចេតិយេ បូជិតរត្តបដសទ្ទោ វិយា’’តិ អត្តនា បូជិតបដំ អនុស្សរិ។
Ākāsacetiyanti girisikhare abbhokāse vivaṭaṅgaṇe katacetiyaṃ. Rattapaṭenāti rattavaṇṇena paṭena pūjesi paṭākaṃ katvā. Aggijālasaddanti paṭapaṭāyantaṃ narake aggijālasaddaṃ sutvāva. Attanā pūjitapaṭaṃ anussarīti tadā paṭākāya vātappahārasadde nimittassa gahitattā ‘‘mayā tadā ākāsacetiye pūjitarattapaṭasaddo viyā’’ti attanā pūjitapaṭaṃ anussari.
សុមនបុប្ផកុម្ភេនាតិ កុម្ភបរិមាណេន សុមនបុប្ផរាសិនា។ ‘‘ទសាធិកំ នាឡិសហស្សកុម្ភ’’ន្តិ កេចិ, ‘‘បញ្ចអម្ពណ’’ន្តិ អបរេ។ តីហិបិ ន សរតិ ពលវតោ បាបកម្មេន ព្យាមោហិតោ។ តុណ្ហី អហោសីតិ ‘‘កម្មារហោ អយ’’ន្តិ តត្ថ បដិការំ អបស្សន្តោ តុណ្ហី អហោសិ។
Sumanapupphakumbhenāti kumbhaparimāṇena sumanapuppharāsinā. ‘‘Dasādhikaṃ nāḷisahassakumbha’’nti keci, ‘‘pañcaambaṇa’’nti apare. Tīhipina sarati balavato pāpakammena byāmohito. Tuṇhī ahosīti ‘‘kammāraho aya’’nti tattha paṭikāraṃ apassanto tuṇhī ahosi.
ឯកបក្ខច្ឆទនមត្តាហីតិ មជ្ឈិមប្បមាណស្ស គេហស្ស ឯកច្ឆទនប្បមាណេហិ។ សុត្តាហតំ ករិត្វាតិ កាឡសុត្តំ បាតេត្វា។ យថា រថោ សព្ពសោ បជ្ជលិតោ ហោតិ អយោមយោ, ឯវំ យុគាទយោបិស្ស បជ្ជលិតា សជោតិភូតា ឯវ ហោន្តីតិ អាហ ‘‘សទ្ធិំ…បេ.… រថេ យោជេត្វា’’តិ។ មហាកូដាគារប្បមាណន្តិ សត្តភូមកមហាកូដាគារប្បមាណំ។
Ekapakkhacchadanamattāhīti majjhimappamāṇassa gehassa ekacchadanappamāṇehi. Suttāhataṃ karitvāti kāḷasuttaṃ pātetvā. Yathā ratho sabbaso pajjalito hoti ayomayo, evaṃ yugādayopissa pajjalitā sajotibhūtā eva hontīti āha ‘‘saddhiṃ…pe… rathe yojetvā’’ti. Mahākūṭāgārappamāṇanti sattabhūmakamahākūṭāgārappamāṇaṃ.
វិភត្តោតិ សត្តានំ សាធារណេន បាបកម្មុនា វិភត្តោ។ ហីនំ កាយន្តិ ហីនំ សត្តនិកាយំ, ហីនំ វា អត្តភាវំ។ ឧបាទានេតិ ចតុព្ពិធេ ឧបាទានេ។ អត្ថតោ បន តណ្ហាទិដ្ឋិគ្គាហោតិ អាហ ‘‘តណ្ហាទិដ្ឋិគ្គហណេ’’តិ ។ សម្ភវតិ ជរាមរណំ ឯតេនាតិ សម្ភវោ, ឧបាទានន្តិ អាហ ‘‘ជាតិយា ច មរណស្ស ឆ ការណភូតេ’’តិ។ អនុបាទាតិ អនុបាទាយ។ តេនាហ ‘‘អនុបាទិយិត្វា’’តិ។ សកលវដ្ដទុក្ខំ អតិក្កន្តាតិ ចរិមចិត្តនិរោធេន វដ្ដទុក្ខស្ស កិលេសានម្បិ អសម្ភវតោ សព្ពំ វដ្ដទុក្ខំ អតិក្កន្តា។
Vibhattoti sattānaṃ sādhāraṇena pāpakammunā vibhatto. Hīnaṃ kāyanti hīnaṃ sattanikāyaṃ, hīnaṃ vā attabhāvaṃ. Upādāneti catubbidhe upādāne. Atthato pana taṇhādiṭṭhiggāhoti āha ‘‘taṇhādiṭṭhiggahaṇe’’ti . Sambhavati jarāmaraṇaṃ etenāti sambhavo, upādānanti āha ‘‘jātiyā ca maraṇassa cha kāraṇabhūte’’ti. Anupādāti anupādāya. Tenāha ‘‘anupādiyitvā’’ti. Sakalavaṭṭadukkhaṃ atikkantāti carimacittanirodhena vaṭṭadukkhassa kilesānampi asambhavato sabbaṃ vaṭṭadukkhaṃ atikkantā.
ទេវទូតសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Devadūtasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ៦. ទេវទូតសុត្តំ • 6. Devadūtasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ៦. ទេវទូតសុត្តវណ្ណនា • 6. Devadūtasuttavaṇṇanā
