| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ឥតិវុត្តក-អដ្ឋកថា • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
៣. ទេវសទ្ទសុត្តវណ្ណនា
3. Devasaddasuttavaṇṇanā
៨២. តតិយេ ទេវេសូតិ ឋបេត្វា អរូបាវចរទេវេ ចេវ អសញ្ញទេវេ ច តទញ្ញេសុ ឧបបត្តិទេវេសុ។ ទេវសទ្ទាតិ ទេវានំ បីតិសមុទាហារសទ្ទា។ និច្ឆរន្តីតិ អញ្ញមញ្ញំ អាលាបសល្លាបវសេន បវត្តន្តិ។ សមយា សមយំ ឧបាទាយាតិ សមយតោ សមយំ បដិច្ច។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – យស្មិំ កាលេ ឋិតា តេ ទេវា តំ កាលំ អាគម្ម នំ បស្សិស្សន្តិ, តតោ តំ សមយំ សម្បត្តំ អាគម្មាតិ។ ‘‘សមយំ សមយំ ឧបាទាយា’’តិ ច កេចិ បឋន្តិ, តេសំ តំ តំ សមយំ បដិច្ចាតិ អត្ថោ។ យស្មិំ សមយេតិ យទា ‘‘អដ្ឋិកង្កលូបមា កាមា’’តិអាទិនា (ម. និ. ១.២៣៤; បាចិ. ៤១៧), ‘‘សម្ពាធោ ឃរាវាសោ’’តិអាទិនា (ទី. និ. ១.១៩១; សំ. និ. ២.១៥៤) ច កាមេសុ ឃរាវាសេ ច អាទីនវា, តប្បដិបក្ខតោ នេក្ខម្មេ អានិសំសា ច សុទិដ្ឋា ហោន្តិ, តស្មិំ សមយេ។ តទា ហិស្ស ឯកន្តេន បព្ពជ្ជាយ ចិត្តំ នមតិ។ អរិយសាវកោតិ អរិយស្ស ពុទ្ធស្ស ភគវតោ សាវកោ, សាវកភាវំ ឧបគន្តុកាមោ, អរិយសាវកោ វា អវស្សំភាវី ។ អន្តិមភវិកំ សាវកពោធិសត្តំ សន្ធាយ អយមារម្ភោ។ កេសមស្សុំ ឱហារេត្វាតិ កេសេ ច មស្សុញ្ច ឱហារេត្វា អបនេត្វា។ កាសាយានិ វត្ថានិ អច្ឆាទេត្វាតិ កសាយេន រត្តតាយ កាសាយានិ ព្រហ្មចរិយំ ចរន្តានំ អនុច្ឆវិកានិ វត្ថានិ និវាសេត្វា ចេវ បារុបិត្វា ច។ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជ្ជាយ ចេតេតីតិ អគារស្មា ឃរា និក្ខមិត្វា អនគារិយំ បព្ពជ្ជំ បព្ពជេយ្យន្តិ បព្ពជ្ជាយ ចេតេតិ បកប្បេតិ, បព្ពជតីតិ អត្ថោ។ ឯត្ថ ច យស្មា អគារស្ស ហិតំ កសិវណិជ្ជាទិកម្មំ អគារិយន្តិ វុច្ចតិ, តញ្ច បព្ពជ្ជាយ នត្ថិ, តស្មា បព្ពជ្ជា អនគារិយន្តិ ញាតព្ពា។
82. Tatiye devesūti ṭhapetvā arūpāvacaradeve ceva asaññadeve ca tadaññesu upapattidevesu. Devasaddāti devānaṃ pītisamudāhārasaddā. Niccharantīti aññamaññaṃ ālāpasallāpavasena pavattanti. Samayā samayaṃ upādāyāti samayato samayaṃ paṭicca. Idaṃ vuttaṃ hoti – yasmiṃ kāle ṭhitā te devā taṃ kālaṃ āgamma naṃ passissanti, tato taṃ samayaṃ sampattaṃ āgammāti. ‘‘Samayaṃ samayaṃ upādāyā’’ti ca keci paṭhanti, tesaṃ taṃ taṃ samayaṃ paṭiccāti attho. Yasmiṃ samayeti yadā ‘‘aṭṭhikaṅkalūpamā kāmā’’tiādinā (ma. ni. 1.234; pāci. 417), ‘‘sambādho gharāvāso’’tiādinā (dī. ni. 1.191; saṃ. ni. 2.154) ca kāmesu gharāvāse ca ādīnavā, tappaṭipakkhato nekkhamme ānisaṃsā ca sudiṭṭhā honti, tasmiṃ samaye. Tadā hissa ekantena pabbajjāya cittaṃ namati. Ariyasāvakoti ariyassa buddhassa bhagavato sāvako, sāvakabhāvaṃ upagantukāmo, ariyasāvako vā avassaṃbhāvī . Antimabhavikaṃ sāvakabodhisattaṃ sandhāya ayamārambho. Kesamassuṃ ohāretvāti kese ca massuñca ohāretvā apanetvā. Kāsāyāni vatthāni acchādetvāti kasāyena rattatāya kāsāyāni brahmacariyaṃ carantānaṃ anucchavikāni vatthāni nivāsetvā ceva pārupitvā ca. Agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya cetetīti agārasmā gharā nikkhamitvā anagāriyaṃ pabbajjaṃ pabbajeyyanti pabbajjāya ceteti pakappeti, pabbajatīti attho. Ettha ca yasmā agārassa hitaṃ kasivaṇijjādikammaṃ agāriyanti vuccati, tañca pabbajjāya natthi, tasmā pabbajjā anagāriyanti ñātabbā.
មារេនាតិ កិលេសមារេន។ សង្គាមាយ ចេតេតីតិ យុជ្ឈនត្ថាយ ចិត្តំ ឧប្បាទេតិ, មារំ អភិវិជេតុំ សន្នយ្ហតិ។ យស្មា បន ឯវរូបស្ស បដិបជ្ជនកបុគ្គលស្ស ទេវបុត្តមារោបិ អន្តរាយាយ ឧបក្កមតិ, តស្មា តស្សបិ វសេន មារេនាតិ ឯត្ថ ទេវបុត្តមារេនាតិបិ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។ តស្សាបិ អយំ ឥច្ឆាវិឃាតំ ករិស្សតេវាតិ។ យស្មា បន បព្ពជិតទិវសតោ បដ្ឋាយ ខុរគ្គតោ វា បដ្ឋាយ សីលានិ សមាទិយន្តោ បរិសោធេន្តោ សមថវិបស្សនាសុ កម្មំ ករោន្តោ យថារហំ តទង្គប្បហានវិក្ខម្ភនប្បហានានំ វសេន កិលេសមារំ បរិបាតេតិ នាម, ន យុជ្ឈតិ នាម សម្បហារស្ស អភាវតោ, តស្មា វុត្តំ ‘‘មារេន សទ្ធិំ សង្គាមាយ ចេតេតី’’តិ។
Mārenāti kilesamārena. Saṅgāmāya cetetīti yujjhanatthāya cittaṃ uppādeti, māraṃ abhivijetuṃ sannayhati. Yasmā pana evarūpassa paṭipajjanakapuggalassa devaputtamāropi antarāyāya upakkamati, tasmā tassapi vasena mārenāti ettha devaputtamārenātipi attho veditabbo. Tassāpi ayaṃ icchāvighātaṃ karissatevāti. Yasmā pana pabbajitadivasato paṭṭhāya khuraggato vā paṭṭhāya sīlāni samādiyanto parisodhento samathavipassanāsu kammaṃ karonto yathārahaṃ tadaṅgappahānavikkhambhanappahānānaṃ vasena kilesamāraṃ paripāteti nāma, na yujjhati nāma sampahārassa abhāvato, tasmā vuttaṃ ‘‘mārena saddhiṃ saṅgāmāya cetetī’’ti.
សត្តន្នន្តិ កោដ្ឋាសតោ សត្តន្នំ, បភេទតោ បន តេ សត្តតិំស ហោន្តិ។ កថំ? ចត្តារោ សតិបដ្ឋានា, ចត្តារោ សម្មប្បធានា, ចត្តារោ ឥទ្ធិបាទា, បញ្ចិន្ទ្រិយានិ, បញ្ច ពលានិ, សត្ត ពោជ្ឈង្គា , អរិយោ អដ្ឋង្គិកោ មគ្គោតិ។ ឯវំ បភេទតោ សត្តតិំសវិធាបិ សតិបដ្ឋានាទិកោដ្ឋាសតោ សត្តេវ ហោន្តីតិ វុត្តំ ‘‘សត្តន្ន’’ន្តិ។ ពោធិបក្ខិយានន្តិ ពុជ្ឈនដ្ឋេន ពោធីតិ លទ្ធនាមស្ស អរិយបុគ្គលស្ស មគ្គញាណស្សេវ វា បក្ខេ ភវានំ ពោធិបក្ខិយានំ , ពោធិកោដ្ឋាសិយានន្តិ អត្ថោ។ ‘‘ពោធិបក្ខិកាន’’ន្តិបិ បាឋោ, ពោធិបក្ខវន្តានំ, ពោធិបក្ខេ វា និយុត្តានន្តិ អត្ថោ។ ភាវនានុយោគមនុយុត្តោតិ វិបស្សនំ ឧស្សុក្កាបេត្វា អរិយមគ្គភាវនានុយោគមនុយុត្តោ។ វិបស្សនាក្ខណេ ហិ សតិបដ្ឋានាទយោ បរិយាយេន ពោធិបក្ខិយា នាម, មគ្គក្ខណេយេវ បន តេ និប្បរិយាយេន ពោធិបក្ខិយា នាម ហោន្តិ។
Sattannanti koṭṭhāsato sattannaṃ, pabhedato pana te sattatiṃsa honti. Kathaṃ? Cattāro satipaṭṭhānā, cattāro sammappadhānā, cattāro iddhipādā, pañcindriyāni, pañca balāni, satta bojjhaṅgā , ariyo aṭṭhaṅgiko maggoti. Evaṃ pabhedato sattatiṃsavidhāpi satipaṭṭhānādikoṭṭhāsato satteva hontīti vuttaṃ ‘‘sattanna’’nti. Bodhipakkhiyānanti bujjhanaṭṭhena bodhīti laddhanāmassa ariyapuggalassa maggañāṇasseva vā pakkhe bhavānaṃ bodhipakkhiyānaṃ , bodhikoṭṭhāsiyānanti attho. ‘‘Bodhipakkhikāna’’ntipi pāṭho, bodhipakkhavantānaṃ, bodhipakkhe vā niyuttānanti attho. Bhāvanānuyogamanuyuttoti vipassanaṃ ussukkāpetvā ariyamaggabhāvanānuyogamanuyutto. Vipassanākkhaṇe hi satipaṭṭhānādayo pariyāyena bodhipakkhiyā nāma, maggakkhaṇeyeva pana te nippariyāyena bodhipakkhiyā nāma honti.
អាសវានំ ខយាតិ កាមាសវាទីនំ សព្ពេសំ អាសវានំ ខយា។ អាសវេសុ ហិ ខីណេសុ សព្ពេ កិលេសា ខីណាយេវ ហោន្តិ។ តេន អរហត្តមគ្គោ វុត្តោ ហោតិ។ អនាសវន្តិ អាសវវិរហិតំ។ ចេតោវិមុត្តិំ បញ្ញាវិមុត្តិន្តិ ឯត្ថ ចេតោវចនេន អរហត្តផលសមាធិ, បញ្ញាវចនេន តំសម្បយុត្តា ច បញ្ញា វុត្តា។ តត្ថ សមាធិ រាគតោ វិមុត្តត្តា ចេតោវិមុត្តិ, បញ្ញា អវិជ្ជាយ វិមុត្តត្តា បញ្ញាវិមុត្តីតិ វេទិតព្ពា។ វុត្តញ្ហេតំ ភគវតា –
Āsavānaṃ khayāti kāmāsavādīnaṃ sabbesaṃ āsavānaṃ khayā. Āsavesu hi khīṇesu sabbe kilesā khīṇāyeva honti. Tena arahattamaggo vutto hoti. Anāsavanti āsavavirahitaṃ. Cetovimuttiṃ paññāvimuttinti ettha cetovacanena arahattaphalasamādhi, paññāvacanena taṃsampayuttā ca paññā vuttā. Tattha samādhi rāgato vimuttattā cetovimutti, paññā avijjāya vimuttattā paññāvimuttīti veditabbā. Vuttañhetaṃ bhagavatā –
‘‘យោ ហិស្ស, ភិក្ខវេ, សមាធិ, តទស្ស សមាធិន្ទ្រិយំ។ យា ហិស្ស, ភិក្ខវេ, បញ្ញា, តទស្ស បញ្ញិន្ទ្រិយំ។ ឥតិ ខោ, ភិក្ខវេ, រាគវិរាគា ចេតោវិមុត្តិ, អវិជ្ជាវិរាគា បញ្ញាវិមុត្តី’’តិ (សំ. និ. ៥.៥១៦)។
‘‘Yo hissa, bhikkhave, samādhi, tadassa samādhindriyaṃ. Yā hissa, bhikkhave, paññā, tadassa paññindriyaṃ. Iti kho, bhikkhave, rāgavirāgā cetovimutti, avijjāvirāgā paññāvimuttī’’ti (saṃ. ni. 5.516).
អបិចេត្ថ សមថផលំ ចេតោវិមុត្តិ, វិបស្សនាផលំ បញ្ញាវិមុត្តីតិ វេទិតព្ពា។ ទិដ្ឋេវ ធម្មេតិ ឥមស្មិំយេវ អត្តភាវេ។ សយំ អភិញ្ញា សច្ឆិកត្វាតិ អត្តនាយេវ អភិវិសិដ្ឋាយ បញ្ញាយ បច្ចក្ខំ កត្វា អបរប្បច្ចយេន ញត្វា។ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតីតិ បាបុណិត្វា សម្បាទេត្វា វិហរតិ។ តមេវ សង្គាមសីសំ អភិវិជិយ អជ្ឈាវសតីតិ មារំ អភិវិជិនិត្វា វិជិតវិជយត្តា តេន កតសង្គាមសង្ខាតស្ស អរិយមគ្គស្ស សីសភូតំ អរហត្តផលសមាបត្តិឥស្សរិយដ្ឋានំ, អភិភវន្តោ អាវសតិ, សមាបជ្ជតិ ឥច្ចេវ អត្ថោ។ ឥមេ ច ទេវសទ្ទា ទិដ្ឋសច្ចេសុ ទេវេសុ បវត្តន្តិ, វិសេសតោ សុទ្ធាវាសទេវេសូតិ វេទិតព្ពំ។
Apicettha samathaphalaṃ cetovimutti, vipassanāphalaṃ paññāvimuttīti veditabbā. Diṭṭheva dhammeti imasmiṃyeva attabhāve. Sayaṃ abhiññā sacchikatvāti attanāyeva abhivisiṭṭhāya paññāya paccakkhaṃ katvā aparappaccayena ñatvā. Upasampajja viharatīti pāpuṇitvā sampādetvā viharati. Tameva saṅgāmasīsaṃ abhivijiya ajjhāvasatīti māraṃ abhivijinitvā vijitavijayattā tena katasaṅgāmasaṅkhātassa ariyamaggassa sīsabhūtaṃ arahattaphalasamāpattiissariyaṭṭhānaṃ, abhibhavanto āvasati, samāpajjati icceva attho. Ime ca devasaddā diṭṭhasaccesu devesu pavattanti, visesato suddhāvāsadevesūti veditabbaṃ.
គាថាសុ មហន្តន្តិ សីលាទិគុណមហត្តេន មហន្តំ។ វីតសារទន្តិ សារជ្ជករានំ កិលេសានំ អភាវេន វិគតសារជ្ជំ អបគតមង្កុភាវំ។ បុរិសាជញ្ញាតិ អស្សាទីសុ អស្សាជានីយាទយោ វិយ បុរិសេសុ អាជានីយភូតា ឧត្តមបុរិសា។ ទុជ្ជយមជ្ឈភូតិ បចុរជនេហិ ជេតុំ អសក្កុណេយ្យំ កិលេសវាហិនិំ អភិភវិ អជ្ឈោត្ថរិ។ ‘‘អជ្ជយី’’តិបិ បឋន្តិ, អជិនីតិ អត្ថោ។ ជេត្វាន មច្ចុនោ សេនំ, វិមោក្ខេន អនាវរន្តិ លោកត្តយាភិព្យាបនតោ ទិយឌ្ឍសហស្សាទិវិភាគតោ ច វិបុលត្តា អញ្ញេហិ អាវរិតុំ បដិសេធេតុំ អសក្កុណេយ្យត្តា ច អនាវរំ, មច្ចុនោ មារស្ស សេនំ វិមោក្ខេន អរិយមគ្គេន ជេត្វា យោ ត្វំ ទុជ្ជយំ អជយិ, តស្ស នមោ, តេ បុរិសាជញ្ញាតិ សម្ពន្ធោ។
Gāthāsu mahantanti sīlādiguṇamahattena mahantaṃ. Vītasāradanti sārajjakarānaṃ kilesānaṃ abhāvena vigatasārajjaṃ apagatamaṅkubhāvaṃ. Purisājaññāti assādīsu assājānīyādayo viya purisesu ājānīyabhūtā uttamapurisā. Dujjayamajjhabhūti pacurajanehi jetuṃ asakkuṇeyyaṃ kilesavāhiniṃ abhibhavi ajjhotthari. ‘‘Ajjayī’’tipi paṭhanti, ajinīti attho. Jetvāna maccunosenaṃ, vimokkhena anāvaranti lokattayābhibyāpanato diyaḍḍhasahassādivibhāgato ca vipulattā aññehi āvarituṃ paṭisedhetuṃ asakkuṇeyyattā ca anāvaraṃ, maccuno mārassa senaṃ vimokkhena ariyamaggena jetvā yo tvaṃ dujjayaṃ ajayi, tassa namo, te purisājaññāti sambandho.
ឥតីតិ វុត្តប្បការេន។ ហិ-ឥតិ និបាតមត្តំ។ ឯតំ បត្តមានសំ អធិគតារហត្តំ ខីណាសវំ ទេវតា នមស្សន្តីតិ វុត្តមេវត្ថំ និគមនវសេន ទស្សេតិ។ អថ វា ឥតីតិ ឥមិនា ការណេន។ កិំ បន ឯតំ ការណំ? នមុចិសេនាវិជយេន បត្តមានសត្តំ។ ឥមិនា ការណេន តំ ទេវតា នមស្សន្តីតិ អត្ថោ។ ឥទានិ តំ ការណំ ផលតោ ទស្សេតុំ ‘‘តញ្ហិ តស្ស ន បស្សន្តិ, យេន មច្ចុវសំ វជេ’’តិ វុត្តំ។ តស្សត្ថោ – យស្មា តស្ស បុរិសាជញ្ញស្ស បណិធាយ គវេសន្តាបិ ទេវា អណុមត្តម្បិ តំ ការណំ ន បស្សន្តិ, យេន សោ មច្ចុនោ មរណស្ស វសំ វជេ ឧបគច្ឆេយ្យ។ តស្មា តំ វិសុទ្ធិទេវា នមស្សន្តីតិ។
Itīti vuttappakārena. Hi-iti nipātamattaṃ. Etaṃ pattamānasaṃ adhigatārahattaṃ khīṇāsavaṃ devatānamassantīti vuttamevatthaṃ nigamanavasena dasseti. Atha vā itīti iminā kāraṇena. Kiṃ pana etaṃ kāraṇaṃ? Namucisenāvijayena pattamānasattaṃ. Iminā kāraṇena taṃ devatā namassantīti attho. Idāni taṃ kāraṇaṃ phalato dassetuṃ ‘‘tañhi tassa na passanti, yena maccuvasaṃ vaje’’ti vuttaṃ. Tassattho – yasmā tassa purisājaññassa paṇidhāya gavesantāpi devā aṇumattampi taṃ kāraṇaṃ na passanti, yena so maccuno maraṇassa vasaṃ vaje upagaccheyya. Tasmā taṃ visuddhidevā namassantīti.
តតិយសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Tatiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ឥតិវុត្តកបាឡិ • Itivuttakapāḷi / ៣. ទេវសទ្ទសុត្តំ • 3. Devasaddasuttaṃ
