| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ඉතිවුත්‌තක-අට්‌ඨකථා • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
3. දෙවසද්‌දසුත්‌තවණ්‌ණනා
3. Devasaddasuttavaṇṇanā
82. තතියෙ දෙවෙසූති ඨපෙත්‌වා අරූපාවචරදෙවෙ චෙව අසඤ්‌ඤදෙවෙ ච තදඤ්‌ඤෙසු උපපත්‌තිදෙවෙසු. දෙවසද්‌දාති දෙවානං පීතිසමුදාහාරසද්‌දා. නිච්‌ඡරන්‌තීති අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං ආලාපසල්‌ලාපවසෙන පවත්‌තන්‌ති. සමයා සමයං උපාදායාති සමයතො සමයං පටිච්‌ච. ඉදං වුත්‌තං හොති – යස්‌මිං කාලෙ ඨිතා තෙ දෙවා තං කාලං ආගම්‌ම නං පස්‌සිස්‌සන්‌ති, තතො තං සමයං සම්‌පත්‌තං ආගම්‌මාති. ‘‘සමයං සමයං උපාදායා’’ති ච කෙචි පඨන්‌ති, තෙසං තං තං සමයං පටිච්‌චාති අත්‌ථො. යස්‌මිං සමයෙති යදා ‘‘අට්‌ඨිකඞ්‌කලූපමා කාමා’’තිආදිනා (ම. නි. 1.234; පාචි. 417), ‘‘සම්‌බාධො ඝරාවාසො’’තිආදිනා (දී. නි. 1.191; සං. නි. 2.154) ච කාමෙසු ඝරාවාසෙ ච ආදීනවා, තප්‌පටිපක්‌ඛතො නෙක්‌ඛම්‌මෙ ආනිසංසා ච සුදිට්‌ඨා හොන්‌ති, තස්‌මිං සමයෙ. තදා හිස්‌ස එකන්‌තෙන පබ්‌බජ්‌ජාය චිත්‌තං නමති. අරියසාවකොති අරියස්‌ස බුද්‌ධස්‌ස භගවතො සාවකො, සාවකභාවං උපගන්‌තුකාමො, අරියසාවකො වා අවස්‌සංභාවී . අන්‌තිමභවිකං සාවකබොධිසත්‌තං සන්‌ධාය අයමාරම්‌භො. කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වාති කෙසෙ ච මස්‌සුඤ්‌ච ඔහාරෙත්‌වා අපනෙත්‌වා. කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වාති කසායෙන රත්‌තතාය කාසායානි බ්‍රහ්‌මචරියං චරන්‌තානං අනුච්‌ඡවිකානි වත්‌ථානි නිවාසෙත්‌වා චෙව පාරුපිත්‌වා ච. අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජ්‌ජාය චෙතෙතීති අගාරස්‌මා ඝරා නික්‌ඛමිත්‌වා අනගාරියං පබ්‌බජ්‌ජං පබ්‌බජෙය්‍යන්‌ති පබ්‌බජ්‌ජාය චෙතෙති පකප්‌පෙති, පබ්‌බජතීති අත්‌ථො. එත්‌ථ ච යස්‌මා අගාරස්‌ස හිතං කසිවණිජ්‌ජාදිකම්‌මං අගාරියන්‌ති වුච්‌චති, තඤ්‌ච පබ්‌බජ්‌ජාය නත්‌ථි, තස්‌මා පබ්‌බජ්‌ජා අනගාරියන්‌ති ඤාතබ්‌බා.
82. Tatiye devesūti ṭhapetvā arūpāvacaradeve ceva asaññadeve ca tadaññesu upapattidevesu. Devasaddāti devānaṃ pītisamudāhārasaddā. Niccharantīti aññamaññaṃ ālāpasallāpavasena pavattanti. Samayā samayaṃ upādāyāti samayato samayaṃ paṭicca. Idaṃ vuttaṃ hoti – yasmiṃ kāle ṭhitā te devā taṃ kālaṃ āgamma naṃ passissanti, tato taṃ samayaṃ sampattaṃ āgammāti. ‘‘Samayaṃ samayaṃ upādāyā’’ti ca keci paṭhanti, tesaṃ taṃ taṃ samayaṃ paṭiccāti attho. Yasmiṃ samayeti yadā ‘‘aṭṭhikaṅkalūpamā kāmā’’tiādinā (ma. ni. 1.234; pāci. 417), ‘‘sambādho gharāvāso’’tiādinā (dī. ni. 1.191; saṃ. ni. 2.154) ca kāmesu gharāvāse ca ādīnavā, tappaṭipakkhato nekkhamme ānisaṃsā ca sudiṭṭhā honti, tasmiṃ samaye. Tadā hissa ekantena pabbajjāya cittaṃ namati. Ariyasāvakoti ariyassa buddhassa bhagavato sāvako, sāvakabhāvaṃ upagantukāmo, ariyasāvako vā avassaṃbhāvī . Antimabhavikaṃ sāvakabodhisattaṃ sandhāya ayamārambho. Kesamassuṃ ohāretvāti kese ca massuñca ohāretvā apanetvā. Kāsāyāni vatthāni acchādetvāti kasāyena rattatāya kāsāyāni brahmacariyaṃ carantānaṃ anucchavikāni vatthāni nivāsetvā ceva pārupitvā ca. Agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya cetetīti agārasmā gharā nikkhamitvā anagāriyaṃ pabbajjaṃ pabbajeyyanti pabbajjāya ceteti pakappeti, pabbajatīti attho. Ettha ca yasmā agārassa hitaṃ kasivaṇijjādikammaṃ agāriyanti vuccati, tañca pabbajjāya natthi, tasmā pabbajjā anagāriyanti ñātabbā.
මාරෙනාති කිලෙසමාරෙන. සඞ්‌ගාමාය චෙතෙතීති යුජ්‌ඣනත්‌ථාය චිත්‌තං උප්‌පාදෙති, මාරං අභිවිජෙතුං සන්‌නය්‌හති. යස්‌මා පන එවරූපස්‌ස පටිපජ්‌ජනකපුග්‌ගලස්‌ස දෙවපුත්‌තමාරොපි අන්‌තරායාය උපක්‌කමති, තස්‌මා තස්‌සපි වසෙන මාරෙනාති එත්‌ථ දෙවපුත්‌තමාරෙනාතිපි අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. තස්‌සාපි අයං ඉච්‌ඡාවිඝාතං කරිස්‌සතෙවාති. යස්‌මා පන පබ්‌බජිතදිවසතො පට්‌ඨාය ඛුරග්‌ගතො වා පට්‌ඨාය සීලානි සමාදියන්‌තො පරිසොධෙන්‌තො සමථවිපස්‌සනාසු කම්‌මං කරොන්‌තො යථාරහං තදඞ්‌ගප්‌පහානවික්‌ඛම්‌භනප්‌පහානානං වසෙන කිලෙසමාරං පරිපාතෙති නාම, න යුජ්‌ඣති නාම සම්‌පහාරස්‌ස අභාවතො, තස්‌මා වුත්‌තං ‘‘මාරෙන සද්‌ධිං සඞ්‌ගාමාය චෙතෙතී’’ති.
Mārenāti kilesamārena. Saṅgāmāya cetetīti yujjhanatthāya cittaṃ uppādeti, māraṃ abhivijetuṃ sannayhati. Yasmā pana evarūpassa paṭipajjanakapuggalassa devaputtamāropi antarāyāya upakkamati, tasmā tassapi vasena mārenāti ettha devaputtamārenātipi attho veditabbo. Tassāpi ayaṃ icchāvighātaṃ karissatevāti. Yasmā pana pabbajitadivasato paṭṭhāya khuraggato vā paṭṭhāya sīlāni samādiyanto parisodhento samathavipassanāsu kammaṃ karonto yathārahaṃ tadaṅgappahānavikkhambhanappahānānaṃ vasena kilesamāraṃ paripāteti nāma, na yujjhati nāma sampahārassa abhāvato, tasmā vuttaṃ ‘‘mārena saddhiṃ saṅgāmāya cetetī’’ti.
සත්‌තන්‌නන්‌ති කොට්‌ඨාසතො සත්‌තන්‌නං, පභෙදතො පන තෙ සත්‌තතිංස හොන්‌ති. කථං? චත්‌තාරො සතිපට්‌ඨානා, චත්‌තාරො සම්‌මප්‌පධානා, චත්‌තාරො ඉද්‌ධිපාදා, පඤ්‌චින්‌ද්‍රියානි, පඤ්‌ච බලානි, සත්‌ත බොජ්‌ඣඞ්‌ගා , අරියො අට්‌ඨඞ්‌ගිකො මග්‌ගොති. එවං පභෙදතො සත්‌තතිංසවිධාපි සතිපට්‌ඨානාදිකොට්‌ඨාසතො සත්‌තෙව හොන්‌තීති වුත්‌තං ‘‘සත්‌තන්‌න’’න්‌ති. බොධිපක්‌ඛියානන්‌ති බුජ්‌ඣනට්‌ඨෙන බොධීති ලද්‌ධනාමස්‌ස අරියපුග්‌ගලස්‌ස මග්‌ගඤාණස්‌සෙව වා පක්‌ඛෙ භවානං බොධිපක්‌ඛියානං , බොධිකොට්‌ඨාසියානන්‌ති අත්‌ථො. ‘‘බොධිපක්‌ඛිකාන’’න්‌තිපි පාඨො, බොධිපක්‌ඛවන්‌තානං, බොධිපක්‌ඛෙ වා නියුත්‌තානන්‌ති අත්‌ථො. භාවනානුයොගමනුයුත්‌තොති විපස්‌සනං උස්‌සුක්‌කාපෙත්‌වා අරියමග්‌ගභාවනානුයොගමනුයුත්‌තො. විපස්‌සනාක්‌ඛණෙ හි සතිපට්‌ඨානාදයො පරියායෙන බොධිපක්‌ඛියා නාම, මග්‌ගක්‌ඛණෙයෙව පන තෙ නිප්‌පරියායෙන බොධිපක්‌ඛියා නාම හොන්‌ති.
Sattannanti koṭṭhāsato sattannaṃ, pabhedato pana te sattatiṃsa honti. Kathaṃ? Cattāro satipaṭṭhānā, cattāro sammappadhānā, cattāro iddhipādā, pañcindriyāni, pañca balāni, satta bojjhaṅgā , ariyo aṭṭhaṅgiko maggoti. Evaṃ pabhedato sattatiṃsavidhāpi satipaṭṭhānādikoṭṭhāsato satteva hontīti vuttaṃ ‘‘sattanna’’nti. Bodhipakkhiyānanti bujjhanaṭṭhena bodhīti laddhanāmassa ariyapuggalassa maggañāṇasseva vā pakkhe bhavānaṃ bodhipakkhiyānaṃ , bodhikoṭṭhāsiyānanti attho. ‘‘Bodhipakkhikāna’’ntipi pāṭho, bodhipakkhavantānaṃ, bodhipakkhe vā niyuttānanti attho. Bhāvanānuyogamanuyuttoti vipassanaṃ ussukkāpetvā ariyamaggabhāvanānuyogamanuyutto. Vipassanākkhaṇe hi satipaṭṭhānādayo pariyāyena bodhipakkhiyā nāma, maggakkhaṇeyeva pana te nippariyāyena bodhipakkhiyā nāma honti.
ආසවානං ඛයාති කාමාසවාදීනං සබ්‌බෙසං ආසවානං ඛයා. ආසවෙසු හි ඛීණෙසු සබ්‌බෙ කිලෙසා ඛීණායෙව හොන්‌ති. තෙන අරහත්‌තමග්‌ගො වුත්‌තො හොති. අනාසවන්‌ති ආසවවිරහිතං. චෙතොවිමුත්‌තිං පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තින්‌ති එත්‌ථ චෙතොවචනෙන අරහත්‌තඵලසමාධි, පඤ්‌ඤාවචනෙන තංසම්‌පයුත්‌තා ච පඤ්‌ඤා වුත්‌තා. තත්‌ථ සමාධි රාගතො විමුත්‌තත්‌තා චෙතොවිමුත්‌ති, පඤ්‌ඤා අවිජ්‌ජාය විමුත්‌තත්‌තා පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තීති වෙදිතබ්‌බා. වුත්‌තඤ්‌හෙතං භගවතා –
Āsavānaṃ khayāti kāmāsavādīnaṃ sabbesaṃ āsavānaṃ khayā. Āsavesu hi khīṇesu sabbe kilesā khīṇāyeva honti. Tena arahattamaggo vutto hoti. Anāsavanti āsavavirahitaṃ. Cetovimuttiṃ paññāvimuttinti ettha cetovacanena arahattaphalasamādhi, paññāvacanena taṃsampayuttā ca paññā vuttā. Tattha samādhi rāgato vimuttattā cetovimutti, paññā avijjāya vimuttattā paññāvimuttīti veditabbā. Vuttañhetaṃ bhagavatā –
‘‘යො හිස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, සමාධි, තදස්‌ස සමාධින්‌ද්‍රියං. යා හිස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, පඤ්‌ඤා, තදස්‌ස පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං. ඉති ඛො, භික්‌ඛවෙ, රාගවිරාගා චෙතොවිමුත්‌ති, අවිජ්‌ජාවිරාගා පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තී’’ති (සං. නි. 5.516).
‘‘Yo hissa, bhikkhave, samādhi, tadassa samādhindriyaṃ. Yā hissa, bhikkhave, paññā, tadassa paññindriyaṃ. Iti kho, bhikkhave, rāgavirāgā cetovimutti, avijjāvirāgā paññāvimuttī’’ti (saṃ. ni. 5.516).
අපිචෙත්‌ථ සමථඵලං චෙතොවිමුත්‌ති, විපස්‌සනාඵලං පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තීති වෙදිතබ්‌බා. දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙති ඉමස්‌මිංයෙව අත්‌තභාවෙ. සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වාති අත්‌තනායෙව අභිවිසිට්‌ඨාය පඤ්‌ඤාය පච්‌චක්‌ඛං කත්‌වා අපරප්‌පච්‌චයෙන ඤත්‌වා. උපසම්‌පජ්‌ජ විහරතීති පාපුණිත්‌වා සම්‌පාදෙත්‌වා විහරති. තමෙව සඞ්‌ගාමසීසං අභිවිජිය අජ්‌ඣාවසතීති මාරං අභිවිජිනිත්‌වා විජිතවිජයත්‌තා තෙන කතසඞ්‌ගාමසඞ්‌ඛාතස්‌ස අරියමග්‌ගස්‌ස සීසභූතං අරහත්‌තඵලසමාපත්‌තිඉස්‌සරියට්‌ඨානං, අභිභවන්‌තො ආවසති, සමාපජ්‌ජති ඉච්‌චෙව අත්‌ථො. ඉමෙ ච දෙවසද්‌දා දිට්‌ඨසච්‌චෙසු දෙවෙසු පවත්‌තන්‌ති, විසෙසතො සුද්‌ධාවාසදෙවෙසූති වෙදිතබ්‌බං.
Apicettha samathaphalaṃ cetovimutti, vipassanāphalaṃ paññāvimuttīti veditabbā. Diṭṭheva dhammeti imasmiṃyeva attabhāve. Sayaṃ abhiññā sacchikatvāti attanāyeva abhivisiṭṭhāya paññāya paccakkhaṃ katvā aparappaccayena ñatvā. Upasampajja viharatīti pāpuṇitvā sampādetvā viharati. Tameva saṅgāmasīsaṃ abhivijiya ajjhāvasatīti māraṃ abhivijinitvā vijitavijayattā tena katasaṅgāmasaṅkhātassa ariyamaggassa sīsabhūtaṃ arahattaphalasamāpattiissariyaṭṭhānaṃ, abhibhavanto āvasati, samāpajjati icceva attho. Ime ca devasaddā diṭṭhasaccesu devesu pavattanti, visesato suddhāvāsadevesūti veditabbaṃ.
ගාථාසු මහන්‌තන්‌ති සීලාදිගුණමහත්‌තෙන මහන්‌තං. වීතසාරදන්‌ති සාරජ්‌ජකරානං කිලෙසානං අභාවෙන විගතසාරජ්‌ජං අපගතමඞ්‌කුභාවං. පුරිසාජඤ්‌ඤාති අස්‌සාදීසු අස්‌සාජානීයාදයො විය පුරිසෙසු ආජානීයභූතා උත්‌තමපුරිසා. දුජ්‌ජයමජ්‌ඣභූති පචුරජනෙහි ජෙතුං අසක්‌කුණෙය්‍යං කිලෙසවාහිනිං අභිභවි අජ්‌ඣොත්‌ථරි. ‘‘අජ්‌ජයී’’තිපි පඨන්‌ති, අජිනීති අත්‌ථො. ජෙත්‌වාන මච්‌චුනො සෙනං, විමොක්‌ඛෙන අනාවරන්‌ති ලොකත්‌තයාභිබ්‍යාපනතො දියඩ්‌ඪසහස්‌සාදිවිභාගතො ච විපුලත්‌තා අඤ්‌ඤෙහි ආවරිතුං පටිසෙධෙතුං අසක්‌කුණෙය්‍යත්‌තා ච අනාවරං, මච්‌චුනො මාරස්‌ස සෙනං විමොක්‌ඛෙන අරියමග්‌ගෙන ජෙත්‌වා යො ත්‌වං දුජ්‌ජයං අජයි, තස්‌ස නමො, තෙ පුරිසාජඤ්‌ඤාති සම්‌බන්‌ධො.
Gāthāsu mahantanti sīlādiguṇamahattena mahantaṃ. Vītasāradanti sārajjakarānaṃ kilesānaṃ abhāvena vigatasārajjaṃ apagatamaṅkubhāvaṃ. Purisājaññāti assādīsu assājānīyādayo viya purisesu ājānīyabhūtā uttamapurisā. Dujjayamajjhabhūti pacurajanehi jetuṃ asakkuṇeyyaṃ kilesavāhiniṃ abhibhavi ajjhotthari. ‘‘Ajjayī’’tipi paṭhanti, ajinīti attho. Jetvāna maccunosenaṃ, vimokkhena anāvaranti lokattayābhibyāpanato diyaḍḍhasahassādivibhāgato ca vipulattā aññehi āvarituṃ paṭisedhetuṃ asakkuṇeyyattā ca anāvaraṃ, maccuno mārassa senaṃ vimokkhena ariyamaggena jetvā yo tvaṃ dujjayaṃ ajayi, tassa namo, te purisājaññāti sambandho.
ඉතීති වුත්‌තප්‌පකාරෙන. හි-ඉති නිපාතමත්‌තං. එතං පත්‌තමානසං අධිගතාරහත්‌තං ඛීණාසවං දෙවතා නමස්‌සන්‌තීති වුත්‌තමෙවත්‌ථං නිගමනවසෙන දස්‌සෙති. අථ වා ඉතීති ඉමිනා කාරණෙන. කිං පන එතං කාරණං? නමුචිසෙනාවිජයෙන පත්‌තමානසත්‌තං. ඉමිනා කාරණෙන තං දෙවතා නමස්‌සන්‌තීති අත්‌ථො. ඉදානි තං කාරණං ඵලතො දස්‌සෙතුං ‘‘තඤ්‌හි තස්‌ස න පස්‌සන්‌ති, යෙන මච්‌චුවසං වජෙ’’ති වුත්‌තං. තස්‌සත්‌ථො – යස්‌මා තස්‌ස පුරිසාජඤ්‌ඤස්‌ස පණිධාය ගවෙසන්‌තාපි දෙවා අණුමත්‌තම්‌පි තං කාරණං න පස්‌සන්‌ති, යෙන සො මච්‌චුනො මරණස්‌ස වසං වජෙ උපගච්‌ඡෙය්‍ය. තස්‌මා තං විසුද්‌ධිදෙවා නමස්‌සන්‌තීති.
Itīti vuttappakārena. Hi-iti nipātamattaṃ. Etaṃ pattamānasaṃ adhigatārahattaṃ khīṇāsavaṃ devatānamassantīti vuttamevatthaṃ nigamanavasena dasseti. Atha vā itīti iminā kāraṇena. Kiṃ pana etaṃ kāraṇaṃ? Namucisenāvijayena pattamānasattaṃ. Iminā kāraṇena taṃ devatā namassantīti attho. Idāni taṃ kāraṇaṃ phalato dassetuṃ ‘‘tañhi tassa na passanti, yena maccuvasaṃ vaje’’ti vuttaṃ. Tassattho – yasmā tassa purisājaññassa paṇidhāya gavesantāpi devā aṇumattampi taṃ kāraṇaṃ na passanti, yena so maccuno maraṇassa vasaṃ vaje upagaccheyya. Tasmā taṃ visuddhidevā namassantīti.
තතියසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Tatiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ඉතිවුත්‌තකපාළි • Itivuttakapāḷi / 3. දෙවසද්‌දසුත්‌තං • 3. Devasaddasuttaṃ
