Upanishads |
Devī Upanishad
Sanskrit Devanagari with Roman transliteration (IAST)
॥ देवी उपनिषत् ॥
॥ devī upaniṣat ॥
॥ अथ देव्युपनिषत् ॥
अथर्ववेदीय शाक्तोपनिषत् ॥
॥ atha devyupaniṣat ॥
atharvavedīya śāktopaniṣat ॥
श्रीदेव्युपनिषद्विद्यावेद्यापारसुखाकृति ।
त्रैपदं ब्रह्मचैतन्यं रामचन्द्रपदं भजे ॥
śrīdevyupaniṣadvidyāvedyāpārasukhākṛti ।
traipadaṃ brahmacaitanyaṃ rāmacandrapadaṃ bhaje ॥
ॐ भद्रं कर्णेभिः शृणुयाम देवाः
भद्रं पश्येमाक्षभिर्यजत्राः ।
स्थिरैरङ्गैस्तुष्टुवा्ँसस्तनूभि-
व्यशेम देवहितं यदायुः ॥
oṃ bhadraṃ karṇebhiḥ śṛṇuyāma devāḥ
bhadraṃ paśyemākṣabhiryajatrāḥ ।
sthirairaṅgaistuṣṭuvām̐sastanūbhi-
vyaśema devahitaṃ yadāyuḥ ॥
स्वस्ति न इन्द्रो वृद्धश्रवाः
स्वस्ति नः पूषा विश्ववेदाः ।
स्वस्ति नस्तार्क्ष्यो अरिष्टनेमिः
स्वस्ति नो बृहस्पतिर्दध्हातु ॥
svasti na indro vṛddhaśravāḥ
svasti naḥ pūṣā viśvavedāḥ ।
svasti nastārkṣyo ariṣṭanemiḥ
svasti no bṛhaspatirdadhhātu ॥
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ॥
oṃ śāntiḥ śāntiḥ śāntiḥ ॥
हरिः ॐ ॥
hariḥ oṃ ॥
सर्वे वै देवा देवीमुपतस्थुः । कासि त्वं महादेवि ।
साब्रवीदहं ब्रह्मस्वरूपिणी । मत्तः प्रकृतिपुरुषात्मकं
जगच्छून्यं चाशून्यं च ।
अहमानन्दानानन्दाः विज्ञानाविज्ञाने अहम् । ब्रह्मा ब्रह्मणि
वेदितव्ये । इत्याहाथर्वणि श्रुतिः ॥ १॥
sarve vai devā devīmupatasthuḥ । kāsi tvaṃ mahādevi ।
sābravīdahaṃ brahmasvarūpiṇī । mattaḥ prakṛtipuruṣātmakaṃ
jagacchūnyaṃ cāśūnyaṃ ca ।
ahamānandānānandāḥ vijñānāvijñāne aham । brahmā brahmaṇi
veditavye । ityāhātharvaṇi śrutiḥ ॥ 1॥
अहं पञ्चभूतान्यपञ्चभूतानि । अहमखिलं जगत् ।
वेदोऽहमवेदोऽहम् । विद्याहमविद्याहम् । अजाहमनजाहम् ।
अधश्चोर्ध्वं च तिर्यक्चाहम् ।
अहं रुद्रेभिर्वसुभिश्चराम्यहमादित्यैरुत विश्वदेवैः ।
अहं मित्रावरुणावुभौ बिभर्म्यहमिन्द्राग्नी अहमश्विनावुभौ ।
अहं सोमं त्वष्टारं पूषणं भगं दधाम्यहम् ।
विष्णुमुरुक्रमं ब्रह्माणमुत प्रजापतिं दधामि । अहं
दधामि द्रविणं हविष्मते सुप्राव्ये ३ यजमानाय सुन्वते ॥ २॥
ahaṃ pañcabhūtānyapañcabhūtāni । ahamakhilaṃ jagat ।
vedo'hamavedo'ham । vidyāhamavidyāham । ajāhamanajāham ।
adhaścordhvaṃ ca tiryakcāham ।
ahaṃ rudrebhirvasubhiścarāmyahamādityairuta viśvadevaiḥ ।
ahaṃ mitrāvaruṇāvubhau bibharmyahamindrāgnī ahamaśvināvubhau ।
ahaṃ somaṃ tvaṣṭāraṃ pūṣaṇaṃ bhagaṃ dadhāmyaham ।
viṣṇumurukramaṃ brahmāṇamuta prajāpatiṃ dadhāmi । ahaṃ
dadhāmi draviṇaṃ haviṣmate suprāvye 3 yajamānāya sunvate ॥ 2॥
अहं राष्ट्री सङ्गमनी वसूनामहं सुवे पितरमस्य
मूर्धन्मम योनिरप्स्वन्तः समुद्रे । य एवं वेद स
देवीपदमाप्नोति । ते देवा अब्रुवन् ।
नमो देव्यै महादेव्यै शिवायै सततं नमः ।
नमः प्रकृत्यै भद्रायै नियताः प्रणताः स्म ताम् ॥ ३॥
ahaṃ rāṣṭrī saṅgamanī vasūnāmahaṃ suve pitaramasya
mūrdhanmama yonirapsvantaḥ samudre । ya evaṃ veda sa
devīpadamāpnoti । te devā abruvan ।
namo devyai mahādevyai śivāyai satataṃ namaḥ ।
namaḥ prakṛtyai bhadrāyai niyatāḥ praṇatāḥ sma tām ॥ 3॥
तामग्निवर्णां तपसा ज्वलन्तीं वैरोचनीं कर्मफलेषु जुष्टाम् ।
दुर्गां देवीं शरणमहं प्रपद्ये सुतरां नाशयते तमः ॥ ४॥
tāmagnivarṇāṃ tapasā jvalantīṃ vairocanīṃ karmaphaleṣu juṣṭām ।
durgāṃ devīṃ śaraṇamahaṃ prapadye sutarāṃ nāśayate tamaḥ ॥ 4॥
देवीं वाचमजनयन्त देवास्तां विश्वरूपाः पशवो वदन्ति
। सा नो मन्द्रेशमूर्जं दुहाना धेनुर्वागस्मानुपसुष्टुतैतु ॥ ५॥
devīṃ vācamajanayanta devāstāṃ viśvarūpāḥ paśavo vadanti
। sā no mandreśamūrjaṃ duhānā dhenurvāgasmānupasuṣṭutaitu ॥ 5॥
कालरात्रिं ब्रह्मस्तुतां वैष्णवीं स्कन्दमातरम् ।
सरस्वतीमदितिं दक्षदुहितरं नमामः पावनां शिवाम् ॥ ६॥
kālarātriṃ brahmastutāṃ vaiṣṇavīṃ skandamātaram ।
sarasvatīmaditiṃ dakṣaduhitaraṃ namāmaḥ pāvanāṃ śivām ॥ 6॥
महालक्ष्मीश्च विद्महे सर्वसिद्धिश्च धीमहि ।
तन्नो देवी प्रचोदयात् ॥ ७॥
mahālakṣmīśca vidmahe sarvasiddhiśca dhīmahi ।
tanno devī pracodayāt ॥ 7॥
अदितिर्ह्यजनिष्ट दक्ष या दुहिता तव । तां देवा
अन्वजायन्त भद्रा अमृतबन्धवः ॥ ८॥
aditirhyajaniṣṭa dakṣa yā duhitā tava । tāṃ devā
anvajāyanta bhadrā amṛtabandhavaḥ ॥ 8॥
कामो योनिः कामकला वज्रपाणिर्गुहा हसा ।
मातरिश्वाभ्रमिन्द्रः पुनर्गुहा सकला मायया च
पुनः कोशा विश्वमाता दिवि द्योम् ॥ ९॥
kāmo yoniḥ kāmakalā vajrapāṇirguhā hasā ।
mātariśvābhramindraḥ punarguhā sakalā māyayā ca
punaḥ kośā viśvamātā divi dyom ॥ 9॥
एषात्मशक्तिः । एषा विश्वमोहिनी
पाशाङ्कुशधनुर्बाणधरा । एषा श्रीमहाविद्या ।
य एवं वेद स शोकं तरति ।
नमस्ते अस्तु भगवति भवति मातरस्मान्पातु सर्वतः ।
सैषाष्टौ वसवः । सैषैकादश रुद्राः । सैषा
द्वादशादित्याः । सैषा विश्वेदेवाः
सोमपा असोमपाश्च । सैषा यातुधानु असुरा रक्षांसि
पिशाचयक्षाः सिद्धाः ।
सैषा सत्त्वरजस्तमांसि । सैषा प्रजापतीन्द्रमनवः ।
सैषा ग्रहा नक्षत्रज्योतींषि
कलाकाष्ठादिकालरूपिणी । तामहं प्रणौमि नित्यम् ।
तापापहारिणीं देवीं भुक्तिमुक्तिप्रदायिनीम् ।
अनन्तां विजयां शुद्धां शरण्यां शिवदां शिवाम् ॥ १०॥
eṣātmaśaktiḥ । eṣā viśvamohinī
pāśāṅkuśadhanurbāṇadharā । eṣā śrīmahāvidyā ।
ya evaṃ veda sa śokaṃ tarati ।
namaste astu bhagavati bhavati mātarasmānpātu sarvataḥ ।
saiṣāṣṭau vasavaḥ । saiṣaikādaśa rudrāḥ । saiṣā
dvādaśādityāḥ । saiṣā viśvedevāḥ
somapā asomapāśca । saiṣā yātudhānu asurā rakṣāṃsi
piśācayakṣāḥ siddhāḥ ।
saiṣā sattvarajastamāṃsi । saiṣā prajāpatīndramanavaḥ ।
saiṣā grahā nakṣatrajyotīṃṣi
kalākāṣṭhādikālarūpiṇī । tāmahaṃ praṇaumi nityam ।
tāpāpahāriṇīṃ devīṃ bhuktimuktipradāyinīm ।
anantāṃ vijayāṃ śuddhāṃ śaraṇyāṃ śivadāṃ śivām ॥ 10॥
वियदाकारसंयुक्तं वीतिहोत्रसमन्वितम् । अर्धेन्दुलसितं
देव्या बीजं सर्वार्थसाधकम् ॥ ११॥
viyadākārasaṃyuktaṃ vītihotrasamanvitam । ardhendulasitaṃ
devyā bījaṃ sarvārthasādhakam ॥ 11॥
एवमेकाक्षरं मन्त्रं यतयः शुद्धचेतसः ।
ध्यायन्ति परमानन्दमया ज्ञानाम्बुराशयः ॥ १२॥
evamekākṣaraṃ mantraṃ yatayaḥ śuddhacetasaḥ ।
dhyāyanti paramānandamayā jñānāmburāśayaḥ ॥ 12॥
वाङ्मया ब्रह्मभूतस्मात्षष्ठं वक्त्रसमन्वितम् । सूर्यो
वामश्रोत्रबिन्दुः संयुताष्टकतृतीयकः ॥ १३॥
vāṅmayā brahmabhūtasmātṣaṣṭhaṃ vaktrasamanvitam । sūryo
vāmaśrotrabinduḥ saṃyutāṣṭakatṛtīyakaḥ ॥ 13॥
नारायणेन संयुक्तो वायुश्चाधरसंयुतः । विच्चे
नवार्णकोऽर्णः स्यान्महदानन्ददायकः ॥ १४॥
nārāyaṇena saṃyukto vāyuścādharasaṃyutaḥ । vicce
navārṇako'rṇaḥ syānmahadānandadāyakaḥ ॥ 14॥
हृत्पुण्डरीकमध्यस्थां प्रातःसूर्यसमप्रभाम् ।
पाशाङ्कुशधरां सौम्यां वरदाभयहस्तकाम् ।
त्रिनेत्रां रक्तवसनां भक्तकामदुघां भजे ॥ १५॥
hṛtpuṇḍarīkamadhyasthāṃ prātaḥsūryasamaprabhām ।
pāśāṅkuśadharāṃ saumyāṃ varadābhayahastakām ।
trinetrāṃ raktavasanāṃ bhaktakāmadughāṃ bhaje ॥ 15॥
नमामि त्वामहं देवीं महाभयविनाशिनीम् ।
महादुर्गप्रशमनीं महाकारुण्यरूपिणीम् ॥ १६॥
namāmi tvāmahaṃ devīṃ mahābhayavināśinīm ।
mahādurgapraśamanīṃ mahākāruṇyarūpiṇīm ॥ 16॥
यस्याः स्वरूपं ब्रह्मादयो न जानन्ति तस्मादुच्यतेऽज्ञेया ।
यस्या अन्तो न विद्यते तस्मादुच्यतेऽनन्ता ।
यस्या ग्रहणं नोपलभ्यते तस्मादुच्यतेऽलक्ष्या । यस्या
जननं नोपलभ्यते तस्मादुच्यतेऽजा ।
एकैव सर्वत्र वर्तते तस्मादुच्यत एका । एकैव विश्वरूपिणी
तस्मादुच्यते नैका ऽत एवोच्यतेऽज्ञेयानन्तालक्ष्याजैका नैकेति ।
मन्त्राणां मातृका देवी शब्दानां ज्ञानरूपिणी ।
ज्ञानानां चिन्मयातीता शून्यानां शून्यसाक्षिणी ॥ १७॥
yasyāḥ svarūpaṃ brahmādayo na jānanti tasmāducyate'jñeyā ।
yasyā anto na vidyate tasmāducyate'nantā ।
yasyā grahaṇaṃ nopalabhyate tasmāducyate'lakṣyā । yasyā
jananaṃ nopalabhyate tasmāducyate'jā ।
ekaiva sarvatra vartate tasmāducyata ekā । ekaiva viśvarūpiṇī
tasmāducyate naikā 'ta evocyate'jñeyānantālakṣyājaikā naiketi ।
mantrāṇāṃ mātṛkā devī śabdānāṃ jñānarūpiṇī ।
jñānānāṃ cinmayātītā śūnyānāṃ śūnyasākṣiṇī ॥ 17॥
यस्याः परतरं नास्ति सैषा दुर्गा प्रकीर्तिता ।
[दुर्गात्संत्रायते यस्माद्देवी दुर्गेति कथ्यते] ॥ १८॥
yasyāḥ parataraṃ nāsti saiṣā durgā prakīrtitā ।
[durgātsaṃtrāyate yasmāddevī durgeti kathyate] ॥ 18॥
[प्रपद्ये शरणं देवीं दुंदुर्गे दुरितं हर] ॥
[prapadye śaraṇaṃ devīṃ duṃdurge duritaṃ hara] ॥
तां दुर्गां दुर्गमां देवीं दुराचारविघातिनीम् ।
नमामि भवभीतोऽहं संसारार्णवतारिणीम् ॥ १९॥
tāṃ durgāṃ durgamāṃ devīṃ durācāravighātinīm ।
namāmi bhavabhīto'haṃ saṃsārārṇavatāriṇīm ॥ 19॥
इदमथर्वशीर्षं योऽधीते
पञ्चाथर्वशीर्षजपफलमवाप्नोति ।
इदमथर्वशीर्षं ज्ञात्वा योऽर्चां स्थापयति ।
शतलक्षं प्रजप्त्वापि सोऽर्चासिद्धिं च विन्दति ।
शतमष्टोत्तरं चास्याः पुरश्चर्याविधिः स्मृतः ॥ २०॥
idamatharvaśīrṣaṃ yo'dhīte
pañcātharvaśīrṣajapaphalamavāpnoti ।
idamatharvaśīrṣaṃ jñātvā yo'rcāṃ sthāpayati ।
śatalakṣaṃ prajaptvāpi so'rcāsiddhiṃ ca vindati ।
śatamaṣṭottaraṃ cāsyāḥ puraścaryāvidhiḥ smṛtaḥ ॥ 20॥
दशवारं पठेद्यस्तु सद्यः पापैः प्रमुच्यते । महादुर्गाणि
तरति महादेव्याः प्रसादतः ॥ २१॥
daśavāraṃ paṭhedyastu sadyaḥ pāpaiḥ pramucyate । mahādurgāṇi
tarati mahādevyāḥ prasādataḥ ॥ 21॥
प्रातरधीयानो रात्रिकृतं पापं नाशयति ।
सायमधीयानो दिवसकृतं पापं नाशयति ।
तत्सायं प्रातः प्रयुञ्जानः पापोऽपापो भवति । निशीथे
तुरीयसन्ध्यायां जप्त्वा वाक्सिद्धिर्भवति ।
नूतनप्रतिमायां जप्त्वा देवतासांनिध्यं भवति ।
प्राणप्रतिष्ठायां जप्त्वा प्राणानां प्रतिष्ठा भवति ।
भौमाश्विन्यां महादेवी संनिधौ जप्त्वा महामृत्युं तरति
। य एवं वेदेत्युपनिषत् ॥ २२॥
prātaradhīyāno rātrikṛtaṃ pāpaṃ nāśayati ।
sāyamadhīyāno divasakṛtaṃ pāpaṃ nāśayati ।
tatsāyaṃ prātaḥ prayuñjānaḥ pāpo'pāpo bhavati । niśīthe
turīyasandhyāyāṃ japtvā vāksiddhirbhavati ।
nūtanapratimāyāṃ japtvā devatāsāṃnidhyaṃ bhavati ।
prāṇapratiṣṭhāyāṃ japtvā prāṇānāṃ pratiṣṭhā bhavati ।
bhaumāśvinyāṃ mahādevī saṃnidhau japtvā mahāmṛtyuṃ tarati
। ya evaṃ vedetyupaniṣat ॥ 22॥
ॐ भद्रं कर्णेभिः शृणुयाम देवा
भद्रं पश्येमाक्षभिर्यजत्राः ।
स्थिरैरङ्गैस्तुष्टुवा्ँसस्तनूभि-
र्व्यशेम देवहितं यदायुः ॥
oṃ bhadraṃ karṇebhiḥ śṛṇuyāma devā
bhadraṃ paśyemākṣabhiryajatrāḥ ।
sthirairaṅgaistuṣṭuvām̐sastanūbhi-
rvyaśema devahitaṃ yadāyuḥ ॥
स्वस्ति न इन्द्रो वृद्धश्रवाः
स्वस्ति नः पूषा विश्ववेदाः ।
स्वस्ति नस्तार्क्ष्यो अरिष्टनेमिः
स्वस्ति नो बृहस्पतिर्दधातु ॥
svasti na indro vṛddhaśravāḥ
svasti naḥ pūṣā viśvavedāḥ ।
svasti nastārkṣyo ariṣṭanemiḥ
svasti no bṛhaspatirdadhātu ॥
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ॥
oṃ śāntiḥ śāntiḥ śāntiḥ ॥
॥ इति श्रीदेव्युपनिषत्समाप्ता ॥
॥ iti śrīdevyupaniṣatsamāptā ॥