Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పటిసమ్భిదామగ్గ-అట్ఠకథా • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā

    ౬. పటిసమ్భిదాకథా

    6. Paṭisambhidākathā

    ౧. ధమ్మచక్కపవత్తనవారవణ్ణనా

    1. Dhammacakkapavattanavāravaṇṇanā

    ౩౦. ఇదాని విరాగసఙ్ఖాతమగ్గవసేన సిద్ధం పటిసమ్భిదాపభేదం దస్సేన్తేన కథితాయ ధమ్మచక్కప్పవత్తనసుత్తన్తపుబ్బఙ్గమాయ పటిసమ్భిదాకథాయ అపుబ్బత్థానువణ్ణనా. సుత్తన్తే తావ బారాణసియన్తి బారాణసా నామ నదీ, బారాణసాయ అవిదూరే భవా నగరీ బారాణసీ. తస్సం బారాణసియం. ఇసిపతనే మిగదాయేతి ఇసీనం పతనుప్పతనవసేన ఏవంలద్ధనామే మిగానం అభయదానదిన్నట్ఠానత్తా మిగదాయసఙ్ఖాతే ఆరామే. తత్థ హి ఉప్పన్నుప్పన్నా సబ్బఞ్ఞుఇసయో పతన్తి, ధమ్మచక్కప్పవత్తనత్థం నిసీదన్తీతి అత్థో. నన్దమూలకపబ్భారతో సత్తాహచ్చయేన నిరోధసమాపత్తితో వుట్ఠితా అనోతత్తదహే కతముఖధోవనకిచ్చా ఆకాసేన ఆగన్త్వా పచ్చేకబుద్ధఇసయోపేత్థ సమోసరణవసేన పతన్తి , ఉపోసథత్థఞ్చ అనుపోసథత్థఞ్చ సన్నిపతన్తి, గన్ధమాదనం పటిగచ్ఛన్తా చ తతో చ ఉప్పతన్తీతిపి ఇమినా ఇసీనం పతనుప్పతనవసేన తం ‘‘ఇసిపతన’’న్తి వుచ్చతి. ‘‘ఇసిపదన’’న్తిపి పాఠో. పఞ్చవగ్గియేతి –

    30. Idāni virāgasaṅkhātamaggavasena siddhaṃ paṭisambhidāpabhedaṃ dassentena kathitāya dhammacakkappavattanasuttantapubbaṅgamāya paṭisambhidākathāya apubbatthānuvaṇṇanā. Suttante tāva bārāṇasiyanti bārāṇasā nāma nadī, bārāṇasāya avidūre bhavā nagarī bārāṇasī. Tassaṃ bārāṇasiyaṃ. Isipatane migadāyeti isīnaṃ patanuppatanavasena evaṃladdhanāme migānaṃ abhayadānadinnaṭṭhānattā migadāyasaṅkhāte ārāme. Tattha hi uppannuppannā sabbaññuisayo patanti, dhammacakkappavattanatthaṃ nisīdantīti attho. Nandamūlakapabbhārato sattāhaccayena nirodhasamāpattito vuṭṭhitā anotattadahe katamukhadhovanakiccā ākāsena āgantvā paccekabuddhaisayopettha samosaraṇavasena patanti , uposathatthañca anuposathatthañca sannipatanti, gandhamādanaṃ paṭigacchantā ca tato ca uppatantītipi iminā isīnaṃ patanuppatanavasena taṃ ‘‘isipatana’’nti vuccati. ‘‘Isipadana’’ntipi pāṭho. Pañcavaggiyeti –

    ‘‘కోణ్డఞ్ఞో భద్దియో వప్పో, మహానామో చ అస్సజి;

    ‘‘Koṇḍañño bhaddiyo vappo, mahānāmo ca assaji;

    ఏతే పఞ్చ మహాథేరా, పఞ్చవగ్గాతి వుచ్చరే’’తి. –

    Ete pañca mahātherā, pañcavaggāti vuccare’’ti. –

    ఏవం వుత్తానం పఞ్చన్నం భిక్ఖూనం వగ్గో పఞ్చవగ్గో. తస్మిం పఞ్చవగ్గే భవా తంపరియాపన్నత్తాతి పఞ్చవగ్గియా, తే పఞ్చవగ్గియే. భిక్ఖూ ఆమన్తేసీతి దీపఙ్కరదసబలస్స పాదమూలే కతాభినీహారతో పట్ఠాయ పారమియో పూరేన్తో అనుపుబ్బేన పచ్ఛిమభవం పత్వా పచ్ఛిమభవే చ కతాభినిక్ఖమనో అనుపుబ్బేన బోధిమణ్డం పత్వా తత్థ అపరాజితపల్లఙ్కే నిసిన్నో మారబలం భిన్దిత్వా పఠమయామే పుబ్బేనివాసం అనుస్సరిత్వా మజ్ఝిమయామే దిబ్బచక్ఖుం విసోధేత్వా పచ్ఛిమయామావసానే దససహస్సిలోకధాతుం ఉన్నాదేన్తో సమ్పకమ్పేన్తో సబ్బఞ్ఞుతం పత్వా సత్త సత్తాహాని బోధిమణ్డే వీతినామేత్వా మహాబ్రహ్మునా ఆయాచితధమ్మదేసనా బుద్ధచక్ఖునా లోకం వోలోకేత్వా లోకానుగ్గహేన బారాణసిం గన్త్వా పఞ్చవగ్గియే భిక్ఖూ సఞ్ఞాపేత్వా ధమ్మచక్కం పవత్తేతుకామో ఆమన్తేసి.

    Evaṃ vuttānaṃ pañcannaṃ bhikkhūnaṃ vaggo pañcavaggo. Tasmiṃ pañcavagge bhavā taṃpariyāpannattāti pañcavaggiyā, te pañcavaggiye. Bhikkhū āmantesīti dīpaṅkaradasabalassa pādamūle katābhinīhārato paṭṭhāya pāramiyo pūrento anupubbena pacchimabhavaṃ patvā pacchimabhave ca katābhinikkhamano anupubbena bodhimaṇḍaṃ patvā tattha aparājitapallaṅke nisinno mārabalaṃ bhinditvā paṭhamayāme pubbenivāsaṃ anussaritvā majjhimayāme dibbacakkhuṃ visodhetvā pacchimayāmāvasāne dasasahassilokadhātuṃ unnādento sampakampento sabbaññutaṃ patvā satta sattāhāni bodhimaṇḍe vītināmetvā mahābrahmunā āyācitadhammadesanā buddhacakkhunā lokaṃ voloketvā lokānuggahena bārāṇasiṃ gantvā pañcavaggiye bhikkhū saññāpetvā dhammacakkaṃ pavattetukāmo āmantesi.

    ద్వేమే, భిక్ఖవే, అన్తాతి ద్వేమే, భిక్ఖవే, కోట్ఠాసా. ఇమస్స పన వచనస్స సముదాహారేన సముదాహారనిగ్ఘోసో హేట్ఠా అవీచిం ఉపరి భవగ్గం పత్వా దససహస్సిం లోకధాతుం పత్థరిత్వా అట్ఠాసి, తస్మింయేవ సమయే అట్ఠారసకోటిసఙ్ఖా బ్రహ్మానో సమాగచ్ఛింసు. పచ్ఛిమదిసాయ సూరియో అత్థఙ్గమేతి, పురత్థిమాయ దిసాయ ఉత్తరాసాళ్హనక్ఖత్తేన యుత్తో పుణ్ణచన్దో ఉగ్గచ్ఛతి. తస్మిం సమయే భగవా ధమ్మచక్కప్పవత్తనసుత్తన్తం ఆరభన్తో ‘‘ద్వేమే, భిక్ఖవే, అన్తా’’తిఆదిమాహ.

    Dveme, bhikkhave, antāti dveme, bhikkhave, koṭṭhāsā. Imassa pana vacanassa samudāhārena samudāhāranigghoso heṭṭhā avīciṃ upari bhavaggaṃ patvā dasasahassiṃ lokadhātuṃ pattharitvā aṭṭhāsi, tasmiṃyeva samaye aṭṭhārasakoṭisaṅkhā brahmāno samāgacchiṃsu. Pacchimadisāya sūriyo atthaṅgameti, puratthimāya disāya uttarāsāḷhanakkhattena yutto puṇṇacando uggacchati. Tasmiṃ samaye bhagavā dhammacakkappavattanasuttantaṃ ārabhanto ‘‘dveme, bhikkhave, antā’’tiādimāha.

    తత్థ పబ్బజితేనాతి గిహిసంయోజనం వత్థుకామం ఛేత్వా పబ్బజితేన. న సేవితబ్బాతి న వలఞ్జేతబ్బా. పబ్బజితానంయేవ విసేసతో పటిపత్తియా భాజనభూతత్తా ‘‘పబ్బజితేన న సేవితబ్బా’’తి వుత్తం. యో చాయం కామేసు కామసుఖల్లికానుయోగోతి యో చ అయం వత్థుకామేసు కిలేసకామసుఖస్స, కిలేసకామసుఖనిస్సయస్స వా అనుయోగో. హీనోతి లామకో. గమ్మోతి గామవాసీనం సన్తకో. పోథుజ్జనికోతి పుథుజ్జనేన అన్ధబాలజనేన ఆచిణ్ణో. అనరియోతి న అరియో. అథ వా న విసుద్ధానం ఉత్తమానం అరియానం సన్తకో. అనత్థసంహితోతి న అత్థసంహితో, సుఖావహకారణం అనిస్సితోతి అత్థో. అత్తకిలమథానుయోగోతి అత్తనో కిలమథస్స అనుయోగో , అత్తనో దుక్ఖకరణన్తి అత్థో. దుక్ఖోతి కణ్టకాపస్సయసేయ్యాదీహి అత్తమారణేహి దుక్ఖావహో. తపస్సీహి ‘‘ఉత్తమం తపో’’తి గహితత్తా తేసం చిత్తానురక్ఖనత్థం ఇధ ‘‘హీనో’’తి న వుత్తం, పబ్బజితానం ధమ్మత్తా ‘‘గమ్మో’’తి చ, గిహీహి అసాధారణత్తా ‘‘పోథుజ్జనికో’’తి చ న వుత్తం. తత్థ పన కేహిచి పబ్బజితపటిఞ్ఞేహి దిట్ఠధమ్మనిబ్బానవాదేహి ‘‘యతో ఖో, భో , అయం అత్తా పఞ్చహి కామగుణేహి సమప్పితో సమఙ్గిభూతో పరిచారేతి, ఏత్తావతా ఖో, భో, అయం అత్తా దిట్ఠధమ్మనిబ్బానప్పత్తో హోతీ’’తి (దీ॰ ని॰ ౧.౯౪) గహితత్తా తేసం చిత్తానురక్ఖనత్థఞ్చ పచ్చుప్పన్నే సుఖత్తా చ తస్స ధమ్మసమాదానస్స ‘‘దుక్ఖో’’తి న వుత్తం. కామసుఖల్లికానుయోగో పచ్చుప్పన్నే తణ్హాదిట్ఠిసంకిలిట్ఠసుఖత్తా ఆయతిఞ్చ దుక్ఖవిపాకత్తా తదనుయుత్తానం తణ్హాదిట్ఠిబన్ధనబద్ధత్తా చ న సేవితబ్బో, అత్తకిలమథానుయోగో పచ్చుప్పన్నే దిట్ఠిసంకిలిట్ఠదుక్ఖత్తా ఆయతిఞ్చ దుక్ఖవిపాకత్తా తదనుయుత్తానం దిట్ఠిబన్ధనబద్ధత్తా చ న సేవితబ్బో, ఏతే ఖోతి తే ఏతే. అనుపగమ్మాతి న ఉపగన్త్వా. మజ్ఝిమాతి సంకిలిట్ఠసుఖదుక్ఖానం అభావా మజ్ఝే భవాతి మజ్ఝిమా. సా ఏవ నిబ్బానం పటిపజ్జన్తి ఏతాయాతి పటిపదా. అభిసమ్బుద్ధాతి పటివిద్ధా. చక్ఖుకరణీతిఆదీసు పఞ్ఞాచక్ఖుం కరోతీతి చక్ఖుకరణీ. ఞాణకరణీతి తస్సేవ వేవచనం. ఉపసమాయాతి కిలేసూపసమాయ. అభిఞ్ఞాయాతి చతున్నం సచ్చానం అభిజాననత్థాయ. సమ్బోధాయాతి తేసంయేవ సమ్బుజ్ఝనత్థాయ. నిబ్బానాయాతి నిబ్బానసచ్ఛికిరియత్థాయ. అథ వా దస్సనమగ్గఞాణం కరోతీతి చక్ఖుకరణీ. భావనామగ్గఞాణం కరోతీతి ఞాణకరణీ. సబ్బకిలేసానం ఉపసమాయ. సబ్బధమ్మానం అభిఞ్ఞాయ. అరహత్తఫలసమ్బోధాయ. కిలేసానఞ్చ ఖన్ధానఞ్చ నిబ్బానాయ. సచ్చకథా అభిఞ్ఞేయ్యనిద్దేసే వుత్తా.

    Tattha pabbajitenāti gihisaṃyojanaṃ vatthukāmaṃ chetvā pabbajitena. Na sevitabbāti na valañjetabbā. Pabbajitānaṃyeva visesato paṭipattiyā bhājanabhūtattā ‘‘pabbajitena na sevitabbā’’ti vuttaṃ. Yo cāyaṃ kāmesu kāmasukhallikānuyogoti yo ca ayaṃ vatthukāmesu kilesakāmasukhassa, kilesakāmasukhanissayassa vā anuyogo. Hīnoti lāmako. Gammoti gāmavāsīnaṃ santako. Pothujjanikoti puthujjanena andhabālajanena āciṇṇo. Anariyoti na ariyo. Atha vā na visuddhānaṃ uttamānaṃ ariyānaṃ santako. Anatthasaṃhitoti na atthasaṃhito, sukhāvahakāraṇaṃ anissitoti attho. Attakilamathānuyogoti attano kilamathassa anuyogo , attano dukkhakaraṇanti attho. Dukkhoti kaṇṭakāpassayaseyyādīhi attamāraṇehi dukkhāvaho. Tapassīhi ‘‘uttamaṃ tapo’’ti gahitattā tesaṃ cittānurakkhanatthaṃ idha ‘‘hīno’’ti na vuttaṃ, pabbajitānaṃ dhammattā ‘‘gammo’’ti ca, gihīhi asādhāraṇattā ‘‘pothujjaniko’’ti ca na vuttaṃ. Tattha pana kehici pabbajitapaṭiññehi diṭṭhadhammanibbānavādehi ‘‘yato kho, bho , ayaṃ attā pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgibhūto paricāreti, ettāvatā kho, bho, ayaṃ attā diṭṭhadhammanibbānappatto hotī’’ti (dī. ni. 1.94) gahitattā tesaṃ cittānurakkhanatthañca paccuppanne sukhattā ca tassa dhammasamādānassa ‘‘dukkho’’ti na vuttaṃ. Kāmasukhallikānuyogo paccuppanne taṇhādiṭṭhisaṃkiliṭṭhasukhattā āyatiñca dukkhavipākattā tadanuyuttānaṃ taṇhādiṭṭhibandhanabaddhattā ca na sevitabbo, attakilamathānuyogo paccuppanne diṭṭhisaṃkiliṭṭhadukkhattā āyatiñca dukkhavipākattā tadanuyuttānaṃ diṭṭhibandhanabaddhattā ca na sevitabbo, ete khoti te ete. Anupagammāti na upagantvā. Majjhimāti saṃkiliṭṭhasukhadukkhānaṃ abhāvā majjhe bhavāti majjhimā. Sā eva nibbānaṃ paṭipajjanti etāyāti paṭipadā. Abhisambuddhāti paṭividdhā. Cakkhukaraṇītiādīsu paññācakkhuṃ karotīti cakkhukaraṇī. Ñāṇakaraṇīti tasseva vevacanaṃ. Upasamāyāti kilesūpasamāya. Abhiññāyāti catunnaṃ saccānaṃ abhijānanatthāya. Sambodhāyāti tesaṃyeva sambujjhanatthāya. Nibbānāyāti nibbānasacchikiriyatthāya. Atha vā dassanamaggañāṇaṃ karotīti cakkhukaraṇī. Bhāvanāmaggañāṇaṃ karotīti ñāṇakaraṇī. Sabbakilesānaṃ upasamāya. Sabbadhammānaṃ abhiññāya. Arahattaphalasambodhāya. Kilesānañca khandhānañca nibbānāya. Saccakathā abhiññeyyaniddese vuttā.

    ఏవం భగవా సచ్చాని పకాసేత్వా అత్తని కతబహుమానానం తేసం అత్తనో పటివేధక్కమం సుత్వా పటిపత్తియా బహుమానారోపనేన పటిపత్తియం ఠత్వా సచ్చప్పటివేధం పస్సన్తో ఇదం దుక్ఖం అరియసచ్చన్తి మే, భిక్ఖవేతిఆదినా అత్తనో పటివేధక్కమం దస్సేసి. తత్థ అననుస్సుతేసూతి న అనుస్సుతేసు, పరం అనుగన్త్వా అస్సుతేసూతి అత్థో. చక్ఖూతిఆదీనం అత్థో పరతో ఆవి భవిస్సతి. ఇదం దుక్ఖం అరియసచ్చం, ఇదం దుక్ఖసముదయం, ఇదం దుక్ఖనిరోధం, ఇదం దుక్ఖనిరోధగామినీ పటిపదా అరియసచ్చన్తి చతున్నం సచ్చానం దస్సనపటివేధో సేఖభూమియం. పరిఞ్ఞేయ్యం పహాతబ్బం సచ్ఛికాతబ్బం భావేతబ్బన్తి చతున్నం సచ్చానం భావనాపటివేధో సేఖభూమియంయేవ. పరిఞ్ఞాతం పహీనం సచ్ఛికతం భావితన్తి చతున్నం సచ్చానం పచ్చవేక్ఖణా అసేఖభూమియం.

    Evaṃ bhagavā saccāni pakāsetvā attani katabahumānānaṃ tesaṃ attano paṭivedhakkamaṃ sutvā paṭipattiyā bahumānāropanena paṭipattiyaṃ ṭhatvā saccappaṭivedhaṃ passanto idaṃ dukkhaṃ ariyasaccanti me, bhikkhavetiādinā attano paṭivedhakkamaṃ dassesi. Tattha ananussutesūti na anussutesu, paraṃ anugantvā assutesūti attho. Cakkhūtiādīnaṃ attho parato āvi bhavissati. Idaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ, idaṃ dukkhasamudayaṃ, idaṃ dukkhanirodhaṃ, idaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccanti catunnaṃ saccānaṃ dassanapaṭivedho sekhabhūmiyaṃ. Pariññeyyaṃ pahātabbaṃ sacchikātabbaṃ bhāvetabbanti catunnaṃ saccānaṃ bhāvanāpaṭivedho sekhabhūmiyaṃyeva. Pariññātaṃ pahīnaṃ sacchikataṃ bhāvitanti catunnaṃ saccānaṃ paccavekkhaṇā asekhabhūmiyaṃ.

    తిపరివట్టన్తి సచ్చఞాణకిచ్చఞాణకతఞాణసఙ్ఖాతానం తిణ్ణం పరివట్టానం వసేన తయో పరివట్టా అస్సాతి తిపరివట్టం. ఏత్థ హి ‘‘ఇదం దుక్ఖం, ఇదం దుక్ఖసముదయం , ఇదం దుక్ఖనిరోధం, ఇదం దుక్ఖనిరోధగామినీ పటిపదా అరియసచ్చ’’న్తి ఏవం చతూసు సచ్చేసు యథాభూతఞాణం సచ్చఞాణం నామ. తేసుయేవ ‘‘పరిఞ్ఞేయ్యం పహాతబ్బం సచ్ఛికాతబ్బం భావేతబ్బ’’న్తి ఏవం కత్తబ్బకిచ్చజాననఞాణం కిచ్చఞాణం నామ. ‘‘పరిఞ్ఞాతం పహీనం సచ్ఛికతం భావిత’’న్తి ఏవం తస్స కిచ్చస్స కతభావజాననఞాణం కతఞాణం నామ. ద్వాదసాకారన్తి తేసంయేవ ఏకేకస్మిం సచ్చే తిణ్ణం తిణ్ణం ఆకారానం వసేన ద్వాదస ఆకారా అస్సాతి ద్వాదసాకారం. ఞాణదస్సనన్తి ఏతేసం తిపరివట్టానం ద్వాదసన్నం ఆకారానం వసేన ఉప్పన్నం ఞాణసఙ్ఖాతం దస్సనం. అత్తమనాతి సకమనా. సత్తానఞ్హి సుఖకామత్తా దుక్ఖపటికూలత్తా పీతిసోమనస్సయుత్తమనో సకమనో నామ, పీతిసోమనస్సేహి అత్తమనా గహితమనా బ్యాపితమనాతి వా అత్థో. అభినన్దున్తి అభిముఖా హుత్వా నన్దింసు. వేయ్యాకరణేతి సుత్తన్తే. నిగ్గాథకో హి సుత్తన్తో కేవలం అత్థస్స బ్యాకరణతో వేయ్యాకరణం నామ. భఞ్ఞమానేతి కథియమానే. వత్తమానసమీపే వత్తమానవచనం కతం, భణితేతి అత్థో. విరజన్తి విగతరాగాదిరజం. వీతమలన్తి విగతరాగాదిమలం. రాగాదయో హి అజ్ఝోత్థరణట్ఠేన రజో నామ, దూసనట్ఠేన మలం నామ. ధమ్మచక్ఖున్తి కత్థచి పఠమమగ్గఞాణం, కత్థచి ఆదీని తీణి మగ్గఞాణాని, కత్థచి చతుత్థమగ్గఞాణమ్పి . ఇధ పన పఠమమగ్గఞాణమేవ. యం కిఞ్చి సముదయధమ్మం, సబ్బం తం నిరోధధమ్మన్తి విపస్సనావసేన ఏవం పవత్తస్స ధమ్మచక్ఖుం ఉదపాదీతి అత్థో.

    Tiparivaṭṭanti saccañāṇakiccañāṇakatañāṇasaṅkhātānaṃ tiṇṇaṃ parivaṭṭānaṃ vasena tayo parivaṭṭā assāti tiparivaṭṭaṃ. Ettha hi ‘‘idaṃ dukkhaṃ, idaṃ dukkhasamudayaṃ , idaṃ dukkhanirodhaṃ, idaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasacca’’nti evaṃ catūsu saccesu yathābhūtañāṇaṃ saccañāṇaṃ nāma. Tesuyeva ‘‘pariññeyyaṃ pahātabbaṃ sacchikātabbaṃ bhāvetabba’’nti evaṃ kattabbakiccajānanañāṇaṃ kiccañāṇaṃ nāma. ‘‘Pariññātaṃ pahīnaṃ sacchikataṃ bhāvita’’nti evaṃ tassa kiccassa katabhāvajānanañāṇaṃ katañāṇaṃ nāma. Dvādasākāranti tesaṃyeva ekekasmiṃ sacce tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ ākārānaṃ vasena dvādasa ākārā assāti dvādasākāraṃ. Ñāṇadassananti etesaṃ tiparivaṭṭānaṃ dvādasannaṃ ākārānaṃ vasena uppannaṃ ñāṇasaṅkhātaṃ dassanaṃ. Attamanāti sakamanā. Sattānañhi sukhakāmattā dukkhapaṭikūlattā pītisomanassayuttamano sakamano nāma, pītisomanassehi attamanā gahitamanā byāpitamanāti vā attho. Abhinandunti abhimukhā hutvā nandiṃsu. Veyyākaraṇeti suttante. Niggāthako hi suttanto kevalaṃ atthassa byākaraṇato veyyākaraṇaṃ nāma. Bhaññamāneti kathiyamāne. Vattamānasamīpe vattamānavacanaṃ kataṃ, bhaṇiteti attho. Virajanti vigatarāgādirajaṃ. Vītamalanti vigatarāgādimalaṃ. Rāgādayo hi ajjhottharaṇaṭṭhena rajo nāma, dūsanaṭṭhena malaṃ nāma. Dhammacakkhunti katthaci paṭhamamaggañāṇaṃ, katthaci ādīni tīṇi maggañāṇāni, katthaci catutthamaggañāṇampi . Idha pana paṭhamamaggañāṇameva. Yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhammanti vipassanāvasena evaṃ pavattassa dhammacakkhuṃ udapādīti attho.

    ధమ్మచక్కేతి పటివేధఞాణే చ దేసనాఞాణే చ. బోధిపల్లఙ్కే నిసిన్నస్స హి భగవతో చతూసు సచ్చేసు ద్వాదసాకారం పటివేధఞాణమ్పి ఇసిపతనే నిసిన్నస్స ద్వాదసాకారమేవ సచ్చదేసనాయ పవత్తకదేసనాఞాణమ్పి ధమ్మచక్కం నామ. ఉభయమ్పి హేతం దసబలస్స పవత్తఞాణమేవ. తం ఇమాయ దేసనాయ పకాసేన్తేన భగవతా ధమ్మచక్కం పవత్తితం నామ. తం పనేతం ధమ్మచక్కం యావ అఞ్ఞాతకోణ్డఞ్ఞత్థేరో అట్ఠారసహి బ్రహ్మకోటీహి సద్ధిం సోతాపత్తిఫలే న పతిట్ఠాతి, తావ భగవా పవత్తేతి నామ, పతిట్ఠితే పన పవత్తితం నామ. తం సన్ధాయ ‘‘పవత్తితే చ భగవతా ధమ్మచక్కే’’తి వుత్తం.

    Dhammacakketi paṭivedhañāṇe ca desanāñāṇe ca. Bodhipallaṅke nisinnassa hi bhagavato catūsu saccesu dvādasākāraṃ paṭivedhañāṇampi isipatane nisinnassa dvādasākārameva saccadesanāya pavattakadesanāñāṇampi dhammacakkaṃ nāma. Ubhayampi hetaṃ dasabalassa pavattañāṇameva. Taṃ imāya desanāya pakāsentena bhagavatā dhammacakkaṃ pavattitaṃ nāma. Taṃ panetaṃ dhammacakkaṃ yāva aññātakoṇḍaññatthero aṭṭhārasahi brahmakoṭīhi saddhiṃ sotāpattiphale na patiṭṭhāti, tāva bhagavā pavatteti nāma, patiṭṭhite pana pavattitaṃ nāma. Taṃ sandhāya ‘‘pavattite ca bhagavatā dhammacakke’’ti vuttaṃ.

    భుమ్మా దేవాతి భూమట్ఠకా దేవా. సద్దమనుస్సావేసున్తి ఏకప్పహారేనేవ సాధుకారం దత్వా ఏతం భగవతాతిఆదీని వదన్తా సద్దం అనుస్సావయింసు. అప్పటివత్తియన్తి ‘‘నయిదం తథా’’తి పటిలోమం వత్తేతుం అసక్కుణేయ్యం. సన్నిపతితా చేత్థ దేవబ్రహ్మానో దేసనాపరియోసానే ఏకప్పహారేనేవ సాధుకారం అదంసు, సన్నిపాతం అనాగతా పన భుమ్మదేవాదయో తేసం తేసం సద్దం సుత్వా సాధుకారమదంసూతి వేదితబ్బం. తేసు పన పబ్బతరుక్ఖాదీసు నిబ్బత్తా భుమ్మదేవా. తే చాతుమహారాజికపరియాపన్నా హోన్తాపి ఇధ విసుం కత్వా వుత్తా. చాతుమహారాజికాతి చ ధతరట్ఠవిరూళ్హకవిరూపక్ఖకువేరసఙ్ఖాతా చతుమహారాజా దేవతా ఏతేసన్తి చాతుమహారాజికా. తే సినేరువేమజ్ఝే హోన్తి. తేసు పబ్బతట్ఠకాపి అత్థి ఆకాసట్ఠకాపి. తేసం పరమ్పరా చక్కవాళపబ్బతం పత్తా. ఖిడ్డాపదోసికా మనోపదోసికా సీతవలాహకా ఉణ్హవలాహకా చన్దిమా దేవపుత్తో సూరియో దేవపుత్తోతి ఏతే సబ్బేపి చాతుమహారాజికదేవలోకట్ఠా ఏవ. తేత్తింస జనా తత్థ ఉప్పన్నాతి తావతింసా. అపిచ ‘‘తావతింసా’’తి తేసం దేవానం నామమేవాతిపి వుత్తం. తేపి అత్థి పబ్బతట్ఠకా అత్థి ఆకాసట్ఠకా. తేసం పరమ్పరా చక్కవాళపబ్బతం పత్తా, తథా యామాదీనం. ఏకదేవలోకేపి హి దేవానం పరమ్పరా చక్కవాళపబ్బతం అప్పత్తా నామ నత్థి. దిబ్బం సుఖం యాతా పయాతా సమ్పత్తాతి యామా. తుట్ఠా పహట్ఠాతి తుసితా. పకతిపటియత్తారమ్మణతో అతిరేకేన రమితుకామకాలే యథారుచితే భోగే నిమ్మినిత్వా నిమ్మినిత్వా రమన్తీతి నిమ్మానరతీ. చిత్తాచారం ఞత్వా పరనిమ్మితేసు భోగేసు వసం వత్తేన్తీతి పరనిమ్మితవసవత్తీ. బ్రహ్మకాయే బ్రహ్మఘటాయ నియుత్తాతి బ్రహ్మకాయికా. సబ్బేపి పఞ్చవోకారబ్రహ్మానో గహితా.

    Bhummādevāti bhūmaṭṭhakā devā. Saddamanussāvesunti ekappahāreneva sādhukāraṃ datvā etaṃ bhagavatātiādīni vadantā saddaṃ anussāvayiṃsu. Appaṭivattiyanti ‘‘nayidaṃ tathā’’ti paṭilomaṃ vattetuṃ asakkuṇeyyaṃ. Sannipatitā cettha devabrahmāno desanāpariyosāne ekappahāreneva sādhukāraṃ adaṃsu, sannipātaṃ anāgatā pana bhummadevādayo tesaṃ tesaṃ saddaṃ sutvā sādhukāramadaṃsūti veditabbaṃ. Tesu pana pabbatarukkhādīsu nibbattā bhummadevā. Te cātumahārājikapariyāpannā hontāpi idha visuṃ katvā vuttā. Cātumahārājikāti ca dhataraṭṭhavirūḷhakavirūpakkhakuverasaṅkhātā catumahārājā devatā etesanti cātumahārājikā. Te sineruvemajjhe honti. Tesu pabbataṭṭhakāpi atthi ākāsaṭṭhakāpi. Tesaṃ paramparā cakkavāḷapabbataṃ pattā. Khiḍḍāpadosikā manopadosikā sītavalāhakā uṇhavalāhakā candimā devaputto sūriyo devaputtoti ete sabbepi cātumahārājikadevalokaṭṭhā eva. Tettiṃsa janā tattha uppannāti tāvatiṃsā. Apica ‘‘tāvatiṃsā’’ti tesaṃ devānaṃ nāmamevātipi vuttaṃ. Tepi atthi pabbataṭṭhakā atthi ākāsaṭṭhakā. Tesaṃ paramparā cakkavāḷapabbataṃ pattā, tathā yāmādīnaṃ. Ekadevalokepi hi devānaṃ paramparā cakkavāḷapabbataṃ appattā nāma natthi. Dibbaṃ sukhaṃ yātā payātā sampattāti yāmā. Tuṭṭhā pahaṭṭhāti tusitā. Pakatipaṭiyattārammaṇato atirekena ramitukāmakāle yathārucite bhoge nimminitvā nimminitvā ramantīti nimmānaratī. Cittācāraṃ ñatvā paranimmitesu bhogesu vasaṃ vattentīti paranimmitavasavattī. Brahmakāye brahmaghaṭāya niyuttāti brahmakāyikā. Sabbepi pañcavokārabrahmāno gahitā.

    తేన ఖణేనాతి వచనం విసేసేత్వా తేన ముహుత్తేనాతి వుత్తం. ముహుత్తసఙ్ఖాతేన ఖణేన, న పరమత్థఖణేనాతి వుత్తం హోతి. యావ బ్రహ్మలోకాతి బ్రహ్మలోకం అన్తోకత్వా. సద్దోతి సాధుకారసద్దో. దససహస్సీతి దససహస్సచక్కవాళవతీ. సఙ్కమ్పీతి ఉద్ధం ఉగ్గచ్ఛన్తీ సుట్ఠు కమ్పి. సమ్పకమ్పీతి ఉద్ధం ఉగ్గచ్ఛన్తీ అధో ఓక్కమన్తీ సుట్ఠు పకమ్పి. సమ్పవేధీతి చతుదిసా గచ్ఛన్తీ సుట్ఠు పవేధి. సమ్బుద్ధభావాయ మాతుకుచ్ఛిం ఓక్కమన్తే చ బోధిసత్తే తతో నిక్ఖమన్తే చ మహాపథవీ పుఞ్ఞతేజేన అకమ్పిత్థ, అభిసమ్బోధియం పటివేధఞాణతేజేన. ధమ్మచక్కప్పవత్తనే దేసనాఞాణతేజేన సాధుకారం దాతుకామా వియ పథవీ దేవతానుభావేన అకమ్పిత్థ, ఆయుసఙ్ఖారోస్సజ్జనే మహాపరినిబ్బానే చ కారుఞ్ఞేన చిత్తసఙ్ఖోభం అసహమానా వియ పథవీ దేవతానుభావేన అకమ్పిత్థ. అప్పమాణోతి వుద్ధప్పమాణో. ఉళారోతి ఏత్థ ‘‘ఉళారాని ఉళారాని ఖాదనీయాని ఖాదన్తీ’’తిఆదీసు (మ॰ ని॰ ౧.౩౬౬) మధురం ఉళారన్తి వుత్తం. ‘‘ఉళారాయ వత్థభోగాయ చిత్తం న నమతీ’’తిఆదీసు (అ॰ ని॰ ౯.౨౦) పణీతం ఉళారన్తి వుత్తం. ‘‘ఉళారాయ ఖలు భవం వచ్ఛాయనో సమణం గోతమం పసంసాయ పసంసతీ’’తిఆదీసు సేట్ఠం ఉళారన్తి వుత్తం. ఇధ పన ‘‘విపులో ఉళారో’’తి వుత్తో. ఓభాసోతి దేసనాఞాణానుభావేన చ దేవతానుభావేన చ జాతఓభాసో. లోకేతి చక్కవాళస్స దససహస్సియంయేవ. అతిక్కమ్మేవ దేవానం దేవానుభావన్తి దేవానం అయమానుభావో – నివత్థవత్థప్పభా ద్వాదస యోజనాని ఫరతి, తథా సరీరస్స అలఙ్కారస్స విమానస్స చ. తం దేవానం దేవానుభావం అతిక్కమిత్వాయేవాతి అత్థో. ఉదానన్తి సోమనస్సఞాణమయికం ఉదాహారం. ఉదానేసీతి ఉదాహరి. అఞ్ఞాసి వత, భో కోణ్డఞ్ఞోతి ఇమస్సపి ఉదానస్స ఉదాహరణఘోసో దససహస్సిలోకధాతుం ఫరిత్వా అట్ఠాసి. అఞ్ఞాసికోణ్డఞ్ఞోతి భుసం ఞాతకోణ్డఞ్ఞోతి అత్థో.

    Tena khaṇenāti vacanaṃ visesetvā tena muhuttenāti vuttaṃ. Muhuttasaṅkhātena khaṇena, na paramatthakhaṇenāti vuttaṃ hoti. Yāva brahmalokāti brahmalokaṃ antokatvā. Saddoti sādhukārasaddo. Dasasahassīti dasasahassacakkavāḷavatī. Saṅkampīti uddhaṃ uggacchantī suṭṭhu kampi. Sampakampīti uddhaṃ uggacchantī adho okkamantī suṭṭhu pakampi. Sampavedhīti catudisā gacchantī suṭṭhu pavedhi. Sambuddhabhāvāya mātukucchiṃ okkamante ca bodhisatte tato nikkhamante ca mahāpathavī puññatejena akampittha, abhisambodhiyaṃ paṭivedhañāṇatejena. Dhammacakkappavattane desanāñāṇatejena sādhukāraṃ dātukāmā viya pathavī devatānubhāvena akampittha, āyusaṅkhārossajjane mahāparinibbāne ca kāruññena cittasaṅkhobhaṃ asahamānā viya pathavī devatānubhāvena akampittha. Appamāṇoti vuddhappamāṇo. Uḷāroti ettha ‘‘uḷārāni uḷārāni khādanīyāni khādantī’’tiādīsu (ma. ni. 1.366) madhuraṃ uḷāranti vuttaṃ. ‘‘Uḷārāya vatthabhogāya cittaṃ na namatī’’tiādīsu (a. ni. 9.20) paṇītaṃ uḷāranti vuttaṃ. ‘‘Uḷārāya khalu bhavaṃ vacchāyano samaṇaṃ gotamaṃ pasaṃsāya pasaṃsatī’’tiādīsu seṭṭhaṃ uḷāranti vuttaṃ. Idha pana ‘‘vipulo uḷāro’’ti vutto. Obhāsoti desanāñāṇānubhāvena ca devatānubhāvena ca jātaobhāso. Loketi cakkavāḷassa dasasahassiyaṃyeva. Atikkammeva devānaṃ devānubhāvanti devānaṃ ayamānubhāvo – nivatthavatthappabhā dvādasa yojanāni pharati, tathā sarīrassa alaṅkārassa vimānassa ca. Taṃ devānaṃ devānubhāvaṃ atikkamitvāyevāti attho. Udānanti somanassañāṇamayikaṃ udāhāraṃ. Udānesīti udāhari. Aññāsi vata, bho koṇḍaññoti imassapi udānassa udāharaṇaghoso dasasahassilokadhātuṃ pharitvā aṭṭhāsi. Aññāsikoṇḍaññoti bhusaṃ ñātakoṇḍaññoti attho.

    చక్ఖుఆదీనం నిద్దేసే దస్సనట్ఠేనాతిఆదీసు ఏకమేవ ఞాణం యథావుత్తస్స నేయ్యస్స చక్ఖు వియ దస్సనకిచ్చకరణేన చక్ఖు. ఞాణకిచ్చకరణేన ఞాణం. నానప్పకారతో జాననకిచ్చకరణేన పఞ్ఞా. అనవసేసపటివేధకరణేన విజ్జా. సబ్బథా ఓభాసకిచ్చకరణేన ఆలోకో నామాతి అత్థో. చక్ఖుం ధమ్మోతిఆదీసుపి ఏకంయేవ ఞాణం కిచ్చనానత్తేన పఞ్చధా వణ్ణితం. ఆరమ్మణాతి ఉపత్థమ్భనట్ఠేన. గోచరాతి విసయట్ఠేన. దస్సనట్ఠేనాతిఆదీసు ఞాణకిచ్చం పఞ్చధా వుత్తం. ఇమినా నయేన తీసు వారేసు ఏకేకస్మిం పఞ్చ పఞ్చ కత్వా పన్నరస ధమ్మా, పన్నరస అత్థా, ద్వీసు పన్నరసకేసు తింస నిరుత్తియో, పన్నరససు ధమ్మేసు పన్నరససు అత్థేసు తింసాయ నిరుత్తీసూతి సట్ఠి ఞాణాని వేదితబ్బాని. సేసఅరియసచ్చేసుపి ఏసేవ నయో. చతూసు అరియసచ్చేసు ఏకేకస్మిం అరియసచ్చే పన్నరసన్నం పన్నరసన్నం ధమ్మానం అత్థానఞ్చ వసేన సట్ఠి ధమ్మా, సట్ఠి అత్థా, సట్ఠియా ధమ్మేసు సట్ఠియా అత్థేసు చ వీససతం నిరుత్తియో, వీసాధికం సతన్తి అత్థో. సట్ఠియా ధమ్మేసు సట్ఠియా అత్థేసు వీసుత్తరసతే నిరుత్తీసూతి ఏవం చత్తారీసఞ్చ ద్వే చ ఞాణసతాని.

    Cakkhuādīnaṃ niddese dassanaṭṭhenātiādīsu ekameva ñāṇaṃ yathāvuttassa neyyassa cakkhu viya dassanakiccakaraṇena cakkhu. Ñāṇakiccakaraṇena ñāṇaṃ. Nānappakārato jānanakiccakaraṇena paññā. Anavasesapaṭivedhakaraṇena vijjā. Sabbathā obhāsakiccakaraṇena āloko nāmāti attho. Cakkhuṃ dhammotiādīsupi ekaṃyeva ñāṇaṃ kiccanānattena pañcadhā vaṇṇitaṃ. Ārammaṇāti upatthambhanaṭṭhena. Gocarāti visayaṭṭhena. Dassanaṭṭhenātiādīsu ñāṇakiccaṃ pañcadhā vuttaṃ. Iminā nayena tīsu vāresu ekekasmiṃ pañca pañca katvā pannarasa dhammā, pannarasa atthā, dvīsu pannarasakesu tiṃsa niruttiyo, pannarasasu dhammesu pannarasasu atthesu tiṃsāya niruttīsūti saṭṭhi ñāṇāni veditabbāni. Sesaariyasaccesupi eseva nayo. Catūsu ariyasaccesu ekekasmiṃ ariyasacce pannarasannaṃ pannarasannaṃ dhammānaṃ atthānañca vasena saṭṭhi dhammā, saṭṭhi atthā, saṭṭhiyā dhammesu saṭṭhiyā atthesu ca vīsasataṃ niruttiyo, vīsādhikaṃ satanti attho. Saṭṭhiyā dhammesu saṭṭhiyā atthesu vīsuttarasate niruttīsūti evaṃ cattārīsañca dve ca ñāṇasatāni.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / పటిసమ్భిదామగ్గపాళి • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ౧. ధమ్మచక్కపవత్తనవారో • 1. Dhammacakkapavattanavāro


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact