| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
੬. ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਕਥਾ
6. Paṭisambhidākathā
੧. ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਪવਤ੍ਤਨવਾਰੋ
1. Dhammacakkapavattanavāro
੩੦. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਇਸਿਪਤਨੇ ਮਿਗਦਾਯੇ। ਤਤ੍ਰ ਖੋ ਭਗવਾ ਪਞ੍ਚવਗ੍ਗਿਯੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ –
30. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā bārāṇasiyaṃ viharati isipatane migadāye. Tatra kho bhagavā pañcavaggiye bhikkhū āmantesi –
‘‘ਦ੍વੇਮੇ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਨ੍ਤਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤੇਨ ਨ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਾ। ਕਤਮੇ ਦ੍વੇ? ਯੋ ਚਾਯਂ ਕਾਮੇਸੁ ਕਾਮਸੁਖਲ੍ਲਿਕਾਨੁਯੋਗੋ ਹੀਨੋ ਗਮ੍ਮੋ ਪੋਥੁਜ੍ਜਨਿਕੋ ਅਨਰਿਯੋ ਅਨਤ੍ਥਸਂਹਿਤੋ; ਯੋ ਚਾਯਂ ਅਤ੍ਤਕਿਲਮਥਾਨੁਯੋਗੋ ਦੁਕ੍ਖੋ ਅਨਰਿਯੋ ਅਨਤ੍ਥਸਂਹਿਤੋ। ਏਤੇ ਖੋ 1, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਭੋ ਅਨ੍ਤੇ ਅਨੁਪਗਮ੍ਮ ਮਜ੍ਝਿਮਾ ਪਟਿਪਦਾ ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਚਕ੍ਖੁਕਰਣੀ ਞਾਣਕਰਣੀ ਉਪਸਮਾਯ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ ਸਮ੍ਬੋਧਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ।
‘‘Dveme , bhikkhave, antā pabbajitena na sevitabbā. Katame dve? Yo cāyaṃ kāmesu kāmasukhallikānuyogo hīno gammo pothujjaniko anariyo anatthasaṃhito; yo cāyaṃ attakilamathānuyogo dukkho anariyo anatthasaṃhito. Ete kho 2, bhikkhave, ubho ante anupagamma majjhimā paṭipadā tathāgatena abhisambuddhā cakkhukaraṇī ñāṇakaraṇī upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattati.
‘‘ਕਤਮਾ ਚ ਸਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਜ੍ਝਿਮਾ ਪਟਿਪਦਾ ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਚਕ੍ਖੁਕਰਣੀ ਞਾਣਕਰਣੀ ਉਪਸਮਾਯ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ ਸਮ੍ਬੋਧਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ? ਅਯਮੇવ ਅਰਿਯੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ…ਪੇ॰… ਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧਿ। ਅਯਂ ਖੋ ਸਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਜ੍ਝਿਮਾ ਪਟਿਪਦਾ ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਚਕ੍ਖੁਕਰਣੀ ਞਾਣਕਰਣੀ ਉਪਸਮਾਯ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ ਸਮ੍ਬੋਧਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ।
‘‘Katamā ca sā, bhikkhave, majjhimā paṭipadā tathāgatena abhisambuddhā cakkhukaraṇī ñāṇakaraṇī upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattati? Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi. Ayaṃ kho sā, bhikkhave, majjhimā paṭipadā tathāgatena abhisambuddhā cakkhukaraṇī ñāṇakaraṇī upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattati.
‘‘ਇਦਂ ਖੋ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ। ਜਾਤਿਪਿ ਦੁਕ੍ਖਾ, ਜਰਾਪਿ ਦੁਕ੍ਖਾ, ਬ੍ਯਾਧਿਪਿ ਦੁਕ੍ਖੋ, ਮਰਣਮ੍ਪਿ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਅਪ੍ਪਿਯੇਹਿ ਸਮ੍ਪਯੋਗੋ ਦੁਕ੍ਖੋ, ਪਿਯੇਹਿ વਿਪ੍ਪਯੋਗੋ ਦੁਕ੍ਖੋ, ਯਮ੍ਪਿਚ੍ਛਂ ਨ ਲਭਤਿ ਤਮ੍ਪਿ ਦੁਕ੍ਖਂ; ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਪਞ੍ਚੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਦੁਕ੍ਖਾ। ਇਦਂ ਖੋ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ – ਯਾਯਂ ਤਣ੍ਹਾ ਪੋਨੋਭવਿਕਾ ਨਨ੍ਦਿਰਾਗਸਹਗਤਾ ਤਤ੍ਰਤਤ੍ਰਾਭਿਨਨ੍ਦਿਨੀ , ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਕਾਮਤਣ੍ਹਾ, ਭવਤਣ੍ਹਾ, વਿਭવਤਣ੍ਹਾ। ਇਦਂ ਖੋ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ – ਯੋ ਤਸ੍ਸਾਯੇવ ਤਣ੍ਹਾਯ ਅਸੇਸવਿਰਾਗਨਿਰੋਧੋ ਚਾਗੋ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੋ ਮੁਤ੍ਤਿ ਅਨਾਲਯੋ। ਇਦਂ ਖੋ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ – ਅਯਮੇવ ਅਰਿਯੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ…ਪੇ॰… ਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧਿ।
‘‘Idaṃ kho pana, bhikkhave, dukkhaṃ ariyasaccaṃ. Jātipi dukkhā, jarāpi dukkhā, byādhipi dukkho, maraṇampi dukkhaṃ, appiyehi sampayogo dukkho, piyehi vippayogo dukkho, yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ; saṃkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā. Idaṃ kho pana, bhikkhave, dukkhasamudayaṃ ariyasaccaṃ – yāyaṃ taṇhā ponobhavikā nandirāgasahagatā tatratatrābhinandinī , seyyathidaṃ – kāmataṇhā, bhavataṇhā, vibhavataṇhā. Idaṃ kho pana, bhikkhave, dukkhanirodhaṃ ariyasaccaṃ – yo tassāyeva taṇhāya asesavirāganirodho cāgo paṭinissaggo mutti anālayo. Idaṃ kho pana, bhikkhave, dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ – ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi.
‘‘‘ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚ’ਨ੍ਤਿ ਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਨਨੁਸ੍ਸੁਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਚਕ੍ਖੁਂ ਉਦਪਾਦਿ, ਞਾਣਂ ਉਦਪਾਦਿ, ਪਞ੍ਞਾ ਉਦਪਾਦਿ, વਿਜ੍ਜਾ ਉਦਪਾਦਿ, ਆਲੋਕੋ ਉਦਪਾਦਿ। ‘ਤਂ ਖੋ ਪਨਿਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ ਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ…ਪੇ॰… ਪਰਿਞ੍ਞਾਤਨ੍ਤਿ ਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਨਨੁਸ੍ਸੁਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਚਕ੍ਖੁਂ ਉਦਪਾਦਿ, ਞਾਣਂ ਉਦਪਾਦਿ, ਪਞ੍ਞਾ ਉਦਪਾਦਿ, વਿਜ੍ਜਾ ਉਦਪਾਦਿ, ਆਲੋਕੋ ਉਦਪਾਦਿ।
‘‘‘Idaṃ dukkhaṃ ariyasacca’nti me, bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi. ‘Taṃ kho panidaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ pariññeyya’nti me, bhikkhave…pe… pariññātanti me, bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi.
‘‘‘ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚ’ਨ੍ਤਿ ਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਨਨੁਸ੍ਸੁਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਚਕ੍ਖੁਂ ਉਦਪਾਦਿ, ਞਾਣਂ ਉਦਪਾਦਿ, ਪਞ੍ਞਾ ਉਦਪਾਦਿ, વਿਜ੍ਜਾ ਉਦਪਾਦਿ, ਆਲੋਕੋ ਉਦਪਾਦਿ। ‘ਤਂ ਖੋ ਪਨਿਦਂ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ ਪਹਾਤਬ੍ਬ’ਨ੍ਤਿ ਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ…ਪੇ॰… ਪਹੀਨਨ੍ਤਿ ਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਨਨੁਸ੍ਸੁਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਚਕ੍ਖੁਂ ਉਦਪਾਦਿ, ਞਾਣਂ ਉਦਪਾਦਿ, ਪਞ੍ਞਾ ਉਦਪਾਦਿ, વਿਜ੍ਜਾ ਉਦਪਾਦਿ, ਆਲੋਕੋ ਉਦਪਾਦਿ।
‘‘‘Idaṃ dukkhasamudayaṃ ariyasacca’nti me, bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi. ‘Taṃ kho panidaṃ dukkhasamudayaṃ ariyasaccaṃ pahātabba’nti me, bhikkhave…pe… pahīnanti me, bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi.
‘‘‘ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚ’ਨ੍ਤਿ ਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਨਨੁਸ੍ਸੁਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਚਕ੍ਖੁਂ ਉਦਪਾਦਿ, ਞਾਣਂ ਉਦਪਾਦਿ, ਪਞ੍ਞਾ ਉਦਪਾਦਿ, વਿਜ੍ਜਾ ਉਦਪਾਦਿ, ਆਲੋਕੋ ਉਦਪਾਦਿ। ‘ਤਂ ਖੋ ਪਨਿਦਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬ’ਨ੍ਤਿ ਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ…ਪੇ॰… ਸਚ੍ਛਿਕਤਨ੍ਤਿ ਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਨਨੁਸ੍ਸੁਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਚਕ੍ਖੁਂ ਉਦਪਾਦਿ, ਞਾਣਂ ਉਦਪਾਦਿ, ਪਞ੍ਞਾ ਉਦਪਾਦਿ, વਿਜ੍ਜਾ ਉਦਪਾਦਿ, ਆਲੋਕੋ ਉਦਪਾਦਿ।
‘‘‘Idaṃ dukkhanirodhaṃ ariyasacca’nti me, bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi. ‘Taṃ kho panidaṃ dukkhanirodhaṃ ariyasaccaṃ sacchikātabba’nti me, bhikkhave…pe… sacchikatanti me, bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi.
‘‘‘ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚ’ਨ੍ਤਿ ਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਨਨੁਸ੍ਸੁਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਚਕ੍ਖੁਂ ਉਦਪਾਦਿ, ਞਾਣਂ ਉਦਪਾਦਿ, ਪਞ੍ਞਾ ਉਦਪਾਦਿ, વਿਜ੍ਜਾ ਉਦਪਾਦਿ, ਆਲੋਕੋ ਉਦਪਾਦਿ। ‘ਤਂ ਖੋ ਪਨਿਦਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ ਭਾવੇਤਬ੍ਬ’ਨ੍ਤਿ ਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ…ਪੇ॰… ਭਾવਿਤਨ੍ਤਿ ਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਨਨੁਸ੍ਸੁਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਚਕ੍ਖੁਂ ਉਦਪਾਦਿ, ਞਾਣਂ ਉਦਪਾਦਿ, ਪਞ੍ਞਾ ਉਦਪਾਦਿ, વਿਜ੍ਜਾ ਉਦਪਾਦਿ, ਆਲੋਕੋ ਉਦਪਾਦਿ।
‘‘‘Idaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasacca’nti me, bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi. ‘Taṃ kho panidaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ bhāvetabba’nti me, bhikkhave…pe… bhāvitanti me, bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi.
‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ ਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਮੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚੇਸੁ ਏવਂ ਤਿਪਰਿવਟ੍ਟਂ ਦ੍વਾਦਸਾਕਾਰਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਨ ਸੁવਿਸੁਦ੍ਧਂ ਅਹੋਸਿ , ਨੇવ ਤਾવਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ , ਸਦੇવਕੇ ਲੋਕੇ ਸਮਾਰਕੇ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਕੇ ਸਸ੍ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿਯਾ ਪਜਾਯ ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਯ ‘ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ’ਤਿ ਪਚ੍ਚਞ੍ਞਾਸਿਂ। ਯਤੋ ਚ ਖੋ ਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਮੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚੇਸੁ ਏવਂ ਤਿਪਰਿવਟ੍ਟਂ ਦ੍વਾਦਸਾਕਾਰਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਸੁવਿਸੁਦ੍ਧਂ ਅਹੋਸਿ, ਅਥਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਦੇવਕੇ ਲੋਕੇ ਸਮਾਰਕੇ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਕੇ ਸਸ੍ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿਯਾ ਪਜਾਯ ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਯ ‘ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ’ਤਿ ਪਚ੍ਚਞ੍ਞਾਸਿਂ। ਞਾਣਞ੍ਚ ਪਨ ਮੇ ਦਸ੍ਸਨਂ ਉਦਪਾਦਿ – ‘ਅਕੁਪ੍ਪਾ ਮੇ વਿਮੁਤ੍ਤਿ, ਅਯਮਨ੍ਤਿਮਾ ਜਾਤਿ, ਨਤ੍ਥਿ ਦਾਨਿ ਪੁਨਬ੍ਭવੋ’’’ਤਿ।
‘‘Yāvakīvañca me, bhikkhave, imesu catūsu ariyasaccesu evaṃ tiparivaṭṭaṃ dvādasākāraṃ yathābhūtaṃ ñāṇadassanaṃ na suvisuddhaṃ ahosi , neva tāvāhaṃ, bhikkhave , sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya ‘anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho’ti paccaññāsiṃ. Yato ca kho me, bhikkhave, imesu catūsu ariyasaccesu evaṃ tiparivaṭṭaṃ dvādasākāraṃ yathābhūtaṃ ñāṇadassanaṃ suvisuddhaṃ ahosi, athāhaṃ, bhikkhave, sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya ‘anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho’ti paccaññāsiṃ. Ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādi – ‘akuppā me vimutti, ayamantimā jāti, natthi dāni punabbhavo’’’ti.
ਇਦਮવੋਚ ਭਗવਾ। ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਪਞ੍ਚવਗ੍ਗਿਯਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਭਾਸਿਤਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦੁਨ੍ਤਿ।
Idamavoca bhagavā. Attamanā pañcavaggiyā bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.
ਇਮਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਪਨ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣਸ੍ਮਿਂ ਭਞ੍ਞਮਾਨੇ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞਸ੍ਸ વਿਰਜਂ વੀਤਮਲਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਖੁਂ ਉਦਪਾਦਿ – ‘‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਮੁਦਯਧਮ੍ਮਂ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਨਿਰੋਧਧਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ।
Imasmiñca pana veyyākaraṇasmiṃ bhaññamāne āyasmato koṇḍaññassa virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti.
ਪવਤ੍ਤਿਤੇ ਚ ਪਨ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕੇ ਭੁਮ੍ਮਾ 3 ਦੇવਾ ਸਦ੍ਦਮਨੁਸ੍ਸਾવੇਸੁਂ – ‘‘ਏਤਂ ਭਗવਤਾ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਇਸਿਪਤਨੇ ਮਿਗਦਾਯੇ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤਿਤਂ ਅਪ੍ਪਟਿવਤ੍ਤਿਯਂ ਸਮਣੇਨ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਨ વਾ ਦੇવੇਨ વਾ ਮਾਰੇਨ વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨਾ વਾ ਕੇਨਚਿ વਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿ। ਭੁਮ੍ਮਾਨਂ ਦੇવਾਨਂ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਚਾਤੁਮਹਾਰਾਜਿਕਾ 4 ਦੇવਾ ਸਦ੍ਦਮਨੁਸ੍ਸਾવੇਸੁਂ…ਪੇ॰… ਚਾਤੁਮਹਾਰਾਜਿਕਾਨਂ ਦੇવਾਨਂ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤਾવਤਿਂਸਾ ਦੇવਾ…ਪੇ॰… ਯਾਮਾ ਦੇવਾ…ਪੇ॰… ਤੁਸਿਤਾ ਦੇવਾ…ਪੇ॰… ਨਿਮ੍ਮਾਨਰਤੀ ਦੇવਾ…ਪੇ॰… ਪਰਨਿਮ੍ਮਿਤવਸવਤ੍ਤੀ ਦੇવਾ…ਪੇ॰… ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਾਯਿਕਾ ਦੇવਾ ਸਦ੍ਦਮਨੁਸ੍ਸਾવੇਸੁਂ – ‘‘ਏਤਂ ਭਗવਤਾ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਇਸਿਪਤਨੇ ਮਿਗਦਾਯੇ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤਿਤਂ ਅਪ੍ਪਟਿવਤ੍ਤਿਯਂ ਸਮਣੇਨ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਨ વਾ ਦੇવੇਨ વਾ ਮਾਰੇਨ વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨਾ વਾ ਕੇਨਚਿ વਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿ।
Pavattite ca pana bhagavatā dhammacakke bhummā 5 devā saddamanussāvesuṃ – ‘‘etaṃ bhagavatā bārāṇasiyaṃ isipatane migadāye anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ appaṭivattiyaṃ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmi’’nti. Bhummānaṃ devānaṃ saddaṃ sutvā cātumahārājikā 6 devā saddamanussāvesuṃ…pe… cātumahārājikānaṃ devānaṃ saddaṃ sutvā tāvatiṃsā devā…pe… yāmā devā…pe… tusitā devā…pe… nimmānaratī devā…pe… paranimmitavasavattī devā…pe… brahmakāyikā devā saddamanussāvesuṃ – ‘‘etaṃ bhagavatā bārāṇasiyaṃ isipatane migadāye anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ appaṭivattiyaṃ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmi’’nti.
ਇਤਿਹ ਤੇਨ ਖਣੇਨ ਤੇਨ ਲਯੇਨ ਤੇਨ ਮੁਹੁਤ੍ਤੇਨ ਯਾવ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਾ ਸਦ੍ਦੋ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਚ੍ਛਿ। ਅਯਞ੍ਚ ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਲੋਕਧਾਤੁ ਸਂਕਮ੍ਪਿ ਸਮ੍ਪਕਮ੍ਪਿ ਸਮ੍ਪવੇਧਿ, ਅਪ੍ਪਮਾਣੋ ਚ ਉਲ਼ਾਰੋ ਓਭਾਸੋ ਲੋਕੇ ਪਾਤੁਰਹੋਸਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ 7 ਦੇવਾਨਂ ਦੇવਾਨੁਭਾવਨ੍ਤਿ।
Itiha tena khaṇena tena layena tena muhuttena yāva brahmalokā saddo abbhuggacchi. Ayañca dasasahassī lokadhātu saṃkampi sampakampi sampavedhi, appamāṇo ca uḷāro obhāso loke pāturahosi atikkamma 8 devānaṃ devānubhāvanti.
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਇਮਂ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸਿ – ‘‘ਅਞ੍ਞਾਸਿ વਤ, ਭੋ, ਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞੋ; ਅਞ੍ਞਾਸਿ વਤ, ਭੋ, ਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞੋ’’ਤਿ। ਇਤਿ ਹਿਦਂ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਾਸਿਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞੋ ਤ੍વੇવ 9 ਨਾਮਂ ਅਹੋਸਿ।
Atha kho bhagavā imaṃ udānaṃ udānesi – ‘‘aññāsi vata, bho, koṇḍañño; aññāsi vata, bho, koṇḍañño’’ti. Iti hidaṃ āyasmato koṇḍaññassa aññāsikoṇḍañño tveva 10 nāmaṃ ahosi.
[ਕ] ‘ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚ’ਨ੍ਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਨਨੁਸ੍ਸੁਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਚਕ੍ਖੁਂ ਉਦਪਾਦਿ, ਞਾਣਂ ਉਦਪਾਦਿ, ਪਞ੍ਞਾ ਉਦਪਾਦਿ, વਿਜ੍ਜਾ ਉਦਪਾਦਿ, ਆਲੋਕੋ ਉਦਪਾਦਿ’’।
[Ka] ‘idaṃ dukkhaṃ ariyasacca’nti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi’’.
ਚਕ੍ਖੁਂ ਉਦਪਾਦੀਤਿ – ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ? ਞਾਣਂ ਉਦਪਾਦੀਤਿ – ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ? ਪਞ੍ਞਾ ਉਦਪਾਦੀਤਿ – ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ? વਿਜ੍ਜਾ ਉਦਪਾਦੀਤਿ – ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ? ਆਲੋਕੋ ਉਦਪਾਦੀਤਿ – ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ? ਚਕ੍ਖੁਂ ਉਦਪਾਦੀਤਿ – ਦਸ੍ਸਨਟ੍ਠੇਨ। ਞਾਣਂ ਉਦਪਾਦੀਤਿ – ਞਾਤਟ੍ਠੇਨ। ਪਞ੍ਞਾ ਉਦਪਾਦੀਤਿ – ਪਜਾਨਨਟ੍ਠੇਨ। વਿਜ੍ਜਾ ਉਦਪਾਦੀਤਿ – ਪਟਿવੇਧਟ੍ਠੇਨ। ਆਲੋਕੋ ਉਦਪਾਦੀਤਿ – ਓਭਾਸਟ੍ਠੇਨ।
Cakkhuṃ udapādīti – kenaṭṭhena? Ñāṇaṃ udapādīti – kenaṭṭhena? Paññā udapādīti – kenaṭṭhena? Vijjā udapādīti – kenaṭṭhena? Āloko udapādīti – kenaṭṭhena? Cakkhuṃ udapādīti – dassanaṭṭhena. Ñāṇaṃ udapādīti – ñātaṭṭhena. Paññā udapādīti – pajānanaṭṭhena. Vijjā udapādīti – paṭivedhaṭṭhena. Āloko udapādīti – obhāsaṭṭhena.
ਚਕ੍ਖੁਂ ਧਮ੍ਮੋ, ਞਾਣਂ ਧਮ੍ਮੋ, ਪਞ੍ਞਾ ਧਮ੍ਮੋ, વਿਜ੍ਜਾ ਧਮ੍ਮੋ, ਆਲੋਕੋ ਧਮ੍ਮੋ। ਇਮੇ ਪਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਾ ਧਮ੍ਮਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਯ ਆਰਮ੍ਮਣਾ ਚੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ ਗੋਚਰਾ ਚ। ਯੇ ਤਸ੍ਸਾ ਆਰਮ੍ਮਣਾ ਤੇ ਤਸ੍ਸਾ ਗੋਚਰਾ। ਯੇ ਤਸ੍ਸਾ ਗੋਚਰਾ ਤੇ ਤਸ੍ਸਾ ਆਰਮ੍ਮਣਾ। ਤੇਨ વੁਚ੍ਚਤਿ – ‘‘ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਞਾਣਂ ਧਮ੍ਮਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ’’।
Cakkhuṃ dhammo, ñāṇaṃ dhammo, paññā dhammo, vijjā dhammo, āloko dhammo. Ime pañca dhammā dhammapaṭisambhidāya ārammaṇā ceva honti gocarā ca. Ye tassā ārammaṇā te tassā gocarā. Ye tassā gocarā te tassā ārammaṇā. Tena vuccati – ‘‘dhammesu ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’.
ਦਸ੍ਸਨਟ੍ਠੋ ਅਤ੍ਥੋ, ਞਾਤਟ੍ਠੋ ਅਤ੍ਥੋ, ਪਜਾਨਨਟ੍ਠੋ ਅਤ੍ਥੋ, ਪਟਿવੇਧਟ੍ਠੋ ਅਤ੍ਥੋ, ਓਭਾਸਟ੍ਠੋ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਮੇ ਪਞ੍ਚ ਅਤ੍ਥਾ ਅਤ੍ਥਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਯ ਆਰਮ੍ਮਣਾ ਚੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ ਗੋਚਰਾ ਚ। ਯੇ ਤਸ੍ਸਾ ਆਰਮ੍ਮਣਾ ਤੇ ਤਸ੍ਸਾ ਗੋਚਰਾ। ਯੇ ਤਸ੍ਸਾ ਗੋਚਰਾ ਤੇ ਤਸ੍ਸਾ ਆਰਮ੍ਮਣਾ। ਤੇਨ વੁਚ੍ਚਤਿ – ‘‘ਅਤ੍ਥੇਸੁ ਞਾਣਂ ਅਤ੍ਥਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ’’।
Dassanaṭṭho attho, ñātaṭṭho attho, pajānanaṭṭho attho, paṭivedhaṭṭho attho, obhāsaṭṭho attho. Ime pañca atthā atthapaṭisambhidāya ārammaṇā ceva honti gocarā ca. Ye tassā ārammaṇā te tassā gocarā. Ye tassā gocarā te tassā ārammaṇā. Tena vuccati – ‘‘atthesu ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā’’.
ਪਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮੇ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਨਿਰੁਤ੍ਤਾਭਿਲਾਪਾ, ਪਞ੍ਚ ਅਤ੍ਥੇ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਨਿਰੁਤ੍ਤਾਭਿਲਾਪਾ। ਇਮਾ ਦਸ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਯਾ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਯ ਆਰਮ੍ਮਣਾ ਚੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ ਗੋਚਰਾ ਚ। ਯੇ ਤਸ੍ਸਾ ਆਰਮ੍ਮਣਾ ਤੇ ਤਸ੍ਸਾ ਗੋਚਰਾ। ਯੇ ਤਸ੍ਸਾ ਗੋਚਰਾ ਤੇ ਤਸ੍ਸਾ ਆਰਮ੍ਮਣਾ। ਤੇਨ વੁਚ੍ਚਤਿ – ‘‘ਨਿਰੁਤ੍ਤੀਸੁ ਞਾਣਂ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ’’।
Pañca dhamme sandassetuṃ byañjananiruttābhilāpā, pañca atthe sandassetuṃ byañjananiruttābhilāpā. Imā dasa niruttiyā niruttipaṭisambhidāya ārammaṇā ceva honti gocarā ca. Ye tassā ārammaṇā te tassā gocarā. Ye tassā gocarā te tassā ārammaṇā. Tena vuccati – ‘‘niruttīsu ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā’’.
ਪਞ੍ਚਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਞਾਣਾਨਿ, ਪਞ੍ਚਸੁ ਅਤ੍ਥੇਸੁ ਞਾਣਾਨਿ, ਦਸਸੁ ਨਿਰੁਤ੍ਤੀਸੁ ਞਾਣਾਨਿ। ਇਮਾਨਿ વੀਸਤਿ ਞਾਣਾਨਿ ਪਟਿਭਾਨਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਯ ਆਰਮ੍ਮਣਾ ਚੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ ਗੋਚਰਾ ਚ। ਯੇ ਤਸ੍ਸਾ ਆਰਮ੍ਮਣਾ ਤੇ ਤਸ੍ਸਾ ਗੋਚਰਾ। ਯੇ ਤਸ੍ਸਾ ਗੋਚਰਾ ਤੇ ਤਸ੍ਸਾ ਆਰਮ੍ਮਣਾ। ਤੇਨ વੁਚ੍ਚਤਿ – ‘‘ਪਟਿਭਾਨੇਸੁ ਞਾਣਂ ਪਟਿਭਾਨਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ’’।
Pañcasu dhammesu ñāṇāni, pañcasu atthesu ñāṇāni, dasasu niruttīsu ñāṇāni. Imāni vīsati ñāṇāni paṭibhānapaṭisambhidāya ārammaṇā ceva honti gocarā ca. Ye tassā ārammaṇā te tassā gocarā. Ye tassā gocarā te tassā ārammaṇā. Tena vuccati – ‘‘paṭibhānesu ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā’’.
‘‘‘ਤਂ ਖੋ ਪਨਿਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਪਰਿਞ੍ਞਾਤਨ੍ਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਨਨੁਸ੍ਸੁਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਚਕ੍ਖੁਂ ਉਦਪਾਦਿ, ਞਾਣਂ ਉਦਪਾਦਿ, ਪਞ੍ਞਾ ਉਦਪਾਦਿ, વਿਜ੍ਜਾ ਉਦਪਾਦਿ, ਆਲੋਕੋ ਉਦਪਾਦਿ’’।
‘‘‘Taṃ kho panidaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ pariññeyya’nti…pe… pariññātanti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi’’.
ਚਕ੍ਖੁਂ ਉਦਪਾਦੀਤਿ – ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ? ਞਾਣਂ ਉਦਪਾਦੀਤਿ – ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ? ਪਞ੍ਞਾ ਉਦਪਾਦੀਤਿ – ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ? વਿਜ੍ਜਾ ਉਦਪਾਦੀਤਿ – ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ? ਆਲੋਕੋ ਉਦਪਾਦੀਤਿ – ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ? ਚਕ੍ਖੁਂ ਉਦਪਾਦੀਤਿ – ਦਸ੍ਸਨਟ੍ਠੇਨ। ਞਾਣਂ ਉਦਪਾਦੀਤਿ – ਞਾਤਟ੍ਠੇਨ। ਪਞ੍ਞਾ ਉਦਪਾਦੀਤਿ – ਪਜਾਨਨਟ੍ਠੇਨ। વਿਜ੍ਜਾ ਉਦਪਾਦੀਤਿ – ਪਟਿવੇਧਟ੍ਠੇਨ। ਆਲੋਕੋ ਉਦਪਾਦੀਤਿ – ਓਭਾਸਟ੍ਠੇਨ।
Cakkhuṃ udapādīti – kenaṭṭhena? Ñāṇaṃ udapādīti – kenaṭṭhena? Paññā udapādīti – kenaṭṭhena? Vijjā udapādīti – kenaṭṭhena? Āloko udapādīti – kenaṭṭhena? Cakkhuṃ udapādīti – dassanaṭṭhena. Ñāṇaṃ udapādīti – ñātaṭṭhena. Paññā udapādīti – pajānanaṭṭhena. Vijjā udapādīti – paṭivedhaṭṭhena. Āloko udapādīti – obhāsaṭṭhena.
ਚਕ੍ਖੁਂ ਧਮ੍ਮੋ, ਞਾਣਂ ਧਮ੍ਮੋ, ਪਞ੍ਞਾ ਧਮ੍ਮੋ, વਿਜ੍ਜਾ ਧਮ੍ਮੋ, ਆਲੋਕੋ ਧਮ੍ਮੋ। ਇਮੇ ਪਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਾ ਧਮ੍ਮਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਯ ਆਰਮ੍ਮਣਾ ਚੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ ਗੋਚਰਾ ਚ । ਯੇ ਤਸ੍ਸਾ ਆਰਮ੍ਮਣਾ ਤੇ ਤਸ੍ਸਾ ਗੋਚਰਾ। ਯੇ ਤਸ੍ਸਾ ਗੋਚਰਾ ਤੇ ਤਸ੍ਸਾ ਆਰਮ੍ਮਣਾ। ਤੇਨ વੁਚ੍ਚਤਿ – ‘‘ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਞਾਣਂ ਧਮ੍ਮਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ’’।
Cakkhuṃ dhammo, ñāṇaṃ dhammo, paññā dhammo, vijjā dhammo, āloko dhammo. Ime pañca dhammā dhammapaṭisambhidāya ārammaṇā ceva honti gocarā ca . Ye tassā ārammaṇā te tassā gocarā. Ye tassā gocarā te tassā ārammaṇā. Tena vuccati – ‘‘dhammesu ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’.
ਦਸ੍ਸਨਟ੍ਠੋ ਅਤ੍ਥੋ, ਞਾਤਟ੍ਠੋ ਅਤ੍ਥੋ, ਪਜਾਨਨਟ੍ਠੋ ਅਤ੍ਥੋ, ਪਟਿવੇਧਟ੍ਠੋ ਅਤ੍ਥੋ, ਓਭਾਸਟ੍ਠੋ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਮੇ ਪਞ੍ਚ ਅਤ੍ਥਾ ਅਤ੍ਥਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਯ ਆਰਮ੍ਮਣਾ ਚੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ ਗੋਚਰਾ ਚ। ਯੇ ਤਸ੍ਸਾ ਆਰਮ੍ਮਣਾ ਤੇ ਤਸ੍ਸਾ ਗੋਚਰਾ। ਯੇ ਤਸ੍ਸਾ ਗੋਚਰਾ ਤੇ ਤਸ੍ਸਾ ਆਰਮ੍ਮਣਾ। ਤੇਨ વੁਚ੍ਚਤਿ – ‘‘ਅਤ੍ਥੇਸੁ ਞਾਣਂ ਅਤ੍ਥਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ’’।
Dassanaṭṭho attho, ñātaṭṭho attho, pajānanaṭṭho attho, paṭivedhaṭṭho attho, obhāsaṭṭho attho. Ime pañca atthā atthapaṭisambhidāya ārammaṇā ceva honti gocarā ca. Ye tassā ārammaṇā te tassā gocarā. Ye tassā gocarā te tassā ārammaṇā. Tena vuccati – ‘‘atthesu ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā’’.
ਪਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮੇ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਨਿਰੁਤ੍ਤਾਭਿਲਾਪਾ, ਪਞ੍ਚ ਅਤ੍ਥੇ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਨਿਰੁਤ੍ਤਾਭਿਲਾਪਾ। ਇਮਾ ਦਸ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਯੋ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਯ ਆਰਮ੍ਮਣਾ ਚੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ ਗੋਚਰਾ ਚ। ਯੇ ਤਸ੍ਸਾ ਆਰਮ੍ਮਣਾ ਤੇ ਤਸ੍ਸਾ ਗੋਚਰਾ। ਯੇ ਤਸ੍ਸਾ ਗੋਚਰਾ ਤੇ ਤਸ੍ਸਾ ਆਰਮ੍ਮਣਾ। ਤੇਨ વੁਚ੍ਚਤਿ – ‘‘ਨਿਰੁਤ੍ਤੀਸੁ ਞਾਣਂ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ’’।
Pañca dhamme sandassetuṃ byañjananiruttābhilāpā, pañca atthe sandassetuṃ byañjananiruttābhilāpā. Imā dasa niruttiyo niruttipaṭisambhidāya ārammaṇā ceva honti gocarā ca. Ye tassā ārammaṇā te tassā gocarā. Ye tassā gocarā te tassā ārammaṇā. Tena vuccati – ‘‘niruttīsu ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā’’.
ਪਞ੍ਚਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਞਾਣਾਨਿ, ਪਞ੍ਚਸੁ ਅਤ੍ਥੇਸੁ ਞਾਣਾਨਿ, ਦਸਸੁ ਨਿਰੁਤ੍ਤੀਸੁ ਞਾਣਾਨਿ। ਇਮਾਨਿ વੀਸਤਿ ਞਾਣਾਨਿ ਪਟਿਭਾਨਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਯ ਆਰਮ੍ਮਣਾ ਚੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ ਗੋਚਰਾ ਚ। ਯੇ ਤਸ੍ਸਾ ਆਰਮ੍ਮਣਾ ਤੇ ਤਸ੍ਸਾ ਗੋਚਰਾ। ਯੇ ਤਸ੍ਸਾ ਗੋਚਰਾ ਤੇ ਤਸ੍ਸਾ ਆਰਮ੍ਮਣਾ। ਤੇਨ વੁਚ੍ਚਤਿ – ‘‘ਪਟਿਭਾਨੇਸੁ ਞਾਣਂ ਪਟਿਭਾਨਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ’’।
Pañcasu dhammesu ñāṇāni, pañcasu atthesu ñāṇāni, dasasu niruttīsu ñāṇāni. Imāni vīsati ñāṇāni paṭibhānapaṭisambhidāya ārammaṇā ceva honti gocarā ca. Ye tassā ārammaṇā te tassā gocarā. Ye tassā gocarā te tassā ārammaṇā. Tena vuccati – ‘‘paṭibhānesu ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā’’.
ਦੁਕ੍ਖੇ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚੇ ਪਨ੍ਨਰਸ ਧਮ੍ਮਾ, ਪਨ੍ਨਰਸ ਅਤ੍ਥਾ, ਤਿਂਸ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਯੋ, ਸਟ੍ਠਿ ਞਾਣਾਨਿ।
Dukkhe ariyasacce pannarasa dhammā, pannarasa atthā, tiṃsa niruttiyo, saṭṭhi ñāṇāni.
[ਖ] ‘‘‘ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚ’ਨ੍ਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਨਨੁਸ੍ਸੁਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਚਕ੍ਖੁਂ ਉਦਪਾਦਿ…ਪੇ॰… ਆਲੋਕੋ ਉਦਪਾਦਿ। ‘ਤਂ ਖੋ ਪਨਿਦਂ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ ਪਹਾਤਬ੍ਬ’ਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਪਹੀਨਨ੍ਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਨਨੁਸ੍ਸੁਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਚਕ੍ਖੁਂ ਉਦਪਾਦਿ…ਪੇ॰ … ਆਲੋਕੋ ਉਦਪਾਦਿ…ਪੇ॰…’’।
[Kha] ‘‘‘idaṃ dukkhasamudayaṃ ariyasacca’nti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi…pe… āloko udapādi. ‘Taṃ kho panidaṃ dukkhasamudayaṃ ariyasaccaṃ pahātabba’nti…pe… pahīnanti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi…pe. … āloko udapādi…pe…’’.
ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੇ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚੇ ਪਨ੍ਨਰਸ ਧਮ੍ਮਾ, ਪਨ੍ਨਰਸ ਅਤ੍ਥਾ, ਤਿਂਸ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਯੋ, ਸਟ੍ਠਿ ਞਾਣਾਨਿ।
Dukkhasamudaye ariyasacce pannarasa dhammā, pannarasa atthā, tiṃsa niruttiyo, saṭṭhi ñāṇāni.
[ਗ] ‘‘‘ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚ’ਨ੍ਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਨਨੁਸ੍ਸੁਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਚਕ੍ਖੁਂ ਉਦਪਾਦਿ…ਪੇ॰… ਆਲੋਕੋ ਉਦਪਾਦਿ। ‘ਤਂ ਖੋ ਪਨਿਦਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬ’ਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਸਚ੍ਛਿਕਤਨ੍ਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਨਨੁਸ੍ਸੁਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਚਕ੍ਖੁਂ ਉਦਪਾਦਿ…ਪੇ॰… ਆਲੋਕੋ ਉਦਪਾਦਿ…ਪੇ॰…’’।
[Ga] ‘‘‘idaṃ dukkhanirodhaṃ ariyasacca’nti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi…pe… āloko udapādi. ‘Taṃ kho panidaṃ dukkhanirodhaṃ ariyasaccaṃ sacchikātabba’nti…pe… sacchikatanti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi…pe… āloko udapādi…pe…’’.
ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧੇ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚੇ ਪਨ੍ਨਰਸ ਧਮ੍ਮਾ, ਪਨ੍ਨਰਸ ਅਤ੍ਥਾ, ਤਿਂਸ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਯੋ, ਸਟ੍ਠਿ ਞਾਣਾਨਿ।
Dukkhanirodhe ariyasacce pannarasa dhammā, pannarasa atthā, tiṃsa niruttiyo, saṭṭhi ñāṇāni.
[ਘ] ‘‘‘ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚ’ਨ੍ਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਨਨੁਸ੍ਸੁਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਚਕ੍ਖੁਂ ਉਦਪਾਦਿ…ਪੇ॰… ਆਲੋਕੋ ਉਦਪਾਦਿ। ‘ਤਂ ਖੋ ਪਨਿਦਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ ਭਾવੇਤਬ੍ਬ’ਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਭਾવਿਤਨ੍ਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਨਨੁਸ੍ਸੁਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਚਕ੍ਖੁਂ ਉਦਪਾਦਿ…ਪੇ॰… ਆਲੋਕੋ ਉਦਪਾਦਿ…ਪੇ॰…’’।
[Gha] ‘‘‘idaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasacca’nti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi…pe… āloko udapādi. ‘Taṃ kho panidaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ bhāvetabba’nti…pe… bhāvitanti pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi…pe… āloko udapādi…pe…’’.
ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨਿਯਾ ਪਟਿਪਦਾਯ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚੇ ਪਨ੍ਨਰਸ ਧਮ੍ਮਾ, ਪਨ੍ਨਰਸ ਅਤ੍ਥਾ, ਤਿਂਸ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਯੋ, ਸਟ੍ਠਿ ਞਾਣਾਨਿ।
Dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ariyasacce pannarasa dhammā, pannarasa atthā, tiṃsa niruttiyo, saṭṭhi ñāṇāni.
ਚਤੂਸੁ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚੇਸੁ ਸਟ੍ਠਿ ਧਮ੍ਮਾ, ਸਟ੍ਠਿ ਅਤ੍ਥਾ, વੀਸਤਿਸਤਨਿਰੁਤ੍ਤਿਯੋ, ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਞ੍ਚ ਦ੍વੇ ਚ ਞਾਣਸਤਾਨਿ।
Catūsu ariyasaccesu saṭṭhi dhammā, saṭṭhi atthā, vīsatisataniruttiyo, cattālīsañca dve ca ñāṇasatāni.
Footnotes:
Related texts:
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / ੧. ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਪવਤ੍ਤਨવਾਰવਣ੍ਣਨਾ • 1. Dhammacakkapavattanavāravaṇṇanā
