| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
2. ධම්‌මචක්‌කප්‌පවත්‌තනවග්‌ගො
2. Dhammacakkappavattanavaggo
1. ධම්‌මචක්‌කප්‌පවත්‌තනසුත්‌තවණ්‌ණනා
1. Dhammacakkappavattanasuttavaṇṇanā
1081. දුතියස්‌ස පඨමෙ බාරාණසියන්‌ති එවංනාමකෙ නගරෙ. ඉසිපතනෙ මිගදායෙති ඉසීනං පතනුප්‌පතනවසෙන එවංලද්‌ධනාමෙ මිගානං අභයදානවසෙන දින්‌නත්‌තා මිගදායසඞ්‌ඛාතෙ ආරාමෙ. එත්‌ථ හි උප්‌පන්‌නුප්‌පන්‌නා සබ්‌බඤ්‌ඤුඉසයො පතන්‌ති, ධම්‌මචක්‌කප්‌පවත්‌තනත්‌ථං නිසීදන්‌තීති අත්‌ථො. නන්‌දමූලකපබ්‌භාරතො සත්‌තාහච්‌චයෙන නිරොධසමාපත්‌තිතො වුට්‌ඨිතා අනොතත්‌තදහෙ කතමුඛධොවනාදිකිච්‌චා ආකාසෙන ආගන්‌ත්‌වා පච්‌චෙකබුද්‌ධඉසයොපෙත්‌ථ ඔතරණවසෙන පතන්‌ති, උපොසථත්‌ථඤ්‌ච අනුපොසථත්‌ථඤ්‌ච සන්‌නිපතන්‌ති, ගන්‌ධමාදනං පටිගච්‌ඡන්‌තාපි තතොව උප්‌පතන්‌තීති ඉමිනා ඉසීනං පතනුප්‌පතනවසෙන තං ‘‘ඉසිපතන’’න්‌ති වුච්‌චති.
1081. Dutiyassa paṭhame bārāṇasiyanti evaṃnāmake nagare. Isipatane migadāyeti isīnaṃ patanuppatanavasena evaṃladdhanāme migānaṃ abhayadānavasena dinnattā migadāyasaṅkhāte ārāme. Ettha hi uppannuppannā sabbaññuisayo patanti, dhammacakkappavattanatthaṃ nisīdantīti attho. Nandamūlakapabbhārato sattāhaccayena nirodhasamāpattito vuṭṭhitā anotattadahe katamukhadhovanādikiccā ākāsena āgantvā paccekabuddhaisayopettha otaraṇavasena patanti, uposathatthañca anuposathatthañca sannipatanti, gandhamādanaṃ paṭigacchantāpi tatova uppatantīti iminā isīnaṃ patanuppatanavasena taṃ ‘‘isipatana’’nti vuccati.
ආමන්‌තෙසීති දීපඞ්‌කරපාදමූලෙ කතාභිනීහාරතො පට්‌ඨාය පාරමියො පූරෙන්‌තො අනුපුබ්‌බෙන පච්‌ඡිමභවෙ කතාභිනික්‌ඛමනො අනුපුබ්‌බෙන බොධිමණ්‌ඩං පත්‌වා තත්‌ථ අපරාජිතපල්‌ලඞ්‌කෙ නිසින්‌නො මාරබලං භින්‌දිත්‌වා පඨමයාමෙ පුබ්‌බෙනිවාසං අනුස්‌සරිත්‌වා මජ්‌ඣිමයාමෙ දිබ්‌බචක්‌ඛුං විසොධෙත්‌වා පච්‌ඡිමයාමාවසානෙ දසසහස්‌සිලොකධාතුං උන්‌නාදෙන්‌තො සබ්‌බඤ්‌ඤුතං පත්‌වා සත්‌ත සත්‌තාහානි බොධිමණ්‌ඩෙ වීතිනාමෙත්‌වා මහාබ්‍රහ්‌මුනා ආයාචිතධම්‌මදෙසනො බුද්‌ධචක්‌ඛුනා ලොකං වොලොකෙත්‌වා ලොකානුග්‌ගහෙන බාරාණසිං ගන්‌ත්‌වා පඤ්‌චවග්‌ගියෙ සඤ්‌ඤාපෙත්‌වා ධම්‌මචක්‌කං පවත්‌තෙතුකාමො ආමන්‌තෙසි.
Āmantesīti dīpaṅkarapādamūle katābhinīhārato paṭṭhāya pāramiyo pūrento anupubbena pacchimabhave katābhinikkhamano anupubbena bodhimaṇḍaṃ patvā tattha aparājitapallaṅke nisinno mārabalaṃ bhinditvā paṭhamayāme pubbenivāsaṃ anussaritvā majjhimayāme dibbacakkhuṃ visodhetvā pacchimayāmāvasāne dasasahassilokadhātuṃ unnādento sabbaññutaṃ patvā satta sattāhāni bodhimaṇḍe vītināmetvā mahābrahmunā āyācitadhammadesano buddhacakkhunā lokaṃ voloketvā lokānuggahena bārāṇasiṃ gantvā pañcavaggiye saññāpetvā dhammacakkaṃ pavattetukāmo āmantesi.
ද්‌වෙමෙ, භික්‌ඛවෙ, අන්‌තාති ද්‌වෙ ඉමෙ, භික්‌ඛවෙ, කොට්‌ඨාසා. ඉමස්‌ස පන පදස්‌ස සහ සමුදාහාරෙන සමුදාහාරනිග්‌ඝොසො හෙට්‌ඨා අවීචිං උපරි භවග්‌ගං පත්‌වා දසසහස්‌සිලොකධාතුං පත්‌ථරිත්‌වා අට්‌ඨාසි. තස්‌මිංයෙව සමයෙ අට්‌ඨාරසකොටිසඞ්‌ඛා බ්‍රහ්‌මානො සමාගච්‌ඡිංසු, පච්‌ඡිමදිසාය සූරියො අත්‌ථමෙති, පාචීනදිසාය ආසාළ්‌හනක්‌ඛත්‌තෙන යුත්‌තො පුණ්‌ණචන්‌දො උග්‌ගච්‌ඡති. තස්‌මිං සමයෙ භගවා ඉමං ධම්‌මචක්‌කප්‌පවත්‌තනසුත්‌තං ආරභන්‌තො ‘‘ද්‌වෙමෙ, භික්‌ඛවෙ, අන්‌තා’’තිආදිමාහ.
Dveme, bhikkhave, antāti dve ime, bhikkhave, koṭṭhāsā. Imassa pana padassa saha samudāhārena samudāhāranigghoso heṭṭhā avīciṃ upari bhavaggaṃ patvā dasasahassilokadhātuṃ pattharitvā aṭṭhāsi. Tasmiṃyeva samaye aṭṭhārasakoṭisaṅkhā brahmāno samāgacchiṃsu, pacchimadisāya sūriyo atthameti, pācīnadisāya āsāḷhanakkhattena yutto puṇṇacando uggacchati. Tasmiṃ samaye bhagavā imaṃ dhammacakkappavattanasuttaṃ ārabhanto ‘‘dveme, bhikkhave, antā’’tiādimāha.
තත්‌ථ පබ්‌බජිතෙනාති ගිහිසංයොජනං ඡින්‌දිත්‌වා පබ්‌බජ්‌ජුපගතෙන. න සෙවිතබ්‌බාති න වළඤ්‌ජෙතබ්‌බා . යො චායං කාමෙසු කාමසුඛල්‌ලිකානුයොගොති යො ච අයං වත්‌ථුකාමෙසු කිලෙසකාමසුඛස්‌ස අනුයොගො. හීනොති ලාමකො. ගම්‌මොති ගාමවාසීනං සන්‌තකො. පොථුජ්‌ජනිකොති අන්‌ධබාලජනෙන ආචිණ්‌ණො. අනරියොති න අරියො න විසුද්‌ධො න උත්‌තමො න වා අරියානං සන්‌තකො. අනත්‌ථසංහිතොති න අත්‌ථසංහිතො, හිතසුඛාවහකාරණං අනිස්‌සිතොති අත්‌ථො. අත්‌තකිලමථානුයොගොති අත්‌තනො කිලමථස්‌ස අනුයොගො, අත්‌තනො දුක්‌ඛකරණන්‌ති අත්‌ථො. දුක්‌ඛොති කණ්‌ටකාපස්‌සයසෙය්‍යාදීහි අත්‌තමාරණෙහි දුක්‌ඛාවහො.
Tattha pabbajitenāti gihisaṃyojanaṃ chinditvā pabbajjupagatena. Na sevitabbāti na vaḷañjetabbā . Yo cāyaṃ kāmesu kāmasukhallikānuyogoti yo ca ayaṃ vatthukāmesu kilesakāmasukhassa anuyogo. Hīnoti lāmako. Gammoti gāmavāsīnaṃ santako. Pothujjanikoti andhabālajanena āciṇṇo. Anariyoti na ariyo na visuddho na uttamo na vā ariyānaṃ santako. Anatthasaṃhitoti na atthasaṃhito, hitasukhāvahakāraṇaṃ anissitoti attho. Attakilamathānuyogoti attano kilamathassa anuyogo, attano dukkhakaraṇanti attho. Dukkhoti kaṇṭakāpassayaseyyādīhi attamāraṇehi dukkhāvaho.
පඤ්‌ඤාචක්‌ඛුං කරොතීති චක්‌ඛුකරණී. දුතියපදං තස්‌සෙව වෙවචනං. උපසමායාති කිලෙසූපසමත්‌ථාය. අභිඤ්‌ඤායාති චතුන්‌නං සච්‌චානං අභිජානනත්‌ථාය. සම්‌බොධායාති තෙසංයෙව සම්‌බුජ්‌ඣනත්‌ථාය. නිබ්‌බානායාති නිබ්‌බානසච්‌ඡිකිරියාය. සෙසමෙත්‌ථ යං වත්‌තබ්‌බං සියා, තං හෙට්‌ඨා තත්‌ථ තත්‌ථ වුත්‌තමෙව. සච්‌චකථාපි සබ්‌බාකාරෙනෙව විසුද්‌ධිමග්‌ගෙ (විසුද්‌ධි. 2.529) විත්‌ථාරිතා.
Paññācakkhuṃ karotīti cakkhukaraṇī. Dutiyapadaṃ tasseva vevacanaṃ. Upasamāyāti kilesūpasamatthāya. Abhiññāyāti catunnaṃ saccānaṃ abhijānanatthāya. Sambodhāyāti tesaṃyeva sambujjhanatthāya. Nibbānāyāti nibbānasacchikiriyāya. Sesamettha yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ heṭṭhā tattha tattha vuttameva. Saccakathāpi sabbākāreneva visuddhimagge (visuddhi. 2.529) vitthāritā.
තිපරිවට්‌ටන්‌ති සච්‌චඤාණකිච්‌චඤාණකතඤාණසඞ්‌ඛාතානං තිණ්‌ණං පරිවට්‌ටානං වසෙන තිපරිවට්‌ටං. එත්‌ථ හි ‘‘ඉදං දුක්‌ඛං අරියසච්‌චං, ඉදං දුක්‌ඛසමුදය’’න්‌ති එවං චතූසු සච්‌චෙසු යථාභූතං ඤාණං සච්‌චඤාණං නාම. තෙසුයෙව ‘‘පරිඤ්‌ඤෙය්‍යං පහාතබ්‌බ’’න්‌ති එවං කත්‌තබ්‌බකිච්‌චජානනඤාණං කිච්‌චඤාණං නාම. ‘‘පරිඤ්‌ඤාතං පහීන’’න්‌ති එවං තස්‌ස තස්‌ස කිච්‌චස්‌ස කතභාවජානනඤාණං කතඤාණං නාම. ද්‌වාදසාකාරන්‌ති තෙසංයෙව එකෙකස්‌මිං සච්‌චෙ තිණ්‌ණං තිණ්‌ණං ආකාරානං වසෙන ද්‌වාදසාකාරං. ඤාණදස්‌සනන්‌ති එතෙසං තිපරිවට්‌ටානං ද්‌වාදසන්‌නං ආකාරානං වසෙන උප්‌පන්‌නඤාණසඞ්‌ඛාතං දස්‌සනං. ධම්‌මචක්‌ඛුන්‌ති අඤ්‌ඤත්‌ථ තයො මග්‌ගා තීණි ච ඵලානි ධම්‌මචක්‌ඛු නාම හොන්‌ති, ඉධ පඨමමග්‌ගොව.
Tiparivaṭṭanti saccañāṇakiccañāṇakatañāṇasaṅkhātānaṃ tiṇṇaṃ parivaṭṭānaṃ vasena tiparivaṭṭaṃ. Ettha hi ‘‘idaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ, idaṃ dukkhasamudaya’’nti evaṃ catūsu saccesu yathābhūtaṃ ñāṇaṃ saccañāṇaṃ nāma. Tesuyeva ‘‘pariññeyyaṃ pahātabba’’nti evaṃ kattabbakiccajānanañāṇaṃ kiccañāṇaṃ nāma. ‘‘Pariññātaṃ pahīna’’nti evaṃ tassa tassa kiccassa katabhāvajānanañāṇaṃ katañāṇaṃ nāma. Dvādasākāranti tesaṃyeva ekekasmiṃ sacce tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ ākārānaṃ vasena dvādasākāraṃ. Ñāṇadassananti etesaṃ tiparivaṭṭānaṃ dvādasannaṃ ākārānaṃ vasena uppannañāṇasaṅkhātaṃ dassanaṃ. Dhammacakkhunti aññattha tayo maggā tīṇi ca phalāni dhammacakkhu nāma honti, idha paṭhamamaggova.
ධම්‌මචක්‌කෙති පටිවෙධඤාණෙ චෙව දෙසනාඤාණෙ ච. බොධිපල්‌ලඞ්‌කෙ නිසින්‌නස්‌ස හි චතූසු සච්‌චෙසු උප්‌පන්‌නං ද්‌වාදසාකාරං පටිවෙධඤාණම්‌පි, ඉසිපතනෙ නිසින්‌නස්‌ස ද්‌වාදසාකාරාය සච්‌චදෙසනාය පවත්‌තිතං දෙසනාඤාණම්‌පි ධම්‌මචක්‌කං නාම. උභයම්‌පි හෙතං දසබලස්‌ස උරෙ පවත්‌තඤාණමෙව. ඉමාය දෙසනාය පකාසෙන්‌තෙන භගවතා ධම්‌මචක්‌කං පවත්‌තිතං නාම. තං පනෙතං ධම්‌මචක්‌කං යාව අඤ්‌ඤාසිකොණ්‌ඩඤ්‌ඤත්‌ථෙරො අට්‌ඨාරසහි බ්‍රහ්‌මකොටීහි සද්‌ධිං සොතාපත්‌තිඵලෙ පතිට්‌ඨාති , තාව නං භගවා පවත්‌තෙති නාම, පතිට්‌ඨිතෙ ච පවත්‌තිතං නාම. තං සන්‌ධාය පවත්‌තිතෙ ච පන භගවතා ධම්‌මචක්‌කෙ භුම්‌මා දෙවා සද්‌දමනුස්‌සාවෙසුන්‌තිආදි වුත්‌තං.
Dhammacakketi paṭivedhañāṇe ceva desanāñāṇe ca. Bodhipallaṅke nisinnassa hi catūsu saccesu uppannaṃ dvādasākāraṃ paṭivedhañāṇampi, isipatane nisinnassa dvādasākārāya saccadesanāya pavattitaṃ desanāñāṇampi dhammacakkaṃ nāma. Ubhayampi hetaṃ dasabalassa ure pavattañāṇameva. Imāya desanāya pakāsentena bhagavatā dhammacakkaṃ pavattitaṃ nāma. Taṃ panetaṃ dhammacakkaṃ yāva aññāsikoṇḍaññatthero aṭṭhārasahi brahmakoṭīhi saddhiṃ sotāpattiphale patiṭṭhāti , tāva naṃ bhagavā pavatteti nāma, patiṭṭhite ca pavattitaṃ nāma. Taṃ sandhāya pavattite ca pana bhagavatā dhammacakke bhummā devā saddamanussāvesuntiādi vuttaṃ.
තත්‌ථ භුම්‌මාති භූමට්‌ඨකදෙවතා. සද්‌දමනුස්‌සාවෙසුන්‌ති එකප්‌පහාරෙනෙව සාධුකාරං දත්‌වා – ‘‘එතං භගවතා’’තිආදීනි වදන්‌තා අනුසාවයිංසු. ඔභාසොති සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණොභාසො. සො හි තදා දෙවානං දෙවානුභාවං අතික්‌කමිත්‌වා විරොචිත්‌ථ. අඤ්‌ඤාසි වත, භො, කොණ්‌ඩඤ්‌ඤොති ඉමස්‌සපි උදානස්‌ස උදාහාරනිග්‌ඝොසො දසසහස්‌සිලොකධාතුං ඵරිත්‌වා අට්‌ඨාසි.
Tattha bhummāti bhūmaṭṭhakadevatā. Saddamanussāvesunti ekappahāreneva sādhukāraṃ datvā – ‘‘etaṃ bhagavatā’’tiādīni vadantā anusāvayiṃsu. Obhāsoti sabbaññutaññāṇobhāso. So hi tadā devānaṃ devānubhāvaṃ atikkamitvā virocittha. Aññāsi vata, bho, koṇḍaññoti imassapi udānassa udāhāranigghoso dasasahassilokadhātuṃ pharitvā aṭṭhāsi.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 1. ධම්‌මචක්‌කප්‌පවත්‌තනසුත්‌තං • 1. Dhammacakkappavattanasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 1. ධම්‌මචක්‌කප්‌පවත්‌තනසුත්‌තවණ්‌ණනා • 1. Dhammacakkappavattanasuttavaṇṇanā
