| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
੨. ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਪ੍ਪવਤ੍ਤਨવਗ੍ਗੋ
2. Dhammacakkappavattanavaggo
੧. ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਪ੍ਪવਤ੍ਤਨਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
1. Dhammacakkappavattanasuttavaṇṇanā
੧੦੮੧. ‘‘ਇਸੀਨਂ ਪਤਨੁਪ੍ਪਤਨવਸੇਨ ਓਸੀਦਨਉਪ੍ਪਤਨਟ੍ਠਾਨવਸੇਨ ਏવਂ ‘ਇਸਿਪਤਨ’ਨ੍ਤਿ ‘ਲਦ੍ਧਨਾਮੇ’ਤਿ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ વੁਤ੍ਤਮਤ੍ਥਂ વਿવਰਿਤੁਂ ‘ਏਤ੍ਥ ਹੀ’’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।
1081.‘‘Isīnaṃ patanuppatanavasena osīdanauppatanaṭṭhānavasena evaṃ ‘isipatana’nti ‘laddhanāme’ti saṅkhepato vuttamatthaṃ vivarituṃ ‘ettha hī’’’tiādi vuttaṃ.
ਆਮਨ੍ਤੇਸੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯਸ੍ਮਾ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਪ੍ਪવਤ੍ਤਨਤ੍ਥਂ ਅਯਂ ਆਮਨ੍ਤਨਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਮੁਦਾਗਮਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸਤ੍ਥੁ ਪੁਬ੍ਬਚਰਿਤਂ ਸਙ੍ਖੇਪੇਨੇવ ਪਕਾਸੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ‘‘ਦੀਪਙ੍ਕਰਪਾਦਮੂਲੇ ਕਤਾਭਿਨੀਹਾਰਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਤਤ੍ਥ ਮਾਰਬਲਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾਤਿ ਮਾਰਞ੍ਚ ਮਾਰਬਲਞ੍ਚ ਭਞ੍ਜਿਤ੍વਾ। ਅਥ વਾ ਮਾਰਸ੍ਸ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਂ ਬਾਹਿਰਞ੍ਚਾਤਿ ਦੁવਿਧਂ ਬਲਂ ਭਞ੍ਜਿਤ੍વਾ। ‘‘ਦ੍વੇਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਨ੍ਤਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਨ੍ਤ-ਸਦ੍ਦੋ ‘‘ਪੁਬ੍ਬਨ੍ਤੇ ਞਾਣਂ ਅਪਰਨ੍ਤੇ ਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ (ਧ॰ ਸ॰ ੧੦੬੩) વਿਯ ਭਾਗਪਰਿਯਾਯੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਦ੍વੇ ਇਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕੋਟ੍ਠਾਸਾ’’ਤਿ। ਸਹ ਸਮੁਦਾਹਾਰੇਨਾਤਿ ਉਚ੍ਚਾਰਣਸਮਕਾਲਂ। ਪਤ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਾਸਿ ਬੁਦ੍ਧਾਨੁਭਾવੇਨ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨੋ ਸਮਾਗਚ੍ਛਿਂਸੁ ਪਰਿਪਕ੍ਕਕੁਸਲਮੂਲਾ ਸਚ੍ਚਾਭਿਸਮ੍ਬੋਧਾਯ ਕਤਾਧਿਕਾਰਾ।
Āmantesīti ettha yasmā dhammacakkappavattanatthaṃ ayaṃ āmantanā, tasmā samudāgamato paṭṭhāya satthu pubbacaritaṃ saṅkhepeneva pakāsetuṃ vaṭṭatīti ‘‘dīpaṅkarapādamūle katābhinīhārato paṭṭhāyā’’tiādi āraddhaṃ. Tattha mārabalaṃ bhinditvāti mārañca mārabalañca bhañjitvā. Atha vā mārassa abbhantaraṃ bāhirañcāti duvidhaṃ balaṃ bhañjitvā. ‘‘Dveme, bhikkhave, antā’’ti ettha anta-saddo ‘‘pubbante ñāṇaṃ aparante ñāṇa’’ntiādīsu (dha. sa. 1063) viya bhāgapariyāyoti āha ‘‘dve ime, bhikkhave, koṭṭhāsā’’ti. Saha samudāhārenāti uccāraṇasamakālaṃ. Pattharitvā aṭṭhāsi buddhānubhāvena. Brahmāno samāgacchiṃsu paripakkakusalamūlā saccābhisambodhāya katādhikārā.
ਗਿਹਿਸਞ੍ਞੋਜਨਨ੍ਤਿ ਗਿਹਿਬਨ੍ਧਨਂ। ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾਤਿ ਹਰਿਤ੍વਾ। ਨ વਲ਼ਞ੍ਜੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਨਾਨੁਯੁਞ੍ਜੇਤਬ੍ਬਾ। ਕਿਲੇਸਕਾਮਸੁਖਸ੍ਸਾਤਿ ਕਿਲੇਸਕਾਮਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸੁਖਸ੍ਸ। ਅਨੁਯੋਗੋਤਿ ਅਨੁਭવੋ। ਗਾਮવਾਸੀਹਿ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਗਾਮવਾਸੀਨਂ ਸਨ੍ਤਕੋ। ਅਤ੍ਤਨੋਤਿ ਅਤ੍ਤਭਾવਸ੍ਸ। ਆਹਿਤੋ ਅਹਂਮਾਨੋ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਅਤ੍ਤਾ, ਅਤ੍ਤਭਾવੋ। ਦੁਕ੍ਖਕਰਣਨ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਖੁਪ੍ਪਾਦਨਂ। ਅਤ੍ਤਮਾਰਣੇਹੀਤਿ ਅਤ੍ਤਬਾਧਨੇਹਿ। ਉਪਸਮਾਯਾਤਿ ਕਿਲੇਸવੂਪਸਮੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ, ਤਦਤ੍ਥਸਮ੍ਪਦਾਨવਚਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਕਿਲੇਸੂਪਸਮਤ੍ਥਾਯਾ’’ਤਿ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸੇਸੁਪਿ।
Gihisaññojananti gihibandhanaṃ. Chinditvāti haritvā. Na vaḷañjetabbāti nānuyuñjetabbā. Kilesakāmasukhassāti kilesakāmayuttassa sukhassa. Anuyogoti anubhavo. Gāmavāsīhi sevitabbattā gāmavāsīnaṃ santako. Attanoti attabhāvassa. Āhito ahaṃmāno etthāti attā, attabhāvo. Dukkhakaraṇanti dukkhuppādanaṃ. Attamāraṇehīti attabādhanehi. Upasamāyāti kilesavūpasamo adhippeto, tadatthasampadānavacananti āha ‘‘kilesūpasamatthāyā’’ti. Esa nayo sesesupi.
ਸਚ੍ਚਞਾਣਾਦਿવਸੇਨ ਤਯੋ ਪਰਿવਟ੍ਟਾ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਤਿਪਰਿવਟ੍ਟਂ, ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਚ੍ਚਞਾਣਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਯਥਾਭੂਤਂ ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਪਟਿવੇਧਞਾਣਂ ਆਹ। ਤੇਸੁਯੇવ ਸਚ੍ਚੇਸੁ। ਞਾਣੇਨ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਚ ਪਰਿਞ੍ਞਾਪਟਿવੇਧਾਦਿਕਿਚ੍ਚਸ੍ਸ ਚ ਜਾਨਨਞਾਣਂ, ‘‘ਤਞ੍ਚ ਖੋ ਪਟਿવੇਧਤੋ ਪਗੇવਾ’’ਤਿ ਕੇਚਿ। ਪਚ੍ਛਾਤਿ ਅਪਰੇ। ਤਥਾ ਕਤਞਾਣਂ। ਦ੍વਾਦਸਾਕਾਰਨ੍ਤਿ ਦ੍વਾਦਸવਿਧਆਕਾਰਭੇਦਂ। ਅਞ੍ਞਤ੍ਥਾਤਿ ਅਞ੍ਞੇਸੁ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ।
Saccañāṇādivasena tayo parivaṭṭā etassāti tiparivaṭṭaṃ, ñāṇadassanaṃ. Tenāha ‘‘saccañāṇā’’tiādi. Yathābhūtaṃ ñāṇanti paṭivedhañāṇaṃ āha. Tesuyeva saccesu. Ñāṇena kattabbassa ca pariññāpaṭivedhādikiccassa ca jānanañāṇaṃ, ‘‘tañca kho paṭivedhato pagevā’’ti keci. Pacchāti apare. Tathā katañāṇaṃ. Dvādasākāranti dvādasavidhaākārabhedaṃ. Aññatthāti aññesu suttesu.
ਪਟਿવੇਧਞਾਣਮ੍ਪਿ ਦੇਸਨਾਞਾਣਮ੍ਪਿ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਤਤ੍ਥ ਞਾਣਕਿਚ੍ਚਂ ਪਧਾਨਨ੍ਤਿ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦਿਧਮ੍ਮਸਮੁਦਾਯੋ ਪਨ ਪવਤ੍ਤਨਟ੍ਠੇਨ ਚਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ। ਅਥ વਾ ਚਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਆਣਾ, ਧਮ੍ਮਤੋ ਅਨਪੇਤਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਤਂ ਚਕ੍ਕਞ੍ਚ, ਧਮ੍ਮੇਨ ਞਾਯੇਨ ਚਕ੍ਕਨ੍ਤਿਪਿ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ। ਯਥਾਹ ‘‘ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ ਚਕ੍ਕਞ੍ਚਾਤਿ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ, ਚਕ੍ਕਞ੍ਚ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚਾਤਿ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ, ਧਮ੍ਮੇਨ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ, ਧਮ੍ਮਚਰਿਯਾਯ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੨.੪੦-੪੧)। ਉਭਯਮ੍ਪੀਤਿ ਪਟਿવੇਧਞਾਣਂ ਦੇਸਨਾਞਾਣਨ੍ਤਿ ਉਭਯਮ੍ਪਿ। ਏਤਨ੍ਤਿ ਤਦੁਭਯਂ। ਇਮਾਯ ਦੇਸਨਾਯਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸੁਤ੍ਤੇਨ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਞਾਣਦ੍વਯਸਙ੍ਖਾਤਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤਿਤਂ ਨਾਮ ਪવਤ੍ਤਨਕਿਚ੍ਚਸ੍ਸ ਅਨਿਟ੍ਠਿਤਤ੍ਤਾ। ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੇਤਿ ਅਞ੍ਞਾਸਿ ਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞਤ੍ਥੇਰੇਨ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੇ। ਪવਤ੍ਤਿਤਂ ਨਾਮ ਕਸ੍ਸਪਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨਨ੍ਤਰਧਾਨਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੋ, ਏਤ੍ਤਕਂ ਕਾਲਂ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਪੁਬ੍ਬਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿਤਤ੍ਤਾ, ਉਪਰਿਮਗ੍ਗਾਧਿਗਮੋ ਪਨਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਤੋ ਏવਾਤਿ।
Paṭivedhañāṇampi desanāñāṇampi dhammacakkanti idaṃ tattha ñāṇakiccaṃ padhānanti katvā vuttaṃ. Saddhindriyādidhammasamudāyo pana pavattanaṭṭhena cakkanti dhammacakkaṃ. Atha vā cakkanti āṇā, dhammato anapetattā dhammañca taṃ cakkañca, dhammena ñāyena cakkantipi dhammacakkaṃ. Yathāha ‘‘dhammañca pavatteti cakkañcāti dhammacakkaṃ, cakkañca pavatteti dhammañcāti dhammacakkaṃ, dhammena pavattatīti dhammacakkaṃ, dhammacariyāya pavattatīti dhammacakka’’ntiādi (paṭi. ma. 2.40-41). Ubhayampīti paṭivedhañāṇaṃ desanāñāṇanti ubhayampi. Etanti tadubhayaṃ. Imāya desanāyāti iminā suttena pakāsentena bhagavatā yathāvuttañāṇadvayasaṅkhātaṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ nāma pavattanakiccassa aniṭṭhitattā. Patiṭṭhiteti aññāsi koṇḍaññattherena sotāpattiphale patiṭṭhite. Pavattitaṃ nāma kassapasammāsambuddhassa sāsanantaradhānato paṭṭhāya yāva buddhuppādo, ettakaṃ kālaṃ appavattapubbassa pavattitattā, uparimaggādhigamo panassa atthaṅgato evāti.
ਏਕਪ੍ਪਹਾਰੇਨਾਤਿ ਏਕੇਨੇવ ਪਹਾਰਸਞ੍ਞਿਤੇਨ ਕਾਲੇਨ। ਦਿવਸਸ੍ਸ ਹਿ ਤਤਿਯੋ ਭਾਗੋ ਪਹਾਰੋ ਨਾਮ। ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਪਨ ‘‘ਤੇਨ ਖਣੇਨ ਤੇਨ ਲਯੇਨ ਤੇਨ ਮੁਹੁਤ੍ਤੇਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਂ ਪਹਾਰਕ੍ਖਣਸਲ੍ਲਕ੍ਖਣਮੇવ। ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣੋਭਾਸੋਤਿ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਾਨੁਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤੋ ਓਭਾਸੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਤੁਸਮੁਟ੍ਠਾਨੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਯਸ੍ਮਾ ਭਗવਤੋ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਪ੍ਪવਤ੍ਤਨਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਭੇ વਿਯ ਪਰਿਸਮਾਪਨੇ ਅਤਿવਿਯ ਉਲ਼ਾਰਤਮਂ ਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਉਦਪਾਦਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਇਮਸ੍ਸਪਿ ਉਦਾਨਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Ekappahārenāti ekeneva pahārasaññitena kālena. Divasassa hi tatiyo bhāgo pahāro nāma. Pāḷiyaṃ pana ‘‘tena khaṇena tena layena tena muhuttenā’’ti vuttaṃ. Taṃ pahārakkhaṇasallakkhaṇameva. Sabbaññutaññāṇobhāsoti sabbaññutaññāṇānubhāvena pavatto obhāso cittaṃ paṭicca utusamuṭṭhāno veditabbo. Yasmā bhagavato dhammacakkappavattanassa ārambhe viya parisamāpane ativiya uḷāratamaṃ pītisomanassaṃ udapādi, tasmā ‘‘imassapi udānassā’’tiādi vuttaṃ.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ • Saṃyuttanikāya / ੧. ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਪ੍ਪવਤ੍ਤਨਸੁਤ੍ਤਂ • 1. Dhammacakkappavattanasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ੧. ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਪ੍ਪવਤ੍ਤਨਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 1. Dhammacakkappavattanasuttavaṇṇanā
