| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya |
9. ධම්‌මචෙතියසුත්‌තං
9. Dhammacetiyasuttaṃ
364. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සක්‌කෙසු විහරති මෙදාළුපං 1 නාම සක්‍යානං නිගමො. තෙන ඛො පන සමයෙන රාජා පසෙනදි කොසලො නගරකං අනුප්‌පත්‌තො හොති කෙනචිදෙව කරණීයෙන. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො දීඝං කාරායනං ආමන්‌තෙසි – ‘‘යොජෙහි, සම්‌ම කාරායන, භද්‍රානි භද්‍රානි යානානි, උය්‍යානභූමිං ගච්‌ඡාම සුභූමිං දස්‌සනායා’’ති 2. ‘‘එවං, දෙවා’’ති ඛො දීඝො කාරායනො රඤ්‌ඤො පසෙනදිස්‌ස කොසලස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා භද්‍රානි භද්‍රානි යානානි යොජාපෙත්‌වා රඤ්‌ඤො පසෙනදිස්‌ස කොසලස්‌ස පටිවෙදෙසි – ‘‘යුත්‌තානි ඛො තෙ, දෙව, භද්‍රානි භද්‍රානි යානානි. යස්‌සදානි කාලං මඤ්‌ඤසී’’ති. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො භද්‍රං යානං අභිරුහිත්‌වා භද්‍රෙහි භද්‍රෙහි යානෙහි නගරකම්‌හා නිය්‍යාසි මහච්‌චා රාජානුභාවෙන. යෙන ආරාමො තෙන පායාසි. යාවතිකා යානස්‌ස භූමි යානෙන ගන්‌ත්‌වා යානා පච්‌චොරොහිත්‌වා පත්‌තිකොව ආරාමං පාවිසි. අද්‌දසා ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො ආරාමෙ ජඞ්‌ඝාවිහාරං අනුචඞ්‌කමමානො අනුවිචරමානො රුක්‌ඛමූලානි පාසාදිකානි පසාදනීයානි අප්‌පසද්‌දානි අප්‌පනිග්‌ඝොසානි විජනවාතානි මනුස්‌සරාහස්‌සෙය්‍යකානි 3 පටිසල්‌ලානසාරුප්‌පානි. දිස්‌වාන භගවන්‌තංයෙව ආරබ්‌භ සති උදපාදි – ‘‘ඉමානි ඛො තානි රුක්‌ඛමූලානි පාසාදිකානි පසාදනීයානි අප්‌පසද්‌දානි අප්‌පනිග්‌ඝොසානි විජනවාතානි මනුස්‌සරාහස්‌සෙය්‍යකානි පටිසල්‌ලානසාරුප්‌පානි, යත්‌ථ සුදං මයං තං භගවන්‌තං පයිරුපාසාම අරහන්‌තං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධ’’න්‌ති.
364. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sakkesu viharati medāḷupaṃ 4 nāma sakyānaṃ nigamo. Tena kho pana samayena rājā pasenadi kosalo nagarakaṃ anuppatto hoti kenacideva karaṇīyena. Atha kho rājā pasenadi kosalo dīghaṃ kārāyanaṃ āmantesi – ‘‘yojehi, samma kārāyana, bhadrāni bhadrāni yānāni, uyyānabhūmiṃ gacchāma subhūmiṃ dassanāyā’’ti 5. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho dīgho kārāyano rañño pasenadissa kosalassa paṭissutvā bhadrāni bhadrāni yānāni yojāpetvā rañño pasenadissa kosalassa paṭivedesi – ‘‘yuttāni kho te, deva, bhadrāni bhadrāni yānāni. Yassadāni kālaṃ maññasī’’ti. Atha kho rājā pasenadi kosalo bhadraṃ yānaṃ abhiruhitvā bhadrehi bhadrehi yānehi nagarakamhā niyyāsi mahaccā rājānubhāvena. Yena ārāmo tena pāyāsi. Yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā yānā paccorohitvā pattikova ārāmaṃ pāvisi. Addasā kho rājā pasenadi kosalo ārāme jaṅghāvihāraṃ anucaṅkamamāno anuvicaramāno rukkhamūlāni pāsādikāni pasādanīyāni appasaddāni appanigghosāni vijanavātāni manussarāhasseyyakāni 6 paṭisallānasāruppāni. Disvāna bhagavantaṃyeva ārabbha sati udapādi – ‘‘imāni kho tāni rukkhamūlāni pāsādikāni pasādanīyāni appasaddāni appanigghosāni vijanavātāni manussarāhasseyyakāni paṭisallānasāruppāni, yattha sudaṃ mayaṃ taṃ bhagavantaṃ payirupāsāma arahantaṃ sammāsambuddha’’nti.
365. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො දීඝං කාරායනං ආමන්‌තෙසි – ‘‘ඉමානි ඛො, සම්‌ම කාරායන, තානි රුක්‌ඛමූලානි පාසාදිකානි පසාදනීයානි අප්‌පසද්‌දානි අප්‌පනිග්‌ඝොසානි විජනවාතානි මනුස්‌සරාහස්‌සෙය්‍යකානි පටිසල්‌ලානසාරුප්‌පානි, යත්‌ථ සුදං මයං තං භගවන්‌තං පයිරුපාසාම අරහන්‌තං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධං. කහං නු ඛො, සම්‌ම කාරායන, එතරහි සො භගවා විහරති අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො’’ති? ‘‘අත්‌ථි, මහාරාජ, මෙදාළුපං නාම සක්‍යානං නිගමො. තත්‌ථ සො භගවා එතරහි විහරති අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො’’ති. ‘‘කීවදූරෙ 7 පන, සම්‌ම කාරායන , නගරකම්‌හා මෙදාළුපං නාම සක්‍යානං නිගමො හොතී’’ති? ‘‘න දූරෙ, මහාරාජ; තීණි යොජනානි; සක්‌කා දිවසාවසෙසෙන ගන්‌තු’’න්‌ති. ‘‘තෙන හි, සම්‌ම කාරායන, යොජෙහි භද්‍රානි භද්‍රානි යානානි, ගමිස්‌සාම මයං තං භගවන්‌තං දස්‌සනාය අරහන්‌තං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධ’’න්‌ති. ‘‘එවං, දෙවා’’ති ඛො දීඝො කාරායනො රඤ්‌ඤො පසෙනදිස්‌ස කොසලස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා භද්‍රානි භද්‍රානි යානානි යොජාපෙත්‌වා රඤ්‌ඤො පසෙනදිස්‌ස කොසලස්‌ස පටිවෙදෙසි – ‘‘යුත්‌තානි ඛො තෙ, දෙව, භද්‍රානි භද්‍රානි යානානි. යස්‌සදානි කාලං මඤ්‌ඤසී’’ති. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො භද්‍රං යානං අභිරුහිත්‌වා භද්‍රෙහි භද්‍රෙහි යානෙහි නගරකම්‌හා යෙන මෙදාළුපං නාම සක්‍යානං නිගමො තෙන පායාසි. තෙනෙව දිවසාවසෙසෙන මෙදාළුපං නාම සක්‍යානං නිගමං සම්‌පාපුණි. යෙන ආරාමො තෙන පායාසි. යාවතිකා යානස්‌ස භූමි යානෙන ගන්‌ත්‌වා යානා පච්‌චොරොහිත්‌වා පත්‌තිකොව ආරාමං පාවිසි.
365. Atha kho rājā pasenadi kosalo dīghaṃ kārāyanaṃ āmantesi – ‘‘imāni kho, samma kārāyana, tāni rukkhamūlāni pāsādikāni pasādanīyāni appasaddāni appanigghosāni vijanavātāni manussarāhasseyyakāni paṭisallānasāruppāni, yattha sudaṃ mayaṃ taṃ bhagavantaṃ payirupāsāma arahantaṃ sammāsambuddhaṃ. Kahaṃ nu kho, samma kārāyana, etarahi so bhagavā viharati arahaṃ sammāsambuddho’’ti? ‘‘Atthi, mahārāja, medāḷupaṃ nāma sakyānaṃ nigamo. Tattha so bhagavā etarahi viharati arahaṃ sammāsambuddho’’ti. ‘‘Kīvadūre 8 pana, samma kārāyana , nagarakamhā medāḷupaṃ nāma sakyānaṃ nigamo hotī’’ti? ‘‘Na dūre, mahārāja; tīṇi yojanāni; sakkā divasāvasesena gantu’’nti. ‘‘Tena hi, samma kārāyana, yojehi bhadrāni bhadrāni yānāni, gamissāma mayaṃ taṃ bhagavantaṃ dassanāya arahantaṃ sammāsambuddha’’nti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho dīgho kārāyano rañño pasenadissa kosalassa paṭissutvā bhadrāni bhadrāni yānāni yojāpetvā rañño pasenadissa kosalassa paṭivedesi – ‘‘yuttāni kho te, deva, bhadrāni bhadrāni yānāni. Yassadāni kālaṃ maññasī’’ti. Atha kho rājā pasenadi kosalo bhadraṃ yānaṃ abhiruhitvā bhadrehi bhadrehi yānehi nagarakamhā yena medāḷupaṃ nāma sakyānaṃ nigamo tena pāyāsi. Teneva divasāvasesena medāḷupaṃ nāma sakyānaṃ nigamaṃ sampāpuṇi. Yena ārāmo tena pāyāsi. Yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā yānā paccorohitvā pattikova ārāmaṃ pāvisi.
366. තෙන ඛො පන සමයෙන සම්‌බහුලා භික්‌ඛූ අබ්‌භොකාසෙ චඞ්‌කමන්‌ති. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො යෙන තෙ භික්‌ඛූ තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා තෙ භික්‌ඛූ එතදවොච – ‘‘කහං නු ඛො, භන්‌තෙ, එතරහි සො භගවා විහරති අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො? දස්‌සනකාමා හි මයං තං භගවන්‌තං අරහන්‌තං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධ’’න්‌ති. ‘‘එසො, මහාරාජ, විහාරො සංවුතද්‌වාරො. තෙන අප්‌පසද්‌දො උපසඞ්‌කමිත්‌වා අතරමානො ආළින්‌දං පවිසිත්‌වා උක්‌කාසිත්‌වා අග්‌ගළං ආකොටෙහි. විවරිස්‌සති භගවා තෙ ද්‌වාර’’න්‌ති. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො තත්‌ථෙව ඛග්‌ගඤ්‌ච උණ්‌හීසඤ්‌ච දීඝස්‌ස කාරායනස්‌ස පාදාසි. අථ ඛො දීඝස්‌ස කාරායනස්‌ස එතදහොසි – ‘‘රහායති ඛො දානි රාජා 9, ඉධෙව 10 දානි මයා ඨාතබ්‌බ’’න්‌ති. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො යෙන සො විහාරො සංවුතද්‌වාරො තෙන අප්‌පසද්‌දො උපසඞ්‌කමිත්‌වා අතරමානො ආළින්‌දං පවිසිත්‌වා උක්‌කාසිත්‌වා අග්‌ගළං ආකොටෙසි. විවරි භගවා ද්‌වාරං. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො විහාරං පවිසිත්‌වා භගවතො පාදෙසු සිරසා නිපතිත්‌වා භගවතො පාදානි මුඛෙන ච පරිචුම්‌බති, පාණීහි ච පරිසම්‌බාහති, නාමඤ්‌ච සාවෙති – ‘‘රාජාහං, භන්‌තෙ, පසෙනදි කොසලො; රාජාහං, භන්‌තෙ, පසෙනදි කොසලො’’ති.
366. Tena kho pana samayena sambahulā bhikkhū abbhokāse caṅkamanti. Atha kho rājā pasenadi kosalo yena te bhikkhū tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā te bhikkhū etadavoca – ‘‘kahaṃ nu kho, bhante, etarahi so bhagavā viharati arahaṃ sammāsambuddho? Dassanakāmā hi mayaṃ taṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddha’’nti. ‘‘Eso, mahārāja, vihāro saṃvutadvāro. Tena appasaddo upasaṅkamitvā ataramāno āḷindaṃ pavisitvā ukkāsitvā aggaḷaṃ ākoṭehi. Vivarissati bhagavā te dvāra’’nti. Atha kho rājā pasenadi kosalo tattheva khaggañca uṇhīsañca dīghassa kārāyanassa pādāsi. Atha kho dīghassa kārāyanassa etadahosi – ‘‘rahāyati kho dāni rājā 11, idheva 12 dāni mayā ṭhātabba’’nti. Atha kho rājā pasenadi kosalo yena so vihāro saṃvutadvāro tena appasaddo upasaṅkamitvā ataramāno āḷindaṃ pavisitvā ukkāsitvā aggaḷaṃ ākoṭesi. Vivari bhagavā dvāraṃ. Atha kho rājā pasenadi kosalo vihāraṃ pavisitvā bhagavato pādesu sirasā nipatitvā bhagavato pādāni mukhena ca paricumbati, pāṇīhi ca parisambāhati, nāmañca sāveti – ‘‘rājāhaṃ, bhante, pasenadi kosalo; rājāhaṃ, bhante, pasenadi kosalo’’ti.
367. ‘‘කිං පන ත්‌වං, මහාරාජ, අත්‌ථවසං සම්‌පස්‌සමානො ඉමස්‌මිං සරීරෙ එවරූපං පරමනිපච්‌චකාරං කරොසි, මිත්‌තූපහාරං 13 උපදංසෙසී’’ති? ‘‘අත්‌ථි ඛො මෙ, භන්‌තෙ, භගවති ධම්‌මන්‌වයො – ‘හොති සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො භගවා, ස්‌වාක්‌ඛාතො භගවතා ධම්‌මො, සුප්‌පටිපන්‌නො භගවතො සාවකසඞ්‌ඝො’ති. ඉධාහං, භන්‌තෙ, පස්‌සාමි එකෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණෙ පරියන්‌තකතං බ්‍රහ්‌මචරියං චරන්‌තෙ දසපි වස්‌සානි, වීසම්‌පි වස්‌සානි, තිංසම්‌පි වස්‌සානි, චත්‌තාරීසම්‌පි වස්‌සානි. තෙ අපරෙන සමයෙන සුන්‌හාතා සුවිලිත්‌තා කප්‌පිතකෙසමස්‌සූ පඤ්‌චහි කාමගුණෙහි සමප්‌පිතා සමඞ්‌ගීභූතා පරිචාරෙන්‌ති. ඉධ පනාහං, භන්‌තෙ, භික්‌ඛූ පස්‌සාමි යාවජීවං ආපාණකොටිකං පරිපුණ්‌ණං පරිසුද්‌ධං බ්‍රහ්‌මචරියං චරන්‌තෙ. න ඛො පනාහං, භන්‌තෙ, ඉතො බහිද්‌ධා අඤ්‌ඤං එවං පරිපුණ්‌ණං පරිසුද්‌ධං බ්‍රහ්‌මචරියං සමනුපස්‌සාමි. අයම්‌පි ඛො මෙ, භන්‌තෙ, භගවති ධම්‌මන්‌වයො හොති – ‘සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො භගවා, ස්‌වාක්‌ඛාතො භගවතා ධම්‌මො, සුප්‌පටිපන්‌නො භගවතො සාවකසඞ්‌ඝො’’ති.
367. ‘‘Kiṃ pana tvaṃ, mahārāja, atthavasaṃ sampassamāno imasmiṃ sarīre evarūpaṃ paramanipaccakāraṃ karosi, mittūpahāraṃ 14 upadaṃsesī’’ti? ‘‘Atthi kho me, bhante, bhagavati dhammanvayo – ‘hoti sammāsambuddho bhagavā, svākkhāto bhagavatā dhammo, suppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho’ti. Idhāhaṃ, bhante, passāmi eke samaṇabrāhmaṇe pariyantakataṃ brahmacariyaṃ carante dasapi vassāni, vīsampi vassāni, tiṃsampi vassāni, cattārīsampi vassāni. Te aparena samayena sunhātā suvilittā kappitakesamassū pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgībhūtā paricārenti. Idha panāhaṃ, bhante, bhikkhū passāmi yāvajīvaṃ āpāṇakoṭikaṃ paripuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ carante. Na kho panāhaṃ, bhante, ito bahiddhā aññaṃ evaṃ paripuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ samanupassāmi. Ayampi kho me, bhante, bhagavati dhammanvayo hoti – ‘sammāsambuddho bhagavā, svākkhāto bhagavatā dhammo, suppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho’’ti.
368. ‘‘පුන චපරං, භන්‌තෙ, රාජානොපි රාජූහි විවදන්‌ති, ඛත්‌තියාපි ඛත්‌තියෙහි විවදන්‌ති, බ්‍රාහ්‌මණාපි බ්‍රාහ්‌මණෙහි විවදන්‌ති, ගහපතයොපි ගහපතීහි විවදන්‌ති, මාතාපි පුත්‌තෙන විවදති, පුත්‌තොපි මාතරා විවදති, පිතාපි පුත්‌තෙන විවදති, පුත්‌තොපි පිතරා විවදති, භාතාපි භගිනියා විවදති , භගිනීපි භාතරා විවදති, සහායොපි සහායෙන විවදති. ඉධ පනාහං, භන්‌තෙ, භික්‌ඛූ පස්‌සාමි සමග්‌ගෙ සම්‌මොදමානෙ අවිවදමානෙ ඛීරොදකීභූතෙ අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං පියචක්‌ඛූහි සම්‌පස්‌සන්‌තෙ විහරන්‌තෙ. න ඛො පනාහං, භන්‌තෙ, ඉතො බහිද්‌ධා අඤ්‌ඤං එවං සමග්‌ගං පරිසං සමනුපස්‌සාමි. අයම්‌පි ඛො මෙ, භන්‌තෙ, භගවති ධම්‌මන්‌වයො හොති – ‘සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො භගවා, ස්‌වාක්‌ඛාතො භගවතා ධම්‌මො, සුප්‌පටිපන්‌නො භගවතො සාවකසඞ්‌ඝො’ති.
368. ‘‘Puna caparaṃ, bhante, rājānopi rājūhi vivadanti, khattiyāpi khattiyehi vivadanti, brāhmaṇāpi brāhmaṇehi vivadanti, gahapatayopi gahapatīhi vivadanti, mātāpi puttena vivadati, puttopi mātarā vivadati, pitāpi puttena vivadati, puttopi pitarā vivadati, bhātāpi bhaginiyā vivadati , bhaginīpi bhātarā vivadati, sahāyopi sahāyena vivadati. Idha panāhaṃ, bhante, bhikkhū passāmi samagge sammodamāne avivadamāne khīrodakībhūte aññamaññaṃ piyacakkhūhi sampassante viharante. Na kho panāhaṃ, bhante, ito bahiddhā aññaṃ evaṃ samaggaṃ parisaṃ samanupassāmi. Ayampi kho me, bhante, bhagavati dhammanvayo hoti – ‘sammāsambuddho bhagavā, svākkhāto bhagavatā dhammo, suppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho’ti.
369. ‘‘පුන චපරාහං, භන්‌තෙ, ආරාමෙන ආරාමං, උය්‍යානෙන උය්‍යානං අනුචඞ්‌කමාමි අනුවිචරාමි. සොහං තත්‌ථ පස්‌සාමි එකෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණෙ කිසෙ ලූඛෙ දුබ්‌බණ්‌ණෙ උප්‌පණ්‌ඩුප්‌පණ්‌ඩුකජාතෙ ධමනිසන්‌ථතගත්‌තෙ, න විය මඤ්‌ඤෙ චක්‌ඛුං බන්‌ධන්‌තෙ ජනස්‌ස දස්‌සනාය. තස්‌ස මය්‌හං, භන්‌තෙ, එතදහොසි – ‘අද්‌ධා ඉමෙ ආයස්‌මන්‌තො අනභිරතා වා බ්‍රහ්‌මචරියං චරන්‌ති, අත්‌ථි වා තෙසං කිඤ්‌චි පාපං කම්‌මං කතං පටිච්‌ඡන්‌නං; තථා හි ඉමෙ ආයස්‌මන්‌තො කිසා ලූඛා දුබ්‌බණ්‌ණා උප්‌පණ්‌ඩුප්‌පණ්‌ඩුකජාතා ධමනිසන්‌ථතගත්‌තා, න විය මඤ්‌ඤෙ චක්‌ඛුං බන්‌ධන්‌ති ජනස්‌ස දස්‌සනායා’ති. ත්‍යාහං උපසඞ්‌කමිත්‌වා එවං වදාමි – ‘කිං නු ඛො තුම්‌හෙ ආයස්‌මන්‌තො කිසා ලූඛා දුබ්‌බණ්‌ණා උප්‌පණ්‌ඩුප්‌පණ්‌ඩුකජාතා ධමනිසන්‌ථතගත්‌තා, න විය මඤ්‌ඤෙ චක්‌ඛුං බන්‌ධථ ජනස්‌ස දස්‌සනායා’ති? තෙ එවමාහංසු – ‘බන්‌ධුකරොගො නො 15, මහාරාජා’ති. ඉධ පනාහං, භන්‌තෙ, භික්‌ඛූ පස්‌සාමි හට්‌ඨපහට්‌ඨෙ උදග්‌ගුදග්‌ගෙ අභිරතරූපෙ පීණින්‌ද්‍රියෙ 16 අප්‌පොස්‌සුක්‌කෙ පන්‌නලොමෙ පරදත්‌තවුත්‌තෙ මිගභූතෙන චෙතසා විහරන්‌තෙ. තස්‌ස මය්‌හං, භන්‌තෙ, එතදහොසි – ‘අද්‌ධා ඉමෙ ආයස්‌මන්‌තො තස්‌ස භගවතො සාසනෙ උළාරං පුබ්‌බෙනාපරං විසෙසං ජානන්‌ති; තථා හි ඉමෙ ආයස්‌මන්‌තො හට්‌ඨපහට්‌ඨා උදග්‌ගුදග්‌ගා අභිරතරූපා පීණින්‌ද්‍රියා අප්‌පොස්‌සුක්‌කා පන්‌නලොමා පරදත්‌තවුත්‌තා මිගභූතෙන චෙතසා විහරන්‌තී’ති. අයම්‌පි ඛො මෙ, භන්‌තෙ, භගවති ධම්‌මන්‌වයො හොති – ‘සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො භගවා, ස්‌වාක්‌ඛාතො භගවතා ධම්‌මො, සුප්‌පටිපන්‌නො භගවතො සාවකසඞ්‌ඝො’ති.
369. ‘‘Puna caparāhaṃ, bhante, ārāmena ārāmaṃ, uyyānena uyyānaṃ anucaṅkamāmi anuvicarāmi. Sohaṃ tattha passāmi eke samaṇabrāhmaṇe kise lūkhe dubbaṇṇe uppaṇḍuppaṇḍukajāte dhamanisanthatagatte, na viya maññe cakkhuṃ bandhante janassa dassanāya. Tassa mayhaṃ, bhante, etadahosi – ‘addhā ime āyasmanto anabhiratā vā brahmacariyaṃ caranti, atthi vā tesaṃ kiñci pāpaṃ kammaṃ kataṃ paṭicchannaṃ; tathā hi ime āyasmanto kisā lūkhā dubbaṇṇā uppaṇḍuppaṇḍukajātā dhamanisanthatagattā, na viya maññe cakkhuṃ bandhanti janassa dassanāyā’ti. Tyāhaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadāmi – ‘kiṃ nu kho tumhe āyasmanto kisā lūkhā dubbaṇṇā uppaṇḍuppaṇḍukajātā dhamanisanthatagattā, na viya maññe cakkhuṃ bandhatha janassa dassanāyā’ti? Te evamāhaṃsu – ‘bandhukarogo no 17, mahārājā’ti. Idha panāhaṃ, bhante, bhikkhū passāmi haṭṭhapahaṭṭhe udaggudagge abhiratarūpe pīṇindriye 18 appossukke pannalome paradattavutte migabhūtena cetasā viharante. Tassa mayhaṃ, bhante, etadahosi – ‘addhā ime āyasmanto tassa bhagavato sāsane uḷāraṃ pubbenāparaṃ visesaṃ jānanti; tathā hi ime āyasmanto haṭṭhapahaṭṭhā udaggudaggā abhiratarūpā pīṇindriyā appossukkā pannalomā paradattavuttā migabhūtena cetasā viharantī’ti. Ayampi kho me, bhante, bhagavati dhammanvayo hoti – ‘sammāsambuddho bhagavā, svākkhāto bhagavatā dhammo, suppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho’ti.
370. ‘‘පුන චපරාහං, භන්‌තෙ, රාජා ඛත්‌තියො මුද්‌ධාවසිත්‌තො; පහොමි ඝාතෙතායං වා ඝාතෙතුං, ජාපෙතායං වා ජාපෙතුං, පබ්‌බාජෙතායං වා පබ්‌බාජෙතුං . තස්‌ස මය්‌හං, භන්‌තෙ, අඩ්‌ඩකරණෙ නිසින්‌නස්‌ස අන්‌තරන්‌තරා කථං ඔපාතෙන්‌ති. සොහං න ලභාමි – ‘මා මෙ භොන්‌තො අඩ්‌ඩකරණෙ නිසින්‌නස්‌ස අන්‌තරන්‌තරා කථං ඔපාතෙථ 19, කථාපරියොසානං මෙ භොන්‌තො ආගමෙන්‌තූ’ති. තස්‌ස මය්‌හං, භන්‌තෙ, අන්‌තරන්‌තරා කථං ඔපාතෙන්‌ති. ඉධ පනාහං, භන්‌තෙ, භික්‌ඛූ පස්‌සාමි; යස්‌මිං සමයෙ භගවා අනෙකසතාය පරිසාය ධම්‌මං දෙසෙති, නෙව තස්‌මිං සමයෙ භගවතො සාවකානං ඛිපිතසද්‌දො වා හොති උක්‌කාසිතසද්‌දො වා. භූතපුබ්‌බං, භන්‌තෙ, භගවා අනෙකසතාය පරිසාය ධම්‌මං දෙසෙති. තත්‍රඤ්‌ඤතරො භගවතො සාවකො උක්‌කාසි. තමෙනං අඤ්‌ඤතරො සබ්‍රහ්‌මචාරී ජණ්‌ණුකෙන ඝට්‌ටෙසි – ‘අප්‌පසද්‌දො ආයස්‌මා හොතු, මායස්‌මා සද්‌දමකාසි; සත්‌ථා නො භගවා ධම්‌මං දෙසෙතී’ති. තස්‌ස මය්‌හං, භන්‌තෙ, එතදහොසි – ‘අච්‌ඡරියං වත, භො, අබ්‌භුතං වත, භො! අදණ්‌ඩෙන වත කිර, භො, අසත්‌ථෙන එවං සුවිනීතා පරිසා භවිස්‌සතී’ති! න ඛො පනාහං, භන්‌තෙ, ඉතො බහිද්‌ධා අඤ්‌ඤං එවං සුවිනීතං පරිසං සමනුපස්‌සාමි. අයම්‌පි ඛො මෙ, භන්‌තෙ, භගවති ධම්‌මන්‌වයො හොති – ‘සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො භගවා, ස්‌වාක්‌ඛාතො භගවතා ධම්‌මො, සුප්‌පටිපන්‌නො භගවතො සාවකසඞ්‌ඝො’ති.
370. ‘‘Puna caparāhaṃ, bhante, rājā khattiyo muddhāvasitto; pahomi ghātetāyaṃ vā ghātetuṃ, jāpetāyaṃ vā jāpetuṃ, pabbājetāyaṃ vā pabbājetuṃ . Tassa mayhaṃ, bhante, aḍḍakaraṇe nisinnassa antarantarā kathaṃ opātenti. Sohaṃ na labhāmi – ‘mā me bhonto aḍḍakaraṇe nisinnassa antarantarā kathaṃ opātetha 20, kathāpariyosānaṃ me bhonto āgamentū’ti. Tassa mayhaṃ, bhante, antarantarā kathaṃ opātenti. Idha panāhaṃ, bhante, bhikkhū passāmi; yasmiṃ samaye bhagavā anekasatāya parisāya dhammaṃ deseti, neva tasmiṃ samaye bhagavato sāvakānaṃ khipitasaddo vā hoti ukkāsitasaddo vā. Bhūtapubbaṃ, bhante, bhagavā anekasatāya parisāya dhammaṃ deseti. Tatraññataro bhagavato sāvako ukkāsi. Tamenaṃ aññataro sabrahmacārī jaṇṇukena ghaṭṭesi – ‘appasaddo āyasmā hotu, māyasmā saddamakāsi; satthā no bhagavā dhammaṃ desetī’ti. Tassa mayhaṃ, bhante, etadahosi – ‘acchariyaṃ vata, bho, abbhutaṃ vata, bho! Adaṇḍena vata kira, bho, asatthena evaṃ suvinītā parisā bhavissatī’ti! Na kho panāhaṃ, bhante, ito bahiddhā aññaṃ evaṃ suvinītaṃ parisaṃ samanupassāmi. Ayampi kho me, bhante, bhagavati dhammanvayo hoti – ‘sammāsambuddho bhagavā, svākkhāto bhagavatā dhammo, suppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho’ti.
371. ‘‘පුන චපරාහං, භන්‌තෙ, පස්‌සාමි ඉධෙකච්‌චෙ ඛත්‌තියපණ්‌ඩිතෙ නිපුණෙ කතපරප්‌පවාදෙ වාලවෙධිරූපෙ. තෙ භින්‌දන්‌තා 21 මඤ්‌ඤෙ චරන්‌ති පඤ්‌ඤාගතෙන දිට්‌ඨිගතානි. තෙ සුණන්‌ති – ‘සමණො ඛලු, භො, ගොතමො අමුකං නාම ගාමං වා නිගමං වා ඔසරිස්‌සතී’ති. තෙ පඤ්‌හං අභිසඞ්‌ඛරොන්‌ති – ‘ඉමං මයං පඤ්‌හං සමණං ගොතමං උපසඞ්‌කමිත්‌වා පුච්‌ඡිස්‌සාම. එවං චෙ නො පුට්‌ඨො එවං බ්‍යාකරිස්‌සති, එවමස්‌ස මයං වාදං ආරොපෙස්‌සාම; එවං චෙපි නො පුට්‌ඨො එවං බ්‍යාකරිස්‌සති, එවම්‌පිස්‌ස මයං වාදං ආරොපෙස්‌සාමා’ති. තෙ සුණන්‌ති – ‘සමණො ඛලු, භො, ගොතමො අමුකං නාම ගාමං වා නිගමං වා ඔසටො’ති. තෙ යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමන්‌ති. තෙ භගවා ධම්‌මියා කථාය සන්‌දස්‌සෙති සමාදපෙති සමුත්‌තෙජෙති සම්‌පහංසෙති . තෙ භගවතා ධම්‌මියා කථාය සන්‌දස්‌සිතා සමාදපිතා සමුත්‌තෙජිතා සම්‌පහංසිතා න චෙව භගවන්‌තං පඤ්‌හං පුච්‌ඡන්‌ති, කුතො වාදං ආරොපෙස්‌සන්‌ති? අඤ්‌ඤදත්‌ථු භගවතො සාවකා සම්‌පජ්‌ජන්‌ති. අයම්‌පි ඛො මෙ, භන්‌තෙ, භගවති ධම්‌මන්‌වයො හොති – ‘සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො භගවා, ස්‌වාක්‌ඛාතො භගවතා ධම්‌මො, සුප්‌පටිපන්‌නො භගවතො සාවකසඞ්‌ඝො’ති.
371. ‘‘Puna caparāhaṃ, bhante, passāmi idhekacce khattiyapaṇḍite nipuṇe kataparappavāde vālavedhirūpe. Te bhindantā 22 maññe caranti paññāgatena diṭṭhigatāni. Te suṇanti – ‘samaṇo khalu, bho, gotamo amukaṃ nāma gāmaṃ vā nigamaṃ vā osarissatī’ti. Te pañhaṃ abhisaṅkharonti – ‘imaṃ mayaṃ pañhaṃ samaṇaṃ gotamaṃ upasaṅkamitvā pucchissāma. Evaṃ ce no puṭṭho evaṃ byākarissati, evamassa mayaṃ vādaṃ āropessāma; evaṃ cepi no puṭṭho evaṃ byākarissati, evampissa mayaṃ vādaṃ āropessāmā’ti. Te suṇanti – ‘samaṇo khalu, bho, gotamo amukaṃ nāma gāmaṃ vā nigamaṃ vā osaṭo’ti. Te yena bhagavā tenupasaṅkamanti. Te bhagavā dhammiyā kathāya sandasseti samādapeti samuttejeti sampahaṃseti . Te bhagavatā dhammiyā kathāya sandassitā samādapitā samuttejitā sampahaṃsitā na ceva bhagavantaṃ pañhaṃ pucchanti, kuto vādaṃ āropessanti? Aññadatthu bhagavato sāvakā sampajjanti. Ayampi kho me, bhante, bhagavati dhammanvayo hoti – ‘sammāsambuddho bhagavā, svākkhāto bhagavatā dhammo, suppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho’ti.
372. ‘‘පුන චපරාහං, භන්‌තෙ, පස්‌සාමි ඉධෙකච්‌චෙ බ්‍රාහ්‌මණපණ්‌ඩිතෙ…පෙ.… ගහපතිපණ්‌ඩිතෙ…පෙ.… සමණපණ්‌ඩිතෙ නිපුණෙ කතපරප්‌පවාදෙ වාලවෙධිරූපෙ. තෙ භින්‌දන්‌තා මඤ්‌ඤෙ චරන්‌ති පඤ්‌ඤාගතෙන දිට්‌ඨිගතානි. තෙ සුණන්‌ති – ‘සමණො ඛලු, භො, ගොතමො අමුකං නාම ගාමං වා නිගමං වා ඔසරිස්‌සතී’ති. තෙ පඤ්‌හං අභිසඞ්‌ඛරොන්‌ති – ‘ඉමං මයං පඤ්‌හං සමණං ගොතමං උපසඞ්‌කමිත්‌වා පුච්‌ඡිස්‌සාම. එවං චෙ නො පුට්‌ඨො එවං බ්‍යාකරිස්‌සති, එවමස්‌ස මයං වාදං ආරොපෙස්‌සාම; එවං චෙපි නො පුට්‌ඨො එවං බ්‍යාකරිස්‌සති, එවම්‌පිස්‌ස මයං වාදං ආරොපෙස්‌සාමා’ති. තෙ සුණන්‌ති – ‘සමණො ඛලු, භො, ගොතමො අමුකං නාම ගාමං වා නිගමං වා ඔසටො’ති. තෙ යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමන්‌ති. තෙ භගවා ධම්‌මියා කථාය සන්‌දස්‌සෙති සමාදපෙති සමුත්‌තෙජෙති සම්‌පහංසෙති. තෙ භගවතා ධම්‌මියා කථාය සන්‌දස්‌සිතා සමාදපිතා සමුත්‌තෙජිතා සම්‌පහංසිතා න චෙව භගවන්‌තං පඤ්‌හං පුච්‌ඡන්‌ති, කුතො වාදං ආරොපෙස්‌සන්‌ති? අඤ්‌ඤදත්‌ථු භගවන්‌තංයෙව ඔකාසං යාචන්‌ති අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජ්‌ජාය. තෙ භගවා පබ්‌බාජෙති. තෙ තථාපබ්‌බජිතා සමානා එකා වූපකට්‌ඨා අප්‌පමත්‌තා ආතාපිනො පහිතත්‌තා විහරන්‌තා නචිරස්‌සෙව – යස්‌සත්‌ථාය කුලපුත්‌තා සම්‌මදෙව අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජන්‌ති තදනුත්‌තරං – බ්‍රහ්‌මචරියපරියොසානං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරන්‌ති. තෙ එවමාහංසු – ‘මනං වත, භො, අනස්‌සාම; මනං වත, භො, පනස්‌සාම’. මයඤ්‌හි පුබ්‌බෙ අස්‌සමණාව සමානා සමණාම්‌හාති පටිජානිම්‌හා, අබ්‍රාහ්‌මණාව සමානා බ්‍රාහ්‌මණාම්‌හාති පටිජානිම්‌හා, අනරහන්‌තොව සමානා අරහන්‌තාම්‌හාති පටිජානිම්‌හා. ‘ඉදානි ඛොම්‌හ සමණා, ඉදානි ඛොම්‌හ බ්‍රාහ්‌මණා, ඉදානි ඛොම්‌හ අරහන්‌තො’ති. අයම්‌පි ඛො මෙ, භන්‌තෙ, භගවති ධම්‌මන්‌වයො හොති – ‘සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො භගවා, ස්‌වාක්‌ඛාතො භගවතා ධම්‌මො, සුප්‌පටිපන්‌නො භගවතො සාවකසඞ්‌ඝො’ති.
372. ‘‘Puna caparāhaṃ, bhante, passāmi idhekacce brāhmaṇapaṇḍite…pe… gahapatipaṇḍite…pe… samaṇapaṇḍite nipuṇe kataparappavāde vālavedhirūpe. Te bhindantā maññe caranti paññāgatena diṭṭhigatāni. Te suṇanti – ‘samaṇo khalu, bho, gotamo amukaṃ nāma gāmaṃ vā nigamaṃ vā osarissatī’ti. Te pañhaṃ abhisaṅkharonti – ‘imaṃ mayaṃ pañhaṃ samaṇaṃ gotamaṃ upasaṅkamitvā pucchissāma. Evaṃ ce no puṭṭho evaṃ byākarissati, evamassa mayaṃ vādaṃ āropessāma; evaṃ cepi no puṭṭho evaṃ byākarissati, evampissa mayaṃ vādaṃ āropessāmā’ti. Te suṇanti – ‘samaṇo khalu, bho, gotamo amukaṃ nāma gāmaṃ vā nigamaṃ vā osaṭo’ti. Te yena bhagavā tenupasaṅkamanti. Te bhagavā dhammiyā kathāya sandasseti samādapeti samuttejeti sampahaṃseti. Te bhagavatā dhammiyā kathāya sandassitā samādapitā samuttejitā sampahaṃsitā na ceva bhagavantaṃ pañhaṃ pucchanti, kuto vādaṃ āropessanti? Aññadatthu bhagavantaṃyeva okāsaṃ yācanti agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya. Te bhagavā pabbājeti. Te tathāpabbajitā samānā ekā vūpakaṭṭhā appamattā ātāpino pahitattā viharantā nacirasseva – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharanti. Te evamāhaṃsu – ‘manaṃ vata, bho, anassāma; manaṃ vata, bho, panassāma’. Mayañhi pubbe assamaṇāva samānā samaṇāmhāti paṭijānimhā, abrāhmaṇāva samānā brāhmaṇāmhāti paṭijānimhā, anarahantova samānā arahantāmhāti paṭijānimhā. ‘Idāni khomha samaṇā, idāni khomha brāhmaṇā, idāni khomha arahanto’ti. Ayampi kho me, bhante, bhagavati dhammanvayo hoti – ‘sammāsambuddho bhagavā, svākkhāto bhagavatā dhammo, suppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho’ti.
373. ‘‘පුන චපරාහං, භන්‌තෙ, ඉමෙ ඉසිදත්‌තපුරාණා ථපතයො මමභත්‌තා මමයානා, අහං නෙසං ජීවිකාය 23 දාතා, යසස්‌ස ආහත්‌තා; අථ ච පන නො තථා මයි නිපච්‌චකාරං කරොන්‌ති යථා භගවති. භූතපුබ්‌බාහං, භන්‌තෙ, සෙනං අබ්‌භුය්‍යාතො සමානො ඉමෙ ච ඉසිදත්‌තපුරාණා ථපතයො වීමංසමානො අඤ්‌ඤතරස්‌මිං සම්‌බාධෙ ආවසථෙ වාසං උපගච්‌ඡිං. අථ ඛො, භන්‌තෙ, ඉමෙ ඉසිදත්‌තපුරාණා ථපතයො බහුදෙව රත්‌තිං ධම්‌මියා කථාය වීතිනාමෙත්‌වා, යතො අහොසි භගවා 24 තතො සීසං කත්‌වා මං පාදතො කරිත්‌වා නිපජ්‌ජිංසු. තස්‌ස මය්‌හං, භන්‌තෙ, එතදහොසි – ‘අච්‌ඡරියං වත, භො, අබ්‌භුතං වත, භො! ඉමෙ ඉසිදත්‌තපුරාණා ථපතයො මමභත්‌තා මමයානා, අහං නෙසං ජීවිකාය දාතා, යසස්‌ස ආහත්‌තා; අථ ච පන නො තථා මයි නිපච්‌චකාරං කරොන්‌ති යථා භගවති. අද්‌ධා ඉමෙ ආයස්‌මන්‌තො තස්‌ස භගවතො සාසනෙ උළාරං පුබ්‌බෙනාපරං විසෙසං ජානන්‌තී’ති. අයම්‌පි ඛො මෙ, භන්‌තෙ, භගවති ධම්‌මන්‌වයො හොති – ‘සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො භගවා, ස්‌වාක්‌ඛාතො භගවතා ධම්‌මො, සුප්‌පටිපන්‌නො භගවතො සාවකසඞ්‌ඝො’ති.
373. ‘‘Puna caparāhaṃ, bhante, ime isidattapurāṇā thapatayo mamabhattā mamayānā, ahaṃ nesaṃ jīvikāya 25 dātā, yasassa āhattā; atha ca pana no tathā mayi nipaccakāraṃ karonti yathā bhagavati. Bhūtapubbāhaṃ, bhante, senaṃ abbhuyyāto samāno ime ca isidattapurāṇā thapatayo vīmaṃsamāno aññatarasmiṃ sambādhe āvasathe vāsaṃ upagacchiṃ. Atha kho, bhante, ime isidattapurāṇā thapatayo bahudeva rattiṃ dhammiyā kathāya vītināmetvā, yato ahosi bhagavā 26 tato sīsaṃ katvā maṃ pādato karitvā nipajjiṃsu. Tassa mayhaṃ, bhante, etadahosi – ‘acchariyaṃ vata, bho, abbhutaṃ vata, bho! Ime isidattapurāṇā thapatayo mamabhattā mamayānā, ahaṃ nesaṃ jīvikāya dātā, yasassa āhattā; atha ca pana no tathā mayi nipaccakāraṃ karonti yathā bhagavati. Addhā ime āyasmanto tassa bhagavato sāsane uḷāraṃ pubbenāparaṃ visesaṃ jānantī’ti. Ayampi kho me, bhante, bhagavati dhammanvayo hoti – ‘sammāsambuddho bhagavā, svākkhāto bhagavatā dhammo, suppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho’ti.
374. ‘‘පුන චපරං, භන්‌තෙ, භගවාපි ඛත්‌තියො, අහම්‌පි ඛත්‌තියො; භගවාපි කොසලො, අහම්‌පි කොසලො; භගවාපි ආසීතිකො, අහම්‌පි ආසීතිකො. යම්‌පි, භන්‌තෙ, භගවාපි ඛත්‌තියො අහම්‌පි ඛත්‌තියො, භගවාපි කොසලො අහම්‌පි කොසලො, භගවාපි ආසීතිකො අහම්‌පි ආසීතිකො; ඉමිනාවාරහාමෙවාහං 27, භන්‌තෙ, භගවති පරමනිපච්‌චකාරං කාතුං, මිත්‌තූපහාරං උපදංසෙතුං. හන්‌ද, ච දානි මයං, භන්‌තෙ, ගච්‌ඡාම; බහුකිච්‌චා මයං බහුකරණීයා’’ති. ‘‘යස්‌සදානි ත්‌වං, මහාරාජ, කාලං මඤ්‌ඤසී’’ති. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො උට්‌ඨායාසනා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා පදක්‌ඛිණං කත්‌වා පක්‌කාමි. අථ ඛො භගවා අචිරපක්‌කන්‌තස්‌ස රඤ්‌ඤො පසෙනදිස්‌ස කොසලස්‌ස භික්‌ඛූ ආමන්‌තෙසි – ‘‘එසො, භික්‌ඛවෙ, රාජා පසෙනදි කොසලො ධම්‌මචෙතියානි භාසිත්‌වා උට්‌ඨායාසනා පක්‌කන්‌තො. උග්‌ගණ්‌හථ, භික්‌ඛවෙ, ධම්‌මචෙතියානි; පරියාපුණාථ, භික්‌ඛවෙ , ධම්‌මචෙතියානි; ධාරෙථ, භික්‌ඛවෙ, ධම්‌මචෙතියානි. අත්‌ථසංහිතානි, භික්‌ඛවෙ, ධම්‌මචෙතියානි ආදිබ්‍රහ්‌මචරියකානී’’ති.
374. ‘‘Puna caparaṃ, bhante, bhagavāpi khattiyo, ahampi khattiyo; bhagavāpi kosalo, ahampi kosalo; bhagavāpi āsītiko, ahampi āsītiko. Yampi, bhante, bhagavāpi khattiyo ahampi khattiyo, bhagavāpi kosalo ahampi kosalo, bhagavāpi āsītiko ahampi āsītiko; imināvārahāmevāhaṃ 28, bhante, bhagavati paramanipaccakāraṃ kātuṃ, mittūpahāraṃ upadaṃsetuṃ. Handa, ca dāni mayaṃ, bhante, gacchāma; bahukiccā mayaṃ bahukaraṇīyā’’ti. ‘‘Yassadāni tvaṃ, mahārāja, kālaṃ maññasī’’ti. Atha kho rājā pasenadi kosalo uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi. Atha kho bhagavā acirapakkantassa rañño pasenadissa kosalassa bhikkhū āmantesi – ‘‘eso, bhikkhave, rājā pasenadi kosalo dhammacetiyāni bhāsitvā uṭṭhāyāsanā pakkanto. Uggaṇhatha, bhikkhave, dhammacetiyāni; pariyāpuṇātha, bhikkhave , dhammacetiyāni; dhāretha, bhikkhave, dhammacetiyāni. Atthasaṃhitāni, bhikkhave, dhammacetiyāni ādibrahmacariyakānī’’ti.
ඉදමවොච භගවා. අත්‌තමනා තෙ භික්‌ඛූ භගවතො භාසිතං අභිනන්‌දුන්‌ති.
Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.
ධම්‌මචෙතියසුත්‌තං නිට්‌ඨිතං නවමං.
Dhammacetiyasuttaṃ niṭṭhitaṃ navamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / 9. ධම්‌මචෙතියසුත්‌තවණ්‌ණනා • 9. Dhammacetiyasuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / 9. ධම්‌මචෙතියසුත්‌තවණ්‌ණනා • 9. Dhammacetiyasuttavaṇṇanā
