| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ (ဋီကာ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
၉. ဓမ္မစေတိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
9. Dhammacetiyasuttavaṇṇanā
၃၆၄. မေဒဝဏ္ဏာ ဥဠုပဝဏ္ဏာ စ တတ္ထ တတ္ထ ပာသာဏာ ဥသ္သန္နာ အဟေသုန္တိ မေဒာဠုပန္တိ ဂာမသ္သ သမညာ ဇာတာ။ ဥဠုပဝဏ္ဏာတိ စန္ဒသမာနဝဏ္ဏတာယ မေဒပာသာဏာ ဝုတ္တာတိ ကေစိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘မေဒဝဏ္ဏာ ပာသာဏာ ကိရေတ္ထ ဥသ္သန္နာ အဟေသု’’န္တိ ဣဒံ ဝုတ္တံ။ အသ္သာတိ သေနာပတိသ္သ။ ကထာသမုဋ္ဌာပနတ္ထန္တိ မလ္လိကာယ သောကဝိနောဒနဓမ္မကထာသမုဋ္ဌာပနတ္ထံ။
364. Medavaṇṇā uḷupavaṇṇā ca tattha tattha pāsāṇā ussannā ahesunti medāḷupanti gāmassa samaññā jātā. Uḷupavaṇṇāti candasamānavaṇṇatāya medapāsāṇā vuttāti keci. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘medavaṇṇā pāsāṇā kirettha ussannā ahesu’’nti idaṃ vuttaṃ. Assāti senāpatissa. Kathāsamuṭṭhāpanatthanti mallikāya sokavinodanadhammakathāsamuṭṭhāpanatthaṃ.
ရညာတိ ပသေနဒီကောသလရညာ။ မဟစ္စာတိ မဟတိယာ။ ပဒဝိပလ္လာသေန စေတံ ဝုတ္တံ။ ပသာဒမရဟန္တီတိ ပာသာဒိကာနိ။ တေနာဟ ‘‘သဟ ရဉ္ဇနကာနီ’’တိ။ ယာနိ ပန ပာသာဒိကာနိ, တာနိ ပသ္သိတုံ ယုတ္တာနိ။ ပာသာဒိကာနီတိ ဝာ သဒ္ဒဟနသဟိတာနိ။ တေနာဟ ‘‘ပသာဒဇနကာနီ’’တိ။ ‘‘အပ္ပာဗာဓ’’န္တိ အာဒီသု ဝိယ အပ္ပသဒ္ဒော အဘာဝတ္ထောတိ အာဟ ‘‘နိသ္သဒ္ဒာနီ’’တိ။ အနိယမတ္ထဝာစီ ယ-သဒ္ဒော အနိယမာကာရဝာစကောပိ ဟောတီတိ ‘‘ယတ္ထာ’’တိ ပဒသ္သ ‘‘ယာဒိသေသူ’’တိအာဒိမာဟ။ တထာ ဟိ အင္ဂုလိမာလသုတ္တေ (မ. နိ. အဋ္ဌ. ၂.၃၄၇ အာဒယော) ‘‘ယသ္သ ခော’’တိ ပဒသ္သ ‘‘ယာဒိသသ္သ ခော’’တိ အတ္ထော ဝုတ္တော။
Raññāti pasenadīkosalaraññā. Mahaccāti mahatiyā. Padavipallāsena cetaṃ vuttaṃ. Pasādamarahantīti pāsādikāni. Tenāha ‘‘saha rañjanakānī’’ti. Yāni pana pāsādikāni, tāni passituṃ yuttāni. Pāsādikānīti vā saddahanasahitāni. Tenāha ‘‘pasādajanakānī’’ti. ‘‘Appābādha’’nti ādīsu viya appasaddo abhāvatthoti āha ‘‘nissaddānī’’ti. Aniyamatthavācī ya-saddo aniyamākāravācakopi hotīti ‘‘yatthā’’ti padassa ‘‘yādisesū’’tiādimāha. Tathā hi aṅgulimālasutte (ma. ni. aṭṭha. 2.347 ādayo) ‘‘yassa kho’’ti padassa ‘‘yādisassa kho’’ti attho vutto.
၃၆၆. ပဋိစ္ဆဒန္တိ ပဋိစ္ဆာဒကံ။ ရာဇကကုဓဘဏ္ဍာနီတိ ရာဇဘဏ္ဍဘူတာနိ။ ရဟာယတီတိ ရဟော ကရောတိ, မံ အဇ္ဈေသတီတိ အတ္ထော။
366.Paṭicchadanti paṭicchādakaṃ. Rājakakudhabhaṇḍānīti rājabhaṇḍabhūtāni. Rahāyatīti raho karoti, maṃ ajjhesatīti attho.
၃၆၇. ယထာသဘာဝတော ဉေယ္ယံ ဓာရေတိ အဝဓာရေတီတိ ဓမ္မော, ဉာဏန္တိ အာဟ ‘‘ပစ္စက္ခဉာဏသင္ခာတသ္သ ဓမ္မသ္သာ’’တိ။ အနုနယောတိ အနုဂစ္ဆနကော။ ဒိဋ္ဌေန ဟိ အဒိဋ္ဌသ္သ အနုမာနံ။ တေနာဟ ‘‘အနုမာနံ အနုဗုဒ္ဓီ’’တိ။ အာပာဏကောဋိကန္တိ ယာဝ ပာဏကောဋိ, တာဝ ဇီဝိတပရိယောသာနံ။ ဧတန္တိ ဓမ္မန္ဝယသင္ခာတံ အနုမာနံ။ ဧဝန္တိ ‘‘ဣဓ ပနာဟ’’န္တိ ဝုတ္တပ္ပကာရေန။
367. Yathāsabhāvato ñeyyaṃ dhāreti avadhāretīti dhammo, ñāṇanti āha ‘‘paccakkhañāṇasaṅkhātassa dhammassā’’ti. Anunayoti anugacchanako. Diṭṭhena hi adiṭṭhassa anumānaṃ. Tenāha ‘‘anumānaṃ anubuddhī’’ti. Āpāṇakoṭikanti yāva pāṇakoṭi, tāva jīvitapariyosānaṃ. Etanti dhammanvayasaṅkhātaṃ anumānaṃ. Evanti ‘‘idha panāha’’nti vuttappakārena.
၃၆၉. စက္ခုံ အဗန္ဓန္တေ ဝိယာတိ အပာသာဒိကတာယ ပသ္သန္တာနံ စက္ခုံ အတ္တနိ အဗန္ဓန္တေ ဝိယ။ ကုလသန္တာနာနုဗန္ဓော ရောဂော ကုလရောဂော။ ဥဠာရန္တိ သာနုဘာဝံ။ ယော ဟိ အာနုဘာဝသမ္ပန္နော, တံ ‘‘မဟေသက္ခ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ အရဟတ္တံ ဂဏ္ဟန္တောတိ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသောယံ, ဟေဋ္ဌိမဖလာနိ ဂဏ္ဟန္တောပိ။
369.Cakkhuṃ abandhante viyāti apāsādikatāya passantānaṃ cakkhuṃ attani abandhante viya. Kulasantānānubandho rogo kularogo. Uḷāranti sānubhāvaṃ. Yo hi ānubhāvasampanno, taṃ ‘‘mahesakkha’’nti vadanti. Arahattaṃ gaṇhantoti ukkaṭṭhaniddesoyaṃ, heṭṭhimaphalāni gaṇhantopi.
၃၇၃. ဇီဝိကာ ဇီဝိတဝုတ္တိ။
373. Jīvikā jīvitavutti.
၃၇၄. ဓမ္မံ စေတေတိ သံဝေဒေတိ ဧတေဟီတိ ဓမ္မစေတိယာနိ, ဓမ္မသ္သ ပူဇာဝစနာနိ။ နနု စေတာနိ ဗုဒ္ဓသင္ဃဂုဏဒီပနာနိပိ သန္တိ? ကထံ ‘‘ဓမ္မစေတိယာနီတိ ဓမ္မသ္သ စိတ္တီကာရဝစနာနီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘တီသု ဟီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယသ္မာ ဗုဒ္ဓရတနမူလကာနိ သေသရတနာနိ တသ္သ ဝသေန လဒ္ဓဗ္ဗတော။ ကောသလရညာ စေတ္ထ ဗုဒ္ဓဂာရဝေန ဓမ္မသင္ဃဂာရဝံ ပဝေဒိတံ, တသ္မာ ‘‘ဘဂဝတိ စိတ္တီကာရေ ကတေ ဓမ္မောပိ ကတောဝ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ စ ရတနတ္တယပသာဒပုဗ္ဗိကာ သာသနေ သမ္မာပဋိပတ္တိ, တသ္မာ ဝုတ္တံ – ‘‘အာဒိဗ္ရဟ္မစရိယကာနီတိ မဂ္ဂဗ္ရဟ္မစရိယသ္သ အာဒိဘူတာနီ’’တိ။ သေသံ သုဝိညေယ္ယမေဝ။
374. Dhammaṃ ceteti saṃvedeti etehīti dhammacetiyāni, dhammassa pūjāvacanāni. Nanu cetāni buddhasaṅghaguṇadīpanānipi santi? Kathaṃ ‘‘dhammacetiyānīti dhammassa cittīkāravacanānī’’ti vuttanti āha ‘‘tīsu hī’’tiādi. Tattha yasmā buddharatanamūlakāni sesaratanāni tassa vasena laddhabbato. Kosalaraññā cettha buddhagāravena dhammasaṅghagāravaṃ paveditaṃ, tasmā ‘‘bhagavati cittīkāre kate dhammopi katova hotī’’ti vuttaṃ. Yasmā ca ratanattayapasādapubbikā sāsane sammāpaṭipatti, tasmā vuttaṃ – ‘‘ādibrahmacariyakānīti maggabrahmacariyassa ādibhūtānī’’ti. Sesaṃ suviññeyyameva.
ဓမ္မစေတိယသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။
Dhammacetiyasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ • Majjhimanikāya / ၉. ဓမ္မစေတိယသုတ္တံ • 9. Dhammacetiyasuttaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ၉. ဓမ္မစေတိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 9. Dhammacetiyasuttavaṇṇanā
