| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
೯. ಧಮ್ಮಚೇತಿಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
9. Dhammacetiyasuttavaṇṇanā
೩೬೪. ಮೇದವಣ್ಣಾ ಉಳುಪವಣ್ಣಾ ಚ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪಾಸಾಣಾ ಉಸ್ಸನ್ನಾ ಅಹೇಸುನ್ತಿ ಮೇದಾಳುಪನ್ತಿ ಗಾಮಸ್ಸ ಸಮಞ್ಞಾ ಜಾತಾ। ಉಳುಪವಣ್ಣಾತಿ ಚನ್ದಸಮಾನವಣ್ಣತಾಯ ಮೇದಪಾಸಾಣಾ ವುತ್ತಾತಿ ಕೇಚಿ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಮೇದವಣ್ಣಾ ಪಾಸಾಣಾ ಕಿರೇತ್ಥ ಉಸ್ಸನ್ನಾ ಅಹೇಸು’’ನ್ತಿ ಇದಂ ವುತ್ತಂ। ಅಸ್ಸಾತಿ ಸೇನಾಪತಿಸ್ಸ। ಕಥಾಸಮುಟ್ಠಾಪನತ್ಥನ್ತಿ ಮಲ್ಲಿಕಾಯ ಸೋಕವಿನೋದನಧಮ್ಮಕಥಾಸಮುಟ್ಠಾಪನತ್ಥಂ।
364. Medavaṇṇā uḷupavaṇṇā ca tattha tattha pāsāṇā ussannā ahesunti medāḷupanti gāmassa samaññā jātā. Uḷupavaṇṇāti candasamānavaṇṇatāya medapāsāṇā vuttāti keci. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘medavaṇṇā pāsāṇā kirettha ussannā ahesu’’nti idaṃ vuttaṃ. Assāti senāpatissa. Kathāsamuṭṭhāpanatthanti mallikāya sokavinodanadhammakathāsamuṭṭhāpanatthaṃ.
ರಞ್ಞಾತಿ ಪಸೇನದೀಕೋಸಲರಞ್ಞಾ। ಮಹಚ್ಚಾತಿ ಮಹತಿಯಾ। ಪದವಿಪಲ್ಲಾಸೇನ ಚೇತಂ ವುತ್ತಂ। ಪಸಾದಮರಹನ್ತೀತಿ ಪಾಸಾದಿಕಾನಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸಹ ರಞ್ಜನಕಾನೀ’’ತಿ। ಯಾನಿ ಪನ ಪಾಸಾದಿಕಾನಿ, ತಾನಿ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಯುತ್ತಾನಿ। ಪಾಸಾದಿಕಾನೀತಿ ವಾ ಸದ್ದಹನಸಹಿತಾನಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪಸಾದಜನಕಾನೀ’’ತಿ। ‘‘ಅಪ್ಪಾಬಾಧ’’ನ್ತಿ ಆದೀಸು ವಿಯ ಅಪ್ಪಸದ್ದೋ ಅಭಾವತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ನಿಸ್ಸದ್ದಾನೀ’’ತಿ। ಅನಿಯಮತ್ಥವಾಚೀ ಯ-ಸದ್ದೋ ಅನಿಯಮಾಕಾರವಾಚಕೋಪಿ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಯತ್ಥಾ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ‘‘ಯಾದಿಸೇಸೂ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತಥಾ ಹಿ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲಸುತ್ತೇ (ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೩೪೭ ಆದಯೋ) ‘‘ಯಸ್ಸ ಖೋ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ‘‘ಯಾದಿಸಸ್ಸ ಖೋ’’ತಿ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ।
Raññāti pasenadīkosalaraññā. Mahaccāti mahatiyā. Padavipallāsena cetaṃ vuttaṃ. Pasādamarahantīti pāsādikāni. Tenāha ‘‘saha rañjanakānī’’ti. Yāni pana pāsādikāni, tāni passituṃ yuttāni. Pāsādikānīti vā saddahanasahitāni. Tenāha ‘‘pasādajanakānī’’ti. ‘‘Appābādha’’nti ādīsu viya appasaddo abhāvatthoti āha ‘‘nissaddānī’’ti. Aniyamatthavācī ya-saddo aniyamākāravācakopi hotīti ‘‘yatthā’’ti padassa ‘‘yādisesū’’tiādimāha. Tathā hi aṅgulimālasutte (ma. ni. aṭṭha. 2.347 ādayo) ‘‘yassa kho’’ti padassa ‘‘yādisassa kho’’ti attho vutto.
೩೬೬. ಪಟಿಚ್ಛದನ್ತಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದಕಂ। ರಾಜಕಕುಧಭಣ್ಡಾನೀತಿ ರಾಜಭಣ್ಡಭೂತಾನಿ। ರಹಾಯತೀತಿ ರಹೋ ಕರೋತಿ, ಮಂ ಅಜ್ಝೇಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
366.Paṭicchadanti paṭicchādakaṃ. Rājakakudhabhaṇḍānīti rājabhaṇḍabhūtāni. Rahāyatīti raho karoti, maṃ ajjhesatīti attho.
೩೬೭. ಯಥಾಸಭಾವತೋ ಞೇಯ್ಯಂ ಧಾರೇತಿ ಅವಧಾರೇತೀತಿ ಧಮ್ಮೋ, ಞಾಣನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಪಚ್ಚಕ್ಖಞಾಣಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸಾ’’ತಿ। ಅನುನಯೋತಿ ಅನುಗಚ್ಛನಕೋ। ದಿಟ್ಠೇನ ಹಿ ಅದಿಟ್ಠಸ್ಸ ಅನುಮಾನಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅನುಮಾನಂ ಅನುಬುದ್ಧೀ’’ತಿ। ಆಪಾಣಕೋಟಿಕನ್ತಿ ಯಾವ ಪಾಣಕೋಟಿ, ತಾವ ಜೀವಿತಪರಿಯೋಸಾನಂ। ಏತನ್ತಿ ಧಮ್ಮನ್ವಯಸಙ್ಖಾತಂ ಅನುಮಾನಂ। ಏವನ್ತಿ ‘‘ಇಧ ಪನಾಹ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇನ।
367. Yathāsabhāvato ñeyyaṃ dhāreti avadhāretīti dhammo, ñāṇanti āha ‘‘paccakkhañāṇasaṅkhātassa dhammassā’’ti. Anunayoti anugacchanako. Diṭṭhena hi adiṭṭhassa anumānaṃ. Tenāha ‘‘anumānaṃ anubuddhī’’ti. Āpāṇakoṭikanti yāva pāṇakoṭi, tāva jīvitapariyosānaṃ. Etanti dhammanvayasaṅkhātaṃ anumānaṃ. Evanti ‘‘idha panāha’’nti vuttappakārena.
೩೬೯. ಚಕ್ಖುಂ ಅಬನ್ಧನ್ತೇ ವಿಯಾತಿ ಅಪಾಸಾದಿಕತಾಯ ಪಸ್ಸನ್ತಾನಂ ಚಕ್ಖುಂ ಅತ್ತನಿ ಅಬನ್ಧನ್ತೇ ವಿಯ। ಕುಲಸನ್ತಾನಾನುಬನ್ಧೋ ರೋಗೋ ಕುಲರೋಗೋ। ಉಳಾರನ್ತಿ ಸಾನುಭಾವಂ। ಯೋ ಹಿ ಆನುಭಾವಸಮ್ಪನ್ನೋ, ತಂ ‘‘ಮಹೇಸಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ಅರಹತ್ತಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋತಿ ಉಕ್ಕಟ್ಠನಿದ್ದೇಸೋಯಂ, ಹೇಟ್ಠಿಮಫಲಾನಿ ಗಣ್ಹನ್ತೋಪಿ।
369.Cakkhuṃ abandhante viyāti apāsādikatāya passantānaṃ cakkhuṃ attani abandhante viya. Kulasantānānubandho rogo kularogo. Uḷāranti sānubhāvaṃ. Yo hi ānubhāvasampanno, taṃ ‘‘mahesakkha’’nti vadanti. Arahattaṃ gaṇhantoti ukkaṭṭhaniddesoyaṃ, heṭṭhimaphalāni gaṇhantopi.
೩೭೩. ಜೀವಿಕಾ ಜೀವಿತವುತ್ತಿ।
373. Jīvikā jīvitavutti.
೩೭೪. ಧಮ್ಮಂ ಚೇತೇತಿ ಸಂವೇದೇತಿ ಏತೇಹೀತಿ ಧಮ್ಮಚೇತಿಯಾನಿ, ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪೂಜಾವಚನಾನಿ। ನನು ಚೇತಾನಿ ಬುದ್ಧಸಙ್ಘಗುಣದೀಪನಾನಿಪಿ ಸನ್ತಿ? ಕಥಂ ‘‘ಧಮ್ಮಚೇತಿಯಾನೀತಿ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಚಿತ್ತೀಕಾರವಚನಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ತೀಸು ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಬುದ್ಧರತನಮೂಲಕಾನಿ ಸೇಸರತನಾನಿ ತಸ್ಸ ವಸೇನ ಲದ್ಧಬ್ಬತೋ। ಕೋಸಲರಞ್ಞಾ ಚೇತ್ಥ ಬುದ್ಧಗಾರವೇನ ಧಮ್ಮಸಙ್ಘಗಾರವಂ ಪವೇದಿತಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಭಗವತಿ ಚಿತ್ತೀಕಾರೇ ಕತೇ ಧಮ್ಮೋಪಿ ಕತೋವ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಯಸ್ಮಾ ಚ ರತನತ್ತಯಪಸಾದಪುಬ್ಬಿಕಾ ಸಾಸನೇ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಆದಿಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಕಾನೀತಿ ಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸ್ಸ ಆದಿಭೂತಾನೀ’’ತಿ। ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
374. Dhammaṃ ceteti saṃvedeti etehīti dhammacetiyāni, dhammassa pūjāvacanāni. Nanu cetāni buddhasaṅghaguṇadīpanānipi santi? Kathaṃ ‘‘dhammacetiyānīti dhammassa cittīkāravacanānī’’ti vuttanti āha ‘‘tīsu hī’’tiādi. Tattha yasmā buddharatanamūlakāni sesaratanāni tassa vasena laddhabbato. Kosalaraññā cettha buddhagāravena dhammasaṅghagāravaṃ paveditaṃ, tasmā ‘‘bhagavati cittīkāre kate dhammopi katova hotī’’ti vuttaṃ. Yasmā ca ratanattayapasādapubbikā sāsane sammāpaṭipatti, tasmā vuttaṃ – ‘‘ādibrahmacariyakānīti maggabrahmacariyassa ādibhūtānī’’ti. Sesaṃ suviññeyyameva.
ಧಮ್ಮಚೇತಿಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ ಸಮತ್ತಾ।
Dhammacetiyasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೯. ಧಮ್ಮಚೇತಿಯಸುತ್ತಂ • 9. Dhammacetiyasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ೯. ಧಮ್ಮಚೇತಿಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 9. Dhammacetiyasuttavaṇṇanā
