| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
9. ධම්‌මචෙතියසුත්‌තවණ්‌ණනා
9. Dhammacetiyasuttavaṇṇanā
364. මෙදවණ්‌ණා උළුපවණ්‌ණා ච තත්‌ථ තත්‌ථ පාසාණා උස්‌සන්‌නා අහෙසුන්‌ති මෙදාළුපන්‌ති ගාමස්‌ස සමඤ්‌ඤා ජාතා. උළුපවණ්‌ණාති චන්‌දසමානවණ්‌ණතාය මෙදපාසාණා වුත්‌තාති කෙචි. අට්‌ඨකථායං පන ‘‘මෙදවණ්‌ණා පාසාණා කිරෙත්‌ථ උස්‌සන්‌නා අහෙසු’’න්‌ති ඉදං වුත්‌තං. අස්‌සාති සෙනාපතිස්‌ස. කථාසමුට්‌ඨාපනත්‌ථන්‌ති මල්‌ලිකාය සොකවිනොදනධම්‌මකථාසමුට්‌ඨාපනත්‌ථං.
364. Medavaṇṇā uḷupavaṇṇā ca tattha tattha pāsāṇā ussannā ahesunti medāḷupanti gāmassa samaññā jātā. Uḷupavaṇṇāti candasamānavaṇṇatāya medapāsāṇā vuttāti keci. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘medavaṇṇā pāsāṇā kirettha ussannā ahesu’’nti idaṃ vuttaṃ. Assāti senāpatissa. Kathāsamuṭṭhāpanatthanti mallikāya sokavinodanadhammakathāsamuṭṭhāpanatthaṃ.
රඤ්‌ඤාති පසෙනදීකොසලරඤ්‌ඤා. මහච්‌චාති මහතියා. පදවිපල්‌ලාසෙන චෙතං වුත්‌තං. පසාදමරහන්‌තීති පාසාදිකානි. තෙනාහ ‘‘සහ රඤ්‌ජනකානී’’ති. යානි පන පාසාදිකානි, තානි පස්‌සිතුං යුත්‌තානි. පාසාදිකානීති වා සද්‌දහනසහිතානි. තෙනාහ ‘‘පසාදජනකානී’’ති. ‘‘අප්‌පාබාධ’’න්‌ති ආදීසු විය අප්‌පසද්‌දො අභාවත්‌ථොති ආහ ‘‘නිස්‌සද්‌දානී’’ති. අනියමත්‌ථවාචී ය-සද්‌දො අනියමාකාරවාචකොපි හොතීති ‘‘යත්‌ථා’’ති පදස්‌ස ‘‘යාදිසෙසූ’’තිආදිමාහ. තථා හි අඞ්‌ගුලිමාලසුත්‌තෙ (ම. නි. අට්‌ඨ. 2.347 ආදයො) ‘‘යස්‌ස ඛො’’ති පදස්‌ස ‘‘යාදිසස්‌ස ඛො’’ති අත්‌ථො වුත්‌තො.
Raññāti pasenadīkosalaraññā. Mahaccāti mahatiyā. Padavipallāsena cetaṃ vuttaṃ. Pasādamarahantīti pāsādikāni. Tenāha ‘‘saha rañjanakānī’’ti. Yāni pana pāsādikāni, tāni passituṃ yuttāni. Pāsādikānīti vā saddahanasahitāni. Tenāha ‘‘pasādajanakānī’’ti. ‘‘Appābādha’’nti ādīsu viya appasaddo abhāvatthoti āha ‘‘nissaddānī’’ti. Aniyamatthavācī ya-saddo aniyamākāravācakopi hotīti ‘‘yatthā’’ti padassa ‘‘yādisesū’’tiādimāha. Tathā hi aṅgulimālasutte (ma. ni. aṭṭha. 2.347 ādayo) ‘‘yassa kho’’ti padassa ‘‘yādisassa kho’’ti attho vutto.
366. පටිච්‌ඡදන්‌ති පටිච්‌ඡාදකං. රාජකකුධභණ්‌ඩානීති රාජභණ්‌ඩභූතානි. රහායතීති රහො කරොති, මං අජ්‌ඣෙසතීති අත්‌ථො.
366.Paṭicchadanti paṭicchādakaṃ. Rājakakudhabhaṇḍānīti rājabhaṇḍabhūtāni. Rahāyatīti raho karoti, maṃ ajjhesatīti attho.
367. යථාසභාවතො ඤෙය්‍යං ධාරෙති අවධාරෙතීති ධම්‌මො, ඤාණන්‌ති ආහ ‘‘පච්‌චක්‌ඛඤාණසඞ්‌ඛාතස්‌ස ධම්‌මස්‌සා’’ති. අනුනයොති අනුගච්‌ඡනකො. දිට්‌ඨෙන හි අදිට්‌ඨස්‌ස අනුමානං. තෙනාහ ‘‘අනුමානං අනුබුද්‌ධී’’ති. ආපාණකොටිකන්‌ති යාව පාණකොටි, තාව ජීවිතපරියොසානං. එතන්‌ති ධම්‌මන්‌වයසඞ්‌ඛාතං අනුමානං. එවන්‌ති ‘‘ඉධ පනාහ’’න්‌ති වුත්‌තප්‌පකාරෙන.
367. Yathāsabhāvato ñeyyaṃ dhāreti avadhāretīti dhammo, ñāṇanti āha ‘‘paccakkhañāṇasaṅkhātassa dhammassā’’ti. Anunayoti anugacchanako. Diṭṭhena hi adiṭṭhassa anumānaṃ. Tenāha ‘‘anumānaṃ anubuddhī’’ti. Āpāṇakoṭikanti yāva pāṇakoṭi, tāva jīvitapariyosānaṃ. Etanti dhammanvayasaṅkhātaṃ anumānaṃ. Evanti ‘‘idha panāha’’nti vuttappakārena.
369. චක්‌ඛුං අබන්‌ධන්‌තෙ වියාති අපාසාදිකතාය පස්‌සන්‌තානං චක්‌ඛුං අත්‌තනි අබන්‌ධන්‌තෙ විය. කුලසන්‌තානානුබන්‌ධො රොගො කුලරොගො. උළාරන්‌ති සානුභාවං. යො හි ආනුභාවසම්‌පන්‌නො, තං ‘‘මහෙසක්‌ඛ’’න්‌ති වදන්‌ති. අරහත්‌තං ගණ්‌හන්‌තොති උක්‌කට්‌ඨනිද්‌දෙසොයං, හෙට්‌ඨිමඵලානි ගණ්‌හන්‌තොපි.
369.Cakkhuṃ abandhante viyāti apāsādikatāya passantānaṃ cakkhuṃ attani abandhante viya. Kulasantānānubandho rogo kularogo. Uḷāranti sānubhāvaṃ. Yo hi ānubhāvasampanno, taṃ ‘‘mahesakkha’’nti vadanti. Arahattaṃ gaṇhantoti ukkaṭṭhaniddesoyaṃ, heṭṭhimaphalāni gaṇhantopi.
373. ජීවිකා ජීවිතවුත්‌ති.
373. Jīvikā jīvitavutti.
374. ධම්‌මං චෙතෙති සංවෙදෙති එතෙහීති ධම්‌මචෙතියානි, ධම්‌මස්‌ස පූජාවචනානි. නනු චෙතානි බුද්‌ධසඞ්‌ඝගුණදීපනානිපි සන්‌ති? කථං ‘‘ධම්‌මචෙතියානීති ධම්‌මස්‌ස චිත්‌තීකාරවචනානී’’ති වුත්‌තන්‌ති ආහ ‘‘තීසු හී’’තිආදි. තත්‌ථ යස්‌මා බුද්‌ධරතනමූලකානි සෙසරතනානි තස්‌ස වසෙන ලද්‌ධබ්‌බතො. කොසලරඤ්‌ඤා චෙත්‌ථ බුද්‌ධගාරවෙන ධම්‌මසඞ්‌ඝගාරවං පවෙදිතං, තස්‌මා ‘‘භගවති චිත්‌තීකාරෙ කතෙ ධම්‌මොපි කතොව හොතී’’ති වුත්‌තං. යස්‌මා ච රතනත්‌තයපසාදපුබ්‌බිකා සාසනෙ සම්‌මාපටිපත්‌ති, තස්‌මා වුත්‌තං – ‘‘ආදිබ්‍රහ්‌මචරියකානීති මග්‌ගබ්‍රහ්‌මචරියස්‌ස ආදිභූතානී’’ති. සෙසං සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යමෙව.
374. Dhammaṃ ceteti saṃvedeti etehīti dhammacetiyāni, dhammassa pūjāvacanāni. Nanu cetāni buddhasaṅghaguṇadīpanānipi santi? Kathaṃ ‘‘dhammacetiyānīti dhammassa cittīkāravacanānī’’ti vuttanti āha ‘‘tīsu hī’’tiādi. Tattha yasmā buddharatanamūlakāni sesaratanāni tassa vasena laddhabbato. Kosalaraññā cettha buddhagāravena dhammasaṅghagāravaṃ paveditaṃ, tasmā ‘‘bhagavati cittīkāre kate dhammopi katova hotī’’ti vuttaṃ. Yasmā ca ratanattayapasādapubbikā sāsane sammāpaṭipatti, tasmā vuttaṃ – ‘‘ādibrahmacariyakānīti maggabrahmacariyassa ādibhūtānī’’ti. Sesaṃ suviññeyyameva.
ධම්‌මචෙතියසුත්‌තවණ්‌ණනාය ලීනත්‌ථප්‌පකාසනා සමත්‌තා.
Dhammacetiyasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 9. ධම්‌මචෙතියසුත්‌තං • 9. Dhammacetiyasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / 9. ධම්‌මචෙතියසුත්‌තවණ්‌ණනා • 9. Dhammacetiyasuttavaṇṇanā
