| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
७. धम्मदेसनासिक्खापदवण्णना
7. Dhammadesanāsikkhāpadavaṇṇanā
६०. सत्तमसिक्खापदे – घरणीति घरसामिनी। निवेसनद्वारेति निवेसनस्स महाद्वारे। घरसुण्हाति तस्मिं घरे सुण्हा। आवसथद्वारेति ओवरकद्वारे। विस्सट्ठेनाति सुनिग्गतेन सद्देन। विवटेनाति सुट्ठु पकासेन असंवुतेन। धम्मो देसेतब्बोति अयं सरणसीलादिभेदो धम्मो कथेतब्बो। अञ्ञातुन्ति आजानितुं। विञ्ञुना पुरिसविग्गहेनाति विञ्ञुना पुरिसेन, पुरिसविग्गहं गहेत्वापि ठितेन न यक्खेन न पेतेन न तिरच्छानगतेन।
60. Sattamasikkhāpade – gharaṇīti gharasāminī. Nivesanadvāreti nivesanassa mahādvāre. Gharasuṇhāti tasmiṃ ghare suṇhā. Āvasathadvāreti ovarakadvāre. Vissaṭṭhenāti suniggatena saddena. Vivaṭenāti suṭṭhu pakāsena asaṃvutena. Dhammo desetabboti ayaṃ saraṇasīlādibhedo dhammo kathetabbo. Aññātunti ājānituṃ. Viññunā purisaviggahenāti viññunā purisena, purisaviggahaṃ gahetvāpi ṭhitena na yakkhena na petena na tiracchānagatena.
६६. अनापत्ति विञ्ञुना पुरिसविग्गहेनाति विञ्ञुना पुरिसविग्गहेन सद्धिं ठिताय बहुम्पि धम्मं देसेन्तस्स अनापत्ति। छप्पञ्चवाचाहीति छहि पञ्चहि वाचाहि यो देसेति, तस्सपि अनापत्ति। तत्थ एको गाथापादो एकवाचाति एवं सब्बत्थ वाचापमाणं वेदितब्बं। सचे अट्ठकथं धम्मपदं जातकादिवत्थुं वा कथेतुकामो होति, छप्पञ्चपदमत्तमेव कथेतुं वट्टति। पाळिया सद्धिं कथेन्तेन एकपदं पाळितो पञ्च अट्ठकथातोति एवं छ पदानि अनतिक्कामेत्वाव कथेतब्बो। पदसोधम्मे वुत्तप्पभेदो हि इधापि सब्बो धम्मोयेव। तस्मिं देसेतीति तस्मिं खणे देसेति। सम्पदानत्थे वा एतं भुम्मवचनं। तस्सा देसेतीति अत्थो। अञ्ञिस्सा मातुगामस्साति एकिस्सा देसेत्वा पुन आगतागताय अञ्ञिस्सापि देसेतीति एवं एकासने निसिन्नो मातुगामसतसहस्सन्नम्पि देसेतीति अत्थो। महापच्चरियट्ठकथायं वुत्तं समं निसिन्नानं मातुगामानं ‘‘तुम्हाकं एकेकिस्सा एकेकं गाथं देसेस्सामि, तं सुणाथाति देसेति, अनापत्ति। पठमं एकेकिस्सा एकेकं गाथं कथेस्सामीति आभोगं कत्वा जानापेत्वा कथेतुं वट्टति, न पच्छाति। पञ्हं पुच्छति पञ्हं पुट्ठो कथेतीति मातुगामो ‘‘दीघनिकायो नाम भन्ते किमत्थं दीपेती’’ति पुच्छति। एवं पञ्हं पुट्ठो भिक्खु सब्बं चेपि दीघनिकायं कथेति, अनापत्ति। सेसमेत्थ उत्तानत्थमेव।
66.Anāpatti viññunā purisaviggahenāti viññunā purisaviggahena saddhiṃ ṭhitāya bahumpi dhammaṃ desentassa anāpatti. Chappañcavācāhīti chahi pañcahi vācāhi yo deseti, tassapi anāpatti. Tattha eko gāthāpādo ekavācāti evaṃ sabbattha vācāpamāṇaṃ veditabbaṃ. Sace aṭṭhakathaṃ dhammapadaṃ jātakādivatthuṃ vā kathetukāmo hoti, chappañcapadamattameva kathetuṃ vaṭṭati. Pāḷiyā saddhiṃ kathentena ekapadaṃ pāḷito pañca aṭṭhakathātoti evaṃ cha padāni anatikkāmetvāva kathetabbo. Padasodhamme vuttappabhedo hi idhāpi sabbo dhammoyeva. Tasmiṃ desetīti tasmiṃ khaṇe deseti. Sampadānatthe vā etaṃ bhummavacanaṃ. Tassā desetīti attho. Aññissā mātugāmassāti ekissā desetvā puna āgatāgatāya aññissāpi desetīti evaṃ ekāsane nisinno mātugāmasatasahassannampi desetīti attho. Mahāpaccariyaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ samaṃ nisinnānaṃ mātugāmānaṃ ‘‘tumhākaṃ ekekissā ekekaṃ gāthaṃ desessāmi, taṃ suṇāthāti deseti, anāpatti. Paṭhamaṃ ekekissā ekekaṃ gāthaṃ kathessāmīti ābhogaṃ katvā jānāpetvā kathetuṃ vaṭṭati, na pacchāti. Pañhaṃ pucchati pañhaṃ puṭṭho kathetīti mātugāmo ‘‘dīghanikāyo nāma bhante kimatthaṃ dīpetī’’ti pucchati. Evaṃ pañhaṃ puṭṭho bhikkhu sabbaṃ cepi dīghanikāyaṃ katheti, anāpatti. Sesamettha uttānatthameva.
पदसोधम्मसमुट्ठानं – वाचतो च वाचाचित्ततो च समुट्ठाति, किरियाकिरियं, नोसञ्ञाविमोक्खं, अचित्तकं, पण्णत्तिवज्जं, वचीकम्मं, तिचित्तं, तिवेदनन्ति।
Padasodhammasamuṭṭhānaṃ – vācato ca vācācittato ca samuṭṭhāti, kiriyākiriyaṃ, nosaññāvimokkhaṃ, acittakaṃ, paṇṇattivajjaṃ, vacīkammaṃ, ticittaṃ, tivedananti.
धम्मदेसनासिक्खापदं सत्तमं।
Dhammadesanāsikkhāpadaṃ sattamaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / १. मुसावादवग्गो • 1. Musāvādavaggo
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ७. धम्मदेसनासिक्खापदवण्णना • 7. Dhammadesanāsikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / ७. धम्मदेसनासिक्खापदवण्णना • 7. Dhammadesanāsikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / ७. धम्मदेसनासिक्खापदवण्णना • 7. Dhammadesanāsikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / ७. धम्मदेसनासिक्खापदं • 7. Dhammadesanāsikkhāpadaṃ
