| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
๗. ธมฺมเทสนาสิกฺขาปทวณฺณนา
7. Dhammadesanāsikkhāpadavaṇṇanā
๖๐. สตฺตมสิกฺขาปเท – ฆรณีติ ฆรสามินีฯ นิเวสนทฺวาเรติ นิเวสนสฺส มหาทฺวาเรฯ ฆรสุณฺหาติ ตสฺมิํ ฆเร สุณฺหาฯ อาวสถทฺวาเรติ โอวรกทฺวาเรฯ วิสฺสเฎฺฐนาติ สุนิคฺคเตน สเทฺทนฯ วิวเฎนาติ สุฎฺฐุ ปกาเสน อสํวุเตนฯ ธโมฺม เทเสตโพฺพติ อยํ สรณสีลาทิเภโท ธโมฺม กเถตโพฺพฯ อญฺญาตุนฺติ อาชานิตุํฯ วิญฺญุนา ปุริสวิคฺคเหนาติ วิญฺญุนา ปุริเสน, ปุริสวิคฺคหํ คเหตฺวาปิ ฐิเตน น ยเกฺขน น เปเตน น ติรจฺฉานคเตนฯ
60. Sattamasikkhāpade – gharaṇīti gharasāminī. Nivesanadvāreti nivesanassa mahādvāre. Gharasuṇhāti tasmiṃ ghare suṇhā. Āvasathadvāreti ovarakadvāre. Vissaṭṭhenāti suniggatena saddena. Vivaṭenāti suṭṭhu pakāsena asaṃvutena. Dhammo desetabboti ayaṃ saraṇasīlādibhedo dhammo kathetabbo. Aññātunti ājānituṃ. Viññunā purisaviggahenāti viññunā purisena, purisaviggahaṃ gahetvāpi ṭhitena na yakkhena na petena na tiracchānagatena.
๖๖. อนาปตฺติ วิญฺญุนา ปุริสวิคฺคเหนาติ วิญฺญุนา ปุริสวิคฺคเหน สทฺธิํ ฐิตาย พหุมฺปิ ธมฺมํ เทเสนฺตสฺส อนาปตฺติฯ ฉปฺปญฺจวาจาหีติ ฉหิ ปญฺจหิ วาจาหิ โย เทเสติ, ตสฺสปิ อนาปตฺติฯ ตตฺถ เอโก คาถาปาโท เอกวาจาติ เอวํ สพฺพตฺถ วาจาปมาณํ เวทิตพฺพํฯ สเจ อฎฺฐกถํ ธมฺมปทํ ชาตกาทิวตฺถุํ วา กเถตุกาโม โหติ, ฉปฺปญฺจปทมตฺตเมว กเถตุํ วฎฺฎติฯ ปาฬิยา สทฺธิํ กเถเนฺตน เอกปทํ ปาฬิโต ปญฺจ อฎฺฐกถาโตติ เอวํ ฉ ปทานิ อนติกฺกาเมตฺวาว กเถตโพฺพฯ ปทโสธเมฺม วุตฺตปฺปเภโท หิ อิธาปิ สโพฺพ ธโมฺมเยวฯ ตสฺมิํ เทเสตีติ ตสฺมิํ ขเณ เทเสติฯ สมฺปทานเตฺถ วา เอตํ ภุมฺมวจนํฯ ตสฺสา เทเสตีติ อโตฺถฯ อญฺญิสฺสา มาตุคามสฺสาติ เอกิสฺสา เทเสตฺวา ปุน อาคตาคตาย อญฺญิสฺสาปิ เทเสตีติ เอวํ เอกาสเน นิสิโนฺน มาตุคามสตสหสฺสนฺนมฺปิ เทเสตีติ อโตฺถฯ มหาปจฺจริยฎฺฐกถายํ วุตฺตํ สมํ นิสินฺนานํ มาตุคามานํ ‘‘ตุมฺหากํ เอเกกิสฺสา เอเกกํ คาถํ เทเสสฺสามิ, ตํ สุณาถาติ เทเสติ, อนาปตฺติฯ ปฐมํ เอเกกิสฺสา เอเกกํ คาถํ กเถสฺสามีติ อาโภคํ กตฺวา ชานาเปตฺวา กเถตุํ วฎฺฎติ, น ปจฺฉาติฯ ปญฺหํ ปุจฺฉติ ปญฺหํ ปุโฎฺฐ กเถตีติ มาตุคาโม ‘‘ทีฆนิกาโย นาม ภเนฺต กิมตฺถํ ทีเปตี’’ติ ปุจฺฉติฯ เอวํ ปญฺหํ ปุโฎฺฐ ภิกฺขุ สพฺพํ เจปิ ทีฆนิกายํ กเถติ, อนาปตฺติฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวฯ
66.Anāpatti viññunā purisaviggahenāti viññunā purisaviggahena saddhiṃ ṭhitāya bahumpi dhammaṃ desentassa anāpatti. Chappañcavācāhīti chahi pañcahi vācāhi yo deseti, tassapi anāpatti. Tattha eko gāthāpādo ekavācāti evaṃ sabbattha vācāpamāṇaṃ veditabbaṃ. Sace aṭṭhakathaṃ dhammapadaṃ jātakādivatthuṃ vā kathetukāmo hoti, chappañcapadamattameva kathetuṃ vaṭṭati. Pāḷiyā saddhiṃ kathentena ekapadaṃ pāḷito pañca aṭṭhakathātoti evaṃ cha padāni anatikkāmetvāva kathetabbo. Padasodhamme vuttappabhedo hi idhāpi sabbo dhammoyeva. Tasmiṃ desetīti tasmiṃ khaṇe deseti. Sampadānatthe vā etaṃ bhummavacanaṃ. Tassā desetīti attho. Aññissā mātugāmassāti ekissā desetvā puna āgatāgatāya aññissāpi desetīti evaṃ ekāsane nisinno mātugāmasatasahassannampi desetīti attho. Mahāpaccariyaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ samaṃ nisinnānaṃ mātugāmānaṃ ‘‘tumhākaṃ ekekissā ekekaṃ gāthaṃ desessāmi, taṃ suṇāthāti deseti, anāpatti. Paṭhamaṃ ekekissā ekekaṃ gāthaṃ kathessāmīti ābhogaṃ katvā jānāpetvā kathetuṃ vaṭṭati, na pacchāti. Pañhaṃ pucchati pañhaṃ puṭṭho kathetīti mātugāmo ‘‘dīghanikāyo nāma bhante kimatthaṃ dīpetī’’ti pucchati. Evaṃ pañhaṃ puṭṭho bhikkhu sabbaṃ cepi dīghanikāyaṃ katheti, anāpatti. Sesamettha uttānatthameva.
ปทโสธมฺมสมุฎฺฐานํ – วาจโต จ วาจาจิตฺตโต จ สมุฎฺฐาติ, กิริยากิริยํ, โนสญฺญาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติฯ
Padasodhammasamuṭṭhānaṃ – vācato ca vācācittato ca samuṭṭhāti, kiriyākiriyaṃ, nosaññāvimokkhaṃ, acittakaṃ, paṇṇattivajjaṃ, vacīkammaṃ, ticittaṃ, tivedananti.
ธมฺมเทสนาสิกฺขาปทํ สตฺตมํฯ
Dhammadesanāsikkhāpadaṃ sattamaṃ.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๑. มุสาวาทวโคฺค • 1. Musāvādavaggo
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ๗. ธมฺมเทสนาสิกฺขาปทวณฺณนา • 7. Dhammadesanāsikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ๗. ธมฺมเทสนาสิกฺขาปทวณฺณนา • 7. Dhammadesanāsikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ๗. ธมฺมเทสนาสิกฺขาปทวณฺณนา • 7. Dhammadesanāsikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / ๗. ธมฺมเทสนาสิกฺขาปทํ • 7. Dhammadesanāsikkhāpadaṃ
