| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / กงฺขาวิตรณี-อภินว-ฎีกา • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
๗. ธมฺมเทสนาสิกฺขาปทวณฺณนา
7. Dhammadesanāsikkhāpadavaṇṇanā
ฉปฺปญฺจวาจาหีติ ฉหิ ปญฺจหิ วาจาหิฯ วาจาปริเจฺฉโท ปเนตฺถ กถํ เวทิตโพฺพติ อาห ‘‘อุตฺตริ ฉปฺปญฺจวาจาหี’’ติอาทิฯ สพฺพตฺถาติ สุเตฺต, อฎฺฐกถายญฺจฯ สเจ อฎฺฐกถํ, ธมฺมปทํ, ชาตกาทิวตฺถุํ วา กเถตุกาโม โหติ, ฉปฺปทมตฺตเมว กเถตุํ วฎฺฎติฯ ปาฬิยา สทฺธิํ กเถเนฺตน เอกํ ปทํ ปาฬิโต, ปญฺจ อฎฺฐกถาโตติ เอวํ ฉ ปทานิ อนติกฺกมิตฺวาว กเถตโพฺพฯ ปุริเสนาติ มนุสฺสปุริเสนฯ เตนาห ‘‘มนุสฺสวิคฺคหํ คเหตฺวา ปนา’’ติอาทิฯ
Chappañcavācāhīti chahi pañcahi vācāhi. Vācāparicchedo panettha kathaṃ veditabboti āha ‘‘uttari chappañcavācāhī’’tiādi. Sabbatthāti sutte, aṭṭhakathāyañca. Sace aṭṭhakathaṃ, dhammapadaṃ, jātakādivatthuṃ vā kathetukāmo hoti, chappadamattameva kathetuṃ vaṭṭati. Pāḷiyā saddhiṃ kathentena ekaṃ padaṃ pāḷito, pañca aṭṭhakathātoti evaṃ cha padāni anatikkamitvāva kathetabbo. Purisenāti manussapurisena. Tenāha ‘‘manussaviggahaṃ gahetvā panā’’tiādi.
ติกปาจิตฺติยนฺติ มาตุคาเม มาตุคามสญฺญิเวมติกอมาตุคามสญฺญีนํ วเสน ตีณิ ปาจิตฺติยานิฯ อญฺญสฺส วา มาตุคามสฺสาติ เอกสฺส มาตุคามสฺส เทเสตฺวา นิสิเนฺน ปุน อาคตสฺส อญฺญสฺส มาตุคามสฺส, เอวํ ปน เอกาสเน นิสิเนฺนน มาตุคามสตสฺสาปิ เทเสตุํ วฎฺฎติ ฯ ‘‘วิญฺญุมนุสฺสิตฺถิยา’’ติ วจนโต อวิญฺญิตฺถิยาปิ เทสยโต อนาปตฺติฯ อิริยาปถปริวตฺตาภาโวติ อตฺตโน วา มาตุคามสฺส วา อิริยาปถปริวตฺตาภาโวฯ กปฺปิยการกสฺสาภาโวติ วิญฺญุสฺส กปฺปิยการกสฺสาภาโว, ทุติยานิยเต วุตฺตลกฺขณสฺส มนุสฺสสฺส อภาโวติ วุตฺตํ โหติฯ กิริยากิริยนฺติ เอตฺถ อุตฺตริ ฉปฺปญฺจวาจาหิ ธมฺมเทสนา กิริยา, กปฺปิยการกสฺส อคฺคหณํ อกิริยาติ ทฎฺฐพฺพํฯ
Tikapācittiyanti mātugāme mātugāmasaññivematikaamātugāmasaññīnaṃ vasena tīṇi pācittiyāni. Aññassa vā mātugāmassāti ekassa mātugāmassa desetvā nisinne puna āgatassa aññassa mātugāmassa, evaṃ pana ekāsane nisinnena mātugāmasatassāpi desetuṃ vaṭṭati . ‘‘Viññumanussitthiyā’’ti vacanato aviññitthiyāpi desayato anāpatti. Iriyāpathaparivattābhāvoti attano vā mātugāmassa vā iriyāpathaparivattābhāvo. Kappiyakārakassābhāvoti viññussa kappiyakārakassābhāvo, dutiyāniyate vuttalakkhaṇassa manussassa abhāvoti vuttaṃ hoti. Kiriyākiriyanti ettha uttari chappañcavācāhi dhammadesanā kiriyā, kappiyakārakassa aggahaṇaṃ akiriyāti daṭṭhabbaṃ.
ธมฺมเทสนาสิกฺขาปทวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Dhammadesanāsikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
