| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / វិភង្គ-អនុដីកា • Vibhaṅga-anuṭīkā |
១៨. ធម្មហទយវិភង្គោ
18. Dhammahadayavibhaṅgo
១. សព្ពសង្គាហិកវារវណ្ណនា
1. Sabbasaṅgāhikavāravaṇṇanā
៩៧៨. ធាតុសម្ភវ…បេ.… សង្គហិតត្តាតិ ឯត្ថ ខន្ធាទីនំ កាមធាតុអាទិធាតូសុ សម្ភវភេទភិន្នានំ និរវសេសតោ សង្គហិតត្តាតិ វិភាគេន យោជនា, តថា សេសេសុបិ បរិយាបន្នបភេទភិន្នានន្តិអាទិនា។ តត្ថ ‘‘និរវសេសតោ សង្គហិតត្តា’’តិ ឥមិនា ‘‘សព្ពសង្គាហិកវារោ’’តិ អយមស្ស អត្ថានុគតា សមញ្ញាតិ ទស្សេតិ។ យស្មា ចេត្ថ ខន្ធាទីនំ ទ្វាទសន្នំ កោដ្ឋាសានំ អនវសេសសង្គហោ, តស្មា ឯវំ ទុតិយវារាទីនញ្ចេត្ថ អនុប្បវេសោ វេទិតព្ពោ។ ខន្ធាទីនមេវ ហិ តេសំ សម្ភវាទិវិចារោ ឧប្បត្តានុប្បត្តិទស្សនវារោតិ វត្តុំ យុត្តោតិ យោជនា។ អនុប្បត្តិទស្សនញ្ចេត្ថ អត្ថាបត្តិសិទ្ធំ វេទិតព្ពំ។ ន ហិ តត្ថ ‘‘កតិ ខន្ធា ន បាតុភវន្តី’’តិអាទិបាឡិ អត្ថិ។
978. Dhātusambhava…pe…saṅgahitattāti ettha khandhādīnaṃ kāmadhātuādidhātūsu sambhavabhedabhinnānaṃ niravasesato saṅgahitattāti vibhāgena yojanā, tathā sesesupi pariyāpannapabhedabhinnānantiādinā. Tattha ‘‘niravasesato saṅgahitattā’’ti iminā ‘‘sabbasaṅgāhikavāro’’ti ayamassa atthānugatā samaññāti dasseti. Yasmā cettha khandhādīnaṃ dvādasannaṃ koṭṭhāsānaṃ anavasesasaṅgaho, tasmā evaṃ dutiyavārādīnañcettha anuppaveso veditabbo. Khandhādīnameva hi tesaṃ sambhavādivicāro uppattānuppattidassanavāroti vattuṃ yuttoti yojanā. Anuppattidassanañcettha atthāpattisiddhaṃ veditabbaṃ. Na hi tattha ‘‘kati khandhā na pātubhavantī’’tiādipāḷi atthi.
៩៧៩. បុច្ឆានុរូបន្តិ យេនាធិប្បាយេន បុច្ឆា កតា, តទនុរូបំ។ អវិតថព្យាករណំ នាម ពុទ្ធានំ ឯវ អាវេណិកំ, អញ្ញេសំ តំ យាទិច្ឆិកំ សុតក្ខរសទិសន្តិ អាហ ‘‘សព្ពញ្ញុវចនំ វិញ្ញាយ កតត្តា’’តិ។
979. Pucchānurūpanti yenādhippāyena pucchā katā, tadanurūpaṃ. Avitathabyākaraṇaṃ nāma buddhānaṃ eva āveṇikaṃ, aññesaṃ taṃ yādicchikaṃ sutakkharasadisanti āha ‘‘sabbaññuvacanaṃ viññāya katattā’’ti.
សព្ពសង្គាហិកវារវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Sabbasaṅgāhikavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
២. ឧប្បត្តានុប្បត្តិវារវណ្ណនា
2. Uppattānuppattivāravaṇṇanā
៩៩១. ‘‘កាមភវេ’’តិ ឥទំ ឱកាសវសេន វត្វា បុន សត្តសន្តានវសេន វត្តុំ ‘‘កាមធាតុសម្ភូតានញ្ចា’’តិ វុត្តន្តិ តមត្ថវិសេសំ ទស្សេន្តោ ‘‘ឥទ្ធិយា…បេ.… អត្ថោ’’តិ អាហ។ ‘‘ន វត្តព្ពំ សិយា’’តិ កស្មា វុត្តំ, យទិបិ អសញ្ញសត្តានំ អចក្ខុកត្តា រូបាយតនំ អច្ចន្តសុខុមត្តា ហេដ្ឋិមភូមិកានញ្ច អគោចរោ, សមានភូមិកានំ បន វេហប្ផលានំ, ឧបរិភូមិកានញ្ច សុទ្ធាវាសានំ ចក្ខាយតនស្ស គោចរោ ហោតីតិ អាយតនាទិកិច្ចំ ករោតិយេវាតិ សក្កា វត្តុំ។ យំ បនេត្ថ វិត្ថារតោ វត្តព្ពំ, តំ ហេដ្ឋា វុត្តមេវ។ ‘‘ហេដ្ឋតោ អវីចិនិរយំ បរិយន្តំ កត្វា ឧបរិតោ បរនិម្មិតវសវត្តិទេវេ អន្តោករិត្វា យំ ឯតស្មិ’’ន្តិអាទិនា (ធ. ស. ១២៨៧) វុត្តបទេសា កាមាវចរាទិឱកាសា។ តេ សត្តនិកាយា ច ធាតូតិ វុច្ចន្តិ សមុទាយស្ស អវយវាធារភាវតោ យថា ‘‘មាសបុញ្ជោ មាសោ’’តិ។ សត្តា ឧប្បជ្ជន្តិ ឯត្ថាតិ សត្តុប្បត្តិ, ឧប្បជ្ជនដ្ឋេន សត្តាវ ឧប្បត្តិ សត្តុប្បត្តីតិ ឯវំ ឱកាសសត្តលោកទ្វយស្ស សត្តុប្បត្តិបរិយាយោ វេទិតព្ពោ។ សត្តភាវេន ឧប្បត្តិ, ន អនុបាទិន្នក្ខន្ធា វិយ សង្ខារភាវេនេវាតិ អធិប្បាយោ។ កេ បន តេតិ អាហ ‘‘សត្តាវាសវសេន…បេ.… ឧបាទិន្នកក្ខន្ធា’’តិ។ តំតំបរិយាបន្នានន្តិ តំតំសត្តាវាសបរិយាបន្នានំ សត្តានំ, សង្ខារានមេវ វា។ សទិសាធិដ្ឋានភាវេនាតិ សទិសាការេន បវត្តមានានំ ខន្ធានំ បតិដ្ឋានភាវេន។ យេភុយ្យេន ហិ តស្មិំ សត្តាវាសេ ធម្មា សមានាការេន បវត្តន្តិ។
991. ‘‘Kāmabhave’’ti idaṃ okāsavasena vatvā puna sattasantānavasena vattuṃ ‘‘kāmadhātusambhūtānañcā’’ti vuttanti tamatthavisesaṃ dassento ‘‘iddhiyā…pe… attho’’ti āha. ‘‘Na vattabbaṃ siyā’’ti kasmā vuttaṃ, yadipi asaññasattānaṃ acakkhukattā rūpāyatanaṃ accantasukhumattā heṭṭhimabhūmikānañca agocaro, samānabhūmikānaṃ pana vehapphalānaṃ, uparibhūmikānañca suddhāvāsānaṃ cakkhāyatanassa gocaro hotīti āyatanādikiccaṃ karotiyevāti sakkā vattuṃ. Yaṃ panettha vitthārato vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva. ‘‘Heṭṭhato avīcinirayaṃ pariyantaṃ katvā uparito paranimmitavasavattideve antokaritvā yaṃ etasmi’’ntiādinā (dha. sa. 1287) vuttapadesā kāmāvacarādiokāsā. Te sattanikāyā ca dhātūti vuccanti samudāyassa avayavādhārabhāvato yathā ‘‘māsapuñjo māso’’ti. Sattā uppajjanti etthāti sattuppatti, uppajjanaṭṭhena sattāva uppatti sattuppattīti evaṃ okāsasattalokadvayassa sattuppattipariyāyo veditabbo. Sattabhāvena uppatti, na anupādinnakkhandhā viya saṅkhārabhāvenevāti adhippāyo. Ke pana teti āha ‘‘sattāvāsavasena…pe… upādinnakakkhandhā’’ti. Taṃtaṃpariyāpannānanti taṃtaṃsattāvāsapariyāpannānaṃ sattānaṃ, saṅkhārānameva vā. Sadisādhiṭṭhānabhāvenāti sadisākārena pavattamānānaṃ khandhānaṃ patiṭṭhānabhāvena. Yebhuyyena hi tasmiṃ sattāvāse dhammā samānākārena pavattanti.
ឧប្បត្តានុប្បត្តិវារវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Uppattānuppattivāravaṇṇanā niṭṭhitā.
៣. បរិយាបន្នាបរិយាបន្នវារវណ្ណនា
3. Pariyāpannāpariyāpannavāravaṇṇanā
៩៩៩. តត្ថ, អញ្ញត្ថ ចាតិ តស្មិំ, អញ្ញស្មិញ្ច ភវេ, ឱកាសេ ច។ បរិច្ឆេទការិកាយ កាមាទិតណ្ហាយ បរិច្ឆិជ្ជ អាបន្នា គហិតាតិ បរិយាបន្នាតិ តំតំភវាទិអន្តោគធា តំតំបរិយាបន្នា។
999. Tattha, aññattha cāti tasmiṃ, aññasmiñca bhave, okāse ca. Paricchedakārikāya kāmāditaṇhāya paricchijja āpannā gahitāti pariyāpannāti taṃtaṃbhavādiantogadhā taṃtaṃpariyāpannā.
បរិយាបន្នាបរិយាបន្នវារវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Pariyāpannāpariyāpannavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
៦. ឧប្បាទកកម្មអាយុប្បមាណវារោ
6. Uppādakakammaāyuppamāṇavāro
១. ឧប្បាទកកម្មវណ្ណនា
1. Uppādakakammavaṇṇanā
១០២១. ធាតុត្តយភូតទេវវសេនាតិ កាមាទិធាតុត្តយេ និព្ពត្តទេវានំ វសេន។
1021. Dhātuttayabhūtadevavasenāti kāmādidhātuttaye nibbattadevānaṃ vasena.
ឧប្បាទកកម្មវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Uppādakakammavaṇṇanā niṭṭhitā.
២. អាយុប្បមាណវណ្ណនា
2. Āyuppamāṇavaṇṇanā
១០២៦. សុបរិមជ្ជិតកញ្ចនាទាសំ វិយ សោភតិ វិជ្ជោតតីតិ សុភោ, សរីរោភាសោ, តេន សុភេន កិណ្ណា វិកិណ្ណាតិ សុភកិណ្ណា។
1026. Suparimajjitakañcanādāsaṃ viya sobhati vijjotatīti subho, sarīrobhāso, tena subhena kiṇṇā vikiṇṇāti subhakiṇṇā.
១០២៧. តំតំមនសិការន្តិ បរិត្តបថវីកសិណាទិគតមនសិការំ។ អប្បនាក្ខណេបីតិ បិ-សទ្ទេន បុព្ពភាគំ សម្បិណ្ឌេតិ។ ឆន្ទនំ អារម្មណបរិយេសនំ ឆន្ទោ, កត្តុកម្យតាឆន្ទោ។ បណិធានំ ចិត្តដ្ឋបនា បណិធិ, សញ្ញាវិរាគាទីហិ អារម្មណស្ស វិសេសនំ តថាបវត្តាយ ភាវនាយ អារម្មណករណមេវ។
1027. Taṃtaṃmanasikāranti parittapathavīkasiṇādigatamanasikāraṃ. Appanākkhaṇepīti pi-saddena pubbabhāgaṃ sampiṇḍeti. Chandanaṃ ārammaṇapariyesanaṃ chando, kattukamyatāchando. Paṇidhānaṃ cittaṭṭhapanā paṇidhi, saññāvirāgādīhi ārammaṇassa visesanaṃ tathāpavattāya bhāvanāya ārammaṇakaraṇameva.
វិបុលំ វុច្ចតិ មហន្តំ, សន្តភាវោបិ មហនីយតាយ មហន្តមេវាតិ អាហ ‘‘វិបុលា ផលាតិ វិបុលសន្តសុខាយុវណ្ណាទិផលា’’តិ។
Vipulaṃ vuccati mahantaṃ, santabhāvopi mahanīyatāya mahantamevāti āha ‘‘vipulā phalāti vipulasantasukhāyuvaṇṇādiphalā’’ti.
១០២៨. យំ ចាតុមហារាជិកានំ អាយុប្បមាណំ, សញ្ជីវេ ឯសោ ឯកោ រត្តិទិវោ, តាយ រត្តិយា តិំស រត្តិយោ មាសោ, តេន មាសេន ទ្វាទសមាសិកោ សំវច្ឆរោ, តេន សំវច្ឆរេន បញ្ច វស្សសតានិ សញ្ជីវេ អាយុប្បមាណំ។ យំ តាវតិំសានំ អាយុប្បមាណំ, ឯសោ កាឡសុត្តេ ឯកោ រត្តិទិវោ…បេ.… តេន សំវច្ឆរេន វស្សសហស្សំ កាឡសុត្តេ អាយុប្បមាណំ។ យំ យាមានំ អាយុប្បមាណំ, ឯសោ សង្ឃាតេ ឯកោ រត្តិទិវោ…បេ.… តេន សំវច្ឆរេន ទ្វេ វស្សសហស្សានិ សង្ឃាតេ អាយុប្បមាណំ។ យំ តុសិតានំ អាយុប្បមាណំ, រោរុវេ ឯសោ ឯកោ រត្តិទិវោ…បេ.… តេន សំវច្ឆរេន ចត្តារិ វស្សសហស្សានិ រោរុវេ អាយុប្បមាណំ។ យំ និម្មានរតីនំ អាយុប្បមាណំ, មហារោរុវេ ឯសោ ឯកោ រត្តិទិវោ…បេ.… តេន សំវច្ឆរេន អដ្ឋ វស្សសហស្សានិ មហារោរុវេ អាយុប្បមាណំ។ យំ បរនិម្មិតវសវត្តីនំ ទេវានំ អាយុប្បមាណំ, តាបនេ ឯសោ ឯកោ រត្តិទិវោ…បេ.… តេន សំវច្ឆរេន សោឡស វស្សសហស្សានិ តាបនេ អាយុប្បមាណំ។ មហាតាបនេ ឧបឌ្ឍន្តរកប្បោ។ អវីចិយំ ឯកោ អន្តរកប្បោ ច អាយុប្បមាណន្តិ វទន្តិ។ ទេវានំ អធិមុត្តកាលកិរិយា វិយ តាទិសេន បុញ្ញពលេន អន្តរាបិ មរណំ ហោតីតិ ‘‘កម្មមេវ បមាណ’’ន្តិ វុត្តន្តិ វេទិតព្ពំ។ ឯវញ្ច កត្វា អព្ពុទាទិអាយុបរិច្ឆេទោបិ យុត្តតរោ ហោតីតិ។
1028. Yaṃ cātumahārājikānaṃ āyuppamāṇaṃ, sañjīve eso eko rattidivo, tāya rattiyā tiṃsa rattiyo māso, tena māsena dvādasamāsiko saṃvaccharo, tena saṃvaccharena pañca vassasatāni sañjīve āyuppamāṇaṃ. Yaṃ tāvatiṃsānaṃ āyuppamāṇaṃ, eso kāḷasutte eko rattidivo…pe… tena saṃvaccharena vassasahassaṃ kāḷasutte āyuppamāṇaṃ. Yaṃ yāmānaṃ āyuppamāṇaṃ, eso saṅghāte eko rattidivo…pe… tena saṃvaccharena dve vassasahassāni saṅghāte āyuppamāṇaṃ. Yaṃ tusitānaṃ āyuppamāṇaṃ, roruve eso eko rattidivo…pe… tena saṃvaccharena cattāri vassasahassāni roruve āyuppamāṇaṃ. Yaṃ nimmānaratīnaṃ āyuppamāṇaṃ, mahāroruve eso eko rattidivo…pe… tena saṃvaccharena aṭṭha vassasahassāni mahāroruve āyuppamāṇaṃ. Yaṃ paranimmitavasavattīnaṃ devānaṃ āyuppamāṇaṃ, tāpane eso eko rattidivo…pe… tena saṃvaccharena soḷasa vassasahassāni tāpane āyuppamāṇaṃ. Mahātāpane upaḍḍhantarakappo. Avīciyaṃ eko antarakappo ca āyuppamāṇanti vadanti. Devānaṃ adhimuttakālakiriyā viya tādisena puññabalena antarāpi maraṇaṃ hotīti ‘‘kammameva pamāṇa’’nti vuttanti veditabbaṃ. Evañca katvā abbudādiāyuparicchedopi yuttataro hotīti.
កិំ ឈានន្តិ អដ្ឋសុ ឈានេសុ កតរំ ឈានំ។ ភវសីសានីតិ ភវគ្គានិ, បុថុជ្ជនភវគ្គំ អរិយភវគ្គំ សព្ពភវគ្គន្តិ វេហប្ផលាទីនំ សមញ្ញា។ កស្សចិ សត្តាតិ បុថុជ្ជនស្ស, កស្សចិ បញ្ចាតិ សោតាបន្នស្ស, សកទាគាមិនោ ច, កស្សចិ តយោតិ អនាគាមិនោ វសេន វុត្តំ។ តស្មា សោ ព្រហ្មកាយិកាទីហិ ចុតោ អរូបំ ឧបបជ្ជន្តោ វេទិតព្ពោ។ ‘‘នវសុ ព្រហ្មលោកេសុ និព្ពត្តអរិយសាវកានំ តត្រូបបត្តិយេវ ហោតិ, ន ហេដ្ឋូបបត្តី’’តិ (វិភ. អដ្ឋ. ១០២៨) អយំ អដ្ឋកថាបាឋោតិ អធិប្បាយេន ‘‘យំ បនា’’តិអាទិ វុត្តំ។ ‘‘តត្រូបបត្តិបិ ហោតិ ឧបរូបបត្តិបិ, ន ហេដ្ឋូបបត្តី’’តិ បន បាឋោតិ តេន ‘‘ហេដ្ឋូបបត្តិយេវ និវារិតា’’តិអាទិវចនេន បយោជនំ នត្ថិ។ អរូបធាតូបបត្តិ ច ន និវារិតាតិ សម្ពន្ធោ។ អរូបធាតូបបត្តិ ន និវារិតា ‘‘មត្ថកេ ឋិតោវ បរិនិព្ពាតី’’តិ និយមស្ស អនិច្ឆិតត្តា។
Kiṃjhānanti aṭṭhasu jhānesu kataraṃ jhānaṃ. Bhavasīsānīti bhavaggāni, puthujjanabhavaggaṃ ariyabhavaggaṃ sabbabhavagganti vehapphalādīnaṃ samaññā. Kassaci sattāti puthujjanassa, kassaci pañcāti sotāpannassa, sakadāgāmino ca, kassaci tayoti anāgāmino vasena vuttaṃ. Tasmā so brahmakāyikādīhi cuto arūpaṃ upapajjanto veditabbo. ‘‘Navasu brahmalokesu nibbattaariyasāvakānaṃ tatrūpapattiyeva hoti, na heṭṭhūpapattī’’ti (vibha. aṭṭha. 1028) ayaṃ aṭṭhakathāpāṭhoti adhippāyena ‘‘yaṃ panā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Tatrūpapattipi hoti uparūpapattipi, na heṭṭhūpapattī’’ti pana pāṭhoti tena ‘‘heṭṭhūpapattiyeva nivāritā’’tiādivacanena payojanaṃ natthi. Arūpadhātūpapatti ca na nivāritāti sambandho. Arūpadhātūpapatti na nivāritā ‘‘matthake ṭhitova parinibbātī’’ti niyamassa anicchitattā.
អញ្ញត្ថាតិ កាមលោកេ។ តត្ថាតិ រូបលោកេ។ អយំ អដ្ឋកថាតិ ‘‘បឋមជ្ឈានភូមិយំ និព្ពត្តោ…បេ.… បរិនិព្ពាតី’’តិ ឯវំ បវត្តា អដ្ឋកថា។ តេនេវាតិ យស្មា រូបធាតុយំ ឧបបន្នោ អធិប្បេតោ, ន ឧបបជ្ជនារហោ, តេនេវ ការណេន។ តស្សាតិ យថាវុត្តស្ស រូបធាតុយំ ឧបបន្នស្ស អរិយសាវកស្ស។ យេន រូបរាគេន តត្ថ រូបភវេ ឧបបន្នោ, តស្មិំ អរូបជ្ឈានេន វិក្ខម្ភិតេ សម្មទេវ ទិដ្ឋាទីនវេសុ យថា កាមរូបភវេសុ អាយតិំ ភវាភិលាសោ ន ភវិស្សតិ, ឯវំ អរូបភវេបីតិ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘បុន…បេ.… ភវិស្សតិយេវា’’តិ។ តត្ថ និព្ពត្តោតិ រូបធាតុយំ ឧបបន្នោ។ អរិយមគ្គំ ភាវេត្វាតិ ហេដ្ឋិមំ អរិយមគ្គំ សម្បាទេត្វា។ និព្ពត្តភវាទីនវទស្សនវសេនាតិ តស្មិំ រូបភវេ និព្ពត្តោបិ តត្ថេវ អាទីនវទស្សនវសេន។ អនិវត្តិតភវាភិលាសោតិ ឧបរិ អរូបភវេ អវិស្សដ្ឋភវបត្ថនោ, យតោ អរូបធាតុយំ ឧបបជ្ជនារហោ។ តស្ស វសេនាតិ តាទិសស្ស អរិយសាវកស្ស វសេន។ ‘‘កស្សចិ បញ្ច, កស្សចិ តយោ អនុសយា អនុសេន្តី’’តិ អយំ យមកបាឡិ (យម. ២.អនុសយយមក.៣១២) បវត្តា។
Aññatthāti kāmaloke. Tatthāti rūpaloke. Ayaṃ aṭṭhakathāti ‘‘paṭhamajjhānabhūmiyaṃ nibbatto…pe… parinibbātī’’ti evaṃ pavattā aṭṭhakathā. Tenevāti yasmā rūpadhātuyaṃ upapanno adhippeto, na upapajjanāraho, teneva kāraṇena. Tassāti yathāvuttassa rūpadhātuyaṃ upapannassa ariyasāvakassa. Yena rūparāgena tattha rūpabhave upapanno, tasmiṃ arūpajjhānena vikkhambhite sammadeva diṭṭhādīnavesu yathā kāmarūpabhavesu āyatiṃ bhavābhilāso na bhavissati, evaṃ arūpabhavepīti dassento āha ‘‘puna…pe… bhavissatiyevā’’ti. Tattha nibbattoti rūpadhātuyaṃ upapanno. Ariyamaggaṃ bhāvetvāti heṭṭhimaṃ ariyamaggaṃ sampādetvā. Nibbattabhavādīnavadassanavasenāti tasmiṃ rūpabhave nibbattopi tattheva ādīnavadassanavasena. Anivattitabhavābhilāsoti upari arūpabhave avissaṭṭhabhavapatthano, yato arūpadhātuyaṃ upapajjanāraho. Tassa vasenāti tādisassa ariyasāvakassa vasena. ‘‘Kassaci pañca, kassaci tayo anusayā anusentī’’ti ayaṃ yamakapāḷi (yama. 2.anusayayamaka.312) pavattā.
អាយុប្បមាណវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Āyuppamāṇavaṇṇanā niṭṭhitā.
៧. អភិញ្ញេយ្យាទិវារវណ្ណនា
7. Abhiññeyyādivāravaṇṇanā
១០៣០. ‘‘រុប្បនលក្ខណំ រូបំ, អនុភវនលក្ខណា វេទនា’’តិអាទិនា សាមញ្ញលក្ខណបរិគ្គាហិកា។ ‘‘ផុសនលក្ខណោ ផស្សោ, សាតលក្ខណំ សុខ’’ន្តិអាទិនា វិសេសលក្ខណបរិគ្គាហិកា។
1030. ‘‘Ruppanalakkhaṇaṃ rūpaṃ, anubhavanalakkhaṇā vedanā’’tiādinā sāmaññalakkhaṇapariggāhikā. ‘‘Phusanalakkhaṇo phasso, sātalakkhaṇaṃ sukha’’ntiādinā visesalakkhaṇapariggāhikā.
‘‘ចត្តារោ ខន្ធា សិយា កុសលា’’តិអាទីសុ ឥធ យំ វត្តព្ពំ, តំ ខន្ធវិភង្គាទីសុ វុត្តំ, តស្មា តត្ថ វុត្តនយេនេវ គហេតព្ពន្តិ អធិប្បាយោ។ សេសំ យទេត្ថ ន វុត្តំ, តំ សុវិញ្ញេយ្យមេវាតិ។
‘‘Cattāro khandhā siyā kusalā’’tiādīsu idha yaṃ vattabbaṃ, taṃ khandhavibhaṅgādīsu vuttaṃ, tasmā tattha vuttanayeneva gahetabbanti adhippāyo. Sesaṃ yadettha na vuttaṃ, taṃ suviññeyyamevāti.
អភិញ្ញេយ្យាទិវារវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Abhiññeyyādivāravaṇṇanā niṭṭhitā.
ធម្មហទយវិភង្គវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Dhammahadayavibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
ឥតិ សម្មោហវិនោទនិយា ដីកាយ លីនត្ថវណ្ណនា
Iti sammohavinodaniyā ṭīkāya līnatthavaṇṇanā
វិភង្គ-អនុដីកា សមត្តា។
Vibhaṅga-anuṭīkā samattā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / វិភង្គបាឡិ • Vibhaṅgapāḷi / ១៨. ធម្មហទយវិភង្គោ • 18. Dhammahadayavibhaṅgo
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / អភិធម្មបិដក (អដ្ឋកថា) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / សម្មោហវិនោទនី-អដ្ឋកថា • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā
១. សព្ពសង្គាហិកវារវណ្ណនា • 1. Sabbasaṅgāhikavāravaṇṇanā
២. ឧប្បត្តានុប្បត្តិវារវណ្ណនា • 2. Uppattānuppattivāravaṇṇanā
៣. បរិយាបន្នាបរិយាបន្នវារវណ្ណនា • 3. Pariyāpannāpariyāpannavāravaṇṇanā
៦. ឧប្បាទកកម្មអាយុប្បមាណវារវណ្ណនា • 6. Uppādakakammaāyuppamāṇavāravaṇṇanā
៧. អភិញ្ញេយ្យាទិវារវណ្ណនា • 7. Abhiññeyyādivāravaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / វិភង្គ-មូលដីកា • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ១៨. ធម្មហទយវិភង្គោ • 18. Dhammahadayavibhaṅgo
