| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಿಭಙ್ಗ-ಅನುಟೀಕಾ • Vibhaṅga-anuṭīkā |
೧೮. ಧಮ್ಮಹದಯವಿಭಙ್ಗೋ
18. Dhammahadayavibhaṅgo
೧. ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಹಿಕವಾರವಣ್ಣನಾ
1. Sabbasaṅgāhikavāravaṇṇanā
೯೭೮. ಧಾತುಸಮ್ಭವ…ಪೇ॰… ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾತಿ ಏತ್ಥ ಖನ್ಧಾದೀನಂ ಕಾಮಧಾತುಆದಿಧಾತೂಸು ಸಮ್ಭವಭೇದಭಿನ್ನಾನಂ ನಿರವಸೇಸತೋ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾತಿ ವಿಭಾಗೇನ ಯೋಜನಾ, ತಥಾ ಸೇಸೇಸುಪಿ ಪರಿಯಾಪನ್ನಪಭೇದಭಿನ್ನಾನನ್ತಿಆದಿನಾ। ತತ್ಥ ‘‘ನಿರವಸೇಸತೋ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಹಿಕವಾರೋ’’ತಿ ಅಯಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಾನುಗತಾ ಸಮಞ್ಞಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಚೇತ್ಥ ಖನ್ಧಾದೀನಂ ದ್ವಾದಸನ್ನಂ ಕೋಟ್ಠಾಸಾನಂ ಅನವಸೇಸಸಙ್ಗಹೋ, ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ದುತಿಯವಾರಾದೀನಞ್ಚೇತ್ಥ ಅನುಪ್ಪವೇಸೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಖನ್ಧಾದೀನಮೇವ ಹಿ ತೇಸಂ ಸಮ್ಭವಾದಿವಿಚಾರೋ ಉಪ್ಪತ್ತಾನುಪ್ಪತ್ತಿದಸ್ಸನವಾರೋತಿ ವತ್ತುಂ ಯುತ್ತೋತಿ ಯೋಜನಾ। ಅನುಪ್ಪತ್ತಿದಸ್ಸನಞ್ಚೇತ್ಥ ಅತ್ಥಾಪತ್ತಿಸಿದ್ಧಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ನ ಹಿ ತತ್ಥ ‘‘ಕತಿ ಖನ್ಧಾ ನ ಪಾತುಭವನ್ತೀ’’ತಿಆದಿಪಾಳಿ ಅತ್ಥಿ।
978. Dhātusambhava…pe…saṅgahitattāti ettha khandhādīnaṃ kāmadhātuādidhātūsu sambhavabhedabhinnānaṃ niravasesato saṅgahitattāti vibhāgena yojanā, tathā sesesupi pariyāpannapabhedabhinnānantiādinā. Tattha ‘‘niravasesato saṅgahitattā’’ti iminā ‘‘sabbasaṅgāhikavāro’’ti ayamassa atthānugatā samaññāti dasseti. Yasmā cettha khandhādīnaṃ dvādasannaṃ koṭṭhāsānaṃ anavasesasaṅgaho, tasmā evaṃ dutiyavārādīnañcettha anuppaveso veditabbo. Khandhādīnameva hi tesaṃ sambhavādivicāro uppattānuppattidassanavāroti vattuṃ yuttoti yojanā. Anuppattidassanañcettha atthāpattisiddhaṃ veditabbaṃ. Na hi tattha ‘‘kati khandhā na pātubhavantī’’tiādipāḷi atthi.
೯೭೯. ಪುಚ್ಛಾನುರೂಪನ್ತಿ ಯೇನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಪುಚ್ಛಾ ಕತಾ, ತದನುರೂಪಂ। ಅವಿತಥಬ್ಯಾಕರಣಂ ನಾಮ ಬುದ್ಧಾನಂ ಏವ ಆವೇಣಿಕಂ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ತಂ ಯಾದಿಚ್ಛಿಕಂ ಸುತಕ್ಖರಸದಿಸನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸಬ್ಬಞ್ಞುವಚನಂ ವಿಞ್ಞಾಯ ಕತತ್ತಾ’’ತಿ।
979. Pucchānurūpanti yenādhippāyena pucchā katā, tadanurūpaṃ. Avitathabyākaraṇaṃ nāma buddhānaṃ eva āveṇikaṃ, aññesaṃ taṃ yādicchikaṃ sutakkharasadisanti āha ‘‘sabbaññuvacanaṃ viññāya katattā’’ti.
ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಹಿಕವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Sabbasaṅgāhikavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
೨. ಉಪ್ಪತ್ತಾನುಪ್ಪತ್ತಿವಾರವಣ್ಣನಾ
2. Uppattānuppattivāravaṇṇanā
೯೯೧. ‘‘ಕಾಮಭವೇ’’ತಿ ಇದಂ ಓಕಾಸವಸೇನ ವತ್ವಾ ಪುನ ಸತ್ತಸನ್ತಾನವಸೇನ ವತ್ತುಂ ‘‘ಕಾಮಧಾತುಸಮ್ಭೂತಾನಞ್ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ತಮತ್ಥವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಇದ್ಧಿಯಾ…ಪೇ॰… ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ’’ತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ, ಯದಿಪಿ ಅಸಞ್ಞಸತ್ತಾನಂ ಅಚಕ್ಖುಕತ್ತಾ ರೂಪಾಯತನಂ ಅಚ್ಚನ್ತಸುಖುಮತ್ತಾ ಹೇಟ್ಠಿಮಭೂಮಿಕಾನಞ್ಚ ಅಗೋಚರೋ, ಸಮಾನಭೂಮಿಕಾನಂ ಪನ ವೇಹಪ್ಫಲಾನಂ, ಉಪರಿಭೂಮಿಕಾನಞ್ಚ ಸುದ್ಧಾವಾಸಾನಂ ಚಕ್ಖಾಯತನಸ್ಸ ಗೋಚರೋ ಹೋತೀತಿ ಆಯತನಾದಿಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋತಿಯೇವಾತಿ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ। ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ವಿತ್ಥಾರತೋ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಮೇವ। ‘‘ಹೇಟ್ಠತೋ ಅವೀಚಿನಿರಯಂ ಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಉಪರಿತೋ ಪರನಿಮ್ಮಿತವಸವತ್ತಿದೇವೇ ಅನ್ತೋಕರಿತ್ವಾ ಯಂ ಏತಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೨೮೭) ವುತ್ತಪದೇಸಾ ಕಾಮಾವಚರಾದಿಓಕಾಸಾ। ತೇ ಸತ್ತನಿಕಾಯಾ ಚ ಧಾತೂತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ಸಮುದಾಯಸ್ಸ ಅವಯವಾಧಾರಭಾವತೋ ಯಥಾ ‘‘ಮಾಸಪುಞ್ಜೋ ಮಾಸೋ’’ತಿ। ಸತ್ತಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಸತ್ತುಪ್ಪತ್ತಿ, ಉಪ್ಪಜ್ಜನಟ್ಠೇನ ಸತ್ತಾವ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ಸತ್ತುಪ್ಪತ್ತೀತಿ ಏವಂ ಓಕಾಸಸತ್ತಲೋಕದ್ವಯಸ್ಸ ಸತ್ತುಪ್ಪತ್ತಿಪರಿಯಾಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸತ್ತಭಾವೇನ ಉಪ್ಪತ್ತಿ, ನ ಅನುಪಾದಿನ್ನಕ್ಖನ್ಧಾ ವಿಯ ಸಙ್ಖಾರಭಾವೇನೇವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಕೇ ಪನ ತೇತಿ ಆಹ ‘‘ಸತ್ತಾವಾಸವಸೇನ…ಪೇ॰… ಉಪಾದಿನ್ನಕಕ್ಖನ್ಧಾ’’ತಿ। ತಂತಂಪರಿಯಾಪನ್ನಾನನ್ತಿ ತಂತಂಸತ್ತಾವಾಸಪರಿಯಾಪನ್ನಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ, ಸಙ್ಖಾರಾನಮೇವ ವಾ। ಸದಿಸಾಧಿಟ್ಠಾನಭಾವೇನಾತಿ ಸದಿಸಾಕಾರೇನ ಪವತ್ತಮಾನಾನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಪತಿಟ್ಠಾನಭಾವೇನ। ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಹಿ ತಸ್ಮಿಂ ಸತ್ತಾವಾಸೇ ಧಮ್ಮಾ ಸಮಾನಾಕಾರೇನ ಪವತ್ತನ್ತಿ।
991. ‘‘Kāmabhave’’ti idaṃ okāsavasena vatvā puna sattasantānavasena vattuṃ ‘‘kāmadhātusambhūtānañcā’’ti vuttanti tamatthavisesaṃ dassento ‘‘iddhiyā…pe… attho’’ti āha. ‘‘Na vattabbaṃ siyā’’ti kasmā vuttaṃ, yadipi asaññasattānaṃ acakkhukattā rūpāyatanaṃ accantasukhumattā heṭṭhimabhūmikānañca agocaro, samānabhūmikānaṃ pana vehapphalānaṃ, uparibhūmikānañca suddhāvāsānaṃ cakkhāyatanassa gocaro hotīti āyatanādikiccaṃ karotiyevāti sakkā vattuṃ. Yaṃ panettha vitthārato vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva. ‘‘Heṭṭhato avīcinirayaṃ pariyantaṃ katvā uparito paranimmitavasavattideve antokaritvā yaṃ etasmi’’ntiādinā (dha. sa. 1287) vuttapadesā kāmāvacarādiokāsā. Te sattanikāyā ca dhātūti vuccanti samudāyassa avayavādhārabhāvato yathā ‘‘māsapuñjo māso’’ti. Sattā uppajjanti etthāti sattuppatti, uppajjanaṭṭhena sattāva uppatti sattuppattīti evaṃ okāsasattalokadvayassa sattuppattipariyāyo veditabbo. Sattabhāvena uppatti, na anupādinnakkhandhā viya saṅkhārabhāvenevāti adhippāyo. Ke pana teti āha ‘‘sattāvāsavasena…pe… upādinnakakkhandhā’’ti. Taṃtaṃpariyāpannānanti taṃtaṃsattāvāsapariyāpannānaṃ sattānaṃ, saṅkhārānameva vā. Sadisādhiṭṭhānabhāvenāti sadisākārena pavattamānānaṃ khandhānaṃ patiṭṭhānabhāvena. Yebhuyyena hi tasmiṃ sattāvāse dhammā samānākārena pavattanti.
ಉಪ್ಪತ್ತಾನುಪ್ಪತ್ತಿವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Uppattānuppattivāravaṇṇanā niṭṭhitā.
೩. ಪರಿಯಾಪನ್ನಾಪರಿಯಾಪನ್ನವಾರವಣ್ಣನಾ
3. Pariyāpannāpariyāpannavāravaṇṇanā
೯೯೯. ತತ್ಥ, ಅಞ್ಞತ್ಥ ಚಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ, ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಞ್ಚ ಭವೇ, ಓಕಾಸೇ ಚ। ಪರಿಚ್ಛೇದಕಾರಿಕಾಯ ಕಾಮಾದಿತಣ್ಹಾಯ ಪರಿಚ್ಛಿಜ್ಜ ಆಪನ್ನಾ ಗಹಿತಾತಿ ಪರಿಯಾಪನ್ನಾತಿ ತಂತಂಭವಾದಿಅನ್ತೋಗಧಾ ತಂತಂಪರಿಯಾಪನ್ನಾ।
999. Tattha, aññattha cāti tasmiṃ, aññasmiñca bhave, okāse ca. Paricchedakārikāya kāmāditaṇhāya paricchijja āpannā gahitāti pariyāpannāti taṃtaṃbhavādiantogadhā taṃtaṃpariyāpannā.
ಪರಿಯಾಪನ್ನಾಪರಿಯಾಪನ್ನವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Pariyāpannāpariyāpannavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
೬. ಉಪ್ಪಾದಕಕಮ್ಮಆಯುಪ್ಪಮಾಣವಾರೋ
6. Uppādakakammaāyuppamāṇavāro
೧. ಉಪ್ಪಾದಕಕಮ್ಮವಣ್ಣನಾ
1. Uppādakakammavaṇṇanā
೧೦೨೧. ಧಾತುತ್ತಯಭೂತದೇವವಸೇನಾತಿ ಕಾಮಾದಿಧಾತುತ್ತಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತದೇವಾನಂ ವಸೇನ।
1021. Dhātuttayabhūtadevavasenāti kāmādidhātuttaye nibbattadevānaṃ vasena.
ಉಪ್ಪಾದಕಕಮ್ಮವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Uppādakakammavaṇṇanā niṭṭhitā.
೨. ಆಯುಪ್ಪಮಾಣವಣ್ಣನಾ
2. Āyuppamāṇavaṇṇanā
೧೦೨೬. ಸುಪರಿಮಜ್ಜಿತಕಞ್ಚನಾದಾಸಂ ವಿಯ ಸೋಭತಿ ವಿಜ್ಜೋತತೀತಿ ಸುಭೋ, ಸರೀರೋಭಾಸೋ, ತೇನ ಸುಭೇನ ಕಿಣ್ಣಾ ವಿಕಿಣ್ಣಾತಿ ಸುಭಕಿಣ್ಣಾ।
1026. Suparimajjitakañcanādāsaṃ viya sobhati vijjotatīti subho, sarīrobhāso, tena subhena kiṇṇā vikiṇṇāti subhakiṇṇā.
೧೦೨೭. ತಂತಂಮನಸಿಕಾರನ್ತಿ ಪರಿತ್ತಪಥವೀಕಸಿಣಾದಿಗತಮನಸಿಕಾರಂ। ಅಪ್ಪನಾಕ್ಖಣೇಪೀತಿ ಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಪುಬ್ಬಭಾಗಂ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತಿ। ಛನ್ದನಂ ಆರಮ್ಮಣಪರಿಯೇಸನಂ ಛನ್ದೋ, ಕತ್ತುಕಮ್ಯತಾಛನ್ದೋ। ಪಣಿಧಾನಂ ಚಿತ್ತಟ್ಠಪನಾ ಪಣಿಧಿ, ಸಞ್ಞಾವಿರಾಗಾದೀಹಿ ಆರಮ್ಮಣಸ್ಸ ವಿಸೇಸನಂ ತಥಾಪವತ್ತಾಯ ಭಾವನಾಯ ಆರಮ್ಮಣಕರಣಮೇವ।
1027. Taṃtaṃmanasikāranti parittapathavīkasiṇādigatamanasikāraṃ. Appanākkhaṇepīti pi-saddena pubbabhāgaṃ sampiṇḍeti. Chandanaṃ ārammaṇapariyesanaṃ chando, kattukamyatāchando. Paṇidhānaṃ cittaṭṭhapanā paṇidhi, saññāvirāgādīhi ārammaṇassa visesanaṃ tathāpavattāya bhāvanāya ārammaṇakaraṇameva.
ವಿಪುಲಂ ವುಚ್ಚತಿ ಮಹನ್ತಂ, ಸನ್ತಭಾವೋಪಿ ಮಹನೀಯತಾಯ ಮಹನ್ತಮೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ವಿಪುಲಾ ಫಲಾತಿ ವಿಪುಲಸನ್ತಸುಖಾಯುವಣ್ಣಾದಿಫಲಾ’’ತಿ।
Vipulaṃ vuccati mahantaṃ, santabhāvopi mahanīyatāya mahantamevāti āha ‘‘vipulā phalāti vipulasantasukhāyuvaṇṇādiphalā’’ti.
೧೦೨೮. ಯಂ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಾನಂ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ, ಸಞ್ಜೀವೇ ಏಸೋ ಏಕೋ ರತ್ತಿದಿವೋ, ತಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ತಿಂಸ ರತ್ತಿಯೋ ಮಾಸೋ, ತೇನ ಮಾಸೇನ ದ್ವಾದಸಮಾಸಿಕೋ ಸಂವಚ್ಛರೋ, ತೇನ ಸಂವಚ್ಛರೇನ ಪಞ್ಚ ವಸ್ಸಸತಾನಿ ಸಞ್ಜೀವೇ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ। ಯಂ ತಾವತಿಂಸಾನಂ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ, ಏಸೋ ಕಾಳಸುತ್ತೇ ಏಕೋ ರತ್ತಿದಿವೋ…ಪೇ॰… ತೇನ ಸಂವಚ್ಛರೇನ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಂ ಕಾಳಸುತ್ತೇ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ। ಯಂ ಯಾಮಾನಂ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ, ಏಸೋ ಸಙ್ಘಾತೇ ಏಕೋ ರತ್ತಿದಿವೋ…ಪೇ॰… ತೇನ ಸಂವಚ್ಛರೇನ ದ್ವೇ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಸಙ್ಘಾತೇ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ। ಯಂ ತುಸಿತಾನಂ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ, ರೋರುವೇ ಏಸೋ ಏಕೋ ರತ್ತಿದಿವೋ…ಪೇ॰… ತೇನ ಸಂವಚ್ಛರೇನ ಚತ್ತಾರಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ರೋರುವೇ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ। ಯಂ ನಿಮ್ಮಾನರತೀನಂ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ, ಮಹಾರೋರುವೇ ಏಸೋ ಏಕೋ ರತ್ತಿದಿವೋ…ಪೇ॰… ತೇನ ಸಂವಚ್ಛರೇನ ಅಟ್ಠ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಮಹಾರೋರುವೇ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ। ಯಂ ಪರನಿಮ್ಮಿತವಸವತ್ತೀನಂ ದೇವಾನಂ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ, ತಾಪನೇ ಏಸೋ ಏಕೋ ರತ್ತಿದಿವೋ…ಪೇ॰… ತೇನ ಸಂವಚ್ಛರೇನ ಸೋಳಸ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ತಾಪನೇ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ। ಮಹಾತಾಪನೇ ಉಪಡ್ಢನ್ತರಕಪ್ಪೋ। ಅವೀಚಿಯಂ ಏಕೋ ಅನ್ತರಕಪ್ಪೋ ಚ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ದೇವಾನಂ ಅಧಿಮುತ್ತಕಾಲಕಿರಿಯಾ ವಿಯ ತಾದಿಸೇನ ಪುಞ್ಞಬಲೇನ ಅನ್ತರಾಪಿ ಮರಣಂ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಕಮ್ಮಮೇವ ಪಮಾಣ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಏವಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ಅಬ್ಬುದಾದಿಆಯುಪರಿಚ್ಛೇದೋಪಿ ಯುತ್ತತರೋ ಹೋತೀತಿ।
1028. Yaṃ cātumahārājikānaṃ āyuppamāṇaṃ, sañjīve eso eko rattidivo, tāya rattiyā tiṃsa rattiyo māso, tena māsena dvādasamāsiko saṃvaccharo, tena saṃvaccharena pañca vassasatāni sañjīve āyuppamāṇaṃ. Yaṃ tāvatiṃsānaṃ āyuppamāṇaṃ, eso kāḷasutte eko rattidivo…pe… tena saṃvaccharena vassasahassaṃ kāḷasutte āyuppamāṇaṃ. Yaṃ yāmānaṃ āyuppamāṇaṃ, eso saṅghāte eko rattidivo…pe… tena saṃvaccharena dve vassasahassāni saṅghāte āyuppamāṇaṃ. Yaṃ tusitānaṃ āyuppamāṇaṃ, roruve eso eko rattidivo…pe… tena saṃvaccharena cattāri vassasahassāni roruve āyuppamāṇaṃ. Yaṃ nimmānaratīnaṃ āyuppamāṇaṃ, mahāroruve eso eko rattidivo…pe… tena saṃvaccharena aṭṭha vassasahassāni mahāroruve āyuppamāṇaṃ. Yaṃ paranimmitavasavattīnaṃ devānaṃ āyuppamāṇaṃ, tāpane eso eko rattidivo…pe… tena saṃvaccharena soḷasa vassasahassāni tāpane āyuppamāṇaṃ. Mahātāpane upaḍḍhantarakappo. Avīciyaṃ eko antarakappo ca āyuppamāṇanti vadanti. Devānaṃ adhimuttakālakiriyā viya tādisena puññabalena antarāpi maraṇaṃ hotīti ‘‘kammameva pamāṇa’’nti vuttanti veditabbaṃ. Evañca katvā abbudādiāyuparicchedopi yuttataro hotīti.
ಕಿಂ ಝಾನನ್ತಿ ಅಟ್ಠಸು ಝಾನೇಸು ಕತರಂ ಝಾನಂ। ಭವಸೀಸಾನೀತಿ ಭವಗ್ಗಾನಿ, ಪುಥುಜ್ಜನಭವಗ್ಗಂ ಅರಿಯಭವಗ್ಗಂ ಸಬ್ಬಭವಗ್ಗನ್ತಿ ವೇಹಪ್ಫಲಾದೀನಂ ಸಮಞ್ಞಾ। ಕಸ್ಸಚಿ ಸತ್ತಾತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ, ಕಸ್ಸಚಿ ಪಞ್ಚಾತಿ ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ, ಸಕದಾಗಾಮಿನೋ ಚ, ಕಸ್ಸಚಿ ತಯೋತಿ ಅನಾಗಾಮಿನೋ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಬ್ರಹ್ಮಕಾಯಿಕಾದೀಹಿ ಚುತೋ ಅರೂಪಂ ಉಪಪಜ್ಜನ್ತೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ‘‘ನವಸು ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಅರಿಯಸಾವಕಾನಂ ತತ್ರೂಪಪತ್ತಿಯೇವ ಹೋತಿ, ನ ಹೇಟ್ಠೂಪಪತ್ತೀ’’ತಿ (ವಿಭ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೦೨೮) ಅಯಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಪಾಠೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘‘ಯಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ತತ್ರೂಪಪತ್ತಿಪಿ ಹೋತಿ ಉಪರೂಪಪತ್ತಿಪಿ, ನ ಹೇಟ್ಠೂಪಪತ್ತೀ’’ತಿ ಪನ ಪಾಠೋತಿ ತೇನ ‘‘ಹೇಟ್ಠೂಪಪತ್ತಿಯೇವ ನಿವಾರಿತಾ’’ತಿಆದಿವಚನೇನ ಪಯೋಜನಂ ನತ್ಥಿ। ಅರೂಪಧಾತೂಪಪತ್ತಿ ಚ ನ ನಿವಾರಿತಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಅರೂಪಧಾತೂಪಪತ್ತಿ ನ ನಿವಾರಿತಾ ‘‘ಮತ್ಥಕೇ ಠಿತೋವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾತೀ’’ತಿ ನಿಯಮಸ್ಸ ಅನಿಚ್ಛಿತತ್ತಾ।
Kiṃjhānanti aṭṭhasu jhānesu kataraṃ jhānaṃ. Bhavasīsānīti bhavaggāni, puthujjanabhavaggaṃ ariyabhavaggaṃ sabbabhavagganti vehapphalādīnaṃ samaññā. Kassaci sattāti puthujjanassa, kassaci pañcāti sotāpannassa, sakadāgāmino ca, kassaci tayoti anāgāmino vasena vuttaṃ. Tasmā so brahmakāyikādīhi cuto arūpaṃ upapajjanto veditabbo. ‘‘Navasu brahmalokesu nibbattaariyasāvakānaṃ tatrūpapattiyeva hoti, na heṭṭhūpapattī’’ti (vibha. aṭṭha. 1028) ayaṃ aṭṭhakathāpāṭhoti adhippāyena ‘‘yaṃ panā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Tatrūpapattipi hoti uparūpapattipi, na heṭṭhūpapattī’’ti pana pāṭhoti tena ‘‘heṭṭhūpapattiyeva nivāritā’’tiādivacanena payojanaṃ natthi. Arūpadhātūpapatti ca na nivāritāti sambandho. Arūpadhātūpapatti na nivāritā ‘‘matthake ṭhitova parinibbātī’’ti niyamassa anicchitattā.
ಅಞ್ಞತ್ಥಾತಿ ಕಾಮಲೋಕೇ। ತತ್ಥಾತಿ ರೂಪಲೋಕೇ। ಅಯಂ ಅಟ್ಠಕಥಾತಿ ‘‘ಪಠಮಜ್ಝಾನಭೂಮಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ…ಪೇ॰… ಪರಿನಿಬ್ಬಾತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಾ ಅಟ್ಠಕಥಾ। ತೇನೇವಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ರೂಪಧಾತುಯಂ ಉಪಪನ್ನೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ, ನ ಉಪಪಜ್ಜನಾರಹೋ, ತೇನೇವ ಕಾರಣೇನ। ತಸ್ಸಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತಸ್ಸ ರೂಪಧಾತುಯಂ ಉಪಪನ್ನಸ್ಸ ಅರಿಯಸಾವಕಸ್ಸ। ಯೇನ ರೂಪರಾಗೇನ ತತ್ಥ ರೂಪಭವೇ ಉಪಪನ್ನೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಅರೂಪಜ್ಝಾನೇನ ವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತೇ ಸಮ್ಮದೇವ ದಿಟ್ಠಾದೀನವೇಸು ಯಥಾ ಕಾಮರೂಪಭವೇಸು ಆಯತಿಂ ಭವಾಭಿಲಾಸೋ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಅರೂಪಭವೇಪೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಪುನ…ಪೇ॰… ಭವಿಸ್ಸತಿಯೇವಾ’’ತಿ। ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬತ್ತೋತಿ ರೂಪಧಾತುಯಂ ಉಪಪನ್ನೋ। ಅರಿಯಮಗ್ಗಂ ಭಾವೇತ್ವಾತಿ ಹೇಟ್ಠಿಮಂ ಅರಿಯಮಗ್ಗಂ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ। ನಿಬ್ಬತ್ತಭವಾದೀನವದಸ್ಸನವಸೇನಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ರೂಪಭವೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋಪಿ ತತ್ಥೇವ ಆದೀನವದಸ್ಸನವಸೇನ। ಅನಿವತ್ತಿತಭವಾಭಿಲಾಸೋತಿ ಉಪರಿ ಅರೂಪಭವೇ ಅವಿಸ್ಸಟ್ಠಭವಪತ್ಥನೋ, ಯತೋ ಅರೂಪಧಾತುಯಂ ಉಪಪಜ್ಜನಾರಹೋ। ತಸ್ಸ ವಸೇನಾತಿ ತಾದಿಸಸ್ಸ ಅರಿಯಸಾವಕಸ್ಸ ವಸೇನ। ‘‘ಕಸ್ಸಚಿ ಪಞ್ಚ, ಕಸ್ಸಚಿ ತಯೋ ಅನುಸಯಾ ಅನುಸೇನ್ತೀ’’ತಿ ಅಯಂ ಯಮಕಪಾಳಿ (ಯಮ॰ ೨.ಅನುಸಯಯಮಕ.೩೧೨) ಪವತ್ತಾ।
Aññatthāti kāmaloke. Tatthāti rūpaloke. Ayaṃ aṭṭhakathāti ‘‘paṭhamajjhānabhūmiyaṃ nibbatto…pe… parinibbātī’’ti evaṃ pavattā aṭṭhakathā. Tenevāti yasmā rūpadhātuyaṃ upapanno adhippeto, na upapajjanāraho, teneva kāraṇena. Tassāti yathāvuttassa rūpadhātuyaṃ upapannassa ariyasāvakassa. Yena rūparāgena tattha rūpabhave upapanno, tasmiṃ arūpajjhānena vikkhambhite sammadeva diṭṭhādīnavesu yathā kāmarūpabhavesu āyatiṃ bhavābhilāso na bhavissati, evaṃ arūpabhavepīti dassento āha ‘‘puna…pe… bhavissatiyevā’’ti. Tattha nibbattoti rūpadhātuyaṃ upapanno. Ariyamaggaṃ bhāvetvāti heṭṭhimaṃ ariyamaggaṃ sampādetvā. Nibbattabhavādīnavadassanavasenāti tasmiṃ rūpabhave nibbattopi tattheva ādīnavadassanavasena. Anivattitabhavābhilāsoti upari arūpabhave avissaṭṭhabhavapatthano, yato arūpadhātuyaṃ upapajjanāraho. Tassa vasenāti tādisassa ariyasāvakassa vasena. ‘‘Kassaci pañca, kassaci tayo anusayā anusentī’’ti ayaṃ yamakapāḷi (yama. 2.anusayayamaka.312) pavattā.
ಆಯುಪ್ಪಮಾಣವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Āyuppamāṇavaṇṇanā niṭṭhitā.
೭. ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾದಿವಾರವಣ್ಣನಾ
7. Abhiññeyyādivāravaṇṇanā
೧೦೩೦. ‘‘ರುಪ್ಪನಲಕ್ಖಣಂ ರೂಪಂ, ಅನುಭವನಲಕ್ಖಣಾ ವೇದನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಸಾಮಞ್ಞಲಕ್ಖಣಪರಿಗ್ಗಾಹಿಕಾ। ‘‘ಫುಸನಲಕ್ಖಣೋ ಫಸ್ಸೋ, ಸಾತಲಕ್ಖಣಂ ಸುಖ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ವಿಸೇಸಲಕ್ಖಣಪರಿಗ್ಗಾಹಿಕಾ।
1030. ‘‘Ruppanalakkhaṇaṃ rūpaṃ, anubhavanalakkhaṇā vedanā’’tiādinā sāmaññalakkhaṇapariggāhikā. ‘‘Phusanalakkhaṇo phasso, sātalakkhaṇaṃ sukha’’ntiādinā visesalakkhaṇapariggāhikā.
‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಖನ್ಧಾ ಸಿಯಾ ಕುಸಲಾ’’ತಿಆದೀಸು ಇಧ ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಖನ್ಧವಿಭಙ್ಗಾದೀಸು ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಸೇಸಂ ಯದೇತ್ಥ ನ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವಾತಿ।
‘‘Cattāro khandhā siyā kusalā’’tiādīsu idha yaṃ vattabbaṃ, taṃ khandhavibhaṅgādīsu vuttaṃ, tasmā tattha vuttanayeneva gahetabbanti adhippāyo. Sesaṃ yadettha na vuttaṃ, taṃ suviññeyyamevāti.
ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾದಿವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Abhiññeyyādivāravaṇṇanā niṭṭhitā.
ಧಮ್ಮಹದಯವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Dhammahadayavibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
ಇತಿ ಸಮ್ಮೋಹವಿನೋದನಿಯಾ ಟೀಕಾಯ ಲೀನತ್ಥವಣ್ಣನಾ
Iti sammohavinodaniyā ṭīkāya līnatthavaṇṇanā
ವಿಭಙ್ಗ-ಅನುಟೀಕಾ ಸಮತ್ತಾ।
Vibhaṅga-anuṭīkā samattā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ವಿಭಙ್ಗಪಾಳಿ • Vibhaṅgapāḷi / ೧೮. ಧಮ್ಮಹದಯವಿಭಙ್ಗೋ • 18. Dhammahadayavibhaṅgo
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಸಮ್ಮೋಹವಿನೋದನೀ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā
೧. ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಹಿಕವಾರವಣ್ಣನಾ • 1. Sabbasaṅgāhikavāravaṇṇanā
೨. ಉಪ್ಪತ್ತಾನುಪ್ಪತ್ತಿವಾರವಣ್ಣನಾ • 2. Uppattānuppattivāravaṇṇanā
೩. ಪರಿಯಾಪನ್ನಾಪರಿಯಾಪನ್ನವಾರವಣ್ಣನಾ • 3. Pariyāpannāpariyāpannavāravaṇṇanā
೬. ಉಪ್ಪಾದಕಕಮ್ಮಆಯುಪ್ಪಮಾಣವಾರವಣ್ಣನಾ • 6. Uppādakakammaāyuppamāṇavāravaṇṇanā
೭. ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾದಿವಾರವಣ್ಣನಾ • 7. Abhiññeyyādivāravaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಭಙ್ಗ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ೧೮. ಧಮ್ಮಹದಯವಿಭಙ್ಗೋ • 18. Dhammahadayavibhaṅgo
